Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 12-49/1439-490
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: SMC Pnömatik Sanayi Ticaret ve Servis A.Ş.'nin bazı müşterilerine doğrudan satış yapmadığı ve bu müşterilerin bayiden daha pahalıya ürün temin etmelerine neden olduğu iddiası
Karar Tarihi: 10.10.2012

Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2012-4-185 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 12-49/1439-490
Karar Tarihi : 10.10.2012
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, İsmail Hakkı KARAKELLE,
Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR
B. RAPORTÖR : Ş. Demet KAYA, Bahar ERSOY
C. BAŞVURAN : Gizlilik talebi bulunmaktadır.
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : SMC Pnömatik Sanayi Ticaret ve Servis A.Ş.
Gülbahar Cad. Aydın Plaza No:9/4 34212 Güneşli/İstanbul
(1) E. DOSYA KONUSU: SMC Pnömatik Sanayi Ticaret ve Servis A.Ş.’nin bazı
müşterilerine doğrudan satış yapmadığı ve bu müşterilerin bayiden daha pahalıya ürün
temin etmelerine neden olduğu iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Başvuruda özetle, SMC Pnömatik Sanayi Ticaret ve Servis A.Ş.
(SMC) ile uzun yıllardır ana bayisi olarak faaliyet gösteren Entek Pnömatik San. ve Tic. A.Ş.
(Entek) arasında düzenlenen sözleşme çerçevesinde, aralarında (…..) gibi müşterilerin
olduğu firmalara SMC tarafından direkt olarak satış yapılmasının yasaklandığı ve bu
müşterilerden gelen taleplerin bayi konumundaki Entek’e yönlendirildiği belirtilerek, SMC’nin
direkt satış gerçekleştirmesi halinde müşteri menfaatine olacak bir durumun ortadan
kaldırıldığı iddia edilmektedir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 24.04.2012 tarih ve 3548 sayı ile giren başvuru
üzerine hazırlanan 22.06.2012 tarih ve 2012-4-185/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu’nun
04.07.2012 tarihli Kurul toplantısında görüşülmesi sonucunda önaraştırma yapılmasına karar
verilmiştir. Söz konusu karar uyarınca düzenlenen 04.10.2012 tarih ve 2012-4-185/ÖA sayılı
Önaraştırma Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(4) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda, başvuru konusu iddia hakkında soruşturma
açılmasına gerek bulunmadığı görüşüne yer verilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. İlgili Pazar
(5) Dosya mevcudu bilgiler çerçevesinde, değerlendirmeyi etkilemeyeceğinden ilgili ürün pazarı
tanımı yapılmamıştır. İlgili coğrafi pazar ise, dağıtımının ülke çapında yapılması ve ilgili ürün
pazarındaki rekabet koşulları açısından farklılık gösteren bölgeler bulunmaması nedeniyle
“Türkiye” olarak tespit edilmiştir.
I.2. Yapılan Tespitler ve Değerlendirme
(6) Başvuruda, pnömatik ekipman üreticisi ve dağıtıcısı olan SMC’nin söz konusu ekipmanları
kullanan bazı müşterilere satış yapmadığı, bu müşterileri bayilere yönlendirdiği, bu nedenle
müşterilerin ürünleri daha pahalıya almak durumunda kaldığı belirtilmiştir.
(7) Görevli raportörlerce yapılan inceleme sonucunda, SMC’nin hem üretici hem de dağıtıcı
olduğu, Türkiye’de kendine ürünlerinin yeniden satımı konusunda dağıtıcı atamak maksadıyla
başka şirketlerle bayilik sözleşmesi imzaladığı, ayrıca yazılı sözleşme olmadan da bayilerle
arasında satış kanalı oluşturduğu belirlenmiştir. Buna göre, Entek ve Hidroan Ankara Hidrolik
Makine San. ve Tic Ltd. Şti. (Hidroan) ile yazılı sözleşme yapmak suretiyle sağlayıcı-dağıtıcı
12-49/1439-490
2/5
ilişkisi kurulmuştur. Bu bağlamda SMC’nin inceleme konusu sözleşmeleri ve uygulamaları
2002/2 sayılı 2003/3 ve 2007/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliğleri ile Değişik, Dikey
Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında olup olmadığı incelenmiştir.
(8) Elde edilen verilerden, SMC’nin pazara yeni girmiş bir teşebbüs olduğu, pazarda 50’nin
üzerinde yerel ve uluslararası şirketin bulunduğu ve söz konusu şirketin pazar payının,
pnömatik satışlarda yaklaşık olarak (…..) olarak gerçekleştiği görülmektedir. Buna göre,
mezkur Tebliğ’deki %40’lık sınır aşılmadığından, dosya konusu davranışlar Tebliğ ile
sağlanan muafiyet çerçevesinde değerlendirilmiştir.
