Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 18-43/684-337
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: American Express Limited ile arasındaki lisans ilişkisine dayanarak Türkiye Garanti Bankası A.Ş.’nin, Türkiye Halk Bankası A.Ş. ile imzaladığı alt lisans sözleşmesine menfi tespit belgesi verilmesi veya muafiyet tanınması talebi
Karar Tarihi: 15.11.2018

Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2018-4-45 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 18-43/684-337
Karar Tarihi : 15.11.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Adem BİRCAN, Mehmet AYAN, Ahmet ALGAN,
Hasan Hüseyin ÜNLÜ, Şükran KODALAK
B. RAPORTÖRLER: Fatma ATAÇ, Cüneyd DAL, Elif Sıdıka SARI
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : - Türkiye Garanti Bankası A.Ş.
Temsilcileri: Av. Şevki Onur ÖZ, Av. Zülfikar Güneş GÜLAYDIN,
Av. Tuğrul KILIÇ, Av. Berk ERTÜRK
Abdullahağa Cad. Cemil Molla Yalısı No:22/3 34674,
Kuzguncuk/ İstanbul
(1) D. DOSYA KONUSU: American Express Limited ile arasındaki lisans ilişkisine
dayanarak Türkiye Garanti Bankası A.Ş.’nin, Türkiye Halk Bankası A.Ş. ile
imzaladığı alt lisans sözleşmesine menfi tespit belgesi verilmesi veya muafiyet
tanınması talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 09.08.2018 tarih ve 5648 sayı ile giren bildirim
ve 06.11.2018 tarihinde giren yazı üzerine düzenlenen 08.11.2018 tarih ve 2018-4-
45/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
 Türkiye Garanti Bankası A.Ş. (GARANTİ) ile Türkiye Halk Bankası A.Ş.
(HALKBANK) arasında imzalanan American Express markalı kartların kabulüne
ilişkin alt lisans sözleşmesinin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un
(4054 sayılı Kanun) 4. maddesi kapsamında olduğu ve bu nedenle anılan
sözleşmeye 4054 sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca menfi tespit belgesi
verilemeyeceği,
 Söz konusu alt lisans sözleşmesinin 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup
Muafiyeti Tebliği (2002/2 sayılı Tebliğ) uyarınca grup muafiyetinden
yararlanamayacağı,
 Bununla birlikte alt lisans sözleşmesine, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan
şartların tamamını karşılaması nedeniyle bireysel muafiyet tanınabileceği
ifade edilmiştir.
G. İNCELEME ve DEĞERLENDİRME
G.1. İlgili Teşebbüsler
G.1.1. GARANTİ
(4) 1946 yılında kurulan GARANTİ, kurumsal bankacılık, ticari bankacılık, KOBİ bankacılığı,
ödeme sistemleri, bireysel bankacılık ve yatırım bankacılığı dahil bankacılık sektörünün
birçok alanında faaliyet gösteren özel bir mevduat bankasıdır.

18-43/684-337
2/11


G.1.2. HALKBANK
(5) 1938 yılında kurulan Halkbank, kuruluşunun ilk yıllarında Halk Sandıkları kanalıyla kredi
hizmetlerini yürütmüş, 1960’lı yılların başından itibaren şubeleşme ile birlikte daha yaygın
bir şekilde hizmet sunmaya başlamış bir mevduat bankasıdır.
G.2. Bildirime Konu Sözleşme
(6) 14.06.2006 tarihinde GARANTİ ile American Express Limited (AMEX) arasında
akdedilen “American Express İşletim Sözleşmesi” ile GARANTİ’ye, Türkiye’de American
Express kartlarının ödeme şekli olarak kabul etmesi için “üye işyeri anlaşması yapan
kuruluş” (acquirer) statüsü ve yetkisi verilmiştir. Bu sözleşmeye ek nitelikteki 18.02.2009
tarihli sözleşme ile de, AMEX tarafından GARANTİ’ye, American Express markalı kartları
kabul etme konusunda alt lisans verme yetkisi tanınmıştır. Bu yetkiye istinaden
31.08.2017 tarihinde GARANTİ ile HALKBANK arasında alt lisans sözleşmesi
imzalanmıştır.
(7) Alt lisans sözleşmesi, American Express markalı kartları Türkiye Cumhuriyeti sınırları
içerisinde kabul eden üye işyerlerinin sayısını artırmak amacıyla imzalanmıştır. Bu
sözleşme ile alt lisans sahibi olacak HALKBANK, Türkiye’de GARANTİ tarafından
işletilen AMEX sistemini kullanabilecek ve üye işyeri anlaşması yapabilecektir.
(8) Alt lisans sözleşmesi ile American Express markalı kartları kabul etme yetkisini elde eden
HALKBANK’ın, üçüncü kişilerle American Express markalı kartların kabulüne ilişkin üye
işyeri anlaşması akdetmesine yine aynı alt lisans sözleşmesinde birtakım sınırlamalar
getirilmektedir.
(9) Bu kapsamda sözleşmenin 4. maddesinde;
“(…..).”
hükmü yer almaktadır.
(10) Alt lisans sözleşmesinin 5.2 numaralı maddesinde;
“(…..).”
hükmü yer almaktadır.
(11) Alt lisans sözleşmesinin 4.19 numaralı maddesinde ise HALKBANK’ın, “(…..)” kabul
edeceği kararlaştırılmaktadır.
(12) Alt lisans sözleşmesinin 4.23 numaralı maddesinde ise HALKBANK’ın, “(…..)” hüküm
altına alınmaktadır. Yine alt lisans sözleşmesinin 4.24 numaralı maddesinde
HALKBANK’ın, “(…..)” kararlaştırılmaktadır.
(13) Üye işyeri edinmeye ilişkin getirilen sınırlamaların yanı sıra yine HALKBANK’a, American
Express markalı kartların kabulü ve AMEX sistemine uyum konusunda birtakım
yükümlülükler getirilmektedir. Alt lisans sözleşmesinin 4.3. numaralı maddesinde; alt
lisans alan HALKBANK’ın, (…..) yükümlülükleri altında olduğu belirtilmiştir. Ayrıca 4.7
numaralı maddede HALKBANK’ın (…..) yükümlü olduğu belirtilmiştir.

