Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 17-36/583-256
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: 18.03.2010 tarihli ve 10-24/331-119 sayılı Rekabet Kurulu kararı ile Tuborg Pazarlama A.Ş.’nin kapalı bira pazarında yaptığı münhasırlık sözleşmelerine tanınan bireysel muafiyetin geri alınması talebi
Karar Tarihi: 09.11.2017

1 / 44

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2017-3-44 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 17-36/583-256
Karar Tarihi : 09.11.2017
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN
Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER : Nimet KAVAK, Bahar ERSOY ZENGİN, Ömer Volkan YAZAR
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : - Re’sen
- Efes Pazarlama ve Dağıtım Ticaret A.Ş.
FSM Mahallesi Balkan Caddesi No:58 Buyaka E Blok 34771
Tepeüstü-Ümraniye/İstanbul
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : - Tuborg Pazarlama A.Ş.
Kemalpaşa Cad. No: 258/9 35070 Işıkkent Bornova/İzmir
(1) E. DOSYA KONUSU: 18.03.2010 tarihli ve 10-24/331-119 sayılı Rekabet Kurulu
kararı ile Tuborg Pazarlama A.Ş.’nin kapalı bira pazarında yaptığı münhasırlık
sözleşmelerine tanınan bireysel muafiyetin geri alınması talebi.
(2) F. DOSYA EVRELERİ: 17.11.2011 tarihli ve 11-57/1474-530 sayılı Rekabet Kurulu
(Kurul) kararı ile menfi tespit verilen Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi’nde değişiklikler
yapılmak suretiyle hazırlanmış olan dört tip1 yeni Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi’ne
menfi tespit verilmesi/muafiyet tanınmasına yönelik olarak Efes Pazarlama ve Dağıtım
Ticaret A.Ş. (EFPA) tarafından yapılan başvurunun incelendiği 2015-3-78 sayılı dosya
kapsamında, Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 16.12.2016 tarih ve 7235 sayı ile
intikal eden yazıda aşağıdaki talepler bulunmaktadır:
i. Tam Münhasır Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi ile Sınırlı Münhasır Kapalı
Satış Noktası Sözleşmesi’ne muafiyet tanınamayacak ise, Tuborg Pazarlama
A.Ş.’ye (TUBORG) 18.03.2010 tarihli ve 10-24/331-119 sayılı Kurul kararı ile
kapalı bira pazarında yaptığı münhasırlık sözleşmeleri için tanınan bireysel
muafiyetin geri alınması,
ii. 10.04.2008 tarihli ve 08-28/321-105 sayılı Kurul kararı ile EFPA dolaplarına belli
koşullarda Tuborg ürünlerinin konulması koşulu getiren “dolap kuralı”nın,
Ekomini noktaları haricinde, kapalı bira pazarının geri kalanı için geçerli olmak
üzere kaldırılması.

1 Tam Münhasır Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi, Sınırlı Münhasır Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi,
Miktar Taahhütlü Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi, Standart Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi.
17-36/583-256
2/44

(3) Bu çerçevede, Kurul’un 03.07.2017 tarihli ve 17-20/320-M sayılı kararıyla, TUBORG’a
tanınan muafiyetin geri alınması ve dolap kuralının kaldırılması başvurularına ilişkin
olarak gerekli inceleme sürecinin başlatılmasına karar verilmiştir.
(4) Dosyada tespit edilen eksikliklere ilişkin olarak EFPA’dan 11.08.2017 ve 15.08.2017
sayılı yazılarla bilgi talebinde bulunulmuş olup cevabi yazılar Kurum kayıtlarına
sırasıyla 22.08.2017, 15.09.2017 ve 27.10.2017 tarihlerinde intikal etmiştir.
TUBORG’tan ise 18.07.2017, 15.08.2017 ve 24.08.2017 tarihli yazılar ile bilgi
talebinde bulunulmuş olup cevabi yazılar Kurum kayıtlarına 08.09.2017, 09.10.2017,
26.10.2017, 30.10.2017 ve 31.10.2017 tarihlerinde intikal etmiştir.
(5) Dosya mevcudu bilgi ve belgeler çerçevesinde hazırlanan 06.11.2017 tarihli ve 2017-
3-44/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(6) G. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; 18.03.2010 tarihli ve 10-24/331-119 sayılı
Kurul kararı ile TUBORG’un kapalı bira pazarında yapacağı münhasırlık
sözleşmelerine tanınan bireysel muafiyetin kapalı bira pazarı bakımından 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 13. maddesinin (a)
bendi uyarınca geri alınabileceği, Ekomini noktaları haricinde, kapalı bira pazarının
tamamı için geçerli olmak üzere, belli koşullarda EFPA’nın dolaplarına Tuborg
ürünlerinin konulması zorunluluğunu içeren dolap kuralının kaldırılması yönündeki
talebin ise, ayrı bir dosyada sonuca ulaştırılmasının yerinde olacağı ifade
edilmektedir.
H. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
H.1. İlgili Teşebbüsler
H.1.1. Başvuruda Bulunan: EFPA
(7) EFPA, Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş. (ANADOLU EFES) tarafından
üretimi gerçekleştirilen biranın dağıtım, pazarlama ve satışını yapan bir firmadır. Ticari
faaliyetlerini 15 ayrı satış müdürlüğü, 190 adet bayi ve distribütörlük vasıtasıyla
gerçekleştirmektedir. ANADOLU EFES, Türkiye dahil altı ülkeye yayılmış 18 bira
fabrikası, yedi malt, bir şerbetçiotu üretim tesisi ve 22 meşrubat şişeleme tesisiyle
faaliyet göstermektedir. ANADOLU EFES’in bira üretim ve satışı gerçekleştirdiği
ülkelerden Türkiye, Kazakistan, Moldova ve Gürcistan’da lider konumda olduğu,
Rusya’da ikinci ve Ukrayna’da dördüncü sırada yer aldığı; satış hacmi bakımından
dünyanın en büyük on birinci, Avrupa’nın ise en büyük altıncı bira şirketi olduğu şirket
yetkilileri tarafından ifade edilmiştir. Türkiye’de İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana’da
olmak üzere dört bira fabrikasına sahip olan şirketin, Konya ve Afyon’da birer adet
malt üretim tesisi ve Bilecik’te bir adet şerbetçiotu işleme tesisi bulunmaktadır.
(8) Türkiye bira pazarının en geniş ürün gamına sahip ANADOLU EFES’in ürün portföyü;
Efes Pilsen, Efes Pilsen Özel Seri:10, Efes Pilsen Fıçı, Efes Malt, Efes Mini Malt, Efes
Xtra, Efes Xtra Shot, Efes Dark, Efes Light, Bomonti, Bomonti Filtresiz, Marmara,
Marmara Gold, Marmara Kırmızı, M34, Mariachi, Miller, Beck’s Duvel, Peroni,
Grolsch, Kozel, Samuel Adams, Amsterdam Navigator, Erdinger isimli biralardan
oluşmaktadır.
17-36/583-256
3/44

