Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 16-44/707-320
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: TGS Yer Hizmetleri A.Ş. ile Türk Hava Yolları A.O. arasında imzalanan Yer Hizmetleri Sözleşmesi’ne menfi tespit/muafiyet verilmesi talebi
Karar Tarihi: 15.12.2016

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2016-4-42 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 16-44/707-320
Karar Tarihi : 15.12.2016
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Fevzi ÖZKAN, Adem BİRCAN, Şükran KODALAK
B. RAPORTÖRLER: Dr. Hakan BİLİR, Süleyman DAĞDEVİREN, M. Yavuz GÜNER
C. BİLDİRİMDE
BULUNANLAR : - Türk Hava Yolları A.O.
Türk Hava Yolları Genel Yönetim Binası Atatürk Hava Limanı
Yeşilköy/İstanbul
- TGS Yer Hizmetleri A.Ş.
İstanbul Dünya Ticaret Merkezi
A3 Blok Kat:6 Yeşilköy/Bakırköy/İstanbul
(1) D. DOSYA KONUSU: TGS Yer Hizmetleri A.Ş. ile Türk Hava Yolları A.O. arasında
imzalanan Yer Hizmetleri Sözleşmesi’ne menfi tespit/muafiyet verilmesi talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 28.09.2016 tarih ve 5705 sayı ile giren ve
eksiklikleri 14.11.2016 tarihli, 6637 sayılı ve 14.11.2016 tarihli, 6638 sayılı yazılar ile
tamamlanan başvuru üzerine hazırlanan 09.12.2016 tarih ve 2016-4-42/MM sayılı
Muafiyet-Menfi Tespit Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
- Türk Hava Yolları A.O. (THY) ile TGS Yer Hizmetleri A.Ş. (TGS) arasında imzalanan
ve THY’nin yer hizmetleri ihtiyacının 2019 yılı sonuna kadar TGS tarafından
karşılanması konulu Yer Hizmetleri Sözleşmesi’ne 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 8. maddesi çerçevesinde menfi tespit
verilemeyeceği,
- Bununla birlikte, söz konusu sözleşmeye Kanun’un 5. maddesi kapsamında bireysel
muafiyet tanınabileceği
sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.

16-44/707-320
2/12

G. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
G.1. İlgili Taraflar
G.1.1. THY1
(4) İstanbul merkezli faaliyet göstermekte olan ve Türkiye’nin bayrak taşıyıcısı havayolu
konumundaki THY, 20.05.1933 tarihinde Milli Savunma Bakanlığına bağlı olarak Hava
Yolları Devlet İşletmesi adıyla kuruldu. 2006 yılında yapılan %25 oranındaki üçüncü
özelleştirilme süreciyle özel şirket statüsüne kavuştu. Uçuş ağını Avrupa, Orta Doğu,
Uzak Doğu, Kuzey Afrika, Orta Afrika, Güney Afrika, Kuzey ve Güney Amerika’ya kadar
genişleterek 2015 yılında toplamda 61,2 milyon yolcu taşımıştır.
(5) THY; 113 ülkede, 43'ü iç hat, 235'i dış hat olmak üzere 284 noktaya uçuş
gerçekleştirmektedir. Bu uçuş ağı ile en çok uçuş ağı bulunan hava yolları listesinde
dünyada 4. sırada yer almaktadır.
G.1.2. TGS
(6) TGS, THY ile Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. (HAVAŞ) arasında ortak girişim şirketi
olarak kurulmuştur. Rekabet Kurulunun (Kurul) 27.08.2009 tarih ve 09-40/986-248 sayılı
kararı ile söz konusu ortak girişimin kurulması işlemine izin verilmiştir.
G.2. İlgili Pazar
G.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(7) 27.08.2009 tarih ve 09-40/986-248 sayılı Kurul kararında, “Havayolu şirketleri havaalanı
yer hizmetlerinin her birini farklı şirketlerden değil tek bir hizmet kuruluşundan almayı
tercih etmektedirler. Dolayısıyla ilgili ürün pazarı belirlenirken sunulan bu hizmetleri de
kapsayacak şekilde tek bir ürün pazarı tanımlamak mümkündür.” ifadelerine yer verilerek,
ilgili ürün pazarı ‘havaalanı yer hizmetleri pazarı’ olarak belirlenmiştir. Söz konusu tanımın
mevcut dosya bakımından da geçerli olduğu kanaatine varılarak dosya kapsamında ilgili
ürün pazarı ‘havaalanı yer hizmetleri pazarı’ olarak belirlenmiştir.
G.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(8) Başvuru konusu sözleşmenin İstanbul Atatürk (IST), Ankara Esenboğa (ESB), İstanbul
Sabiha Gökçen (SAW), İzmir Adnan Menderes (ADB), Antalya (AYT), Adana Şakir Paşa
(ADA), Bodrum (BJV) ve Dalaman (DLM) olmak üzere sekiz havalimanının yer
hizmetlerine ilişkin olduğu görülmektedir. Kurul’un 27.08.2009 tarih ve 09-40/986-248
sayılı kararında; “5 yıllık süre sonunda ve Türk Hava Yolları A.O.’nun (THY) yer hizmetleri
ihtiyacının ilgili havalimanındaki toplam yer hizmetleri ihtiyacının % 40'ından fazlasını
teşkil ettiği havalimanı için imzalanacak yer hizmetleri anlaşmasının süresinin 3 yıldan
uzun süreli olması halinde Rekabet Kurumu'nun uygun görüşünün alınması gerektiği”
ifadelerine yer verilmesi nedeniyle değerlendirmelerin her bir havalimanı bakımından ayrı
ayrı yapılması uygun görülmüştür.


