Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 18-03/31-18
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası tarafından üyeleri arasında inşaat maliyetlerine etki eden girdilerin fiyatlarındaki değişimin takip edilmesi amacıyla bağımsız bir firmaya yaptırılmak istenen anket çalışmasına muafiyet tanınması talebi
Karar Tarihi: 18.01.2018

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2017-5-34 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 18-03/31-18
Karar Tarihi : 18.01.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN
Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER : Ayşe Özlem UZUN, Esra KÜÇÜKİKİZ, Furkan BAŞTÜRK
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : - Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası
4. Cadde 719. Sokak No:3 Yıldızevler Mahallesi/Yıldız
Çankaya / ANKARA
(1) D. DOSYA KONUSU: Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası tarafından
üyeleri arasında inşaat maliyetlerine etki eden girdilerin fiyatlarındaki değişimin
takip edilmesi amacıyla bağımsız bir firmaya yaptırılmak istenen anket
çalışmasına muafiyet tanınması talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 28.08.2017 tarih ve 6220
sayı ile intikal eden başvuruda özetle; Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası
(İNTES) tarafından inşaat maliyetlerine etki eden girdilerin gerek bölgesel, gerekse
ulusal çaptaki fiyat değişimlerinin takip edilebilmesi adına İNTES üyesi firmaların
gönüllülük esasına göre katılacağı anket çalışmasına bireysel muafiyet tanınması talep
edilmektedir.
(3) Dosya kapsamında İNTES’ten, inşaat malzemeleri ve inşaat hizmetleri alanında
faaliyet gösteren bazı teşebbüslerden ve inşaat sektörü adına faaliyette bulunan bazı
teşebbüs birliklerinden bilgi talep edilmiş; talep edilen bilgiler Kurum kayıtlarına intikal
etmiştir. Dosya mevcudu bilgi ve belgeler çerçevesinde hazırlanan 15.01.2018 tarihli ve
2017-5-34/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(4) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; INTES tarafından yaptırılmak istenen anket
çalışmasının 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun)
4. maddesi kapsamında olduğu, girdi bazında toplanan verilere ilişkin sonuçların her ay
paylaşılması durumunda ilgili pazarda koordinasyon doğurucu etki yaratma ihtimali
doğabileceği, ancak sonuçların ait olduğu dönemden altı ay sonrasında İNTES üyeleri,
kamuoyu ve eş anlı olarak Kurum ile paylaşılması, anket sonuçlarının İNTES’in internet
sitesinde paylaşımından önce medya aracılığı ile kamuoyunu bilgilendirici bir duyuru
yapılması, Rekabet Kurulunun (Kurul) kararı ertesinde İNTES ve TrendEco Danışmanlık
Ltd. Şti. (TREND ECO) arasında gizlilik sözleşmesi imzalanması ve gizlilik sözleşmesinin
bir örneğinin Kuruma gönderilmesi koşullarıyla ilgili anket çalışmasına 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesi kapsamında iki yıl süreyle muafiyet tanınabileceği sonucuna
ulaşılmıştır.


18-03/31-18
2/11

G. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
G.1. İlgili Teşebbüsler
G.1.1. INTES
(5) 1964 yılında kurulan ve inşaat iş kolunda faaliyet gösteren sendikanın yan sektörlerle
birlikte 129 üyesi bulunmaktadır. İNTES'e üye olan firmalar Türkiye'de gerçekleştirilen
büyük alt ve üst yapı işlerini ve yurt dışında gerçekleştirilen marka projeleri
üstlenmektedir. Üyeler yurt içinde üstlenilen işlerin yanı sıra yurt dışında da müteahhitlik
faaliyetlerinde bulunmaktadır. Bildirim Formunda, INTES üyesi firmaların inşaat sektörü
genelinden aldığı payın tahmini olarak (…..) civarında olduğu belirtilmektedir.
G.2. İlgili Pazar
G.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(6) Bildirime konu işlemin içeriğini, inşaat maliyetlerine etki eden girdilerin fiyatlarında
yaşanan değişimlerin tespit edilebilmesi amacı ile İNTES’in bağımsız bir firma aracılığı ile
üyelerine yapacağı anket çalışması oluşturmaktadır. Ankete konu olan girdiler demir,
çimento, hazır beton, asfalt malzemesi, kereste ve diğer başlıkları altında
sınıflandırılmaktadır.
(7) İNTES üyesi firmaların tamamı inşaat sektöründe faaliyet göstermektedir. İnşaat
sektöründe faaliyet gösteren teşebbüslerin yer aldığı bazı özellikli projelerin farklı altyapı
ve donanım gerektirmesinden ötürü belirli alanlara yoğunlaşması sektör genelinde
karşılaşılan bir durumdur. Ancak gerek konut gerek konut dışı inşaatların yapımında
kullanılan inşaat malzemeleri ve hammaddeler temel olarak aynıdır. Ankete konu olan
girdilerin inşaat sektöründe faaliyet gösteren firmaların önemli bir kısmının ortak
maliyetini oluşturması, anket kapsamında elde edilerek daha sonradan paylaşılacak olan
bilginin niteliği ve kapsamı dikkate alındığında ilgili ürün pazarı “inşaat hizmetleri pazarı”
olarak belirlenmiştir.
G.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(8) İNTES üyeleri, esas olarak Türkiye genelinde faaliyet göstermektedir. Bunun yanı sıra,
Bildirim Formunda İNTES tarafından gerçekleştirilmesi düşünülen bilgi paylaşımından
Türkiye sınırları içerisindeki tüm inşaat sektörü oyuncularının yararlanmasının mümkün
olacağı ifade edilmektedir. Bu doğrultuda, dosya kapsamında ilgili coğrafi pazar “Türkiye”
olarak belirlenmiştir.