(9) Öncelikle bayilik sözleşmelerinde getirilen ve dosya mevcudu şikâyette de yer alan bölge ve
müşteri satışlarının sınırlandırılması hususu incelenmiştir. Şikâyette yer alan, müşterilerin bu
davranışlar sonucu yüksek fiyatlara maruz kaldığı iddialarına yönelik olarak ise, alıcılar
arasında herhangi bir şekilde yeniden satış fiyatının belirlenmesine yönelik bir uygulamanın
olup olmadığına bakılmıştır.
I.2.1. Bölge ve Müşteri Satışlarına İlişkin Kısıtlamalar Açısından Değerlendirme
(10) İnceleme sürecinde, görevli raportörlerce; sektörde, ürünlerin teknik özelliklerinden ve
kullanım alanlarından kaynaklanan nedenlerle genellikle proje bazlı çalışılıyor olduğu, satış
öncesi ve sonrası teknik destek verildiği gibi unsurlar neticesinde müşterilerin sağlayıcılarla
uzun süreli ticari ilişkiler geliştirdiği, sağlayıcı şirketlerin de bölgeler ve müşteriler arasında
belli bir oranda münhasırlığı tercih ettiği gözlenmiştir. Dosya kapsamında elde edilen bilgiler
arasında, SMC’nin ürünlerini hem kendileri hem de Entek ve alt bayileri aracılığıyla sattığı ve
bayi satışlarının toplam satışlarının (…..)’sini kapsadığı hususu yer almaktadır. SMC ana
bayisi olan Entek’e çoğunluğu İstanbul ve Kocaeli’nde faaliyette bulunan münhasır müşteri
grubu tahsis etmiştir. Diğer yandan, Hidroan’la yapılan sözleşmede, bayinin faaliyetlerini
sürdüreceği bölgeler belirlenmiş, bu bölgeler dışına satış yapmaması gerektiği iletilmiştir. Bir
diğer bayi Hidromatik Hidrolik Pnömatik Otomasyon San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin ise Adana’da
faaliyet göstermektedir. Sonuç olarak, SMC’nin şirket politikası olarak (…..) tercih ettiği
görülmüştür.
(11) Entek ve Hidroan ile yapılan sözleşmelerin ana hatları aynı olmakla birlikte her iki dağıtıcıya
ve sağlayıcıya getirilen satış yükümlülükleri birbirinden farklıdır. Entek, SMC’nin tüm
Türkiye’ye satış yapan ana bayisi olmasının yanı sıra, SMC Türkiye’de faaliyet göstermeden
önce de SMC markalı ürünlerin ithal etmek suretiyle satışını yapmıştır. Ayrıca, şikâyette yer
alan iddiaların doğrudan SMC’nin Entek’le olan ticari ilişkisinin sonuçlarına yönelik olduğu
anlaşılmıştır. Bu bakımdan, değerlendirmenin her iki sözleşme ve ticari ilişki bağlamında ayrı
yapılması; sözleşmelerde ve/veya uygulamada belirlenen münhasırlık çerçevesinde getirilen
koşulların aktif ve/veya pasif satışların kısıtlanmasına neden olup olmadığının belirlenmesi
uygun olacaktır.
(12) Entek ile yapılan sözleşmede söz konusu kısıtlamalara dair iki maddenin öne çıktığı
görülmektedir. Bunlardan ilki Entek’e sözleşmenin 3. maddesinde getirilen ve Türkiye olarak
belirlenen bölge dışında müşteri aramaması ve satış ofisi kurmaması yükümlülüğüdür. Söz
konusu yükümlülüğün Türkiye olarak belirlenen pazarda aktif ya da pasif satışın
kısıtlanmasını doğuracak nitelikte olmadığı görülmektedir. Sözleşmede Entek’e tahsis edilmiş
münhasır müşteri grubu oluşturulması ise 5. maddede SMC’nin yükümlülükleri kapsamında
karar altına alınmıştır. Buna göre, iki şirket arasında kararlaştırılmış müşteri listesinden en
büyük (…..) müşteriye imza tarihinden itibaren (…..) yıl süresince, sayısı (…..)’yi bulan
diğerlerine ise (…..) yıl süre ile sadece Entek satış yapabilecektir. SMC bu müşterilere
doğrudan satış yapamamakla birlikte ziyaret hakkına sahip olacaktır. Anılan müşteri grubuna
ek olarak, Entek’in alt dağıtıcıları da SMC’nin satış yapamayacağı müşteri kitlesine dahil
edilmiştir. Söz konusu koşullardan, münhasır müşteri grubundaki müşterilere satışların
kısıtlandığı görülmekle birlikte bu kısıtlamanın Tebliğ’de özelliklerine yer verildiği şekliyle aktif
12-49/1439-490
3/5
ya da pasif satışın kısıtlanması şeklinde gerçekleşip gerçekleşmediği net değildir. SMC’nin
anılan şirketlere ziyaret hakkının bulunması da kısıtlamayı esnetir niteliktedir. Dolayısıyla,
sözü edilen maddelerin ne şekilde uygulamaya konulduğunun da tespit edilmesi
gerekmektedir.