1 (Erişim Tarihi: 06.12.2016)
16-44/707-320
3/12

G.3. Değerlendirme
G.3.1. 27.08.2009 Tarih ve 09-40/986-248 Sayılı Kurul Kararı
(9) Bahsi geçen karar TGS ortak girişiminin kuruluşuna ilişkin olup THY ile HAVAŞ arasında
imzalanan Ortak Girişim Sözleşmesi ile TGS bünyesinde ortaklık tesis edilmesine izin
verilmesi talebine ilişkindir. Bu talep çerçevesinde yapılan değerlendirmede, tarafların
ortak girişim üzerinde ortak kontrole sahip olduğu, ortak girişimin uzun süreli faaliyet
gösterme amaçlı olarak kurulduğu ve tam işlevsel bir teşebbüsün tüm fonksiyonlarına
sahip ve ortaklarından bağımsız olarak kendi ticari faaliyetlerini sürdürme imkânına sahip
olduğu, kurucu teşebbüslerden biri olan HAVAŞ’ın ortak girişimle aynı pazarda faaliyet
gösterecek olmasıyla birlikte ana teşebbüslerden yalnızca bir tanesinin ortak girişimle
aynı pazarda faaliyet gösteriyor olmasının koordinasyon doğurucu nitelik arz etmeyeceği
belirtilmiştir. Bununla birlikte bildirilen işlemin olası etkileri bakımından yapılan
değerlendirmede; tarafların pazar payları dikkate alındığında, THY’nin yer hizmetleri
pazarında önemli bir alıcı olmasından kaynaklanan avantaj ile TGS’nin yer hizmetlerinde
önemli bir pazar gücü elde edeceği, ilgili mevzuat uyarınca pazara girişin sıkı koşullara
bağlanmış olduğu ve belirli sınırlamalar getirildiği, A grubu ruhsat almak için en az üç
uluslararası havaalanı/havalimanında teşkilatlanma ve hiçbir havayolu şirketine hizmet
verilmese dahi gerekli personel ve teçhizatı bulundurma koşulunun olduğu ve bu
durumun pazara giriş maliyetlerini artırdığı, bu çerçevede katlanılan maliyetlerin önemli
bir bölümünün sabit maliyetlerden oluştuğu ifade edilmiştir.
(10) Bildirime konu işlemin ilgili pazarda dikey bütünleşik yapının oluşmasına neden
olabileceği ve bu durumun mevcut ve potansiyel rakipler açısından pazar kapama riskini
ortaya çıkarabileceği kararda vurgulanan bir başka husustur. Ayrıca THY’nin TGS ile
yaptığı anlaşma neticesinde üst pazardan alıcı olarak tamamen çıkması ile birlikte, ölçek
ekonomileri dolayısıyla hâlihazırda hizmet aldığı firmaların maliyetlerinde TGS lehine bir
artış olabileceği ve bu firmaların pazardan çıkabileceği de kararda dile getirilen
hususlardandır.
(11) Kararda ayrıca, havalimanları bazında yapılan değerlendirmede İzmir, Antalya ve Adana
havaalanlarında TGS lehine bir hâkim durum oluşmayacağı kanaatine ulaşılmıştır. Ancak
Kayseri, Diyarbakır, Erzurum, Samsun, Gaziantep, Malatya, Kars, Mardin, Denizli,
Kahramanmaraş, Erzincan, Hatay, Konya, Batman, Elazığ ve Şanlıurfa gibi
havaalanlarında THY alımlarının pazarın %40’ını aşmakta olduğu ve TGS’nin muhtemel
pazar payının da yüksek çıkacağı, dolayısıyla söz konusu pazarlar bakımından TGS
lehine bir hâkim durum oluşması ihtimalinin yüksek olacağı ifade edilmektedir.
(12) Yukarıda yer verilen rekabetçi endişeler ve Kurul’un işlemle ilgili doğabilecek kaygılarını
gidermek amacıyla, taraflarca çeşitli taahhütler verilmiş böylece ilgili sözleşmenin tadil
edilmesi yoluna gidilmiştir. Taahhütler çerçevesinde:
- 12.03.2009 tarihli Sözleşme’nin “Genel Esaslar” başlıklı 3/(a) maddesinin (v)
numaralı bendinde “sözleşme süresinin 5 yıl olarak düzenlenmesine” denilmektedir.
Böylece sözleşmenin önceki halinde mevcut olan “beş yıllık sözleşme süresinin
hitamında beş yıl daha uzatılabileceği ifadesi kaldırılmıştır.
- Anılan maddeye eklenen (b) paragrafı ile ise, ihale koşulları sıkı şekil şartlarına
bağlanarak, daha şeffaf ve daha rekabetçi bir ihalenin oluşması sağlanmaya
çalışılmıştır. Ayrıca sözleşmeye eklenen ilgili paragraf ile, THY’nin yer hizmeti alım
sürecinde Kurumumuza çeşitli süreler içerisinde bilgi vermesi ve Kurum onayı
alındıktan sonra işlemlerin gerçekleşmesi şart koşulmuştur.