G.3. Bildirime Konu Anket Çalışmasının İçeriği
(9) Bildirime konu proje; İNTES üyesi firmalardan isteyenlerin katılacağı, katılımcılara inşaat
maliyetlerini oluşturan girdilere ve toplam birim maliyetlerine ilişkin soruların yöneltileceği
bir anket çalışmasıdır. Kuruma intikal eden anket taslağında yer alan soruların içeriğini
aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:
- (…..)
- (…..)
- (…..)
(10) INTES tarafından ifade edildiği üzere, INTES üyesi olmanın önünde hiçbir engel
bulunmamakta olup anket geçmişten gelen ya da yeni üyelerin tamamına iletilecek,
katılım gönüllülük esasına dayalı olacak, INTES üyesi olmayan inşaat firmalarına anket
iletilmeyecek ancak bir firmanın katılmak istemesi durumunda, kendisine de anket
formunun iletilmesinin önünde bir engel bulunmayacaktır.
18-03/31-18
3/11

(11) Bildirim Formunda ilgili anket çalışmasının aylık olarak düzenleneceği, anket sonuçları
ışığında oluşturulacak endeksler ile inşaat sektöründeki maliyet değişimlerinin takip
edileceği, çalışma sonucunda katılımcı herhangi bir firmanın birim maliyetinin ne
olduğunun taraflarca bilinmeyeceği, sonuçların ise İNTES üyesi firmalar ve kamuoyu ile
paylaşılacağı, ancak firma bazlı anket sonuçlarının İNTES yönetimi tarafından da
bilinmeyeceği, zira anketin ve endeksin bağımsız bir firma tarafından yapılıp
toplulaştırılmış sonuçların İNTES yönetimine gönderileceği, toplulaştırılmış sonuçlarda
ankete katılan firmaların unvanlarına ve kaç firmanın katıldığına dair herhangi bir bilginin
olmayacağı, bu bilgilerin kamuoyu ile de paylaşılmayacağı belirtilmektedir. Bunun yanı
sıra, bildirime konu çalışma ile fiyatı piyasa dışı faktörler tarafından belirlenme olasılığı
olan girdilerin fiyatlarındaki değişimin takip edilmesinin ve gerek bölgesel gerekse ulusal
çapta fiyat değişimleri tespit edilen her bir girdideki gelişmenin analiz edilmesinin
amaçlandığı ifade edilmektedir. Kuruma taslak olarak gönderilen anket formunda;
sorularda ticari sır mahiyetinde hiçbir bilginin istenmediği, tüm cevapların anonim olarak
toplandığı, hangi firmanın ne cevap verdiğinin bilinmemekte olduğu açıklamasına yer
verilmektedir.
(12) Bildirime konu anket çalışması sonucunda firmaların cevaplarına göre “İnşaat Maliyeti
Endeksi” adı verilen bir endeks oluşturulacaktır. Üye firmaların endekse dâhil olması için
tüm soruları cevaplama şartı aranmamakta, yalnızca bir soruya cevap vermesi dahi
endekse dâhil olmasını sağlamaktadır. Buna ek olarak endeksin oluşturulması
aşamasında tüm firmaların cevaplarının aynı ağırlıkta olacağı belirtilmektedir. İnşaat
maliyeti endeksi ile sektör genelinde inşaat maliyetlerindeki toplam artış oranının ortaya
koyulması planlanmaktadır. Bunun yanı sıra, çalışma sonucunda ankete konu girdilerde
maliyetinin arttığını belirten firma sayısı ile azaldığını belirten firma sayısı arasındaki
farkın endekslenmesi ile oluşturulacak değerin ilgili girdinin maliyetindeki ani sıçramaların
tespitinde ya da uzun vadede maliyetlerdeki trendin gözlemlenmesinde kullanılacağı
ifade edilmektedir. Anket çalışması sonucunda İNTES üyeleri ve kamuoyu ile
paylaşılacak sonuçları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:
- Her bir girdi bazında artış eğilimi olup olmadığı,
- Sektör genelinde inşaat maliyetindeki toplam artış oranını gösteren inşaat
maliyeti endeksi.
(13) Her bir girdi bazında bölgesel fiyat değişimlerinin tespit edilebileceği; ancak, kamuoyu ile
sadece ülke genelindeki girdi bazlı artış eğilimi olup olmadığının paylaşılacağı
bildirilmektedir. Bu nedenle, İNTES’ten bölgesel fiyat değişimlerine ilişkin analizin nasıl
yapılacağı ve bu çalışmaya ilişkin amaca yönelik olarak ek bilgi talebinde bulunulmuştur.
(14) İNTES tarafından gönderilen cevabi yazıda bölgesel bazlı herhangi bir bilginin kamuoyu
ile paylaşılmayacağı, anket sonuçlarından herhangi bir girdi fiyatındaki artışın belirli
coğrafi pazarlar özelinde gerçekleştiğinin tespit edilmesi durumunda konunun başta
Kurum olmak üzere ilgili mercilere aktarılması için İNTES yönetimi ile paylaşılacağı,
bölgesel bazlı yapılacak analizlerde söz konusu fiyat artışını makul kılacak bir unsur
bulunup bulunmadığının dikkate alınacağı ifade edilmiştir. Ayrıca İNTES yönetimi ile
paylaşılacak bilgilerin yine bölge bazında toplulaştırılmış şekilde olacağı ve firma bazlı
herhangi bir bilginin yer almayacağı belirtilmiştir.