18-43/684-337
3/11


G.3. Kurulun 28.02.2017 tarih ve 17-09/106-48 sayılı Kararı
(14) Bildirime konu sözleşmeye benzer şekilde GARANTİ, American Express markalı kartları
kabul etme konusundaki alt lisans verme yetkisine dayanarak, Türkiye Vakıflar Bankası
T.A.O., Denizbank A.Ş., Türkiye İş Bankası A.Ş. ve Türk Ekonomi Bankası A.Ş. unvanlı
dört ayrı banka ile American Express markalı kartların kabulüne ilişkin alt lisans
sözleşmeleri imzalamış ve bu sözleşmelere menfi tespit verilmesi veya bireysel muafiyet
tanınmasını talep etmiştir. Yapılan inceleme neticesinde alınan 28.02.2017 tarih ve 17-
09/106-48 sayılı Kurul kararında;
 Türkiye Garanti Bankası A.Ş.’nin, Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O., Denizbank
A.Ş., Türkiye İş Bankası A.Ş. ve Türk Ekonomi Bankası A.Ş. unvanlı dört ayrı
banka ile imzaladığı American Express markalı kartların kabulüne ilişkin alt lisans
sözleşmelerinin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olduğuna ve bu
nedenle anılan sözleşmelere 4054 sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca menfi
tespit belgesi verilemeyeceğine,
 Söz konusu alt lisans sözleşmelerinin 2002/2 sayılı Tebliğ uyarınca grup
muafiyetinden yararlanamayacağına,
 Bununla birlikte alt lisans sözleşmelerine, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde
sayılan şartların tamamını karşılaması nedeniyle bireysel muafiyet tanınmasına
karar verilmiştir.
(15) Bildirim Formunda da belirtildiği üzere, GARANTİ ile diğer bankalar arasında imzalanan
alt lisans sözleşmeleri form sözleşmeler olup, AMEX ile GARANTİ’nin imzaladığı
sözleşme doğrultusunda hazırlanmaktadır. Bu bakımdan, işbu dosyanın konusunu
oluşturan GARANTİ ile HALKBANK arasındaki alt lisans sözleşmesi, bahsi geçen Kurul
kararında yer verilen tespit ve değerlendirmeler ışığında incelenmiştir.
G.4. İlgili Pazar
G.4.1. İlgili Ürün Pazarı
(16) Bildirime konu sözleşme, AMEX ile arasındaki lisans ilişkisine dayanarak GARANTİ
tarafından, HALKBANK’a American Express markalı kartları kabul etme konusunda alt
lisans verilmesine ilişkindir. Bu sözleşme uyarınca alt lisans alan HALKBANK’a, hangi
işyerleriyle American Express markalı kredi kartları özelinde üye işyeri anlaşması
imzalayabileceğine dair birtakım sınırlamalar getirilmektedir. Bu bakımdan bildirime konu
alt lisans sözleşmesindeki hükümlerin esasen üye işyeri edinme pazarına ilişkin olduğu
anlaşılmaktadır. Ayrıca American Express markalı kartları bizzat ihraç eden ve kendisinin
yanı sıra bankaların da bu kartları ihraç edebilmesi konusunda bankalara lisans veren
AMEX’in, Visa ve MasterCard gibi bir kartlı ödeme sistemi işleticisi olması ve bahsi geçen
diğer kartlı ödeme sistemi işleticileri ile rekabet ettiği göz önüne alındığında, bildirime
konu sözleşmenin, kartlı ödeme sistemi işletim hizmetleri pazarını da etkileyebilecek
hükümleri barındırdığı sonucuna ulaşılmaktadır. Bu çerçevede ilgili ürün pazarları, “üye
işyeri edinme” ve “kartlı ödeme sistemi işletim hizmetleri” pazarları olarak belirlenmiştir.
G.4.2. İlgili Coğrafi Pazar
(17) Kartlı ödeme sistemlerinin kullanım alanının genişliği ve üye işyeri edinme faaliyetlerinin
yapı ve nitelik itibarıyla herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın tüm ülke sınırları içinde
uygulama bulacağı dikkate alınarak, ilgili coğrafi pazar, "Türkiye" olarak belirlenmiştir.