H.1.2. İncelenen Taraf: TUBORG
(9) 1969 yılında Danimarka kökenli Tuborg Breweries Ltd. ortaklığı ile kurulan ve
TUBORG üzerinde kontrol hakkına sahip olan Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayii A.Ş.
(TÜRK TUBORG)2, İzmir’de bulunan tesislerinde bira ve malt üretiminin yanı sıra yurt
dışından ithal etmekte olduğu bira markalarının distribütörlük faaliyetleri ile iştigal
etmektedir.
(10) TÜRK TUBORG’un ürün portföyü; Corona, Leffe Brune, Leffe Blonde, Leffe Radieuse,
Hoegaarden, Weihenstephan, Kilkeny, Guinness, Tuborg Gold, Tuborg Amber,
Tuborg Special, Carlsberg, Skol ve Venüs isimli biralardan oluşmaktadır.
(11) TÜRK TUBORG tarafından üretilen ve ithal edilen ürünlerin satışı, TÜRK TUBORG’un
bağlı ortaklığı konumunda bulunan TUBORG tarafından yapılmaktadır. TUBORG söz
konusu ürünlerin satış noktalarına satış ve dağıtımını Türkiye genelinde çalışmakta
olduğu bayiler aracılığıyla yapmaktadır. Münhasır olarak bölge tayin edilmiş bayi
sayısı 134 olup, İzmir, Ankara, Trabzon, Adana, Bursa, Antalya, İstanbul-Asya,
İstanbul-Avrupa ve Eskişehir’de satış ve dağıtım doğrudan TUBORG tarafından
gerçekleştirilmektedir.
H.2. Sektöre İlişkin Bilgiler
H.2.1. Bira Pazarı Hakkında Bilgi
(12) İçecek sektörü, alkollü ve alkolsüz içecekler olarak ikiye ayrılmakta; alkolsüz içecekler,
kullanım amaçları, fiyat seviyeleri, sektörün regülasyona tabi olmaması gibi açılardan
alkollü içeceklerden farklılaşmaktadır. Alkollü içecekler ise, kullanılan hammadde ve
üretim süreçlerindeki farklılıklar göz önüne alınarak, distile ve fermente içkiler olarak
ikiye ayrılabilmektedir. Distile içkilerin fermente içkilerden temel farklılığı, bu içkilerin
üretim sürecinde alkolü meydana getiren fermantasyon sürecine ek olarak damıtılma
sürecinin bulunması ve bu sürecin sonucu olarak da fermente içkilere göre yüksek
oranda alkol içermeleridir. Distile içkileri rakı, viski, votka, cin, tekila, rom, likör, brendi
gibi ürünler oluşturmakta; fermente içkiler ise, bira ve şarap gibi ürünleri
kapsamaktadır. Ülkemizde alkollü içki tüketimi incelendiğinde düşük alkollü bir içecek
olan biranın diğer içkilere oranla yüksek miktarda tüketildiği göze çarpmaktadır.
(13) Bira sektörünün en belirleyici özelliklerinden biri soğuk bulunurluktur. Zira tüketiciler
bira ürünlerini genellikle soğuk almayı tercih etmekte ve soğuk olarak
tüketmektedirler. Soğuk bulunurluğun yanı sıra kaliteli bulunurluk da ürünleri
tüketicilere ulaştırmak bakımından oldukça önemlidir. Nitekim bir satış noktasında
üretici bir teşebbüse ait ne kadar çok ürün çeşidi teşhir edilirse o kadar farklı ürünün
nihai müşterilere ulaştırılması ve tanıtılması söz konusu olmaktadır. Pazarda reklam
yasakları olduğu dikkate alındığında da bu hususun önemi pekişmektedir. Bu
bağlamda, gerek soğuk bulunurluk gerek kaliteli bulunurluk bakımından soğutucu
dolapların önemi büyüktür. Zira soğutucu dolaplar hem biranın soğuk olarak muhafaza
edilmesini sağlamakta hem de tüketicilerin bir üreticiye ait farklı bira ürünlerine
erişmesine daha fazla olanak tanımaktadır.

2 Kararın “İncelenen Taraf: TUBORG” ve “TUBORG’un Dağıtım Sistemine İlişkin Bilgiler” başlıklı
bölümleri haricinde, TÜRK TUBORG ve TUBORG birlikte “TUBORG” olarak anılacaktır.
17-36/583-256
4/44