18-03/31-18
4/11

(15) Bildirim Formunda, inşaat sektörüne girdi temin eden çimento, demir, seramik ve hazır
beton gibi sektörlerde fiyatların rekabetçi piyasa yapısı dışında belirlenebildiği, söz
konusu durumun Kurul’un geçmiş kararlarında da net bir şekilde ortaya konulduğu
belirtilmektedir. Bu doğrultuda, bildirime konu proje ile ulaşılmak istenen amacın inşaat
sektöründeki temel girdilerin hem bölgesel hem ulusal çaptaki fiyat değişmelerinin analiz
edilmesi ve rekabet dışı fiyat artışlarının tespit edilmesi durumunda başta Kurum olmak
üzere ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bilgi verilmesi olduğu ifade edilmektedir.
(16) Anket çalışmasının bir diğer amacının da sektöre ışık tutmak olduğu, hâlihazırda inşaat
maliyetlerinin takip edilebileceği herhangi bir endeksin bulunmadığı, bu nedenle sektörde
orta ve uzun vadedeki gelişmelerin anlaşılması açısından bu tür bir endeksin yardımcı
olacağı belirtilmektedir.
(17) INTES tarafından bildirime konu anket çalışmasının İNTES’ten bağımsız bir şirket olan
TREND ECO tarafından yürütüleceği belirtilmektedir. TREND ECO’nun yetkili
müdürünün ya da şirket ile ilintili herhangi kişinin İNTES ya da İNTES üyeleri ile
doğrudan ya da dolaylı olarak herhangi bir bağlantısının bulunmadığı, anket sonuçlarının
İNTES yönetimi ve İNTES üyeleri ile paylaşılmaması konusunda TREND ECO ile
herhangi bir gizlilik sözleşmesinin mevcut durumda imzalanmamış olduğu; ancak,
Kurul’un kararı ertesinde gizlilik sözleşmesinin hayata geçirileceği beyan edilmektedir.
G.4. Bildirime Konu İşleme İlişkin Üçüncü Taraflara Ait Görüşler
(18) İnceleme konusu anketin ilgili pazardaki potansiyel etkilerine ilişkin olarak inşaat
malzemeleri ve inşaat hizmetleri alanında faaliyet gösteren çeşitli teşebbüs ve teşebbüs
birliklerinden görüş talebinde bulunulmuştur. Kuruma cevap yazısı gönderen
teşebbüslerin görüşleri aşağıda sunulmaktadır:
- (…..), ilgili anket çalışmasının rekabeti kısıtlayıcı bir etkisi olup olmadığına
dair herhangi bir görüşleri olmadığını,
- (…..), söz konusu anket çalışmasının rekabeti kısıtlayıcı bir etki
yaratmayacağını,
- (…..), söz konusu anket çalışmasının bilgi edinme, kamuoyunu
aydınlatma amacı taşıması nedeniyle rekabet ihlali yaratmayacağını,
- (…..), ankete katılan teşebbüslerin ticari sır sayılabilecek verilerini
paylaşmasının bilgi değişimi yoluyla rekabete aykırı davranışlara müsait
bir ortam yaratabileceğini, Kurul’un muafiyet kararını vermeden önce
anket sorularının tamamını görmesi gerektiği, anket sonuçlarının İNTES
üyeleri ve İNTES üyesi dışındaki teşebbüsler ile eş zamanlı paylaşılması
gerektiğini, üyeler ile üye olmayan teşebbüslerle paylaşılan metinlerin
farklı olmaması gerektiğini ve anket sonuçlarının internet sitesinde
yayınlanacağının en az bir hafta önceden ve birkaç kez medya aracılığı ile
kamuoyuna duyurulması gerektiğini,
ifade etmektedir.
G.5. 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi Bakımından Değerlendirme
(19) Bildirime konu anket çalışması; İNTES’in bağımsız bir danışmanlık şirketi aracılığıyla
üyelerinden bir önceki aya ilişkin girdi maliyetlerinin artış veya azalışına yönelik bilgiler
talep etmesini, söz konusu bilgilerin derlenerek bir endeks oluşturulmasını ve söz konusu
girdiler bazında artış eğilimi olup olmadığının tespit edilerek inşaat maliyetindeki toplam
artış oranının İNTES yönetimi ve kamuoyu ile paylaşılmasını konu edinmektedir.
18-03/31-18
5/11

(20) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrası “Belirli bir mal veya hizmet piyasasında
doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan
veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar,
uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve
yasaktır.” hükmünü haizdir. Bu bağlamda planlanan bilgi paylaşımının rakipler arasında
koordinasyona yol açabilecek nitelikte bir bilgi paylaşımı olup olmadığının
değerlendirilmesi gerekmektedir.
(21) Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz’un (Kılavuz) 40-89 numaralı
paragraflarında, bilgi değişiminin pazardaki rekabete etkisi açısından değerlendirilmelere
yer verilmektedir. Buna göre, bilgi değişimi rakipler arasında doğrudan veya meslek
kuruluşları gibi teşebbüs birlikleri, pazar araştırma kuruluşları ve benzeri üçüncü taraflar
veya teşebbüslerin tedarikçi ya da dağıtım ağı yoluyla dolaylı olarak gerçekleşebilir. Bilgi
değişiminin rekabet üzerindeki olası etkileri her somut olayın kendine has özellikleri
bakımından incelenmesi gerekmektedir. Bilgi değişiminin, 4. madde kapsamında rekabeti
kısıtlama etkisinin bulunması için fiyat, üretim miktarı, ürün kalitesi, ürün çeşitliliği ya da
inovasyon gibi rekabet parametrelerinden en az biri üzerinde olumsuz etki doğurabilecek
nitelikte olması gerekir. Rekabeti kısıtlayıcı etkilerin değerlendirilmesinde, ilgili pazarın
özellikleri ile bilgi değişiminin nitelikleri dikkate alınır. Pazarın özellikleri bakımından
özellikle pazarın şeffaflığı, yoğunlaşma derecesi, karmaşıklığı, istikrarı ve firmaların
benzerlikleri gibi unsurların değerlendirilmesi gerekmektedir.