18-43/684-337
4/11


G.5. Değerlendirme
G.5.1. 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi Açısından Değerlendirme
(18) GARANTİ ile HALKBANK arasında imzalanan alt lisans sözleşmesinde yer alan
hükümler incelendiğinde, HALKBANK’ın American Express markalı kartlara ilişkin üye
işyeri edinme pazarındaki faaliyetlerini kısıtlayacak şekilde rekabet sınırlamalarına ilişkin
hükümlerin sözleşmede yer aldığı görülmektedir. Örneğin; HALKBANK’ın American
Express markalı kartların kabulü konusunda, AMEX’in üye işyeri sözleşmesi akdettiği
veya akdedebileceği çok uluslu şirketlere ait işyerleri ile üye işyeri sözleşmesi
yapamayacağına ve yurt dışındaki gerçek veya tüzel kişiler ile American Express markalı
kartların kabulü için üye işyeri sözleşmesi kuramayacağına ilişkin hükümler,
HALKBANK’ın üye işyeri edinme pazarındaki faaliyetlerini sınırlayıcı türdendir. Söz
konusu rekabeti sınırlayıcı sözleşme hükümleri dikkate alındığında, bildirime konu
sözleşmenin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti engelleyici nitelikte
bir anlaşma olduğu, dolayısıyla menfi tespit belgesi verilemeyeceği kanaatine
ulaşılmıştır.
G.5.2. 2002/2 sayılı Tebliğ Açısından Değerlendirme
(19) Bildirime konu alt lisans sözleşmesi ile GARANTİ tarafından HALKBANK’a, üçüncü
kişilerle üye işyeri anlaşması yapma yetkisi tanınmaktadır. Bununla birlikte, alt lisans
sözleşmesi ile GARANTİ tarafından HALKBANK’a, HALKBANK’a ait POS
terminallerinde American Express markalı kartların sadece kabulü noktasında bir yetki
verilmekte, American Express markalı kartların ihracı konusunda ise herhangi bir yetki
verilmemektedir. Bu bakımdan GARANTİ, AMEX ile arasındaki sözleşme gereği
Türkiye’de American Express markalı kartları ihraç eden tek banka olmaya devam
edecektir.
(20) Alt lisans sözleşmesi uyarınca HALKBANK kendi üye işyeri ağlarında, GARANTİ
tarafından ihraç edilen kartları kabul yetkisi kazanacaktır. Bu bakımdan, American
Express markalı kartlar özelinde GARANTİ, HALKBANK için bir nevi sağlayıcı
konumunda olacak ve üst pazar niteliğindeki kart ihraç pazarında yer alan GARANTİ’nin
çıkardığı kartlar, alt pazar niteliğindeki kart kabul (üye işyeri edinme) pazarında yer alan
HALKBANK’ın üye işyeri ağında kabul edilecektir. Tüm bu açıklamalar doğrultusunda
sözleşme tarafları olan GARANTİ ile HALKBANK arasındaki ilişkinin, bildirime konu
sözleşmeler açısından dikey bir görünüm arz ettiği anlaşılmaktadır. Her ne kadar
bankacılık faaliyetlerinde GARANTİ ile HALKBANK birbirlerine rakip konumunda
bulunsalar da, işbu dosyada incelenen alt lisans sözleşmesi açısından sözleşme tarafları
arasındaki ilişkinin dikey bir nitelik arz ettiği değerlendirilmektedir.
(21) Taraflar arasındaki dikey ilişkinin 2002/2 sayılı Tebliğ’deki grup muafiyeti kapsamında
olup olmadığının belirlenmesi önem taşımaktadır. Bankacılık faaliyetlerinde rakip
konumunda olan GARANTİ ile HALKBANK’ın, American Express markalı kartların
kabulü konusunda dikey bir ilişki içerisinde olması nedeniyle öncelikle incelenmesi
gereken husus, 2002/2 sayılı Tebliğ’in rakipler arasındaki dikey nitelikteki anlaşmalara
da uygulanıp uygulanmayacağıdır. 2002/2 sayılı Tebliğ’in “Kapsam” başlıklı 2.
maddesinin beşinci fıkrasında bu durum, “Rakip teşebbüsler arasında yapılan dikey
anlaşmalar, bu Tebliğ ile tanınan muafiyetten yararlanamaz. Ancak sağlayıcının anlaşma
konusu malların hem üreticisi hem de dağıtıcısı olduğu, alıcının ise bu mallarla rekabet
eden malların üreticisi değil dağıtıcısı olduğu dikey anlaşmalar bu Tebliğ ile tanınan grup
muafiyetinden yararlanır.” şeklinde ifade edilmiştir. Söz konusu Tebliğ hükmünün dosya
konusu alt lisans sözleşmesine uygulanması neticesinde, kart kabul pazarında rakip
konumundaki bankaların, American Express markalı kartların ihracı noktasında
18-43/684-337
5/11


