Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 18-15/284-142
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: T.C. Ziraat Bankası A.Ş., Türkiye Halk Bankası A.Ş., Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O., Vakıf Katılım Bankası A.Ş. ve Ziraat Katılım Bankası A.Ş. arasında imzalanan ikili anlaşmalar yoluyla anılan bankaların sahip oldukları ATM’lerin, müşterilere ilave bir komisyon yükü getirmeksizin söz konusu banka müşterilerinin ortak kullanımına açılması işlemine muafiyet tanınması talebi
Karar Tarihi: 22.05.2018

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2018-4-18 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 18-15/284-142
Karar Tarihi : 22.05.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN, Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER : Dr. Hakan BİLİR, Cüneyd DAL, Burcu OLGUN
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : - T.C. Ziraat Bankası A.Ş.
Girne Mah. Narlıdere Cad. No:55 Maltepe/İstanbul
(1) D. DOSYA KONUSU: T.C. Ziraat Bankası A.Ş., Türkiye Halk Bankası A.Ş., Türkiye
Vakıflar Bankası T.A.O., Vakıf Katılım Bankası A.Ş. ve Ziraat Katılım Bankası A.Ş.
arasında imzalanan ikili anlaşmalar yoluyla anılan bankaların sahip oldukları
ATM’lerin, müşterilere ilave bir komisyon yükü getirmeksizin söz konusu banka
müşterilerinin ortak kullanımına açılması işlemine muafiyet tanınması talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 30.03.2018 tarihinde giren bildirim üzerine
düzenlenen 04.05.2018 tarih ve 2018-4-18/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek
karara bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
 “Ortak ATM1” sisteminin kurulması amacıyla bankalar arasında akdedilen ikili
anlaşmaların 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı
Kanun) 4. maddesi kapsamında rekabeti sınırlayıcı nitelikte olduğu ve bu
anlaşmalara menfi tespit belgesi verilemeyeceği,
 Ancak yapılan değerlendirmeler çerçevesinde tarafların aralarında yaptıkları ikili
anlaşmaların 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer verilen şartları karşıladığı ve
bu nedenle anılan anlaşmalara süresiz bireysel muafiyet tanınabileceği
ifade edilmiştir.
G. İNCELEME ve DEĞERLENDİRME
(4) Bildirimin konusu; T.C. Ziraat Bankası A.Ş. (ZİRAAT), Türkiye Halk Bankası A.Ş.
(HALKBANK), Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. (VAKIFBANK), Vakıf Katılım Bankası
A.Ş. (VAKIF KATILIM) ve Ziraat Katılım Bankası A.Ş. (ZİRAAT KATILIM) arasında
imzalanan ikili anlaşmalar yoluyla anılan bankaların sahip oldukları ATM’lerin,
müşterilere ilave bir komisyon yükü getirmeksizin söz konusu banka müşterilerinin
ortak kullanımına açılmasına ilişkindir. Bildirime ek olarak bireysel muafiyet
değerlendirmesinde kullanılmak üzere “Ortak ATM” uygulamasına yönelik ZİRAAT ile
diğer bankalar arasındaki sözleşme örnekleri, 16.04.2018 tarih ve 3096 sayılı yazı,
18.04.2018 tarih ve 3138 sayılı yazı, 20.04.2018 ve 3219 sayılı yazı ile Kurum’a
gönderilmiştir.