(22) Şeffaf pazarlarda işbirlikçi sonuçların ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Dolayısıyla
pazarın bilgi değişimi öncesi ve sonrasındaki şeffaflık düzeyi ile bilgi değişiminin bu
düzeyi nasıl değiştirdiği, bilgi değişiminin rekabeti kısıtlayıcı etki doğurma olasılığının
belirleyici unsurudur. Bu bağlamda dikkat edilmesi gereken nokta, teşebbüslerin mevcut
bilgiyi rakiplerinin davranışlarını öngörmek için ne ölçüde kullanabileceğinin
belirlenmesidir.
(23) Değerlendirmede dikkate alınması gereken bir diğer önemli unsur, pazarın yoğunlaşma
derecesidir. Dar oligopollerde, az sayıda teşebbüsün koordinasyon koşulları konusunda
uzlaşmasının ve anlaşmadan sapmaların izlenmesinin daha kolay olması nedeniyle
işbirlikçi sonuçların gerçekleşme olasılığı ve bilgi değişiminin rekabeti kısıtlayıcı etkilere
yol açma olasılığı daha yüksektir.
(24) Teşebbüslerin, karmaşık bir pazar yapısında, işbirlikçi sonuca ulaşmaları daha zordur.
Öte yandan arz ve talep koşullarının daha az değişken olduğu, diğer bir deyişle istikrarlı
olduğu pazarlarda teşebbüslerin işbirlikçi sonuca ulaşmaları ihtimali daha yüksektir.
(25) Pazarın özellikleri bakımından dikkat edilmesi gereken son unsur, firmaların benzerliğidir.
Teşebbüslerin; maliyet, talep, pazar payları, ürün yelpazesi, kapasite gibi açılardan
benzer olduğu durumda rekabetçi güdüleri de benzer olacağından teşebbüsler arası
koordinasyon ihtimali artar.
(26) Bilgi değişiminin nitelikleri bakımından değerlendirilmesinde paylaşılan bilginin rekabete
duyarlı (stratejik) bilgi olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Stratejik verilerin
paylaşılması, tarafların rekabetçi güdülerinin azaltılması suretiyle rekabeti kısıtlayıcı
etkiler doğurabilir. Genel olarak, fiyat ve miktara ilişkin bilgiler, stratejik niteliği en yüksek
bilgilerdir. Bunları, maliyetlere ve talebe ilişkin bilgiler takip eder.
18-03/31-18
6/11

(27) Herhangi bir teşebbüsün bireysel verilerinin tespitini yeterince güçleştirecek şekilde
toplulaştırılmış verilerin değişiminin rekabeti kısıtlayıcı etkilere neden olma olasılığı,
teşebbüs bazındaki verilerin değişimine kıyasla çok daha düşüktür. Satış, kapasite
verileri ya da girdi ve bileşen maliyetleri gibi verilerin bir meslek birliği ya da pazar
araştırma şirketi tarafından toplanması ve toplulaştırılmış halde yayınlanması sektörün
ekonomik durumuna ışık tutacağından tedarikçilerin ve müşterilerin yararına olabilir.
Genel olarak, yoğunlaşmış bir oligopol söz konusu değilse, toplulaştırılmış verilerin
değişiminin rekabeti kısıtlayıcı etkilere yol açma olasılığı düşüktür.
(28) Geçmiş tarihli verilerin değişiminin rekabeti kısıtlama olasılığı, güncel ve geleceğe
yönelik verilerin değişimine kıyasla daha düşüktür. Öte yandan sık aralıklarla yapılan bilgi
değişimleri teşebbüslerin pazarda ortak bir anlayışa ulaşmasını ve anlaşmadan
sapmaların izlenmesini kolaylaştırarak işbirlikçi sonuç riskini artırır.
(29) Bilgi değişiminin rekabeti kısıtlayıcı etkilerinin değerlendirilmesinde son unsur bilgi
değişiminin kamuya açık olup olmamasıdır. Bilgi değişiminin kamuya açık bir şekilde
yapılması, bilgi değişiminin işbirlikçi etkilerinin diğer teşebbüsler, potansiyel rakipler ve
müşteriler tarafından sınırlanabildiği ölçüde, pazardaki rekabetin bozulması olasılığını
azaltabilir. Nitekim gerçek anlamda kamuya açık bilgilerin değişiminin genellikle 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal teşkil etmesi beklenmez. Zira gerçek
anlamda kamuya açık bilgiler, bilgiye erişim maliyetleri bakımından bütün rakipler ve
müşterilerce aynı derecede erişilebilir olan bilgilerdir. Bilginin gerçek anlamda kamuya
açık olması için, bilgi değişiminin tarafı olmayan müşterilerin ve teşebbüslerin bilgiye
erişim maliyeti, taraf olan teşebbüslerinkinden daha fazla olmamalıdır.
(30) Yukarıda yer verilen Kılavuzdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere başvuru konusu
anket çalışmasının rekabeti kısıtlayıcı bir etki doğurma ihtimali bulunup bulunmadığının
“ilgili pazarın özellikleri” ve “bilgi değişiminin niteliği” bakımından değerlendirilmesi
gerekmektedir. Başvuru konusu anket çalışması, aşağıda bu çerçevede ele alınmaktadır.