birbirlerine rakip olmadığı, ancak alt lisans alan HALKBANK’ın, American Express
markalı kartları ihraç edememesine karşılık kendi banka ve kredi kartlarını ihraç ettiği, bu
kartların AMEX’in rakipleri olan Visa ve MasterCard markalı olduğu ve bu bakımdan
GARANTİ ile HALKBANK’ın hem kart kabul (üye işyeri edinme) hem de kart ihraç
faaliyetlerinde birbirlerine rakip olduğu kanaatine ulaşılmaktadır. Bu yönüyle bildirime
konu alt lisans sözleşmesinin, 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında grup muafiyetinden
yararlanamayacağı kanaatine varılmıştır.
G.5.3. Bireysel Muafiyet Açısından Değerlendirilme
(22) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olan anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar,
aynı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasındaki koşulların tamamının varlığı halinde 4.
maddenin uygulanmasından muaf tutulabilmektedir. 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinde muafiyetin koşulları şu şekilde sayılmıştır:
(a) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve
iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması,
(b) Tüketicinin bundan yarar sağlaması,
(c) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,
(d) Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan
daha fazla sınırlanmaması.
a) Malların Üretim veya Dağıtımı ile Hizmetlerin Sunulmasında Yeni Gelişme ve
İyileşmelerin ya da Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması
(23) Muafiyet incelemesinde ele alınan olumlu şartlardan ilki, malların üretim veya dağıtımı ile
hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik
gelişmelerin sağlanması olup, bu hüküm çerçevesinde hangi hallerin ekonomik yarar
olarak kabul edileceği mevcut sistemin özelliklerine göre değişmektedir. Kısacası etkinlik
kazanımı olarak ifade edilebilen dağıtımda, üretimde vb. alanlarda ekonomik/teknik
gelişme ve kazanımlar, üretim ve dağıtım maliyetlerinin düşürülmesi, kalitenin artırılması,
malın arzında devamlılığın sağlanması, yeni piyasalara girişin kolaylaştırılması ve yeni
ürünlerin ya da üretim tekniklerinin bulunması gibi çeşitli görünümler arz etmektedir. Bu
kapsamda rekabeti kısıtlayıcı bir anlaşmanın muafiyet korumasından faydalanabilmesi
için öncelikle rekabet üzerindeki olumsuz etkisini bertaraf edebilecek düzeyde bir etkinlik
kazanımı sunabilmesi gerekmektedir.
(24) GARANTİ ile HALKBANK arasında imzalanan alt lisans sözleşmesi ile American Express
markalı kartlar, HALKBANK’a ait POS terminallerinde (diğer bir deyişle HALKBANK’ın
üye işyeri ağında) kabul edilebilir hale gelmektedir. Bunun sonucu olarak American
Express markalı kartların Türkiye içerisindeki kullanım imkânları genişlemekte ve üye
işyerleri nezdinde yapılan alışverişlerde geçerliliği artmaktadır.
(25) American Express markalı kartların üye işyerleri nezdinde kabul edilebilirliğinin
artmasıyla meydana gelen etkinliğin yanı sıra, bu kartları yeni bir üye işyeri ağı
oluşturmaya gerek kalmadan kabul etme yetkisini kazanan HALKBANK’ın, kartların
kabulü ve gerekli diğer süreçler için AMEX’in uluslararası güvenlik ve hizmet
standartlarına uyum sağlama sorumluluğu altına girmesi, bu bankanın üye işyerlerine
sunduğu hizmetlerin kalitesinde artışı sağlayarak bir başka etkinlik kazanımı
doğurmaktadır. Dolayısıyla alt lisans sözleşmesi, kart kabul ve üye işyeri edinme
hizmetlerinin sunumunda etkinliği artırmakta ve bu nedenle 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinin birinci fıkrasının (a) bendindeki koşulu sağlamaktadır.

18-43/684-337
6/11


b) Tüketicinin Bundan Yarar Sağlaması
(26) Bireysel muafiyetin ikinci koşulu olarak, alt lisans sözleşmesi ile ortaya çıkan etkinlik
kazanımlarının tüketicilere fayda sağlayıp sağlamadığının incelenmesi gerekmektedir.
Zira salt teşebbüslerin yararına gerçekleşip tüketicinin istifadesine sunulmayan ve
anlaşmanın rekabeti sınırlayıcı etkilerini, tüketiciler nezdinde en azından nötr hale dahi
getiremeyen etkinlik kazanımları, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca muafiyet
korumasından faydalanamamaktadır.
(27) GARANTİ ile HALKBANK arasındaki alt lisans sözleşmesi yoluyla American Express
markalı kartların kabulünün HALKBANK’a ait POS terminallerinden de gerçekleşebilecek
olması ve bu kartlar ile alışveriş yapılabilecek üye işyeri sayısının artması, nihai olarak
kart hamillerine yani tüketicilere olumlu yansımaktadır. Zira American Express markalı
kart hamilleri, söz konusu alt lisans sözleşmesi sayesinde hamili oldukları kartlarla çok
daha geniş bir işyeri ağında alışveriş yapma imkânına kavuşmaktadır.
(28) İki taraflı bir piyasa görünümü arz eden kredi kartı pazarında, bir kredi kartını kabul eden
işletme sayısındaki artış, bu kredi kartı kullanıcısı tüketicilerin faydasında da artış
meydana getirmekte ve aynı kredi kartını kullanan tüketicilerin sayısındaki artış da bu
kredi kartını kabul eden işletmelerin faydasını etkilemektedir. Bu bakımdan dosya konusu
American Express kartlarını geçerli bir ödeme aracı olarak kabul eden işyeri sayısının
artması, bu kartı kullanan tüketicilerin faydasına olup, tüketici refahını arttırmaktadır.
Ayrıca alt lisans sözleşmesi yoluyla HALKBANK’ın, AMEX’in uluslararası standartlarında
hizmet vermesi yine tüketici refahının yükselmesini sağlayacaktır. Açıklanan tüm bu
nedenler dolayısıyla alt lisans sözleşmesinin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer
verilen ikinci şartı da karşıladığı anlaşılmıştır.
c) İlgili Piyasanın Önemli Bir Bölümünde Rekabetin Ortadan Kalkmaması
(29) GARANTİ ile HALKBANK arasındaki alt lisans sözleşmesine muafiyet tanınması için
gereken olumsuz şart ise ilgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan
kalkmaması şartıdır. Bu şartın karşılanıp karşılanmadığının analizi, pazardaki rakiplerin
durumu, rakiplerin anlaşma tarafları üzerinde oluşturduğu rekabetçi baskının seviyesi ve
anlaşmanın mevcut rekabetçi yapı üzerindeki etkisinin incelenmesini gerektirir. Dosya
kapsamında piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin devam edip etmediğinin analizi
yapılırken öncelikle AMEX’in ve rakiplerinin kartlı ödeme sistemi işletim hizmetleri
pazarında, sonrasında ise GARANTİ ile HALKBANK’ın, üye işyeri edinme pazarındaki
konumları incelenmiştir.
(30) Kabulcü banka ile ihraççı banka arasındaki takas-mutabakat işlemlerinin
gerçekleştirilebilmesi için kartlı sistem kuruluşları faaliyet göstermektedir. Dünyada en
yaygın olan ve bilinen kartlı sistem kuruluşları Visa ve MasterCard’dır. Bunların dışında
Diners Club ve JCB gibi platformlar da hizmet vermektedir. Yine ülkemizde de kartlı
ödeme sistemi platformu olarak Bankalararası Kart Merkezi A.Ş. bünyesinde TROY
(Türkiye’nin Ödeme Yöntemi) sistemi kurulmuştur.
(31) AMEX’in, kartlı ödeme sistemi işletim hizmetleri pazarında Visa ve MasterCard’ın rakibi
olması, American Express markalı kartların, Visa ve MasterCard markalı kartlar ile
rekabet halinde olmasına neden olmuştur. Nitekim bankalar bu kuruluşların kartlarını
ihraç etmek adına, bu kuruluşlar ile anlaşma yapmakta ve ihraç ettikleri kartları Visa,
MasterCard veya American Express gibi markalar adı altında tüketicilere
pazarlamaktadır. Bankaların ihraç ettiği kartlarda Visa ve MasterCard markalı kartlar,
American Express markalı kartlara göre çok daha geniş bir ölçüde kabul görmektedir. Bu
bakımdan bildirime konu alt lisans sözleşmeleri ile American Express markalı kartların
18-43/684-337
7/11