16-44/707-320
4/12

(13) Tadil protokolü çerçevesinde yapılan değerlendirmede TGS ile ilk beş yıllık sözleşmenin
ardından beş yıl daha sözleşme yapılabileceğine ilişkin ifadenin kaldırılması ile birlikte,
THY’nin sözleşme bitiminde rekabetçi koşullarda gerçekleştireceği alımlarla TGS
dışındaki mevcut ve potansiyel rakiplerden de yer hizmeti almakta serbest olacağı,
yalnızca İstanbul ve Ankara değil TGS’nin ileride girmesi muhtemel diğer coğrafi pazarları
da kapsayacak şekilde, THY alımlarının ilgili havalimanındaki toplam alımların %40’ından
fazla olduğu tüm havaalanı/havalimanlarında, THY’nin doğrudan TGS’den hizmet almak
yerine, belirli prosedürleri yerine getirerek rekabetçi koşullarda alım gerçekleştirme
taahhüdünde bulunmasının ileride diğer pazarlarda da oluşması muhtemel rekabeti
azaltıcı hâkim durum yaratılmasını önleyeceği, bununla birlikte söz konusu
havaalanı/havalimanlarında uzun süreli bir anlaşmanın pazarı kapatması rekabeti önemli
ölçüde sınırlandırabileceğinden THY’nin üç yıldan uzun süreli bir hizmet alım anlaşması
yapmak için Rekabet Kurumundan uygun görüş almasının uygun olacağı karara
bağlanarak, işleme izin verilmiştir.
G.3.2. Anlaşmanın Niteliği
(14) TGS ile THY arasında 31.12.2009 tarihinde beş yıl süreli olarak imzalanan ilk yer
hizmetleri sözleşmesinin süresi 31.12.2014 tarihinde dolmuş ve 08.12.2014 tarihinde
İstanbul Atatürk (IST), Ankara Esenboğa (ESB), İstanbul Sabiha Gökçen (SAW), İzmir
Adnan Menderes (ADB), Antalya (AYT), Adana Şakir Paşa (ADA), Bodrum (BJV) ve
Dalaman (DLM) olmak üzere sekiz havalimanı için kararda öngörülen şartlara uygun yeni
bir ihale süreci başlatılmış, en avantajlı teklifi veren TGS ile 26.12.2014 tarihinde beş yıllık
(son iki yılı Rekabet Kurulunun iznine tabi) yeni bir sözleşme imzalanmış ve bu
sözleşmenin geçerli başlangıç tarihi 01.01.2015 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla
sözleşmenin ilk üç yılı 2018 yılının sonunda dolacak ve Rekabet Kurulunun iznine bağlı
olan iki yıllık süre 01.01.2018 yılında başlayacaktır. Bu kapsamda bildirime konu
sözleşmeye 4054 sayılı Kanun’un 8. maddesi çerçevesinde menfi tespit verilmesi, bunun
mümkün olmaması halinde ise aynı Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde muafiyet
tanınması talep edilmektedir.