(31) Pazarın Yapısı: Kurul’un geçmiş kararları da göz önünde bulundurulduğunda inşaat
sektörü, esas olarak oligopolistik pazar yapısının gözlenmediği, aksine farklı
büyüklüklerde çok sayıda teşebbüsün faaliyet gösterdiği ve yoğunlaşmanın az olduğu
sektörlerden biri olarak ortaya çıkmaktadır. Bildirim Formunda sektörde İNTES üyesi olan
129 firmanın bulunduğu ve üyelerin inşaat sektörü genelinden (…..) civarında pay aldığı
belirtilmektedir. Aşağıda sunulan Tablo 1’de bina ve bina dışı inşaatların yapımı
alanlarında faaliyet gösteren teşebbüslerin sayısına yer verilmektedir.
Tablo:1 İnşaat Sektöründe Faaliyet Gösteren Teşebbüs Sayısı
2014 2015
Bina İnşaatı Faaliyetleri 84.983 88.229
Bina Dışı İnşaat Faaliyetleri 8.097 7.889
Kaynak: TÜİK

18-03/31-18
7/11

(32) Tablo 1’den de görüldüğü üzere gerek bina inşaatı gerek bina dışı inşaat alanında
faaliyet gösteren oyuncu sayısının oldukça fazla olması pazarın rekabetçi bir yapıda
olduğuna işaret etmektedir. Bununla birlikte, Bildirim Formunda İNTES üyelerinin
Türkiye’de gerçekleştirilen büyük altyapı ve üstyapı işlerinde faaliyet gösterdiği, ayrıca
yurt dışında gerçekleştirilen marka projeleri üstlendiği ve küresel çapta tanındığı ifade
edilmektedir. Kendilerinden talep edilen ek bilgi yazısında da yurtdışı pazarda İNTES
üyesi müteahhitlerin üstlendikleri projelerin nicelik ve nitelik itibariyle büyük projelerden
oluştuğu, üyelerinin yurt dışı müteahhitlik hizmetleri pazarındaki payının yaklaşık %80
olduğunun tahmin edildiği, üyelerinin büyük kısmının ISO 9001 şartlarına sahip ve belgeli
kuruluşlar olarak faaliyet gösterdiği belirtilmektedir. Bu nedenle, inşaat malzemeleri ve
inşaat hizmetleri alanında faaliyet gösteren bazı teşebbüslerden ve inşaat sektörü adına
faaliyette bulunan bazı teşebbüs birliklerinden İNTES üyelerinin sektörde ayrı bir pazar
oluşturup oluşturmadığına yönelik görüş alınmıştır.
- (…..) tarafından İNTES’in bir teşebbüs birliği olduğu ve kural olarak bir
teşebbüs birliği üyelerinin ayrı bir pazar oluşturmayacağı, ayrı bir pazar
oluşturması için rekabete aykırı eylemlerde bulunması gerektiği,
- (…..) tarafından İNTES üyelerinin piyasa koşullarında İNTES
kararlarından bağımsız olarak faaliyet gösterdiği, işveren sendikası
niteliğindeki kuruluşların üyeleri üzerinde geniş bir etki ve kontrolü
olmadığı, bu nedenle de İNTES üyelerinin ayrı bir pazar oluşturmadığı
görüşünde oldukları,
- (…..) tarafından İNTES üyelerinin sektörde ayrı bir pazar oluşturmadığı
görüşünde oldukları,
- (…..) tarafından İNTES üyelerinin ayrı bir pazar oluşturup oluşturmadığı
hakkında bilgi sahibi olmadıkları,
- (…..) tarafından İNTES’in bünyesinde çok önemli inşaat taahhüt işlerini
yöneten firmaları barındırdığı, söz konusu firmaların bazı zamanlarda
büyük çaplı işler yaparken bazı zamanlarda küçük çaplı işler yaptığı ya da
hiç iş yapmadığı, bu nedenle İNTES üyelerinin sektördeki payını tespit
etmenin güç olduğu ancak genel olarak İNTES üyelerinin sektörde ayrı bir
pazar oluşturmadığı görüşünde oldukları,
ifade edilmiştir.
(33) Giriş engelleri: Bildirim Formunda, müteahhitlik belgesi için gerekli yasal koşulların
sağlanması dışında inşaat sektörüne giriş için herhangi bir engel bulunmadığı, ancak
belirli projelerin türüne bağlı olarak iş bitirme belgesi ihtiyacının ortaya çıkabildiği, proje
türüne göre finansman ihtiyacı doğabildiği, altyapı projelerinde teknik bilginin önem
kazandığı ve bazı durumlarda tedarik sözleşmelerinin pazara girişi geciktirici rol oynadığı
belirtilmektedir. Buna ek olarak havalimanı, baraj, otoyol gibi nitelikli projelerin söz
konusu olduğu durumlarda da ölçek ekonomisinin önem kazandığı ifade edilmektedir.
(34) Bilginin stratejik olup olmadığı: İNTES tarafından taslak olarak sunulan ankette,
teşebbüslerin girdi maliyetlerinde herhangi bir artış ile karşılaşıp karşılaşmadıklarına ve
toplam inşaat maliyetlerinde yaşadıkları artış oranına ilişkin soruların yer aldığı
anlaşılmaktadır. Kılavuz’un bilgi değişimine ilişkin bölümleri dikkate alındığında söz
konusu bilginin stratejik nitelikte olduğu değerlendirilmektedir.