(13) Öncelikle, dosya mevcudunda bulunan, önaraştırma kapsamında yapılan yerinde
incelemelerde tutulan tutanaklarda yer alan ifadeler ve hem SMC’nin kendi içerisinde hem de
Entek çalışanları ile gerçekleştirilen e-posta yazışmaları bir bütün olarak değerlendirildiğinde,
sözleşme ile belirlenen müşteri grubuna sadece Entek’in satış yapmasının benimsendiği,
SMC’nin bu müşterilerden en azından sözleşmede belirtilen süre içerisinde uzak durmayı
tercih ettiği görülmektedir. Ayrıca, yine dosyada yer alan bilgilerden, SMC’nin kendi
müşterilerine Entek’in satış yapmasını da tercih etmediği ve bu tercihin yapılan bir
görüşmede Entek’e bildirildiği anlaşılmaktadır. Söz konusu tutum, anılan münhasır müşteri
grubuna yönelik aktif satışların kısıtlanması olarak değerlendirilse bile uygulama pasif
satışların kısıtlandığına dair bir bulgu olarak nitelendirilemez. Nitekim dosya mevcudu e-
postalarda SMC çalışanlarının kullandığı ifadelerden, mezkur müşteri grubundan kendilerine
teklif gelmesi, bu yönde bir fırsat çıkması ve müşterilerin kendilerini tercih etmesi halinde
taleplerin değerlendirilebildiği gözlenmiştir. Ayrıca, Entek ve SMC tarafından müşterilere
kesilen faturalar incelendiğinde de sözleşmedeki “diğer müşteri” kitlesine hem sözleşmede
yer alan (…..) yıllık süre içerisinde hem de bu sürenin dolmasının devamında satış yapıldığı
ve bu şirketlerden gelen tekliflerin değerlendirildiği belirlenmiştir. Sözleşmede yer alan ve
(…..) şeklinde nitelendirilen müşterilere yapılan satışlarla ilgili olarak, bu şirketler arasında yer
alan (…..) tarafından Kuruma gönderilen belgeler arasında, devam eden satış yasağı süresi
içinde SMC’nin verdiği bir ürün teklifinin belgesi yer almaktadır. İnceleme sürecinde anılan
müşterilere SMC ve diğer bayiler tarafından pasif satışın kısıtlandığına dair net bir bulguya
erişilmemiştir. Söz konusu müşteri kitlesi içerisinde yer alan müşterilerle yapılan görüşmeler
ve müşterilerin konu hakkındaki yazıları da bu tespiti destekler niteliktedir. Müşterilerden
bazıları SMC’den ve diğer bayilerden de teklif almış ve kendi kriterleri neticesinde istedikleri
bayiyi seçmişlerdir. Anılan müşteriler arasında sadece (…..) SMC’nin taleplerini geri
çevirdiğini ifade edilmiş, ancak buna yönelik bir belge sunulamamıştır. Bir diğer e-postadan
ise yine (…..) müşteri grubu içerisinde yer alan (…..)’nin, SMC ürünlerini satan birden çok
firmadan teklif alabildiği anlaşılmaktadır. Netice itibarıyla, SMC ve Entek arasında imzalanan
sözleşme ve bu doğrultuda geliştirilen uygulamalar kapsamında oluşturulan münhasır müşteri
grubuna pasif satışların yasaklandığını ortaya koyacak bir bulguya rastlanmamıştır.