(14) Bira pazarının özellikleri bakımından üzerinde önemle durulması gereken bir diğer
husus da ülkemizde alkollü içki reklamlarının yasak oluşu ve alkollü içki satışının
birtakım sınırlamalara tabi olduğudur. Bilindiği gibi, 2013 yılında 4250 sayılı İspirto ve
İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu’nun (4250 sayılı Kanun) 6. maddesi yeniden
düzenlenmiş ve alkollü içkilerin her türlü reklam ve tanıtımının yapılması yasaklanmış
ve alkollü içki satışına yönelik birtakım kısıtlamalar getirilmiştir. Buna göre, ilgili
maddede aşağıdaki düzenlemeler yer almıştır:
“Alkollü içkilerin her ne surette olursa olsun reklamı ve tüketicilere yönelik
tanıtımı yapılamaz. Bu ürünlerin kullanılmasını ve satışını özendiren veya teşvik
eden kampanya, promosyon ve etkinlik yapılamaz. Ancak, münhasıran alkollü
içkilerin uluslararası düzeyde tanıtımına yönelik ihtisas fuarları ile bilimsel yayın
ve faaliyetler düzenlenebilir. Alkollü içkileri üreten, ithal eden ve pazarlayanlar,
her ne surette olursa olsun hiçbir etkinliğe ürünlerinin marka, amblem ya da
işaretlerini kullanarak destek olamazlar. Açık alkollü içki satışı yapmaya ilişkin
izin belgesi olan işletmelerde servis amaçlı materyallerde marka, amblem ve
logo kullanılabilir. Televizyonlarda yayınlanan dizi, film ve müzik kliplerinde
alkollü içkileri özendirici görüntülere yer verilemez.
Alkollü içkileri üretenler, ithal edenler ve pazarlayanlar her ne amaçla olursa
olsun, teşvik, hediye, eşantiyon, promosyon veya bedelsiz olarak alkollü içki
dağıtamazlar. …
Alkollü içkiler, otomatik satış makineleri ile satılamaz, her nevi oyun makineleri
veya farklı yöntemlerle oyun ve bahse konu edilemez. Bu ürünler basın ve yayın
yoluyla tüketicilere satılamaz ve posta ile satış yöntemi kullanılarak
gönderilemez. Alkollü içkiler, 22:00 ila 06:00 saatleri arasında perakende olarak
satılamaz.
Alkollü içkiler sunum izni verilen yerlerde açık olarak tüketilebilir ve bu yerlerde
tesis sınırları dışında tüketilmek üzere alkollü içki satışı yapılamaz.
Alkollü içkiler, işletme dışından görülecek şekilde perakende olarak satışa arz
edilemez.…”
(15) Keza, aynı Kanun’un 9. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrası ile alkollü içki satışına
yönelik birtakım sınırlamalar daha getirilmiştir:
“Bu Kanun kapsamına giren ürünlerin perakende veya açık olarak satışının
yapıldığı yerler ile örgün eğitim kurumları ve dershaneler, öğrenci yurtları ve
ibadethaneler arasında kapıdan kapıya en az yüz metre mesafenin bulunması
zorunludur. Bu fıkradaki mesafe şartı turizm belgeli işletmeler için uygulanmaz.
Mesafe şartı, satış belgesinin verildiği tarih itibarıyla aranır.”
(16) İlgili Kanun’un Geçici 1. maddesinin dördüncü fıkrası ise “9 uncu maddenin ikinci
fıkrası, bu maddenin yayımı tarihinden önce iş yeri açma ruhsatı ve satış belgesi
almış işletmeler için uygulanmaz. Bu işletme sahipleri işletmelerini birinci ve ikinci
derece kan hısımlarına devredebilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
17-36/583-256
5/44

(17) 4250 sayılı Kanun’un 6. maddesindeki yasak ve sınırlamalara paralel olarak 2013
yılında, 07.01.2011 tarihli ve 27808 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (TAPDK) “Tütün Mamulleri ve
Alkollü İçkilerin Satışına ve Sunumuna İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik”inin (TAPDK Yönetmeliği) 20. maddesi yeniden düzenlenerek aşağıdaki
hükümlere yer verilmiştir:
“(1) Alkollü içkilerin her ne surette olursa olsun reklamı ve tüketicilere yönelik
tanıtımı yapılamaz. Alkollü içkilerin, tamamen arz zinciri içinde yapılan ve
tüketicilere yönelik olmayan tanıtımının alkollü içki tüketiminden kaynaklanan
kamusal, toplumsal ve tıbbi herhangi bir zararlı etki oluşturmayacak içerikte,
ürünün özelliklerini tanıtmaya ve doğru bilgilendirmeye yönelik olması, teşvik
edici ve özendirici olmaksızın yapılması gerekmektedir.
(2) Alkollü içkilerin kullanılmasını ve satışını özendiren veya teşvik eden
kampanya, promosyon ve etkinlik yapılamaz. Bu yükümlülük, arz zinciri
içerisindeki tüm gerçek ve tüzel kişileri kapsar.
(3) Münhasıran alkollü içkilerin uluslararası düzeyde tanıtımına yönelik ihtisas
fuarları ile bilimsel yayın ve faaliyetler düzenlenebilir. Bilimsel yayınlar reklam
amacıyla kullanılamaz.
(4) Alkollü içkileri üretenler, ithal edenler ve pazarlayanlar her ne amaçla olursa
olsun, teşvik, hediye, eşantiyon, promosyon veya bedelsiz olarak alkollü içki
dağıtamazlar.
(5) Herhangi bir alkollü içkinin alınması koşuluna bağlı kampanya ve promosyon
düzenlenemez.
(6) Perakende satıcılara, açık alkollü içki satıcılarına ve tüketicilere yönelik bağlı
satış uygulaması yapılamaz.
(7) Alkollü içkileri üreten, ithal eden ve pazarlayanlar, her ne surette olursa
olsun hiçbir etkinliğe ürünlerinin marka, amblem ya da işaretlerini kullanarak
destek olamazlar.
(8) Açık alkollü içki satış belgesini haiz işyerlerinde servis amaçlı materyallerde
marka, amblem ve logo kullanılabilir.
(9) Alkollü içkilerin marka, logo, amblem ve işaretlerini içerecek şekilde
sözcükler, şekiller, resim ve harfler, iş yerlerinin içinde, dışında, vitrinlerinde,
tabelalarında, satış ünitelerinde, soğutucularında, taşınabilir veya sabit her türlü
materyal üzerinde bulundurulamaz.
(10) Üzerinde alkollü içki marka, amblem, logo veya işareti bulunan kasa, kutu
gibi taşıma veya dış ambalaj için kullanılan materyaller, lojistik amaçlı
bulundurmalar hariç, kamuya özel teşhir edilmek maksadıyla kullanılamaz.
(11) Alkollü içkiler sektöründe faaliyet gösteren firmaların kullandıkları
araçlarda, bu ürünlere ilişkin markaların tanınmasını sağlayacak bir uygulamaya
gidilemez. Söz konusu araçlar üzerinde, alkollü içki markaları ile alkollü içki
markalarının logo, amblem ve işaretleri kullanılamaz. Ticaret unvanlarıyla firma
bilgilerine, ancak bu araçların yan yüzeylerinde ve bir yan yüzey alanının yüzde
onunu aşmayacak oranda yer verilebilir. Araçlar üzerinde yer verilen ticaret
unvanlarında herhangi bir markayı öne çıkaracak şekilde farklılaştırma
yapılamaz.
17-36/583-256
6/44