18-03/31-18
8/11

(35) Bilginin bireysel olup olmadığı: Dosya kapsamında anket çalışmasına ilişkin sonuçların
teşebbüs bazında herhangi bir veri içermeyeceği, ticari sır niteliğindeki bilgilerin talep
edilmeyeceği, bunun yanı sıra ankete katılan teşebbüslerin her ay değişkenlik
gösterebileceği ve ankete hangi teşebbüslerin katıldığının belirtilmeyeceği ifade
edilmektedir. Buna ek olarak, bildirime konu anket çalışmasının bağımsız bir danışmanlık
firması olan TREND ECO tarafından gerçekleştirileceği ve firma bazlı sonuçların İNTES
tarafından bilinmeyeceği belirtilmektedir. Veri paylaşımının bağımsız bir danışmanlık
şirketi tarafından toplulaştırılmış bir şekilde gerçekleştirileceği, bu sebeple İNTES
tarafından bireysel bilgilerin bilinmeyeceği anlaşılmaktadır.
(36) Bilginin güncelliği: Kılavuz’da belirtildiği üzere, geçmiş tarihli verilerin değişiminin rekabeti
kısıtlama olasılığı, güncel ve geleceğe yönelik verilerin değişimine kıyasla daha düşüktür.
Verinin geçmiş tarihli olup olmaması, ilgili pazarın özelliklerine ve pazardaki fiyat
görüşmelerinin sıklığına bağlıdır. Örneğin, pazardaki sözleşmelerin ortalama
uzunluğundan çok daha önceki bir tarihe ait olan veriler, geçmiş tarihli olarak kabul
edilmektedir. Ankete konu bazı girdiler için uzun vadeli sözleşmeler yapılabileceği kabul
edilmekle beraber, paylaşılması planlanan verilerin bir önceki aya ilişkin olmaları
sebebiyle güncel olduğu değerlendirilmektedir.
(37) Bilgi değişiminin sıklığı: Bildirim Formunda anket çalışmasının ve buna bağlı olarak
endeksleme işleminin her ay yapılacağı belirtilmektedir. Bu bağlamda, bilgi değişimin sık
aralıklarla gerçekleştirileceği anlaşılmaktadır.
(38) Bilginin kamuya açık olup olmadığı: Anket içeriğinde yer alan sorular her bir teşebbüsün
girdi temini için katlandıkları maliyetlere ilişkindir. Söz konusu bilgilere tüm rakiplerin ve
müşterilerin ulaşması mümkün olmadığından bilginin kamuya açık olmadığı
değerlendirilmektedir.
(39) Bilgi değişiminin kamuya açık olup olmaması: Dosya kapsamında, anket sonuçlarının
İNTES’in web sitesi üzerinden kamuoyuna duyurulacağı, ayrıca üyelere e-posta kanalıyla
gönderileceği belirtilmektedir. Bu bağlamda, bilgi değişiminin kamuya açık olarak
yapılacağı anlaşılmaktadır.
(40) Yukarıdaki unsurlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde; pazarın rekabetçi yapısı,
toplulaştırılmış veri paylaşımı ve anket sonuçlarının kamuya açık olması nedenlerinden
ötürü bildirim konusu işlemin herhangi bir sakınca doğurmayacağı izlenimi edinilmektedir.
Öte yandan; anket çalışması kapsamında paylaşılacak bilgilerin stratejik nitelikte olması,
güncel verileri içermesi, paylaşılan bilginin kamuya açık olmaması ve bilgi paylaşımının
sıklıkla yapılacak olması dikkate alındığında anket çalışmasının 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında rekabeti kısıtlayıcı etkilere yol açabileceği ve bildirime konu anket
çalışması için bireysel muafiyet değerlendirmesi yapılması gerektiği sonucuna
ulaşılmaktadır.
G.6. 4054 sayılı Kanun’un 5. Maddesi Bakımından Değerlendirme
(41) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamındaki teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu
eylem ve teşebbüs birlikleri kararlarının söz konusu madde hükümlerinin
uygulanmasından muaf tutulması için aynı Kanun’un 5. maddesinde yer alan iki olumlu
iki olumsuz koşulu birlikte karşılaması gerekmektedir. Aşağıda İNTES tarafından
yapılması planlanan anket çalışmasının bu koşulları sağlayıp sağlamadığına yönelik
değerlendirmelere yer verilmektedir.
18-03/31-18
9/11

G.6.1. Malların Üretim veya Dağıtımı ile Hizmetlerin Sunulmasında Yeni Gelişme ve
İyileşmelerin ya da Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması
(42) Bireysel muafiyet değerlendirmesinde aranan ilk olumlu şart malların üretim veya
dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya
teknik gelişmenin sağlanmasıdır. Genel olarak üretim ve dağıtım maliyetlerinin
düşürülmesi, kalitenin artırılması, malın arzında devamlılığın sağlanması, yeni piyasalara
girişin kolaylaştırılması, yeni ürünlerin ya da üretim tekniklerinin bulunması, satış öncesi
hizmet kalitesinin artırılması hallerinde bu şartın sağlandığı kabul edilmektedir.
(43) Muafiyetin Genel İlkelerine İlişkin Kılavuz’da da ifade edildiği üzere, incelenen anlaşma
ile ortaya çıktığı ileri sürülen etkinlik kazanımının objektif olması gerekmekte olup
etkinliklerin tarafların sübjektif bakış açıları ile değerlendirilmemesi gerekmektedir. Ayrıca
anlaşma ve iddia edilen etkinlikler arasında illiyet bağı bulunmalı bu nedenle etkinlik
kazanımlarının anlaşma ile hedeflenen faaliyetlerden (örneğin; birlikte üretim, araştırma
ya da geliştirme) kaynaklanıyor olması beklenmektedir. Aynı zamanda, anlaşma ile iddia
edilen etkinlikler arasındaki illiyet bağının doğrudan olması gerekir. Genel bir kural
olarak; dolaylı etkilere dayanan belirsiz ve farazi iddialar dikkate alınmamaktadır.