(14) Bir diğer husus SMC ile Hidroan arasında imzalanan sözleşmenin ilgili maddelerinin 2002/2
sayılı Tebliğ kapsamında değerlendirilmesidir. Sözleşmede, SMC’nin Hidroan’ı münhasır
olmamak kaydıyla dağıtıcısı olarak atadığı, Hidroan’ın sadece Ankara, Çorum ve Konya
illerini kapsayan bölgede satış ve hizmet sunabileceği, diğer bölgelere satış yapmaması ve
bu bölgelerdeki SMC ve SMC dağıtıcıları ile rekabet içerisine girmemesi gerektiği
kararlaştırılmıştır. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin olarak ise, SMC’de raportörlerce
yapılan incelemelerde, sadece bir e-posta mesajında, Hidroan’a Bursa’da faaliyet gösteren
bir şirketten gelen ürün talebinin karşılanmaması, bu talebin ait olduğu işin Bursa bayisi
tarafından yürütüldüğü yönünde ifade tespit edilmiştir. SMC tarafından bu konuya ilişkin
olarak gönderilen açıklamada ise esasen Hidroan’a münhasır bir bölge alanı çizilmediği ve
şirketin pasif satışlarının kısıtlanmadığı, Hidroan’ın Türkiye’nin her yerine satış yaptığı, söz
konusu karışıklığın ise, anılan bayiyle imzalanan sözleşmenin formatının, Entek ile imzalanan
sözleşme formatından alınmış olması nedeniyle oluştuğu ifade edilmiştir. Bursa’daki müşteri
talebiyle de ilgili olarak, anılan talebin Bursa’daki bayinin müşteriyle yaptığı proje çalışması
sonucu oluştuğu, bu bakımdan satışın da çabalarına karşılık olarak o bayiden yapılması
gerektiği düşüncesinden kaynaklandığı iletilmiştir. Anılan sözleşmedeki hükümlerin bayinin,
12-49/1439-490
4/5
SMC ve SMC bayilerinin faaliyet gösterdiği diğer bölgelere satışlarını kısıtlar nitelikte olduğu
görülmektedir. Buna karşın, Hidroan’ın bölgesi dışında satış yaptığı, müşteri taleplerine
yönelik ürün ve fiyat teklifinde bulunduğu da SMC tarafından hem beyan edilmiş hem de
gönderilen faturalar ve teklif yazıları ile belgelenmiştir. Netice itibarıyla, sistematik bir şekilde
pasif satışların da kısıtlandığına dair bir bulguya ulaşılmamıştır. Bu nedenle, söz konusu
kısıtlamanın aktif satışlarla sınırlı kaldığı değerlendirilmiştir.
(15) Sonuç olarak, SMC’nin inceleme konusu faaliyetlerde bulunmasında, satışların kısıtlanması
ve rekabetin doğrudan ya da dolaylı olarak engellenmesi amacından çok yeni faaliyete
başlayan bir şirket olarak organizasyonu tamamlaması ve dağıtım kanalları oluşturması,
SMC ürünlerinin satışının ve teknik desteğin etkin ve deneyimli elemanlar tarafından
yapılması için gerekli düzenlemelerin hayata geçirilmesi, uzun süredir pazarda faaliyet
gösteren ve SMC ürünlerini satan Entek’in devre dışı bırakılmasının şirket politikası olarak
tercih edilmemesi ve bu ana bayinin pazardaki tecrübesinden yararlanılması, yeni müşteriler
aranması ve SMC’nin pazardaki payının artırılması ile birlikte lider teşebbüs başta olmak
üzere diğer teşebbüslerle rekabet gücünün artırılması gibi hususların da gözetildiği
önaraştırma süresince elde edilen bulgular içerisinde yer almaktadır.
(16) Öte yandan, SMC’nin şikayet ve inceleme konusuna yönelik uygulamalarının ve bu
uygulamalara dayanak teşkil eden sözleşmelerin en fazla (…..) yıl gibi kısıtlı bir zaman
dilimini kapsadığı da görülmektedir. Ayrıca, sektörün talep yanlı yapısı gereği müşteriler
tarafından ürün alımlarının çoğunun projelendirme ile yapıldığı, alımlarda satış sonrası teknik
desteğin de istendiği, bu nedenle pasif satış imkânının müşteriler tarafından geniş çaplı bir
şekilde kullanılmadığı da anlaşılmaktadır. SMC’nin ana bayisi olan Entek’e müşteri grubu
tahsis etmesi ve bu müşterilere yapılacak satışların kısıtlanması ile diğer bayisi olan
Hidroan’ın bölge dışında yapılacak satışlarına kısıt getirilmesi sektörün ve şirketlerin
uygulamaları sonucunda en fazla aktif satışların kısıtlanmasına neden olabilecek nitelikte
olup, inceleme süresince sistematik bir şekilde pasif satışların kısıtlandığına dair net bir
bulguya ulaşılamamıştır. Aksine, SMC ve Entek’in sözleşmede ve mutabakatlarında yer alan
müşterilerine karşılıklı satışların yapıldığı, Hidroan’ın bölge dışına satışlarının bulunduğu,
müşterilere tekliflerin verildiği görülmüştür. Bu çerçevede de, SMC’nin inceleme konusu
uygulamalarının rekabeti sınırlayıcı amaç ve etki içermediği değerlendirilmektedir.