işyerlerinde kabulünün yaygınlaşacağı ve tüketici nezdinde pazardaki başka markalı
kartlara daha çok alternatif olabileceği değerlendirilmektedir.
(32) Piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması şartının gerçekleşip
gerçekleşmediğinin tayini için incelenmesi gereken bir diğer husus da bildirime konu
sözleşme kurulmadan önceki durum ile bu sözleşmenin uygulamaya konulmasıyla
piyasada ortaya çıkan yeni durumun mukayese edilmesidir. Alt lisans sözleşmesi ile
American Express markalı kartlar HALKBANK tarafından da kabul edilir hale
gelmektedir. Her ne kadar HALKBANK’ın American Express markalı kartlar için birtakım
özelliklere sahip işyerleri ile üye işyeri anlaşması yapamayacağına ilişkin hükümler
sözleşmede yer alsa da, anlaşma ile elde edilecek etkinlik kazanımları bu kısıtın etkilerini
bertaraf edecek düzeydedir. Ayrıca GARANTİ’nin üye işyeri anlaşması yaptığı bir işyeri
ile alt lisans alan bankanın da üye işyeri sözleşmesi imzalamasına ilişkin sözleşmede
herhangi bir kısıtlamanın bulunmaması, pazardaki potansiyel rekabeti koruyucu
niteliktedir.
(33) Dosya kapsamında ilgili ürün pazarı olarak belirlenen üye işyeri edinme pazarı özelinde
alt lisans sözleşmesi tarafları GARANTİ ile HALKBANK’ın, anlaşmalı üye işyeri sayılarına
ve bu sayı bazında pazar paylarına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo-1: Teşebbüslerin Üye İşyeri ve Kredi Kartı Pazarlarında 2016 Yılı Pazar Payları
Bankalar
Anlaşmalı Üye İşyeri
Sayısı
Kart Sayısı Üye İşyeri Sayısı
Pazar Payı (%)
Kredi Kartı Sayısı
Pazar Payı (%)
YAPI KREDİ (…..) (…..) (…..) (…..)
İŞ BANKASI (…..) (…..) (…..) (…..)
HALKBANK (…..) (…..) (…..) (…..)
GARANTİ (…..) (…..) (…..) (…..)
DİĞER (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden elde edilen bilgiler ve raportörlerce yapılan hesaplamalar.
(34) Tablodan da anlaşılacağı üzere, üye işyeri edinme pazarında GARANTİ ve
HALKBANK’tan daha büyük pazar payına sahip oyuncular bulunmaktadır. Dolayısıyla,
pazar rekabete açık bir yapıya sahip ve çok oyunculudur. GARANTİ ve HALKBANK’ın
pazar paylarının rekabet endişesine yol açacak seviyede olmadığı anlaşılmıştır.
(35) Bu çerçevede, American Express markalı kartlar ile rekabet halinde olan Visa ve
MasterCard markalı kartların işyerleri nezdinde geniş bir geçerliliğinin olduğu, American
Express markalı kartların ise üye işyeri pazarının küçük bir kesiminde kabul gördüğü,
American Express markalı kartların kabulü bakımından sözleşmeden önceki döneme
nazaran olumlu etkilerin ortaya çıkacağı ve üye işyeri edinme pazarında GARANTİ ve
HALKBANK dışında pazarda daha büyük pazar paylarına sahip oyuncuların bulunduğu
anlaşıldığından, bildirime konu alt lisans sözleşmesinin, 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesindeki piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması şartını
karşıladığı değerlendirilmektedir.
d) Rekabetin (a) ve (b) Bentlerindeki Amaçların Elde Edilmesi İçin Zorunlu Olandan
Fazla Sınırlanmaması
(36) Muafiyetin sağlanması için zorunlu olan son şart ise muafiyet incelemesine konu
sözleşme hükümleri ile ilgili pazarda rekabetin zorunlu olandan fazla kısıtlanmamasıdır.
Bildirime konu alt lisans sözleşmesi incelendiğinde, sözleşmede yer alan rekabet
sınırlamalarına ilişkin hükümleri iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlardan
ilki sistemin işleyişine ilişkin hükümler, ikincisi ise AMEX’in uluslararası markalar ile
çalışmasını güvence altına alan hükümlerdir.
18-43/684-337
8/11