(44) Bildirim Formunda inşaat maliyetlerinin izlenmesinin orta ve uzun vadede sektördeki
gelişmelerin anlaşılması açısından gerekli görüldüğü, hâlihazırda inşaat maliyetlerindeki
gelişmelerin takip edileceği herhangi bir endeks bulunmadığı belirtilmektedir. Dolayısıyla
bildirime konu anket çalışması ile inşaat sektöründe faaliyet gösteren oyuncuların
rakiplerinin maliyetlerine ilişkin izlenim edinileceği, böylece teşebbüslerin
performanslarını pazardaki diğer teşebbüsler ile kıyaslayarak etkinliklerini artıracakları
dile getirilmektedir. Ayrıca İNTES üyelerinin girdi maliyetlerinde ortaya çıkan bir artış
eğiliminin tespit edilmesi durumunda bu konunun ilgili mercilere ve Kuruma iletileceği
belirtilmektedir. Ancak bildirime konu anket çalışmasının rakiplerin davranışlarının
izlenmesine imkân vermesi ya da maliyet artış trendlerinin ilgili mercilere ve Kuruma
bildirilmesi yoluyla maliyet artışlarının önüne geçilmesi halinde ilgili anket çalışması ile
maliyet tasarrufu sağlanması arasındaki ilişki dolaylı olarak kurulabilmekte ya da hiç
kurulamamaktadır. Zira artış eğiliminin ilgili mercilere ya da Kuruma bildirilmesi
durumunda Kurumun ya da merciin bir inceleme başlatması ve incelemenin bir ihlal ile
sonuçlanması halinde maliyetlerin azalma ihtimali gündeme gelebilecektir. Bu durumda
maliyet tassarufu doğrudan anket çalışmasından kaynaklanmamakta ilgili merci ya da
Kurumun başlattığı incelemenin sonucuna bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Diğer
durum olan rakiplerin davranışlarının izlenmesi halinde ise bunun maliyetlere nasıl
yansıyacağı belirsiz kalmaktadır.
(45) Anket çalışması ile ileri sürülen etkinlik argümanı arasında illiyet bağı kurulamadığından
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendindeki koşulun
sağlanmadığı değerlendirilmektedir.
G.6.2. Tüketicinin Yarar Sağlaması
(46) Kanun’un 5. maddesinde yer alan ikinci olumlu şart, mal ve hizmet sunumundaki
gelişme, iyileşme veya ekonomik ve teknik gelişmelerden tüketicinin de faydalanmasıdır.
Fiyatlar seviyesindeki düşüş, satış sonrası etkin hizmetler, ürün çeşitliliğinin artması,
tüketicinin ürüne daha kolay ulaşabilmesi, malın arzında devamlılığın sağlanması gibi
koşullar tüketicinin elde edeceği menfaat kapsamında değerlendirilebilmektedir.
(47) İlgili anlaşma bakımından bir etkinlik kazanımı ortaya konulamadığından bir tüketici
faydası da belirlenememekte olup 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının
(b) bendindeki koşulun da sağlanmadığı değerlendirilmektedir.
18-03/31-18
10/11

G.6.3. İlgili Piyasanın Önemli Bir Bölümünde Rekabetin Ortadan Kalkmaması
(48) Muafiyetin üçüncü koşulu, bildirim konusu anlaşma veya karar ile teşebbüslere ilgili
piyasanın önemli bir bölümünde rekabeti ortadan kaldırma imkânı tanınmıyor olmasına
ilişkindir. Anlaşma ile sağlanan tüketici faydası veya ekonomik gelişme, pazarın önemli
bir bölümünde rekabet kısıtlanmadan elde edilmelidir. İlgili pazarın önemli bir bölümünde
rekabetin ortadan kalkıp kalkmadığı değerlendirilirken dikkate alınması gereken başlıca
hususların ise; pazarda hâlihazırda giriş engellerinin olup olmadığı, hâkim durumda olan
bir teşebbüsün bulunup bulunmadığı, dikey anlaşmalar aracılığıyla giriş engeli yaratılıp
yaratılmadığı, pazarın yapısı, tüketici tercihlerinin ne ölçüde kısıtlandığı şeklinde
sıralanması mümkündür.
(49) İnşaat hizmetleri pazarı çok sayıda oyuncunun bulunduğu, yoğunlaşmamış bir yapı arz
etmektedir. Buna ek olarak özellikli durumlar haricinde pazara girişte önemli düzeyde bir
engel bulunmamaktadır. Ancak, bildirim konusu anket çalışması kapsamında ankete
konu olan girdilerin oluşturduğu pazarlar bakımından da değerlendirme yapılması
gerekmektedir. Çimento ve hazır beton, Kurul’un yatay anlamda rekabet ihlalleri ile
sıklıkla karşılaştığı pazarlardandır. Anket sonunda geride bırakılan ayın girdi fiyatlarının
eğilimine ilişkin bilgi paylaşılmasının çimento ve hazır beton gibi bölgeselliğin ve
mevsimselliğin ön planda olduğu sektörler açısından koordinasyon doğurucu nitelikte
olabileceği değerlendirilmektedir. Nitekim girdilerden herhangi birinin fiyatlarında önceki
aya göre azalış olduğunu gösterir bir endeks, girdi üreticilerinin fiyatları yükseltme
yönünde ortak hareket etmesine yol açabilecektir.