16-44/707-320
5/12

(15) Muafiyet/menfi tespit talebine konu Standart Yer Hizmetleri Sözleşmesi’nin önemli
hükümlerine aşağıda yer verilmektedir:
- “Madde 7.4: Yer hizmetleri kuruluşunun, bu sözleşme dâhilinde taahhüt ettiği
hizmetlerin herhangi bir sebeple (mücbir sebepler hariç) herhangi bir gün veya
herhangi bir seferde verememesi halinde, Taşıyıcı bu hizmeti başka bir hizmet
sağlayıcısından tüm masrafları Yer Hizmet Kuruluşuna ait olmak üzere almak
hakkına sahiptir.
- Madde 11.1: Mücbir sebepler taraflardan birinin veya diğerinin kontrolü dışında ve
kendisinin kusuru olmaksızın yükümlülüklerini bu sözleşmeye uygun olarak ve
zamanında yerine getirmesi imkânını ortadan kaldıran savaş, doğal afet, kanuni
grev ve/veya lokavt, havalimanının kapatılması gibi haller mücbir sebep olarak
değerlendirilir. Sözleşme süresince yukarıda zikredilen herhangi bir mücbir sebep
ortaya çıkar ve tarafların yükümlülüklerini sözleşme hükümlerine uygun olarak ve
zamanında yerine getirmesini imkânsız hale getirirse, etkilenen taraf diğer tarafa
derhal yazılı bildirimde bulunur.
Bu bildirimden itibaren;
a) Taşıyıcı mücbir sebep süresince diğer yer hizmeti kuruluşlarından yer
hizmeti almak ve/veya yer hizmetlerini kendi imkânları ile karşılamak
hakkına sahiptir. Ancak, Yer Hizmet Kuruluşunda grev ve/veya lokavt ilanı
Sebebiyle oluşacak mücbir sebep hallerinde Taşıyıcı diğer yer hizmeti
sağlayıcısından aldığı hizmet bedeli ile bu Sözleşmedeki hizmet bedelleri
arasında fark olması halinde aradaki farkı Yer Hizmet Kuruluşu karşılar.
b) Mücbir sebebin 3 aydan fazla sürmesi halinde diğer taraf sözleşmeyi
feshetmek hakkına sahiptir. Bu durumda, tarafların birbirine karşı hiçbir
yükümlülüğü kalmayacak ancak tarafların mücbir sebebin meydana, geldiği
tarihten önce doğmuş alacak ve borçları öder,
c) Ayrıca Taşıyıcının onayı doğrultusunda, DOS Sistem kesintileri, havalimanı
sistemsel arıza ve kesintiler gibi Yer Hizmet Kuruluşu kontrolü dışında olan
haller mücbir sebep sayılır ve söz konusu haller için cezai müeyyide
uygulanmaz.
- Madde 13.1: Yer Hizmetleri Kuruluşu temerrüde düşerse veya sözleşme konusu
işi yapmaktan vazgeçerse Taşıyıcı iş bu sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir.
Taşıyıcının kanundan doğan tazminat ve sair hakları saklıdır.
- Madde 18.1: Ana Anlaşma 11.4 ve 11.5 maddelerine bağlı kalmaksızın,
01.01.2015 tarihi itibariyle 3 (üç) +2 (iki) (+2 yıl Rekabet Kurulu onayına tabidir)
yıldır.”
(16) THY ve TGS arasında akdedilen Standart Yer Hizmetleri Sözleşmesi bir bütün olarak 8
adet havalimanını kapsamaktadır. Bildirim Formunda, Türkiye’deki toplam sefer sayısının
(…..)’nin IST ve ESB’dan kaynaklanmasına karşın diğer altı havalimanının THY
alımlarının bu havalimanlarındaki toplam yer hizmeti ihtiyacının %40’ın altında olmasına
rağmen hizmet bütünlüğünün korunması ve ölçek ekonomisi oluşturulması amacıyla
ihaleye dahil edildiği ifadelerine yer verilmiştir. Dolayısıyla dosya kapsamında yapılan
değerlendirmelerde, sekiz havalimanını kapsayan başvuru konusu sözleşme
çerçevesinde, tek tek her bir havalimanı bazında %40’lık eşiğin aşılıp aşılmadığına
bakılmasına gerek görülmemiştir.
16-44/707-320
6/12