(37) Sistemin işleyişine ilişkin olarak alt lisans sözleşmesi gereğince, alt lisans alan
HALKBANK, birtakım yükümlülükler altına girmektedir. Örneğin, HALKBANK, alt lisans
sözleşmesi gereğince American Express markalı kartlar özelinde dönemsel olarak üye
işyeri anlaşması yaptığı işyeri adedini, bu kartlarla gerçekleştirilen işlem adedini ve ciro
bilgisini GARANTİ ile paylaşmak durumundadır. Ancak bu tarz yükümlülükler,
GARANTİ’nin AMEX nezdinde performansının ölçülmesi için gerekli olan ve AMEX
sisteminin sağlıklı işleyişi için ihtiyaç duyulan iş akışları niteliğindedir. Diğer taraftan, kartlı
ödeme sistemlerinin yapısı gereği, üye işyerlerinde yapılan işlemlerde kart sahibi
bankadan onay almak için işlem ile ilgili bazı bilgiler kartı ihraç eden bankayla
paylaşılmaktadır.
(38) İncelenmesi gereken ikinci konu, AMEX’in uluslararası markalar ile çalışmasını güvence
altına alan hükümlerdir. Söz konusu hükümlerde alt lisans alan bankaların, AMEX’in
sözleşme yaptığı veya ileride yapabileceği çok uluslu şirketlere ait işyerleri ile ve Türkiye
dışında bulunan gerçek veya tüzel kişiler ile üye işyeri sözleşmesi imzalamasının
sınırlandırılması gibi kısıtlar bulunmaktadır.
(39) Söz konusu sözleşme hükümleri incelendiğinde bu hükümlerin, GARANTİ ile AMEX
arasında imzalanan lisans anlaşmasına paralellik teşkil ettiği ve GARANTİ’nin AMEX ile
arasındaki sözleşme maddeleri gereği alt lisans verirken alt lisans sözleşmelerine,
AMEX’in üye işyerlerine erişimini koruyucu hükümler getirme yükümlülüğü olduğu
anlaşılmaktadır. Nitekim, bu tip hükümlerle AMEX’in, çok uluslu bir kartlı ödeme sistemi
olarak, şirket politikaları dâhilinde bazı çok uluslu şirketlerle (örneğin, bazı hava yolu
şirketleri, otel zincirleri vb...) arada lisans sözleşmesi yaptığı bir banka olmaksızın, direkt
olarak merkezi anlaşmalar yapma yoluyla çalışmayı ön planda tuttuğu
değerlendirilmektedir. Sonuç olarak bahsi geçen hükümlerin GARANTİ’den ziyade
sistem sahibi kuruluşun yani AMEX’in kuralları olduğu ve AMEX ile ana lisans sahibi
konumundaki GARANTİ arasında akdedilen ana lisans sözleşmesi gereği GARANTİ’nin
alt lisans vereceği bankalarla yapacağı sözleşmelerde yer aldığı tespit edilmiştir. Tüm bu
nedenlerle alt lisans sözleşmesinin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan,
rekabetin zorunlu olandan fazla kısıtlanmaması şeklindeki son şartı da karşıladığı
kanaatine varılmıştır.

H. SONUÇ
(40) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre,
1. Türkiye Garanti Bankası A.Ş. ile Türkiye Halk Bankası A.Ş. arasında imzalanan
American Express markalı kartların kabulüne ilişkin alt lisans sözleşmesinin 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olduğuna ve bu nedenle anılan
sözleşmeye 4054 sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca menfi tespit belgesi
verilemeyeceğine,
2. Söz konusu alt lisans sözleşmesinin 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup
Muafiyeti Tebliği kapsamında grup muafiyetinden yararlanamayacağına,
3. Bununla birlikte alt lisans sözleşmesine, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde
sayılan şartların tamamını karşılaması nedeniyle bireysel muafiyet tanınmasına
gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemelerinde yargı
yolu açık olmak üzere, OYÇOKLUĞU ile karar verilmiştir