(50) Bildirim Formunda bölgesel bazlı herhangi bir bilginin kamuoyu ile paylaşılmayacağı,
anket sonuçlarından herhangi bir girdi fiyatındaki artışın belirli coğrafi pazarlar özelinde
gerçekleştiğinin tespit edilmesi durumunda konunun başta Kurum olmak üzere ilgili
mercilere aktarılması için İNTES yönetimi ile paylaşılacağı; bölgesel bazlı yapılacak
analizlerde söz konusu fiyat artışını makul kılacak bir unsurun bulunup bulunmadığının
dikkate alınacağı bilgisi yer almaktadır. Ancak bir yandan bölgesel sonuçların
kamuoyuyla paylaşılmayacağı ifade edilirken diğer yandan İNTES yönetim kurulu ile bu
bilginin paylaşılacağı söylendiğinden, bilginin bölgesel bazda paylaşılmayacağı ve İNTES
üyelerinin bundan haberdar olmayacağı konusu şüphe uyandırmaktadır. Kaldı ki
bölgenin anketör şirket tarafından nasıl tanımlanacağı konusu da ayrıca önemlidir.
Örneğin anketör şirket, hazır beton firmaları için bölgeyi Kurul’un tanımladığı şekilde dar
tanımlayarak İNTES’e iletirse, bu o bölgede üretim yapan hazır beton teşebbüslerini ve
onların fiyatlarını en azından trend olarak açığa çıkaracaktır. Bu bilginin diğer hazır beton
şirketleri ile anket aracılığıyla paylaşılması söz konusu teşebbüsler arasındaki rekabeti
kısıtlayıcı olası bir koordinasyonu kolaylaştırmaktadır.
(51) Açıklamalar çerçevesinde, ilgili anket çalışmasının bilgisi toplanan girdi pazarlarındaki
teşebbüsler arasındaki koordinasyonu kolaylaştırıcı olmasından dolayı 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendindeki koşulu sağlamadığı
değerlendirilmektedir.
G.6.4. Rekabetin (a) ve (b) Bentlerindeki Amaçların Elde Edilmesi İçin Zorunlu
Olandan Fazla Sınırlandırılmaması
(52) 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde öngörülen bu son koşul ile bir anlaşma veya uyumlu
eylemin muafiyet alabilmesi, ilk iki olumlu şarttaki faydaların elde edilmesi için rekabeti
daha az sınırlayıcı bir yöntemin söz konusu olmamasına bağlanmıştır. Bu şart altındaki
değerlendirmelerde genel olarak uygulamanın rekabeti kısıtlayıcı etkilerinin elde edilecek
faydaların sağlanması için zorunlu olup olmadığı dikkate alınmaktadır.
18-03/31-18
11/11

(53) Daha önce de ifade edildiği üzere, anket sonucunda İNTES üyelerinin girdi maliyetlerinde
ortaya çıkan bir artış trendinin tespit edilmesi durumunda bu konunun ilgili mercilere ve
Kurum’a iletileceği belirtilmektedir. Ancak Kurum inşaat sektörü genelinde ve çimento ile
hazır beton sektörleri özelinde gerek re’sen gerek şikâyet üzerine zaten
inceleme/soruşturma yapmaktadır. Kurumun başvuru usulü son derece basit olup hem
tek tek şahıslar ve teşebbüsler hem de teşebbüs birlikleri ya da sektör temsilcileri
rekabete aykırı bir durum iddiasıyla başvuruda bulunabilmektedir. Kurumun
bilgilendirilmesi ve harekete geçirilmesi için bireysel başvuru yeterliyken ve bu durum
hiçbir rekabet kısıtı ortaya çıkarmıyorken anket ile bunun yapılacak olması rekabetin
zorunlu olandan fazla sınırlanması anlamına gelmektedir. Bu nedenle ilgili anket
çalışması bakımından 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (d)
bendindeki koşulun da sağlanmadığı değerlendirilmektedir.
(54) Yukarıda yapılan değerlendirmeler neticesinde İNTES’in bağımsız bir danışmanlık şirketi
aracılığıyla üyelerinden bir önceki aya ilişkin girdi maliyetlerinin artış veya azalışına
yönelik bilgiler talep etmesini, söz konusu bilgilerin derlenerek bir endeks oluşturulmasını
ve söz konusu girdiler bazında artış eğilimi olup olmadığının tespit edilerek inşaat
maliyetindeki toplam artış oranının İNTES yönetimi ve kamuoyu ile paylaşılmasını konu
edinen ve 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında değerlendirilen anket
çalışmasına 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında bireysel muafiyet
tanınamayacaktır.
H. SONUÇ
(55) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre;
- Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası tarafından üyeleri arasında inşaat
maliyetlerine etki eden girdilerin fiyatlarındaki değişimin takip edilmesi amacıyla
yaptırılmak istenen anket çalışmasının 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi
kapsamında olduğuna,
- Bununla birlikte, Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası tarafından üyeleri
arasında inşaat maliyetlerine etki eden girdilerin fiyatlarındaki değişimin takip
edilmesi amacıyla yaptırılmak istenen anket çalışmasına, 4054 sayılı Kanun’un
5. maddesinde sayılan koşulların tamamını karşılamaması nedeniyle bireysel
muafiyet tanınamayacağına,
gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemelerinde yargı
yolu açık olmak üzere, OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.


Full & Egal Universal Law Academy