G.3.3. Menfi Tespit Değerlendirmesi
(17) THY ile TGS arasındaki beş yıllık ilk sözleşmenin süresi 2014 yılında sona ermiştir.
Sözleşme süresi sonunda ve aynı yıl içerisinde THY tarafından yapılan ihaleyi kazanan
TGS ile beş yıllık (iki yılı Kurul onayına tabi olmak üzere) yeni bir sözleşme imzalanması
yoluna gidilmiştir. Bu kapsamda taraflar, 2017’nin sonunda üç yıllık süresi sona erecek
sözleşmenin kalan iki senesinin yürürlükte olabilmesi için muafiyet başvurusunda
bulunmuştur.
(18) 27.08.2009 tarih ve 09-40/986-248 sayılı Kurul kararında, pazarda önemli giriş
engellerinin bulunması, THY’nin pazarda önemli bir alıcı gücüne sahip olması, yer
hizmetleri faaliyet alanında oyuncu sayısının az olması ve bu oyunculardan biri olan
HAVAŞ’ın TGS’nin kontrol sahibi ortaklarından biri olması hususları göz önüne alınarak;
“5 yıllık süre sonunda ve THY’nin yer hizmetleri ihtiyacının ilgili havalimanındaki toplam
yer hizmetleri ihtiyacının % 40'ından fazlasını teşkil ettiği havalimanı için imzalanacak yer
hizmetleri anlaşmasının süresinin 3 yıldan uzun süreli olması halinde Rekabet
Kurumu'nun uygun görüşünün alınması gerektiği” hükmüne yer verilmiştir. Bu çerçevede
Kurul kararının amacı dikkate alındığında, sözleşme süresinin üç yılı geçmesi ve ilgili
havalimanlarında THY’nin payının %40’ı aşması halinde potansiyel rekabetin bu
durumdan etkilenmesi söz konusu olmaktadır. Bu anlamda söz konusu koşulların
gerçekleştiği durumlarda sözleşmenin artı iki yıllık kısmının yürürlüğe sokulması, ilgili
Kurul kararına aykırılık teşkil edeceğinden yapılan anlaşmaya menfi tespit verilemeyeceği
kanaatine varılmıştır.
G.3.4. 2002/2 sayılı Tebliğ Kapsamında Değerlendirme
(19) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi “Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya
dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi
doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu
eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.”
hükmünü haizdir.
(20) 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğinde; “Bu Tebliğ ile sağlanan
muafiyet, sağlayıcının dikey anlaşma konusu mal veya hizmetleri sağladığı ilgili pazardaki
pazar payının %40 aşmaması durumunda uygulanır” ifadeleri yer almaktadır. Sözleşme
taraflarından TGS’nin IST, ESB, SAW ve ADB havalimanlarındaki pazar payı %40’ı aştığı
gibi, sözleşme konusu havalimanlarının bazılarında sözleşmenin diğer tarafı THY’nin
alımlarının büyüklüğü de %40’ı aşmaktadır. Bu nedenlerle başvuruya konu sözleşme
bireysel muafiyet koşulları bakımından değerlendirilmiştir.
G.3.5. Bireysel Muafiyet Değerlendirmesi
(21) Rekabeti kısıtlayıcı bir anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinden muaf tutulması
için gereken şartlar Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasında aşağıdaki şekilde
düzenlenmiştir:
- Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve
iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmelerin sağlanması (etkinlik
kazanımları),
- Tüketicinin bundan yarar sağlaması,
- İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,
- Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan
fazla sınırlanmaması.