I.2.2. Müşterilerin Yüksek Fiyatlarla Ürün Alma Durumunda Kaldığı İddiası Üzerine
Değerlendirme
(17) İddia konusu diğer bir husus ise, müşteri listelerinin hazırlanması sonucunda bazı müşterilere
SMC tarafından doğrudan satış yapılmadığı ve bu durumun da müşterilerin bayi üzerinden
daha pahalıya ürün satın almasına neden olduğudur. Sağlayıcı ile bayilerinin müşterilerine
uyguladıkları fiyatların farklılaşması, bayiler aracılığıyla yapılan satışta belli bir kar marjının
satış fiyatına dâhil edilebilmesi ve bu tercihin bayiye bağlı olması ticari hayatın bir gereğidir.
Bu noktada asıl değerlendirilmesi gereken husus, SMC’nin bayilerinin yeniden satış fiyatını
belirlemek gibi bir uygulama içinde olup olmadığıdır. Başvuruda her ne kadar bayilerin
uygulayacağı satış fiyatının SMC tarafından belirlendiği yönünde bir iddia olmasa da, gerek
SMC ile Entek, gerekse SMC ile Hidroan arasında imzalanan Distribütörlük Sözleşmelerinin
hükümleri çerçevesinde inceleme yapılmıştır.
(18) Bu bağlamda, SMC ile Entek arasında akdedilen sözleşmenin “4.1. Satışın Hükümleri”
başlıklı maddesinden, Tavsiye Edilen Perakende Satış Fiyatı Listesi’nin SMC tarafından
uygulanan resmi satış fiyatlarını içerdiği, Entek ve onun alt bayilerinin mezkur listede belirtilen
azami fiyatların üzerindeki bir fiyattan satış yapmasının tavsiye edilmediği, bununla birlikte
aynı sözleşme’nin “4.8 Ürünlerin ve parçaların Distribütör tarafından satılması” başlıklı
maddesinden Entek’in sözleşmeye aykırı düşmemek kaydıyla, uygun gördüğü şekil ve
fiyatlarda satış yapmasının serbest olduğu anlaşılmıştır. Diğer yandan, sözleşmenin ekinde
12-49/1439-490
5/5
(Ek C) SMC’nin Entek’e yapacağı satışlarda uygulayacağı indirim oranlarına yer verildiği,
yine “4.1. Satışın Hükümleri” başlıklı maddesinde söz konusu oranların ithalat maliyeti ve
üretim maliyetlerindeki değişime göre dönem dönem güncelleneceği hükmüne yer verildiği
görülmüş olup, sözleşmede Entek’in kendi müşterilerine uygulayacağı indirim oranlarına
ilişkin herhangi bir hüküm tespit edilmemiş, konuya ilişkin bir bulguya rastlanmamıştır.
(19) Yine, SMC ile Hidroan arasında akdedilen sözleşmede de aynı hükümler yer almakta, farklı
olarak SMC’nin Hidroan’a yapacağı satışlarda uygulayacağı indirim oranları farklı ürünler
bazında ve önceden haber vermek suretiyle değiştirilebilme imkânı dâhilinde (…..) veya (…..)
olarak belirlenmektedir. Anılan sözleşmede Hidroan’ın kendi müşterilerine uygulayacağı
indirim oranlarına ve fiyata ilişkin herhangi bir düzenleme tespit edilmemiş, konuya ilişkin bir
bulguya rastlanmıştır.
(20) Yukarıda yer verilen bilgiler ışığında, SMC’nin şikâyete konu Entek ve Hidroan bayileri
arasındaki sağlayıcı-dağıtıcı faaliyetleri ve uygulamalarının pazardaki rekabetin
kısıtlanmasına yol açtığına dair herhangi bir bulguya ulaşılmamış; teşebbüsün
davranışlarının 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal eder nitelikte olmadığı kanaatine
varılmıştır.
J. SONUÇ
(21) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, dosya konusu iddialara yönelik
olarak 4054 sayılı Kanun’un 41. maddesi uyarınca şikayetin reddi ile soruşturma
açılmamasına OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.


Full & Egal Universal Law Academy