1 Otomatik para çekme makinesi.
18-15/284-142
2/10



G.1. İlgili Pazar
G.1.1. İlgili Ürün Pazarı
(5) ATM yoluyla verilen hizmetler esasında banka şubesinde verilen hizmetlerle büyük
ölçüde kesişmektedir. Bir bankanın şubesi aracılığıyla verdiği birçok hizmet, gelişen
teknolojiyle birlikte yenilenen ATM’ler üzerinden verilebilmektedir. Ancak ATM’lerin,
mudilerin öncelikli ihtiyaçlarına daha hızlı cevap verebilmeleri, yaygınlıkları, ulaşım
kolaylıkları ve günün her saatinde hizmet verebilmeleri, mudiler bakımından ATM
hizmetlerini banka şubelerinde verilen hizmetlerden farklılaştırmaktadır. Bu çerçevede,
önemli bir bölüm kullanıcı açısından ATM’lerin özellikleri itibarıyla diğer araçlarla ikame
edilememesi göz önüne alındığında, ATM hizmetlerinin ayrı bir pazar olarak ele
alınmasının mümkün olabileceği değerlendirilmektedir.
(6) Nitekim “Ortak ATM” uygulamasına paralel bir uygulama olan ve halihazırda
Bankalararası Kart Merkezi A.Ş. (BKM) bünyesinde, bankaların sahip oldukları
ATM’lerin ortak kullanıma açılmasına yönelik uygulamaya muafiyet tanıyan 28.01.2010
tarih ve 10-10/89-39 sayılı Rekabet Kurulu (Kurul) kararında ilgili ürün pazarı, “ATM
hizmetleri pazarı” olarak tanımlanmıştır. Aynı kararda ayrıca, müşterilerin ATM’lerden
para çekmelerini sağlayan ATM kartı veya banka kartlarının, müşterinin mevduat
hesabına bağlı olması nedeniyle inceleme konusu ATM paylaşımından etkilenmesi
muhtemel pazarın da “mevduat bankacılığı hizmetleri pazarı” olduğu belirtilmiştir.
(7) Bu kapsamda, verilmesi planlanan hizmet ve ilgili Kurul kararları göz önünde
bulundurularak, ilgili ürün pazarı “ATM hizmetleri pazarı” olarak belirlenmiştir. Diğer
yandan bildirime konu uygulamanın mevduat ve katılım bankacılığına yönelik
etkilerinin bulunabileceğinden hareketle “mevduat ve katılım hesabı işletim hizmetleri
pazarı” uygulamadan etkilenecek pazar olarak ele alınmıştır.
G.1.2. İlgili Coğrafi Pazar
(8) Bildirime konu sözleşmeler, Türkiye genelinde faaliyet gösteren ZİRAAT, HALKBANK,
VAKIFBANK, ZİRAAT KATILIM ve VAKIF KATILIM’a ait ATM’lerin, bu bankaların tüm
mudileri tarafından ülkenin her yerinde kullanılabilmesini sağlamaya yöneliktir. Bu
bakımdan ilgili coğrafi pazar, 28.01.2010 tarih ve 10-10/89-39 sayılı ve 02.05.2013
tarih ve 13-25/347-163 sayılı Kurul kararlarında da kabul edildiği şekliyle “Türkiye”
olarak tespit edilmiştir.
G.2. ATM Banka Kartı Paylaşımı Platformuna İlişkin Alınmış Geçmiş Kurul
Kararları
(9) BKM nezdinde kart ihraç eden ve sektörde ATM hizmeti veren bankaların katılımıyla
ATM Paylaşım Komitesi kurulmuş olup, 01.10.2009 tarihinde imzalanan ATM Banka
Kartı Paylaşım Protokolü’ne göre kart sahibi bankaya takas komisyonu yansıtılarak,
komiteye dahil tüm banka ATM’lerinden bakiye sorma, para çekme, nakit avans
çekme, şifre yükleme ve şifre değiştirme işlemleri yapılmasına olanak sağlanmıştır.
Protokol’ün konusu, BKM tarafından sunulan mevcut ATM altyapısının kullanılması
suretiyle, Türkiye Cumhuriyeti ve KKTC sınırları içinde kurulmuş olan ATM’ler için ATM
Banka Kartı Paylaşım Platformu’nun (Platform) kurulmasıdır. Kurul’un söz konusu
Protokol’e ilişkin verdiği kararlar aşağıda özetlenmiştir.