(12) Açık alkollü içki satıcıları, marka ismi, servis veya ambalaj hacmi ve fiyat
bilgisi ile sınırlı kalmak koşuluyla satışa sundukları tüm ürünlere liste halinde
menülerine yer verirler.”
(18) Yine aynı yıl, TAPDK Yönetmeliği’nin 23. maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci
fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
“(1) Alkollü içkiler, sadece bu ürünlerin satışına tahsis edilmiş alanda bulunan
satış ünitelerinde sergilenir. Ürüne tahsis edilmiş muhafaza ve soğutma amaçlı
üniteler de satış ünitesi kapsamındadır. Alkollü içkiler, birden fazla satış
ünitesinde satışa sunulabilir ancak, satış üniteleri birden fazla alanda/reyonda
konumlandırılarak alkollü içkilere tahsis edilmiş alan bütünlüğü bozulamaz.
Reklam ve tanıtım unsurlarını taşımayan ve içi görünmeyecek şekilde dizayn
edilmiş soğutucuların işyeri dışında konumlandırılması alan bütünlüğünü
bozmaz.
…
(3) Tüketicilerin içeriye girmeksizin alışveriş yapabildiği büfeler hariç olmak
üzere, alkollü içkiler; çocuklara yönelik olan materyaller, çocuk dergileri, kitap ve
yayınları ile çocuk kıyafetleri, kırtasiye, oyuncaklar ile cips, çikolata, şekerleme
benzeri çoğunlukla çocuklar tarafından tüketilen ürünlerle bitişik olan alanlarda
satışa arz edilemez.
…
(5) Alkollü içkiler işletme dışından görülecek şekilde perakende olarak satışa
arz edilemez. Perakende satış belgesini haiz satıcılar, alkollü içkilerin işyeri
dışından görünmemesi için gerek işyerinin fiziki koşullarını gerekse satış
ünitelerinin niteliğini ve konumunu uygun hale getirmek için tedbir almak
zorundadırlar.”
(19) 2013 yılında TAPDK Yönetmeliği’nde yapılan bir başka değişiklik ise; alkollü içkilerin,
bilgi toplumu hizmetleri vasıtasıyla ya da posta ve benzeri dağıtım hizmetleri yoluyla
yapılacak satışlarına ilişkin olarak getirilen sınırlamalardır. Bu çerçevede, anılan
Yönetmelik’in 11. maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkraları aşağıdaki gibi
düzenlenmiştir:
“(3) Alkollü içkilerin adını veya markasını içeren alan/alt alan adı kullanılmak
suretiyle bu ürünlerin reklam ve tanıtımına yönelik olarak internet sitesi
açılamaz. Ancak Türkiye’de faaliyette bulunan alkollü içki üreticisi firmalar
ihracat amacıyla, ülke içinden erişimini engellemeleri koşuluyla, ürettikleri
ürünlerin yurt dışına yönelik reklam ve tanıtımını internet siteleri vasıtasıyla
yapabilirler.
(4) Alkollü içki üretici, ithalatçı veya toptan satıcıları, ürettikleri, ithal ettikleri
veya pazarladıkları ürünlerin isimlerine/markalarına Kurumsal internet sitelerinin
ürünler bölümünde, reklam ve ürün tanıtımı yapılmaksızın ve görsel unsurlar
kullanmaksızın liste halinde yer verebilirler…”
17-36/583-256
7/44

(20) Aynı yıl son olarak, reklam, sponsorluk ve promosyon uygulamalarını düzenleyen
TAPDK Yönetmeliği’nin 24. maddesi, 4250 sayılı Kanun’da getirilen reklam yasağı
doğrultusunda mülga edilmiştir.
(21) 2013 yılında alkollü içki sektörüne ilişkin olarak yapılan regülasyonlar sonucunda, bira
pazarında ürün reklam ve tanıtımının, sponsorluğunun vs. yasak olduğu karanlık
pazar (dark market) koşullarına geçilmiştir. Karanlık pazar koşulları ile birlikte, bira
pazarında soğuk ve kaliteli bulunurluğun önemi daha da artmış; güçlü, marka bilinirliği
yüksek ve geniş portföye sahip olan teşebbüsler bu olumsuz koşullardan diğer
teşebbüslere oranla daha az etkilenmiş; piyasaya yeni teşebbüslerin girmesi ve
girenlerin de piyasada tutunması ise büyük ölçüde güçleşmiş; bir başka ifadeyle,
karanlık pazar koşulları piyasadaki mevcut giriş engellerini pekiştirmiştir. Zira pazarda
karanlık pazar döneminden önce mevcut olan bira üreticileri tüketiciler nezdinde
tanındığından, karanlık pazar döneminde piyasaya girmek isteyen teşebbüslerin -
herhangi bir reklam veya tanıtım yapmaksızın- mevcut bira üreticileri ile rekabet
ederek tüketicilere ulaşması çok zor bir hale gelmiştir.
(22) Bira pazarı bakımından değinilmesi gereken bir başka husus ise, ithalatın sınırlı
oluşudur. Bu duruma sebebiyet veren hususlar ise turizm kaynaklı nedenler, ithal bira
tüketicilerinin özellikleri ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) olarak sıralanabilecektir. Her
ne kadar, Türkiye’ye turizm amaçlı gelen kişilerin, kendi ülkelerinde tercih ettikleri
biraları ülkemizde de tüketmek istemesi ithalatı olumlu biçimde etkilemekteyse de;
İstanbul haricinde genellikle “her şey dahil” sistemle çalışan otellerin mevcut olması,
bu otellerde genellikle yerli üreticilere ait fıçı biraların kullanılması ve ithal biraların
vergi ve döviz kurlarındaki değişime bağlı olarak yerli biralara nazaran daha pahalı
olması ithalatın sınırlı olmasına neden olmaktadır3. İkinci olarak, ithal biranın
tüketildiği yerlerin genellikle büyük şehirlerde bulunan ve belirli bir ekonomik güce
sahip olan tüketicilerin gitmeyi tercih ettiği işletmeler olduğu dikkate alındığında, ithal
biranın ancak sınırlı sayıda tüketici tarafından tüketildiği görülmektedir. Son olarak,
özellikle yerel markalara kıyasla pahalı olan ithal bira fiyatının, ÖTV artışlarına bağlı
olarak daha da arttığı dikkat çekmektedir. Aşağıdaki grafikte, yıllar itibarıyla bira ithalat
miktarı sunulmaktadır:

3 2016 yılı verilerine göre, ithalatın tüm pazarda EFPA ve TUBORG tarafından yapılan satışlara oranı
%0,7’dir.
17-36/583-256
8/44

Grafik 1: Bira İthalat Miktarı (lt)

(23) TAPDK verilerine göre, bira pazarında 2016 yılı itibarıyla toplam 23 ithalatçı
bulunmakta olup bunların başında sırasıyla TUBORG, EFPA ve KARAGÖZOĞLU4
gelmektedir. İthalat miktarı bakımından, söz konusu teşebbüslerden hemen sonra
gelen Vintage Dış Ticaret Ltd. Şti., Berk İçecek Pazarlama Ltd. Şti., Advin Reklam
Malz. Dan. Ter. ve Dış Tic. Ltd. Şti., Orion Grup Tic. ve Lojistik Ltd. Şti. gibi başlıca
bira ithalatçısı firmalar ise pazardan oldukça düşük seviyelerde pay alabilmektedirler5.
(24) Türkiye’de bira üretimine bakıldığında ise, TAPDK’dan üretim izni almış olan çeşitli
teşebbüslerin bira üretiminde bulunduğu görülmektedir. Üretim yapan teşebbüslerin
başında ANADOLU EFES ve TUBORG gelmekte olup pazarda üretici konumunda
olan teşebbüslerin üretim kapasitelerine aşağıdaki tabloda yer verilmektedir:

4 KARAGÖZOĞLU ithal bira, şarap, meyve suyu ve alkolsüz bira gibi ürünlerin toptan satışını
gerçekleştirmektedir. İthal ettiği biralar arasında Budweiser, Heineken, Amstel gibi markalar yer alırken
2012-2015 yılları arasında toplam gelirinin %(…..)’ini bira kategorisinden elde etmiştir.
5 TAPDK verilerine göre, 2016 yılında iç piyasaya sunulan 900.356.443 litre biranın yaklaşık 6.400.000
litresi ithal edilen miktardır.
17-36/583-256
9/44

Tablo 1: 2016 Yılı Bira Üretim Kapasiteleri
Üretici Kapasite (lt/yıl) Üretim (lt/yıl)
Kapasite Kullanım
Oranları (%)
ANADOLU EFES (…..)6 (…..) (…..)
TUBORG (…..) (…..) (…..)
Süral Otelcilik ve Turizm İşletmeleri
A.Ş.
(…..) (…..) (…..)
PARK GIDA7 (…..) (…..) (…..)
Atak Alkollü Alkolsüz İçecekler Gıda
Turizm İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd.
Şti.
(…..) (…..) (…..)
Trol Turizm San. İçecek ve Tic. Ltd.
Şti.
(…..) (…..) (…..)
ELİF TURİZM8 (…..) (…..) (…..)
Sardunya Gıda San. Tur. İşl. A.Ş. (…..) (…..) (…..)
AD Yiyecek İçecek Tic. San. A.Ş. (…..) (…..) (…..)
AYS Alkollü Alkolsüz İçecekler Üretim
Gıda Dağ. Paz. Tur. İnş. İth. İhr. Tic.
ve San. Ltd. Şti.
(…..) (…..) (…..)
TOPLAM 1.673.036.401 893.943.873 53
(25) Tablodan görüldüğü üzere, Türkiye bira pazarı bakımından dikkat çekici husus, en
büyük üretim kapasitesine sahip ANADOLU EFES ve TUBORG’un hâlihazırda
sırasıyla %(…..) ve %(…..) kapasite kullanım oranına sahip olduğu; bir başka ifadeyle
pazarda atıl kapasitenin söz konusu olduğudur. Tablodaki verilerden çıkarılabilecek
bir başka husus ise, 2016 yılı itibarıyla ANADOLU EFES ve TUBORG’un sırasıyla
%(….) ve %(…..) oranlarında üretim payına sahip olmalarıdır. Bira üretimi yapan diğer
teşebbüslerin toplam üretim payı ise %(….) olup ihmal edilebilir düzeydedir.
(26) TAPDK verilerinin yanı sıra, ANADOLU EFES ve TUBORG’un şirket içi verilerine
dayalı kapasite, üretim, satış ve kapasite kullanım oranı bilgileri ise aşağıdaki tabloda
gösterilmektedir:



6 TAPDK tarafından (…..) lt/yıl olarak sunulan kapasitenin (…..) lt/yıl’lık kısmının Nisan 2014 tarihi
itibarıyla geçici olarak üretimi durdurulan Lüleburgaz Fabrikası’na ait olduğu belirtilmiştir. Öte yandan,
20.04.2017’de EFPA’nın İstanbul Fabrikası’nın da üretiminin durdurulduğu bildirilmiştir.
7 PARK GIDA, alkollü ve alkolsüz içeceklerin üretimini ve toptan satışını gerçekleştirmektedir. Ağırlıklı
olarak enerji içeceği üretimi ve toptan satışı gerçekleştiren teşebbüs ayrıca Pera markası altında fıçı
bira, kutu bira ve şişe bira üretimini gerçekleştirerek toptan satışını yapmaktadır. Toptan satış
gerçekleştirdiği için nihai tüketim noktalarına herhangi bir satışı bulunmamaktadır.
8 Şirket bünyesinde faaliyet gösteren (…..) içinde kurulan tesisle 2008 yılında ilk kez bira üretimi
gerçekleştiren teşebbüs, 2013 yılı sonuna kadar üretilen birayı sadece (…..) bünyesinde açık satış
şeklinde satmıştır. 2014 yılı itibari ile kapaklı ambalaja geçerek 30 litrelik fıçı halinde üretime devam
etmiştir. 2014 yılından itibaren yine şirket bünyesinde bulunan (…..) ve (…..)’e satışlara başlamıştır.
Martzen ve Pilsener markası altında üretmiş oldukları bira, şirket bünyesi dışındaki teşebbüslere
satılmamıştır. Ancak otellere beklediği satışı gerçekleştiremeyen teşebbüs bugün üretmiş olduğu
birayı sadece (…..)’a satmaktadır.
17-36/583-256
10/44

Tablo 2: ANADOLU EFES ve TUBORG'un Kapasite, Üretim, Satış ve Kapasite Kullanım Bilgileri9
(27) Tablodaki verilerden, TAPDK verilerine benzer şekilde, ANADOLU EFES ile
TUBORG’un kapasitelerinin altında üretim gerçekleştirdiği anlaşılmaktadır. Keza bu
husus EFPA tarafından belirtilmiş olup sektörün geneli açısından bir atıl kapasite
durumunun gözlendiği ifade edilmiştir.
(28) Biranın nihai tüketicilere satıldığı satış noktaları iki gruba ayrılmaktadır11. Bunlar,
tüketicilere ürünleri kapalı olarak satan bakkal, market, büfe, kuruyemişçi gibi satış
noktalarından oluşan kapalı satış noktaları (KSN) ile tüketicilere ürünleri satış
noktasında hemen tüketilmek üzere şişe, kutu ve fıçı formunda ve genellikle yemek,
müzik, konaklama veya eğlence hizmetleri ile birlikte satılan bar, otel, restoran, kafe
gibi açık satış noktalarıdır (ASN)12. ASN’lerde bira ürününün satışı genellikle müzik,
eğlence, restoran ya da konaklama hizmetlerinin bir parçası olarak
gerçekleştirildiğinden, ASN’lerde satışa sunulan biranın fiyatı ile KSN’lerde satışa
sunulan biranın fiyatı arasında ciddi farklılıklar söz konusudur. Gerek KSN’lerin gerek
ASN’lerin bira satışı gerçekleştirebilmeleri için, 4250 sayılı Kanun’un 9. maddesinin ilk
fıkrası uyarınca, öncelikle belediye veya il özel idaresinden iş yeri açma ruhsatı ya da
Kültür ve Turizm Bakanlığından turizm belgesi almaları zorunlu olup akabinde
TAPDK’dan alkollü içki satış belgesi almaları gerekmektedir. Yıllar itibarıyla alkollü içki
satış belgesine sahip olan ASN ve KSN sayıları aşağıda sunulmaktadır:

Tablo 3: Alkollü İçki Satış Belgesine Sahip KSN ve ASN Sayıları
Yıl KSN ASN Toplam
2012 87.736 25.249 112.985
2013 78.960 22.763 101.723
2014 57.840 26.631 84.471
2015 53.143 26.793 79.936
2016 52.041 27.107 79.148
2017 (İlk 6 ay) 48.039 26.267 74.306

9 Üretim rakamları ihracat dahil olarak sunulmuştur.
10 2017 yılı bakımından, kapasite verileri tüm yılı kapsamakta iken; üretim ve satış verileri ile kapasite
kullanım oranları ise yılın ilk altı ayını kapsamaktadır.
11 Bu yönde bkz. Kurul’un 22.04.2005 tarihli ve 05-27/317-80 sayılı, 10.04.2008 tarihli ve 08-28/321-
105 sayılı, 13.07.2011 tarihli ve 11-42/911-281 sayılı kararları.
12 Bir zincir çatısı altında faaliyet gösteren ve merkezi olarak alım yapan ASN’lere aynı zamanda
Hotel-Restaurant-Cafe isimlerinin kısaltılmışı olarak “Horeca Noktaları” denilmektedir.
Yıl 2012 2013 2014 2015 2016 201710
ANADOLU EFES
Kapasite (lt)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ANADOLU EFES
Üretim (lt)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ANADOLU EFES
Toplam Satış (lt)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kapasite Kullanım
Oranı (%)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Kapasite
(lt)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Üretim
(lt)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Toplam
Satış (lt)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kapasite Kullanım
Oranı (%)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
17-36/583-256
11/44

(29) Yukarıda yer alan tablodan, yıllar itibarıyla alkollü içki satış belgesine sahip KSN
sayısında ciddi bir düşüş yaşandığı dikkat çekmektedir13. Bununla birlikte alkollü içki
satış belgesine sahip ASN sayısında büyük bir değişiklik yaşanmadığı görülmektedir.
(30) Bira pazarında genel olarak KSN ve ASN’ler ile sözleşmeli ya da sözleşmesiz olarak
çalışılmaktadır. Sözleşmesiz olarak çalışılan noktalarda, ilgili bira üreticisinin ürünleri
herhangi bir bulunurluk sözleşmesi yapılmaksızın yer almaktadır. Nokta, ilgili bira
üreticisinin ürünlerini bulundurma taahhüdü altına girmediğinden, sözleşmesiz olarak
çalışılan noktalara herhangi bir katkı ya da yatırım yapılmamaktadır. Bununla birlikte
söz konusu noktalara ıskonto ve kampanya uygulanabilmektedir. Sözleşmeli çalışılan
noktalarda ise, ilgili bira üreticisinin ürünlerinin bulundurulmasına yönelik bir
yükümlülük altına girildiğinden, söz konusu noktalara birtakım katkı, yatırım, ıskonto
ve kampanyalar uygulanmaktadır. Kapalı bira pazarında, EFPA ve TUBORG
ürünlerinin bulunduğu (sözleşmeli + sözleşmesiz çalışılan) geleneksel KSN14,
Ekomini15 ve Key Account16 sayılarına aşağıdaki tabloda yer verilmektedir17:
Tablo 4: EFPA ve TUBORG Ürünlerinin Bulunduğu Geleneksel KSN, Ekomini ve Key Account Sayıları
Yıl
EFPA TUBORG
Gelenekse
l KSN
Ekomini
Key
Account
Toplam
KSN
Geleneksel
KSN
Ekomini
Key
Account
Toplam
KSN
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2017 (İlk
6 ay)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(31) Yukarıdaki tablodan, özellikle EFPA’nın bulunduğu toplam KSN sayısının 2012
yılından bu yana yaklaşık %(…..) civarında (…..) görülmektedir. Bununla birlikte,
pazarda alkollü içki satış belgesine sahip olan toplam KSN sayısında yıllar itibarıyla
yaşanan daralmadan, TUBORG’un çok etkilenmediği ve nokta sayısını görece
koruduğu anlaşılmaktadır.