18-43/684-337
9/11



Rekabet Kurulunun 15.11.2018 Tarih ve 18-43/684-337 Sayılı Kararına

Karşı Oy Gerekçesi

Kurulun, 15.11.2018 tarih ve 18-43 sayılı toplantısında görüşülen; Türkiye Garanti
Bankası A.Ş. ile American Express Limited arasındaki lisans ilişkisine dayanarak Garanti
Bankası’nca Türkiye Halk Bankası A.Ş. ile imzalanan alt-lisans sözleşmesine, 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun uyarınca menfi tespit belgesi verilmesi, bu talebin
kabul görmemesi halinde ise ilgili sözleşmeye bireysel muafiyet tanınması talebine
yönelik olarak düzenlenen rapor ve neticesinde; Kurulca 4054 sayılı Kanunun 5. maddesi
uyarınca mezkur sözleşmeye, “bireysel muafiyet” tanınması kararına katılmam aşağıdaki
gerekçelerle mümkün olmamıştır.
Kurum’a 09.08.2018 tarihinde yapılan bildirim üzerine düzenlenen 08.11.2018
tarih ve 2018-4-045/MM sayılı raporda; alt lisans sözleşmesinin, 4054 sayılı Kanunun 8.
maddesi uyarınca “menfi tespit belgesi” verilemeyeceği ve 2002/2 sayılı Tebliğ uyarınca
da “grup muafiyeti”nden yararlanamayacağı değerlemesi yapıldıktan sonra “bireysel
muafiyet” açısından değerlendirilmesi yapılmıştır.
Raporda; Kanunun 5. maddesinin ilk şartı olan malların üretim veya dağıtımı ile
hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik ve teknik
gelişmenin sağlanması koşulu incelenmiştir. Garanti ile Halkbank arasında imzalanan alt
lisans sözleşmesi ile Amex markalı kartların Halkbank’a ait POS terminallerinde kabul
edilebilir hale geleceğinden ve neticesinde; Amex markalı kartların Türkiye içerisindeki
kullanım imkanlarının genişleyeceğinden, üye işyerleri nezdinde yapılan alışverişlerde
geçerliliğinin artacağından bahsedilmiştir. Değerlendirmede ifade olunan “Amex
kartlarının ülke içindeki kullanım imkanının artacağı” tespitine tamamen katılmaktayım.
Ancak kanaatimce söz konusu şartın gerçekleşip gerçekleşmediğinin
değerlendirilmesinde önemli olan oluşacak etkinlik artışından, sözleşme tarafları olan
teşebbüslerin menfaat veya fayda sağlaması değil Kanunun 5. maddesinin gerekçesinde
de ifade edildiği üzere “ekonomi üzerinde olumlu etkiler” doğurmasıdır. Başka bir deyişle
objektif anlamda ekonomiye somut bir katkı sunmaları arzu edilmektedir.
Amex markalı kartların Halkbank’a ait POS terminallerinde kabul edilebilir hale
gelmesi ve üye işyerleri nezdinde yapılan alışverişlerde geçerliliklerinin artması, ülke
ekonomisine somut bir katkı sunmayacağı gibi yeni bir teknolojik gelişme olarak da
nitelendirilemeyecektir. Halkbank POS terminallerinin üye işyerleri nezdinde hizmet
vermeye başlaması ile birlikte öncelikle Visa markalı kartlar kullanılmaya başlanmış
arkasından da bugün olduğu gibi yeni bir üye işyeri ağı oluşturulmadan Mastercard
markalı kartların bu terminallerden yararlanması sağlanmıştır. Dolayısıyla mezkur
bankaya ait terminallerde, Amex kartlarının kabulü ile mevcut teknolojik alt yapıda
herhangi bir değişikliğe gidilmeden üçüncü bir kart markasının da kullanılmasına imkan
sağlanacaktır. Söz konusu etkinlik kazanımı ile ekonomik yararın ötesinde sadece
taraflara menfaat sağlanmış olunmaktadır.
Raporun devamında; Halkbank’ın kartların kabulü ve gerekli diğer süreçler için
Amex’in uluslararası güvenlik ve hizmet standartlarına uyum sağlama sorumluluğu altına
gireceği ve bu bankanın üye işyerlerine sunduğu hizmetlerin kalitesinde artış
sağlanacağı değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu etkinlik kazanımına da katılmam mümkün
olmamıştır. Çünkü Halkbank’ın, Amex öncesinde hizmet verdiği ve anlaşma imzalamış
olduğu Visa ve Mastercard markalı kartların kabulü ile bu kartların uluslararası güvenlik
ve hizmet standartlarına uyum sağladığı ve belli bir hizmet kalitesine halihazırda sahip
olduğu düşünülmektedir. Halbuki Amex, çok daha güvenli bir şekilde harcama yapmaya
imkan veren yeni bir teknolojinin hayata geçirilmesini sağlayacak bir sözleşmeyi
18-43/684-337
10/11