18-15/284-142
3/10


(10) Kurul’un 28.01.2010 tarih ve 10-10/89-39 sayılı kararı ile Protokol kapsamındaki
sisteme 30.12.2009 tarihinden sonraki katılımlar için talep edilecek katılım ücretinin
mevcut rakipler tarafından birlikte belirlenmesinin pazara girişleri engelleyebileceği ve
ayrımcılığa yol açabileceği değerlendirilmiş ve söz konusu hükümlerin 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesine aykırı nitelikte olabileceği gerekçesiyle Protokol’e ilişkin 4054
sayılı Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyet değerlendirmesinde
bulunulmuştur.
(11) Bireysel muafiyet değerlendirmesinde özetle;
 ATM paylaşım sisteminin, tüm ATM’lerin kullanımına açılmış olması ve mudilerin
daha yaygın bir hizmet ağına dahil olması, banka hesaplarına daha kolay ve kısa
sürede erişim sağlaması, atıl olarak tutulan paraların yatırıma dönüşmesi, ATM
kullanımını artırması, şube kullanımının azalarak bankaların operasyonel
maliyetlerinin azalması, ölçek ekonomisi nedeniyle ATM kullanımında etkinliğin
artırılması, yeni ATM kurulum ihtiyacının azalması ile kaynakların daha etkin
tahsis edilmesi ve bankalar arasındaki rekabetin diğer bankacılık hizmetlerine
yönlendirilmesi gibi faydaları nedeniyle 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin
birinci fıkrasının (a) bendindeki koşulu sağladığı,
 Sistemin, tüketicilere zaman ve maliyet avantajı sağlayacağı, kaynakların ve
rekabetin diğer bankacılık hizmetlerine yönlendirilmesinden tüketicilerin fayda
sağlayacağı, tüketiciler başka banka ATM’lerini kullanıp kullanmamakta serbest
olduklarından yabancı ATM ücretinin önemli bir sorun teşkil etmeyeceği
gerekçeleriyle 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendindeki koşulu sağladığı,
 Bankaların kendi ATM ağlarının platforma alternatif olmaya devam etmesi, nakit
çekim ve bakiye sorma dışındaki işlemler için başka ikili veya çoklu anlaşma
yapılmasında sınırlama olmaması, bankaların yabancı ATM ücretini müşterilere
uygulama konusunda serbest olmaları ve mevduat bankacılığına ilişkin bir
kısıtlama olmaması gibi gerekçelerle sistemin, 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendindeki koşulu sağladığı,
 Takas komisyonunun birlikte belirlenmesinin ve bankaların müşteriye
yansıtılacak ücretlerde serbest olmalarının rekabeti gereğinden fazla sınırlayıcı
olmayacağı ve sistemin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (d)
bendindeki koşulu sağladığı
belirtilerek, Protokol’e üç yıl süreli bireysel muafiyet tanınmıştır.