16-44/707-320
7/12

(22) Bu çerçevede Kanun’un 5. maddesine göre Kurul, belirtilen şartların tamamının varlığı
halinde bireysel muafiyet kararı verebilecektir. Aşağıda, THY ile TGS arasında imzalanan
bildirim konusu sözleşmenin Kanun’un 5. maddesinde düzenlenen koşulları sağlayıp
sağlamadığına ilişkin değerlendirmeler sunulmaktadır.
a) Malların Üretimi veya Dağıtımı ile Hizmetlerin Sunulmasında Yeni Gelişme ve
İyileşmelerin ya da Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması
(23) Bir anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinden muaf tutulabilmesi için, öncelikle
anlaşma konusu olan malın üretimi ve dağıtımı ile ilgili olarak bir gelişme veya iyileşme
olması ya da ekonomik veya teknik gelişme sağlanması gerekmektedir. Bentte kastedilen
iyileşme ve gelişmelerin, sadece teşebbüslerin kendi açılarından sağlayacakları menfaat
veya kazanç şeklinde değil, aynı zamanda anlaşma ile ekonomiye yapılacak somut katkı
şeklinde anlaşılması gerekmektedir. Bu kapsamda, somut olayın özelliklerine göre
değişmekle birlikte genel olarak üretim ve dağıtım maliyetlerinin düşürülmesi, kalitenin
artırılması, malın arzında devamlılığın sağlanması, yeni piyasalara girişin
kolaylaştırılması ve yeni ürünlerin ya da üretim tekniklerinin bulunması gibi hallerin varlığı
halinde muafiyetin ilk koşulunun sağlandığı değerlendirilmektedir.
(24) Bildirim formunda yapılan açıklamalarda, ihale usulüyle yapılan bu sözleşme ile mevcut
süreler bakımından ölçek ekonomisi dikkate alındığında fiyat ve hizmet bakımından en
uygun koşullarda yer hizmeti alma imkânının oluştuğu belirtilmiştir. TGS ve THY işlemin
ekonomik gerekçesine ilişkin olarak, ölçek ekonomisi nedeniyle Rekabet Kurulu onayına
ihtiyaç duyulan artı iki yıllık sürenin birim maliyetlere olumlu yansıyacağını ifade etmiştir.
Bir başka deyişle artı iki yıl için yapılacak yeni bir ihalenin işlem maliyetleri nedeniyle daha
fazla maliyet doğurması beklenmektedir. Bu durumda ekonomik olarak bir gelişmenin
yaşandığından bahsedilmesi mümkündür. Nitekim pazarda faaliyet gösteren bir diğer
oyuncu olan HAVAŞ, sözleşmenin iki yıl daha uzatılmasının rekabet ortamı açısından
olumsuz bir sonuç yaratmayacağını, ilgili sözleşmenin iki yıl daha uzatılarak toplamda 5
yıla çıkarılmasının faaliyet konusu sektördeki yatırım maliyetleri dikkate alındığında makul
olduğunu ifade etmiştir. Yukarıda yer verilen açıklamalar çerçevesinde Kanun’un 5.
maddesinin (a) bendinde yer verilen koşulun yerine getirildiği kanaatine ulaşılmıştır.
b) Tüketicinin Bundan Yarar Sağlaması
(25) Bir anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinden muaf tutulabilmesi için aranan ikinci
şart ise, ilk şart sonucunda ortaya çıkan faydadan tüketicilerin de yarar sağlamasıdır. Bu
çerçevede fiyatların seviyesindeki düşüş, satış sonrası etkin hizmetler, ürün çeşitliliğinin
artması, tüketicinin ürüne daha kolay ulaşabilmesi, malın arzında devamlılığın
sağlanması gibi hususlar tüketicinin elde edeceği yarar kapsamında
değerlendirilebilmektedir2.
(26) Yer hizmetleri, en genel tanımıyla, uçakların havalimanına inmesinden havalimanından
kalkış yapmasına kadar geçen sürede uçaklara verilen hizmetlerdir. Bu hizmetin bir
kısmını da bilet ve bagaj hizmetleri gibi yolcularla ilgili hizmetler oluşturmaktadır.
Dolayısıyla bu hizmetlerin etkin ve eksiksiz işleyebilmesi hem havayolu şirketleri hem de
tüketiciler açısından önemlidir. Bildirim formunda yapılan açıklamalar çerçevesinde bu
sözleşme ile yaratılan etkinlik kazanımları başta bilet fiyatlarıyla olmak üzere hizmet
kalitesindeki artışla da tüketicilere yansıtılacak ve bu hizmetlerin sunulmasındaki
süreklilik teminat altına alınmış olacaktır.


2 24.12.2015 tarihli ve 15-45/755-277 sayılı Kurul kararı.
16-44/707-320
8/12

c) İlgili Piyasanın Önemli Bir Bölümünde Rekabetin Ortadan Kalkmaması
(27) Kanunun 5. maddesinde aranan üçüncü şart piyasanın önemli bölümünde rekabetin
sınırlanmamasıdır. Bunun tespiti için anlaşmadan önceki piyasanın durumu önem
taşımaktadır. Aşağıdaki tabloda yer hizmetleri sektöründe faaliyet gösteren şirketler ve
bu şirketlerin Türkiye genelinde son sekiz yıldaki pazar payları yer almaktadır:
Tablo 1:Yer Hizmetleri Sektöründe Faaliyet Gösteren Teşebbüslerin Türkiye Pazar Payları (%, 2009-2016)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ3 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TOPLAM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Gelen Bilgiler
(28) Tablo 1 incelendiğinde tüm Türkiye çapında A lisansı çerçevesinde verilen hizmetlerin
yaklaşık yarısının TGS kalan diğer yarısının ise HAVAŞ ve ÇELEBİ tarafından
karşılandığı görülmektedir. Tablo incelendiğinde TGS’nin pazara girişiyle birlikte hem
HAVAŞ hem de ÇELEBİ’nin pazar payında önemli bir düşüş olduğu, bununla birlikte iki
firmanın da piyasada faaliyetlerini devam ettirdiği görülmektedir.