Halkbank’la akdetmiş olsa idi bireysel muafiyetin ilk şartının sağlanması hususunda daha
ikna edici olabilirdi.
Raporda; ikinci şart olan tüketici yararının sağlanmasına yönelik yapılan
değerlendirmelerde; Amex kartlarının kabulünün Halkbank’a ait POS terminallerinden de
gerçekleşebileceğinden, bu kartlar ile alışveriş yapılabilecek üye işyeri sayısının
artacağından ve nihayetinde kart hamillerine yani tüketicilere olumlu yansıyacağından
bahsedilmektedir. Zira Amex kart hamillerinin, çok daha geniş bir işyeri ağında alışveriş
yapma imkanına kavuşacakları ve bunun da tüketici refahını artırdığı ifade edilmektedir.
Yapılan değerlendirmelere katılmamak mümkün değildir. Gerçekten kart hamillerine
daha fazla üye işyerinden alışveriş imkanı tüketicilere yansıyacak olumlu bir etkidir. Fakat
imzalanan lisans sözleşmesinin 4.24 nolu maddesinde; (…..) kararlaştırılmaktadır. Şart
koşulan madde hükmüyle, (…..).
Halbuki Amex kartlarının kabulü ile Halkbank’ın, Visa ve Mastercard gibi ödeme
sistemlerine ödediği komisyonların düşmesi ve maliyetlerdeki azalma neticesinde de kart
hamillerinin ödeyecekleri aidatlarda indirime gidileceğini gösteren bir etkinlik kazanımı
olsaydı, ortaya çıkan yararın tüketicilere yansıdığının somut bir göstergesi olabilirdi.
Bireysel muafiyetin 3. şartı olan piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan
kalkmaması hususuna yönelik, raporda; “alt lisans sözleşmesi ile Amex markalı kartların
Halkbank tarafından da kabul edilir hale geleceği ayrıca Garanti’nin üye işyeri anlaşması
yaptığı bir işyeri ile alt lisans alan bankanın da aynı sözleşmeyi imzalamasına ilişkin
sözleşmede herhangi bir kısıtlamanın da olmadığı ve bu durumun da pazardaki
potansiyel rekabeti koruyucu nitelikte olduğu” değerlendirilmelerine yer verilmiştir.
Kanaatimce her ne kadar raporda; imzalanan alt lisans sözleşmesinde herhangi bir
kısıtlama olmadığı belirtilse de sözleşmenin 4.19 numaralı maddesinde ifade olunan;
(…..) hükmünün yanısıra 4.23 nolu maddesinde; “(…..)” koşulu getirilmiş olunmaktadır.


Üçüncü şartın değerlendirilmesine raporda devam edilmiş ve 2016 yılına ait
verilerine göre; Garanti ile Halkbank’ın üye işyeri edinme pazarında pazar paylarının
toplamının %(…..) olarak gerçekleştiği, ayrıca söz konusu pazarda bu bankalardan daha
büyük pazar payına sahip oyuncular bulunduğu, iki bankanın pazar payları toplamının
rekabeti bozucu ya da engelleyici bir durum oluşturmayacak seviyede olduğu ifade
edilmiştir. Halbuki raporda da belirtildiği gibi, 28.02.2017 tarih ve 17-09/106-48 sayılı
karar ile Kurul, Garanti’nin, Vakıflar Bankası T.A.O., Denizbank A.Ş., İş Bankası A.Ş. ve
Türk Ekonomi Bankası A.Ş. unvanlı dört ayrı banka ile Amex kartlarının kabulüne ilişkin
alt lisans sözleşmelerine bireysel muafiyet tanınmasına izin vermiştir. Dolayısıyla
rekabeti bozucu durumun değerlendirilmesinde adı geçen bu bankaların da üye işyeri
edinme pazarındaki pazar paylarının dikkate alınması gerektiği düşünülmektedir. 2016
yılına ait verilerin elde edildiği 2017-4-037 sayılı raporda dört bankanın üye işyeri pazar
payları toplamı %(…..)’dür. Garanti ile Halkbank’ın toplamı olan %(…..)’lik pay da dikkate
alındığında Amex Kartlarını kabul eden tüm bankaların üye işyeri pazar paylarının
toplamda %(…..)’ya ulaştığı görülecektir. Diğer taraftan rekabetin etkilenip etkilenmediği
hususunda, bankaların toplam pazar paylarını kredi kartı cirosu bakımından da
değerlendirmek yerinde olacaktır. 2017-4-037 sayılı raporda belirtildiği üzere; Garanti ile
Halkbank’ın ciro bazındaki toplam payları %(…..)’e tekabül etmektedir. Fakat ilgili
pazarda Amex kartları kabul eden diğer dört bankanın da olduğu düşünüldüğünde bu
bankaların pazar paylarını da dikkate almak gerekecektir ki bu rakam da toplamda;
%(…..)’dur. Söz konusu altı bankanın ciro bazındaki payları ise %(…..)’e ulaşmaktadır.
Görüldüğü üzere bu veriler ışığında piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan
kalkmadığını söylemek pek de mümkün gözükmemektedir.
18-43/684-337
11/11


Sonuç olarak bir anlaşmanın bireysel muafiyetten yararlandırılması için raporda
irdelenen faydaların mevcut olup olmadığının yalnızca tarafların bakış açısıyla subjektif
değil, taraflar dışındaki kişilerin de bakış açısıyla objektif olarak değerlendirilmesi
gerekmektedir. Amex kartların kabulüne ilişkin imzalanan sözleşme nedeniyle hazırlanan
rapor kapsamında ifade bulan ve kazanılacağı umut edilen etkinlikler, bir bütün olarak
incelendiğinde tamamen olumsuz olarak nitelendirip hepsine katılmamak elbette
mümkün değildir. Ancak imzalanan alt lisans sözleşmesinin, kartlı ödeme sistemi işletim
hizmetleri pazarını olumsuz etkileyebilecek hükümler ihtiva ettiği de açıktır. Bu gerekçe
ile sözleşme hükümlerinin tekrar gözden geçirilerek eleştirilen hükümlerin, sözleşme
metninden çıkartılması ve sonrasında sözleşmeye “muafiyet” tanınabileceği
düşünülmektedir. Aksi takdirde 4054 sayılı Kanunun 5. maddesinde sayılan ilk üç şartın
karşılanmaması sebebiyle sözleşmeye, “bireysel muafiyet” tanınmasının mümkün
olmayacağı değerlendirmesiyle çoğunluk görüşüne katılamamaktayım.



Ahmet ALGAN
Kurul Üyesi



Full & Egal Universal Law Academy