18-15/284-142
4/10


(12) Üç yıllık muafiyet süresinin dolması üzerine yapılan başvurunun değerlendirildiği
02.05.2013 tarih ve 13-25/347-163 sayılı Kurul kararında ise geçen süreçte Protokol’de
ve sistemin işleyişinde esaslı bir değişiklik olmadığı, öte yandan Protokol’ün ortak
takas komisyonu belirlenmesi ve başka bir ATM veya banka kartı paylaşımının sadece
ATM Paylaşım Komitesi’nin onayıyla yapılabileceği hususlarının 4054 sayılı Kanun’un
4. maddesine aykırılık taşıdığı belirtilmiştir. Ancak, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi
kapsamında yapılan değerlendirme sonucunda Protokol’ün muafiyet hükümlerinden
faydalanmaya devam edebileceği anlaşılmıştır. Muafiyetin süresine ilişkin yapılan
değerlendirmede de, ilk muafiyet kararından sonra ATM yatırımlarının düşmemesi,
aksine ATM sayısının artmış olması, buna ek olarak takas komisyonunun yıllar içinde
artmış olmasına rağmen birlikte artış oranının muafiyet kararı çerçevesinde
gerçekleşmesi ve son olarak yabancı ATM ücretlerinde kısıtlı da olsa azalma olması
nedeniyle Protokol’e süresiz muafiyet verilmiştir. Protokol, 01.10.2009 tarihinden
itibaren Kurul’un kararları doğrultusunda uygulanmaya devam etmektedir. Protokol
kapsamında 01.01.2018 tarihi itibarıyla hesaba para yatırma, kredi kartı borcu ödeme,
kredi kartı limit ve borç sorgulama işlemleri de başka bankalara ait ATM’lerden
gerçekleştirilebilen işlemler arasına eklenmiştir.
(13) Kurul’un 09.07.2015 tarih ve 15-29/425-121 sayılı kararında ise bankaların sahip
oldukları ATM ağlarının, diğer banka müşterilerinin banka kartı ile nakit çekme ve
bakiye sorma hizmetlerine açılması amacıyla yapılan ATM Banka Kartı Paylaşım
Platformu Protokolü çerçevesinde Platform çatısı altında kurulan oluşumun, BKM
bünyesine dahil edilmesi talebine ilişkin yapılan değerlendirmelerde; Banka Kartı
Paylaşım Yönetmeliği çerçevesinde bankalar arasında takasa konu ücretlerin ATM
Platform Komitesi’ne üye bankalar tarafından birlikte belirlenmesinin, bankaların başka
bir yerel ATM ve banka kartı paylaşımında yer alamaması, Komite’nin onayıyla sadece
BKM’nin sağladığı altyapı kullanılarak ATM ve banka kartları ile ilgili ikili paylaşım
anlaşmaları yapabilmesinin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesine aykırılık oluşturması
nedeniyle menfi tespit verilemeyeceğine; ancak, ilgili çalışmaların 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyetten süresiz olarak
yararlanabileceğine karar verilmiştir.
G.3. Bildirime Konu “Ortak ATM” Uygulamasına İlişkin Bilgiler
(14) Bankalar müşterilerine sundukları kartların diğer bankalara ait ATM’lerde kullanılması
nedeniyle birbirlerine BKM tarafından belirlenmiş olan takas komisyonunu ödemekte
ve bu komisyon tutarının maksimum %15 fazlasıyla müşterilerine yansıtmaktadır.
Müşterilere yansıtılabilecek en yüksek komisyon oranı BDDK tarafından hazırlanan
“Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik” hükümleri uyarınca belirlenmektedir. Bildirime konu “Ortak ATM”
sisteminde temel alınacak olan BKM’nin ortak ATM sistemindeki bankalar arasında
uygulanacak halihazırdaki komisyon oranlarına ilişkin bilgiye Tablo-1’de yer verilmiştir.
Tablo-1: BKM ATM Ücretleri
Hizmet Türü Komisyon Oranı (%) Komisyon Sabiti (TL)
Nakit Çekim 1 0,91
Para Yatırma 1 0,91
Bakiye Sorma 0 0,24
Kaynak:


18-15/284-142
5/10


(15) Diğer banka ATM kullanımı nedeniyle müşterilerin komisyon ödemek zorunda kalması,
bu müşterilerin ortak ATM kullanımını daha az tercih etmesine neden olmaktadır. BKM
verilerine göre, yapılan tüm işlemlerin yaklaşık yalnızca %3,2’si diğer banka
ATM’sinden gerçekleşmektedir.
(16) Bildirimin konusunu oluşturan hizmet; ZİRAAT, VAKIFBANK, HALKBANK, VAKIF
KATILIM ve ZİRAAT KATILIM’ın aralarında yapacakları ikili anlaşmalar2 suretiyle
“Ortak ATM” yapısı oluşturarak, bu ortak yapıya dahil tüm banka ATM’lerinden
müşterilerin herhangi bir komisyon ödemeksizin yararlanmasına ilişkindir. Söz konusu
“Ortak ATM” yapısının hayata geçmesi halinde, tarafların aralarında yaptıkları
sözleşmenin 4.4. maddesinde belirtildiği üzere; karşı banka ATM’lerinden işlem
yapılması durumunda (…..), takas komisyonu müşterilere yansıtılmayacaktır. Ayrıca,
söz konusu sözleşmenin 4.5. maddesine göre, (…..).
(17) “Ortak ATM” uygulamasıyla müşterilere sunulacak hizmetlerin kapsamı
incelendiğinde, tarafların aralarında yaptıkları sözleşmenin 4.1. maddesi göze
çarpmaktadır. Bu maddede yer alan hükme göre “Ortak ATM” uygulaması şu işlemler
için geçerli olacaktır:
 Kredi Kartı ile mevduat hesabından para çekme/mevduat hesabına para
yatırma
 Kredi kartı ile mevduat hesabı bakiye sorma
 Kredi kartı ile kredi kartı borcu sorgulama/ödeme
 Kredi kartı ile kredi kartı limit sorgulama
 Banka kartı ile mevduat hesabına para yatırma
 Banka kartı ile kredi kartı borcu sorgulama/ödeme
 Banka kartı ile bakiye sorgulama
 Banka kartı ile hesaptan para çekme
 Kredi kartı ve banka kartı şifre işlemleri (değiştirme/yükleme).
(18) Ayrıca, söz konusu sözleşme uyarınca, kurulacak olan “Ortak ATM” yapısının,
tarafların yazılı olarak mutabakata varması şartıyla, BKM tarafından sonradan ortak
ATM işlem setine dahil edilecek olan işlemler için de geçerli olması planlanmaktadır.