13 TUBORG tarafından, KSN sayısında yaşanan düşüşün büyük ölçüde, saat 22:00 yasağı, 100 metre
kuralı, iş koşullarındaki zorluklar ve organize perakende ticaretin önem kazanmasına bağlı olarak
ortaya çıktığı ifade edilmiştir. Mevzuat gereği 100 metre kuralı hem KSN’ler hem de ASN’ler (turizm
belgeli işletmeler hariç) için geçerli olup saat 22:00 yasağı yalnızca KSN’ler için geçerlidir.
14 Geleneksel kanalda satış yapan, bakkal, market, büfe, kuruyemişçi gibi satış noktaları.
15 EFPA tarafından kurulan, alkollü içecek, tütün mamülleri, cips, şekerli ürünler/şeker, kuruyemiş/kuru
meyve, gazlı-gazsız içecek, dondurma gibi hızlı tüketim mallarının modern kanalda perakende olarak
satıldığı bir franchise sistemidir.
16 Cash & Carry olarak adlandırılan ve daha çok KSN ve ASN’lere toptan satış yapan marketler ile
ağırlıklı olarak nihai tüketicilere perakende satış gerçekleştirmekte olan zincir marketler.
17 Söz konusu noktalar teşebbüslerce yıl içinde fatura kesilen noktalardan oluşmaktadır, diğer deyişle
yılsonu itibarıyla çalışılan nokta sayısını ifade etmemektedir.
17-36/583-256
12/44

(32) Bu noktada, söz konusu verilere ek olarak, Nielsen tarafından hesaplanan kapalı bira
pazarında bulunurluk oranlarına yer vermekte fayda görülmektedir. Buna göre, EFPA
ve TUBORG’un kapalı bira pazarında 2016 yılı sonu itibarıyla sayısal bulunurluk
oranları sırasıyla %(…..) ve %(…..) iken18, ağırlıklı bulunurluk oranları %(…..) ve
%(…..)’tür. Yine Nielsen verilerine göre, 2017 yılı Haziran sonu itibarıyla EFPA ve
TUBORG’un sayısal bulunurluk oranları sırasıyla %(…..) ve %(…..) iken, ağırlıklı
bulunurluk oranları ise sırasıyla %(…..) ve %(…..) olarak gerçekleşmiştir19.
Dolayısıyla, kapalı bira pazarında EFPA ve TUBORG’un KSN’lerde birbirlerine yakın
oranlarda bulunduğu tespit edilmiştir.
(33) Dosya özelinde, teşebbüslerin KSN’lerdeki bulunurluk durumlarını dolap sayısı
bazında incelemek, dolap yatırımlarını irdelemek ve soğuk bulunurluğun teşebbüs ve
tüketici açısından önemini yansıtmak bakımından faydalı olacaktır.
Tablo 5: EFPA ve TUBORG Dolabı Bulunan KSN Sayıları ile Bu Noktalardaki Dolap Sayıları20
EFPA 2012 2013 2014 2015 201621
2017
(İlk 6 ay)
EFPA Ürünlerinin
Bulunduğu Toplam KSN
Sayısı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
EFPA Dolabı Olan KSN
Sayısı
(…..) (…..) (…..)
EFPA Dolabı Olan
KSN'lerdeki EFPA Dolap
Sayısı

(…..) (…..) (…..)
EFPA Dolabı Olan
KSN'lerdeki Ortalama
EFPA Dolap Sayısı
(…..) (…..) (…..)
KSN Başına Ortalama
EFPA Dolap Sayısı
(…..) (…..) (…..)
TUBORG (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Ürünlerinin
Bulunduğu Toplam KSN
Sayısı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Dolabı Olan
KSN Sayısı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Dolabı Olan
KSN'lerdeki TUBORG
Dolap Sayısı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG Dolabı Olan
KSN'lerdeki Ortalama
TUBORG Dolap Sayısı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KSN Başına Ortalama
TUBORG Dolap Sayısı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

18 Zincir mağazalarda EFPA %(…..), TUBORG ise %(…..) oranında bulunurluğa sahiptir.
19 Ağırlıklı bulunurluk oranlarında, alkollü içki satan noktalar baz alınarak veri sunulmaktadır. Sayısal
bulunurluk oranları bakımından TUBORG tarafından sunulan verilerin, alkollü içki satmayan noktalar
baz alınarak hesaplandığı görülmektedir. Bu nedenle aynı bazda karşılaştırma olanağı sunmadığı için
EFPA tarafından sunulan TUBORG verileri kullanılmıştır.
20 Bu tablodaki verilere, Key Accounts ve Ekomini’lere ait veriler dahildir.
21 EFPA tarafından 2012, 2013 ve 2014 yıllarındaki dolap sayılarına ilişkin sağlıklı veri çekilemediği
belirtilmiştir. Tabloda 2016 yılında sunulan veriler 20.03.2017 tarihi itibarıyla sistemden çekilmiştir.
17-36/583-256
13/44