3 Çelebi Hava Servisi A.Ş.
16-44/707-320
9/12

(29) Teşebbüslerin sözleşmeye konu havalimanları bazında ayrıştırılmış pazar payları ise
aşağıdaki gibidir:
Tablo 2: ÇELEBİ, TGS ve HAVAŞ’ın Havalimanları Bazında Pazar Payları (%)
ATATÜRK (İST)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ESENBOĞA (ESB)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
SABİHA GÖKÇEN (SAW)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ANTALYA (AYT)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADNAN MENDERES (ADB)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BODRUM (BJV)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
DALAMAN (DLM)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADANA (ADA)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ÇELEBİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TGS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
HAVAŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Gelen Bilgiler

16-44/707-320
10/12

(30) Tablo 2’den IST, ESB, SAW ve ADB havalimanlarında TGS’nin pazar payının %40’ın
üzerinde seyrettiği anlaşılmaktadır.
(31) Teşebbüslerin THY kaynaklı gelirlerine aşağıdaki tablolarda yer verilmektedir:
Tablo 3: ÇELEBİ’nin Havaalanı Bazında Ayrıştırılmış THY Kaynaklı Gelir Dağılımı (%)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
IST (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ESB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AYT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
SAW (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BJV (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
DLM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Gelen Bilgiler

Tablo 4: TGS’nin Havaalanı Bazında Ayrıştırılmış THY Kaynaklı Gelir Dağılımı (%)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
IST (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ESB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AYT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
SAW (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BJV (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
DLM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Gelen Bilgiler

Tablo 5: TGS’nin Havaalanı Bazında Ayrıştırılmış SunexpressTürk Kaynaklı Gelir4 Oranı (%)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
IST (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ESB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AYT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
SAW (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BJV (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
DLM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Gelen Bilgiler



4 Sunexpress THY'nin ortak girişimidir. Bu nedenle THY kaynaklı gelir tablosuna eklenmeyip ayrıca
gösterilmiştir.
16-44/707-320
11/12

Tablo 6: HAVAŞ’ın Havaalanı Bazında Ayrıştırılmış THY Kaynaklı Gelir Oranı (%)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
IST (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ESB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AYT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
SAW (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADB (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BJV (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
DLM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Gelen Bilgiler
(32) Yukarıdaki tablolardan TGS’nin gelirlerinin önemli bölümünün THY kaynaklı olduğu, diğer
iki teşebbüsün gelirleri içinde ise THY gelirlerinin çok az bir yer tuttuğu anlaşılmaktadır.
Ortak girişim olarak kurulmasına izin verilen ve 2009 sonrasında pazara giren TGS’nin
özellikle THY’ye hizmet sunmuş olduğu, diğer iki teşebbüsün ise THY kaynaklı gelirinin
hemen hemen bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu anlamda geçen yedi yıllık veriye
bakıldığında, sözleşmenin kalan dönemi bakımından önemli bir değişimin
yaşanmayacağı kanaatine ulaşılmıştır. Sektör açısından bir diğer önemli konu ise
İstanbul’da 2018-2019 yıllarında faaliyete geçmesi planlanan üçüncü havalimanının
durumudur. Sektör oyuncularının şimdiden söz konusu havalimanı için gerekli
çalışmalara başladığı bu anlamda başvuruya konu havalimanları için yeni bir yatırım
maliyetini göze almak istemedikleri oyuncular tarafından gönderilen yazılarda ifade
edilmiştir. Aynı durumun potansiyel rakipler için de geçerli olduğu değerlendirilmektedir.
(33) Bu anlamda teşebbüslerden edinilen bilgilerden açılacak yeni bir ihaleye sadece TGS’nin
katılma ihtimalinin olduğu anlaşılmaktadır. ÇELEBİ’den gelen cevabi yazıda, 2014 yılında
THY tarafından açılan ihaleye girilmediği, (…..) ifade edilmiştir. Bununla birlikte turizm
faaliyetlerindeki muhtemel daralma nedeniyle de THY ihalesi gibi önemli bir ihalenin
gerektireceği yatırımların eş zamanlı finansmanının ve koordinasyonunun güç olacağı
vurgulanmıştır. Bahsedilen nedenlerle gerçekleştirilmesi muhtemel bir ihaleye
ÇELEBİ’nin katılmasının da öngörülmediği ifade edilmiştir.
(34) HAVAŞ ise cevap yazısında, 2014 yılında gerçekleştirilen ihaleye katıldığını, tekliflerinin
dayanaklarının ve detaylarının açıklanması için gerekli şartların THY tarafından
sağlandığını, sözleşmenin iki yıl daha uzatılmasının rekabet ortamı açısından olumsuz
bir sonuç yaratmayacağını, ilgili sözleşmenin iki yıl daha uzatılarak toplamda beş yıla
çıkarılmasının faaliyet konusu sektördeki yatırım maliyetleri dikkate alındığında makul
olduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte ilerleyen dönemde muhtemel bir ihaleye katılımın
ilave ekipman ihtiyacı doğurarak ciddi yatırım gerektireceği (…..) belirtilmiştir. HAVAŞ
bahsedilen nedenlerle, THY ihaleleriyle büyük ölçüde ilgilenmekle birlikte yeni havalimanı
için yapılan hazırlıkların ilerleyen dönemlerde yapılacak ihalelere katılımlarını
kısıtlayacağını ifade etmiştir.
(35) Yukarıda yer verilen açıklamalar çerçevesinde Kanun’un 5. maddesinin (c) bendinde
belirtilen koşulun da sağlandığı değerlendirilmektedir.