2 (…..).
18-15/284-142
6/10


(19) Başvuruda yer alan bilgilerde, söz konusu uygulama sayesinde elde edilmesi
planlanan kazanımlar olarak;
 Başka banka ATM'sinin kullanılması nedeniyle ortaya çıkacak olan ilave takas
komisyonunun bankalar tarafından üstlenilerek müşterilere yansıtılmaması
suretiyle müşteri lehine bir durumun oluşması,
 Söz konusu platformun hayata geçmesiyle birlikte ortak ATM kullanım
alışkanlığının artması,
 Mevcut ATM ağlarının daha etkin kullanılarak ATM ithalatı rakamlarında düşüş
sağlanması
hususları sayılmıştır. Buna ilave olarak, yan yana kurulmuş olan onlarca ATM'nin
yaratmış olduğu görüntü kirliliği ve kaynak israfının önüne geçilmesi ile mevcut ATM
noktalarının optimize edilmesi sonucunda özellikle Anadolu'daki finansal erişim
düzeyinin artacak olması, söz konusu uygulama neticesinde elde edilecek diğer
kazanımlar olarak ifade edilmiştir. “Ortak ATM” uygulamasında yer alacak bankaların
ATM hizmetleri pazarındaki konumları incelendiğinde, sisteme üye olan bankaların
pazar payları toplamının pazarın yaklaşık %30,4’lük kısmına tekabül ettiği
görülmektedir. Bu kapsamda; ülkemizde hizmet veren bankaların ATM adetleri ve
buna göre 2018 yılı pazar paylarına Tablo-2’de yer verilmiştir:
Tablo-2: Bankaların ATM Adetleri ve Bu Bazda 2018 Yılı Pazar Payları
Sıra Banka Adı ATM Adet Pazar Payı (%)
1 ZİRAAT 7.094 14,18
2 T. İŞ BANKASI A.Ş. 6.550 13,10
3 DENİZBANK A.Ş. 5.709 11,41
4 T. GARANTİ BANKASI A.Ş. 5.005 10,01
5 AKBANK T.A.Ş. 4.396 8,79
6 YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. 4.288 8,57
7 VAKIFBANK 4.072 8,14
8 HALKBANK 3.928 7,85
9 QNB FİNANSBANK A.Ş. 2.812 5,62
10 TÜRK EKONOMİ BANKASI A.Ş. 1.736 3,47
.
.
.
.
.
.
.
.
20 VAKIF KATILIM 62 0,12
22 ZİRAAT KATILIM 55 0,11
TOPLAM 50.015 100,00
Kaynak: BKM Verilerini Kaynak Alan Bildirim Formu