16-44/707-320
12/12

d) Rekabetin (a) ve (b) Bentlerindeki Amaçların Elde Edilmesi İçin Zorunlu Olandan
Fazla Sınırlanmaması
(36) Kanun’un 5. maddesinde öngörülen bu son koşula aykırılık, ya izlenen amacın elde
edilmesi için rekabetin gereğinden fazla sınırlanması ya da rekabetin sınırlanmasının
gereğinin dahi bulunmaması halinde ortaya çıkabilecektir. Teşebbüsler, prensip olarak,
anlaşma ile amaçladıkları ekonomik yararların gerçekleştirilmesinde rekabeti en az
sınırlayıcı yöntemi tercih etmekle yükümlüdürler5.
(37) Bildirime konu sözleşme incelendiğinde, THY ile TGS arasında imzalanan Yer Hizmetleri
Sözleşmesi’nin, Kanun’un 5. maddesinin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi
için rekabeti zorunlu olandan fazla sınırlayan bir hüküm içermediği görülmektedir. Ayrıca
TGS ve THY’den elde edilen bilgilerde 2018 yılında açılması planlanan yeni
havalimanının ne zaman açılacağı ve bu havalimanındaki yer hizmetleri sektörünün
yapılanmasının ne şekilde olacağının bugün itibarıyla net olarak tahmin edilmesinin
mümkün olmadığı, belirsizlik içeren bu süreçte seferlerin olumsuz etkilenmemesi ve
hizmetin aynı koşullarda devamını güvence altına almak amacıyla iki yıllık sürenin gerekli
olduğu belirtilmiştir. Bu çerçevede, rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde
edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmadığı, dolayısıyla Kanun’un 5. maddesinin
(d) bendinde sayılan koşulun da karşılandığı değerlendirilmektedir.
(38) Yukarıda yer verilen değerlendirmeler çerçevesinde, THY ile TGS arasında imzalanan
sözleşmenin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasında sayılan koşulların
tamamını karşıladığı ve bu nedenle bahsi geçen sözleşmeye bireysel muafiyet
tanınmasında sakınca olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
H. SONUÇ
(39) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre,
1. Türk Hava Yolları A.O. ile TGS Yer Hizmetleri A.Ş. arasında imzalanan ve Türk Hava
Yolları A.O.’nun yer hizmetleri ihtiyacının 2019 yılı sonuna kadar TGS Yer Hizmetleri
A.Ş. tarafından karşılanması konulu Yer Hizmetleri Sözleşmesi’ne, 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesi kapsamında olduğundan, aynı Kanun’un 8. maddesi
çerçevesinde menfi tespit belgesi verilemeyeceğine,
2. Bununla birlikte 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan şartların tamamını
karşılaması nedeniyle ilgili Sözleşme’ye bireysel muafiyet tanınmasına
OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.

5 24.12.2015 tarihli ve 15-45/755-277 sayılı Kurul kararı.


Full & Egal Universal Law Academy