18-15/284-142
7/10


G.4. Değerlendirme
G.4.1. 4054 Sayılı Kanun’un 4. Maddesi Açısından Değerlendirme
(20) Mevcut ya da potansiyel rakipler arasında yapılan bir anlaşma “yatay işbirliği
anlaşması” olarak nitelendirilmektedir. Bu kapsamda, bankacılık sektöründe faaliyet
gösteren ZİRAAT, VAKIFBANK, HALKBANK, ZİRAAT KATILIM ve VAKIF KATILIM
arasındaki başvuru konusu ikili sözleşmeler, söz konusu bankaların ATM ağlarının
ortak kullanımını konu edinmesi nedeniyle yatay işbirliği anlaşmaları olarak
değerlendirilebilecektir3. Başvuru konusu uygulamada taraflar nihai müşterilerden
komisyon ücreti almayacaklarını ifade etmekle birlikte, hem bu durumun ileride
değişebileceğini hem de birbirlerine takas ücreti ödemeye devam edeceklerini
belirttikleri de görülmüştür.
(21) Yukarıda yer verildiği üzere, tarafların aralarında yaptıkları ikili sözleşmeler uyarınca
“Ortak ATM” yapısı oluşturmasının ortak ATM kullanımı nedeniyle alınan takas
komisyonunun rakiplerce birlikte belirlenmesi, ATM ağı yaygınlığının bankalar arası
rekabetin bir parçasını teşkil etmesi ve başvuruya konu işbirliğinin bankaların ATM ağı
kurmalarına yönelik yatırımlarını etkileyebilecek olması nedenleriyle “Ortak ATM”
sisteminin tesis edilmesine yönelik bahsi geçen bankalar arasındaki ikili anlaşmaların
4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti sınırlayıcı olduğu ve bu nedenle
bu anlaşmalara menfi tespit belgesi verilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.
G.4.2. 4054 Sayılı Kanun’un 5. Maddesi Açısından Değerlendirme
(22) Bildirime konu sözleşmelere bireysel muafiyet tanınabilmesi için 4054 sayılı Kanun’un
5. maddesinin birinci fıkrasında öngörülen iki olumlu iki olumsuz koşulun birlikte
sağlanması gerekmektedir.
a) Malların Üretim veya Dağıtımı ile Hizmetlerin Sunulmasında Yeni Gelişme ve
İyileşmelerin ya da Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması
(23) Bireysel muafiyet değerlendirmesinde aranan ilk olumlu koşulun sağlanıp
sağlanmadığının tespiti ve hangi hallerin ekonomik yarar sağladığı somut olayın
özelliklerine göre değerlendirilmektedir. Genel olarak, üretim ve dağıtım maliyetlerinin
düşürülmesi, kalitenin artırılması, malın arzında devamlılığın sağlanması, yeni
piyasalara girişin kolaylaştırılması ve yeni ürünlerin ya da üretim tekniklerinin
bulunması hallerinde etkinlik kazanımının ortaya çıkacağı ve bu koşulun sağlanacağı
kabul edilmektedir.
(24) ATM’ler gerek bankalar gerekse müşteriler bakımından önemli faydalar sunmakta ve
bu bağlamda müşterilerin zaman ve yer bakımından daha esnek hareket etmesine,
bankaların ise aynı hizmeti daha düşük maliyetle vermesine imkan tanımaktadır. Bu
olumlu etkiler bankaların ATM paylaşımına gitmeleri durumunda artabilmektedir. Bu
alandaki çalışmalar ATM açmadaki temel motivasyonun maliyetleri düşürmek
olduğuna işaret etmektedir. ATM paylaşımı ile birlikte bankalar hem ölçek ekonomileri
nedeniyle maliyet tasarrufu sağlamayı hem de yaygın ATM ağı ile müşteri
memnuniyetini artırmayı hedeflemektedir.


3 Taraflardan ZİRAAT ile ZİRAAT KATILIM ve VAKIFBANK ile VAKIF KATILIM bankaları aynı ekonomik
bütünlük içerisindeki teşebbüsler olması sebebiyle ayrıca değerlendirmeye alınmamıştır.
18-15/284-142
8/10


(25) “Ortak ATM” yapısının “şebeke” ve “ölçek ekonomisi” etkisi şeklinde iki faydası ortaya
çıkmaktadır. Şebeke etkisi müşterilerin bankanın sunduğu ATM hizmetine verdiği
değerin ATM servis ağının genişlemesi ile artmasıdır. Bir diğer ifadeyle, ATM ağına
dahil olan bir banka ağı genişlettiğinden, ağa dahil olan diğer bankaların da cazibesini
artırmaktadır. Bu şekilde bankalar ATM ağını genişletmeden işlem hacimlerini artırma
olanağına kavuşmaktadır. Ölçek ekonomisi etkisi ise işlem sayısının artması ile birlikte
ATM’lerin işlem başına maliyetlerinin düşmesi anlamına gelmektedir. Her bir ATM’nin
değişken ve sabit maliyeti bulunmaktadır. Değişken maliyetler, her bir ATM’deki
doğrudan işlem sayısıyla orantılı olmasına karşın, sabit maliyetler (ATM’nin satın
alınması veya kiralanması maliyeti) işlem sayısı arttıkça düşmektedir. Bu nedenle ATM
şebekesinin paylaşılması işlem sayısını artıracağından kârlı olmayan bir ATM şebekesi
kârlı hale gelebilecektir.
(26) Bu sonuçları itibarıyla değerlendirildiğinde “Ortak ATM” uygulamasının, bankalarca
sunulan ATM hizmetlerindeki etkinliği artıracağı, dolayısıyla muafiyet koşullarından ilki
olan ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması şartının karşılandığı kanaatine
varılmıştır.
b) Tüketicinin Bundan Yarar Sağlaması
(27) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti sınırlayıcı etkileri olan bir
anlaşmanın muafiyet alabilmesi için Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendinde koşul olarak getirilen mal ve hizmet sunumunda gelişme, iyileşme veya
ekonomik ve teknik gelişmelerden tüketicinin de faydalanması gerekmektedir.
Tüketiciye sağlanan faydanın ölçülmesi ve değerlendirilmesinde, fiyatlarda yaşanan
düşüş, satış sonrası hizmetlerde artan etkinlik, ürün çeşitliliği, tüketicinin ürüne daha
kolay ulaşımı, mal arzında devamlılık gibi unsurlar dikkate alınmaktadır.
(28) ATM ağları değişik bölgelerdeki bankaları birbirine bağlayarak her bir banka
müşterisine banka hesaplarına daha fazla erişim imkanı sağlamakta ve müşteri
gözünde ağın değerini artırmaktadır. Bildirime konu “Ortak ATM” yapısının
kurulmasıyla birlikte uygulama kapsamında ortak yapıya dahil olan tüm banka
ATM’lerinden müşterilere ilave bir komisyon yükü getirmeksizin işlem yapabilme
imkanı sunulacaktır. Aynı zamanda, coğrafi olarak yaygın ATM’si olan bankalar diğer
bankaların müşterilerine bu ATM’leri kullanma imkanı sağlayacak ve özellikle
Anadolu’daki finansal erişim düzeyi artacak, ATM bulunmayan noktalara da hizmet
ulaştırılması sağlanacaktır. Bu kapsamda, “Ortak ATM” yapısının kurulmasına ilişkin
sözleşmelerin muafiyet koşullarından ikincisini de sağladığı anlaşılmıştır.
c) İlgili Piyasanın Önemli Bir Bölümünde Rekabetin Ortadan Kalkmaması
(29) 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi bağlamında ilgili pazarın
önemli bir kısmında rekabetin ortadan kalkmaması şartının sağlanıp sağlanmadığının
analizi, anlaşmanın niteliği ve kapsamı, taraflarının ve rakiplerin pazardaki konumları,
pazarın ve işbirliğine konu ürünün özellikleri, giriş engelleri, pazarın doygunluk
seviyesi, tüketici tercihlerinin ne ölçüde kısıtlandığı gibi unsurların değerlendirilmesini
gerektirmektedir.

18-15/284-142
9/10


(30) Bildirim Formunda ve tarafların aralarında yaptıkları sözleşmelerin
“Bankanın/Bankaların ATM Ortak Kullanımına Katılması” başlıklı 13. maddesinde,
tarafların yazılı olarak anlaşması durumunda bu sözleşmeye yeni bankaların
eklenmesinin mümkün olduğu belirtilmiştir. Bu sayede sisteme dahil olmak isteyen
diğer bankalar için de katılım yolu açık bırakılmıştır.
(31) “Ortak ATM” yapısının kurulması bankalar arasında ATM’lere giriş için bir eşitlik
yarattığından küçük veya büyük tüm bankaların faiz ve diğer ücretler üzerindeki
rekabete yoğunlaşmalarına yol açabilmektedir. Böylelikle küçük bankalar büyük
bankalar karşısında daha rekabetçi davranabilmektedir. Küçük bankaların büyük
bankalara kıyasla daha yüksek mevduat faizleri verebildikleri ve daha düşük hesap
ücretleri alabildikleri gibi daha etkin ve müşteri memnuniyeti odaklı çalışabildikleri de
görülmektedir. Bu nedenle ATM paylaşımı, küçük bankaların rekabetçi davranışlarının
artması sayesinde özellikle mevduat ve katılım fonu toplama faaliyetlerinde pazarın
daha rekabetçi olmasına katkıda bulunabilecektir.
(32) Diğer taraftan halihazırda BKM tarafından yürütülen ve bir diğer “Ortak ATM”
sisteminin de varlığı göz önünde tutulduğunda, bildirime konu uygulamanın, BKM
bünyesinde işletilen “Ortak ATM” uygulamasına alternatif teşkil edebileceği ve
pazardaki çeşitliliği artırabileceği kanaatine varılmıştır.
(33) Bu çerçevede, “Ortak ATM” sisteminin piyasanın önemli bir bölümünde rekabeti
ortadan kaldırmadığı ve dolayısıyla 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendinde yer alan şartı sağladığı değerlendirilmektedir.
d) Rekabetin (a) ve (b) Bentlerindeki Amaçların Elde Edilmesi İçin Zorunlu
Olandan Fazla Sınırlanmaması
(34) Bir anlaşmanın bireysel muafiyet alabilmesi için gerekli son koşul, anlaşmanın ilk iki
olumlu koşuldaki yararların elde edilmesi için gerekenden fazla rekabeti sınırlayıcı
nitelikte olmamasıdır. Bu koşul altındaki değerlendirmelerde genel olarak sözleşmenin
rekabeti kısıtlayıcı hükümlerinin, sözleşmeden elde edilecek faydaların sağlanması
için zorunlu olup olmadığı dikkate alınmaktadır.
(35) Bildirim Formu ve taraflar arasındaki sözleşmeler incelendiğinde; kurulması planlanan
sistemin, kurucu bankalar dışında katılma talebinde bulunan bankalara da açık olduğu,
bu yönüyle herhangi bir münhasırlık ya da rekabet etmeme yükümlülüğü şartı
içermediği anlaşılmaktadır. Diğer taraftan, “Ortak ATM” uygulaması kapsamında
bankalar arasındaki ikili sözleşmelerde, bildirim konusu uygulamanın etkilerini
gösterebileceği pazar olan mevduat ve katılım fonu işletme hizmetleri pazarında
bankaların herhangi bir ortak uygulamaya gitmesine yönelik hüküm bulunmamaktadır.
Bu açıdan, kurulması planlanan “Ortak ATM” yapısının 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinin birinci fıkrasındaki son koşulu da sağladığı kanaatine varılmıştır
(36) Yukarıda yer verilen değerlendirmeler doğrultusunda, “Ortak ATM” sisteminin
kurulması amacıyla bankalar arasında akdedilen ikili anlaşmaların, 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasında yer verilen şartların tamamını karşıladığı,
dolayısıyla bu anlaşmalara süresiz bireysel muafiyet tanınabileceği sonucuna
ulaşılmıştır.

18-15/284-142
10/10


H. SONUÇ
(37) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre,
 “Ortak ATM” sisteminin kurulması amacıyla bankalar arasında akdedilen ikili
anlaşmaların 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olduğuna, dolayısıyla
bu anlaşmalara menfi tespit belgesi verilemeyeceğine,
 Bununla birlikte, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasında yer verilen
şartların tamamını karşılamaları nedeniyle anılan ikili anlaşmalara bireysel
muafiyet tanınmasına,
gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemelerinde
yargı yolu açık olmak üzere, OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.



Full & Egal Universal Law Academy