(34) Yukarıdaki tablodan, 2016 yılı sonu itibarıyla kapalı bira pazarında EFPA’nın nokta
sayısı başına yaklaşık (…..) dolabı varken, TUBORG’un nokta sayısı başına (…..)
dolabının olduğu görülmektedir. Pazar genelindeki bu oranlara bakılarak, kapalı bira
pazarında TUBORG’un pazar payı karşılaştırmasına göre (…..) sayıda dolabı olduğu
anlaşılmaktadır. Söz konusu oranlar kapalı bira pazarının geneli bakımından değil de
sadece dolap bulunan noktalar bakımından değerlendirildiğinde, bu sayılar haliyle
daha yüksek çıkmaktadır. Şöyle ki kapalı bira pazarında dolap bulunan nokta başına
dolap sayısı EFPA için (…..) iken TUBORG için (…..)’dır. Son hesaplanan verilerden
hareketle, TUBORG’un dolap ile girebildiği noktada EFPA ile yarışır seviyede olduğu
sonucunu çıkarmak mümkündür.
(35) EFPA ve TUBORG’un sözleşmeli-sözleşmesiz olarak çalıştığı KSN’lerin dağılımına
ise aşağıdaki tabloda yer verilmektedir:
Tablo 6: EFPA ve TUBORG’un Sözleşmeli-Sözleşmesiz Olarak Çalıştığı KSN Sayıları22
Yıl
EFPA TUBORG
Sözleşmeli23 Sözleşmesiz24 Toplam Sözleşmeli25 Sözleşmesiz Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2017 (ilk 6 ay) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)


22 EFPA ve TUBORG bakımından söz konusu nokta sayıları, Key Accounts ve Ekomini noktaları dahil
olarak sunulmuştur. Tablo 4 ile bu tablodaki toplamlarda farklılık olmasının nedeni Tablo 4’ün yıl içinde
bir şekilde fatura kesilen noktalardan oluşması ve genel olarak daha geniş bir kümeyi kapsaması
olarak değerlendirilmektedir.
23 22.04.2005 tarihli ve 05-27/317-80 sayılı Kurul kararı ile, EFPA’nın KSN’ler ile yaptığı münhasırlık
hükmü içeren anlaşmalara sağlanan grup muafiyeti geri alınmış olup söz konusu tarihten sonra
KSN’ler ile yapılan sözleşmeler münhasırlık hükmü ihtiva etmemektedir.
24 EFPA tarafından, sözleşmesiz olarak çalışılan bir Ekomini, Key Account veya Cash&Carry noktası
bulunmadığı belirtilmiştir.
25 18.03.2010 tarihli ve 10-24/331-119 sayılı Kurul kararı ile, TUBORG’un KSN’ler ile akdedeceği tip
sözleşmelerdeki beş yılı aşmayan tek marka sınırlamalarına (münhasırlık şartına) 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyet tanınmıştır. Bununla birlikte, TUBORG
tarafından, ilgili Kurul kararı uyarınca TUBORG’un münhasır anlaşma yapma hakkı olmasına karşın,
fiiliyatta KSN’ler ile münhasır anlaşma yapamadığı; zira 2011 yılında TAPDK Yönetmeliği’nde yapılan
değişiklik doğrultusunda, anılan Yönetmelik’in 22. maddesinin ilk fıkrasında ve beşinci fıkrasının (b)
bendinde yer alan hüküm gereği tüm alkollü içecek firmalarının KSN’ler ile münhasır anlaşma
yapmalarının yasaklandığı ifade edilmiştir. Bu nedenle, 2012 yılından itibaren TUBORG’un sözleşmeli
olarak çalıştığı KSN’lerle münhasırlık hükmü ihtiva etmeyen sözleşmeler yapıldığı belirtilmelidir.
17-36/583-256
14/44

(36) EFPA’nın sözleşmeli nokta sayısının toplam çalıştığı nokta sayısına oranı, yukarıdaki
tablodan görüldüğü üzere %(…..)-%(…..) arasında seyretse de, dosya mevcudu
bilgilerden hacim ve ciro bakımından sözleşmeli noktalarda yaptığı satışların toplam
satışlarına oranının 2014-2017 ilk altı ay arasında %(…..)-%(…..) arasında seyrettiği
anlaşılmaktadır. TUBORG’un sözleşmeli nokta sayısının toplam çalıştığı nokta
sayısına oranı, yukarıdaki tablodan görüldüğü üzere %(…..)-%(…..) arasında olsa da,
önceki dosya mevcudu26 bilgilerden hacim bakımından sözleşmeli noktalarda
yaptıkları satışların toplam satışlarına oranının bu yıllarda %(…..)-%(…..) arasında
değiştiği bilinmektedir. Dolayısıyla kapalı bira pazarında hem EFPA hem TUBORG
bakımından sınırlı sayıdaki sözleşmeli noktalarda yapılan satışların, toplam satışların
çoğunluğunu oluşturduğu sonucuna varılabilmektedir.
(37) Bira pazarının geneline açık ve kapalı bira pazar ayrımı açısından bakıldığında,
KSN’lere yapılan satışların, gerek ciro gerekse satış miktarı bakımından tüm bira
pazarının (kapalı bira pazarı + açık bira pazarı) yıllar itibarıyla büyük bir kısmını (%75-
80) oluşturduğu görülmektedir:
Tablo 7: Ciro Bakımından Kapalı-Açık Bira Pazarı Büyüklükleri (TL)27
Yıl Kapalı Bira Pazarı28
Kapalı Bira
Pazarı/Toplam
Bira Pazarı
Açık Bira Pazarı
Açık Bira
Pazarı/Toplam
Bira Pazarı
Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Tablo 8: Satış Miktarı Bakımından Kapalı-Açık Bira Pazarı Büyüklükleri (lt)
Yıl
Kapalı Bira
Pazarı29
Kapalı Bira
Pazarı/Toplam
Bira Pazarı
Açık Bira
Pazarı
Açık Bira
Pazarı/Toplam
Bira Pazarı
Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(38) Yukarıdaki tablolardan, gerek kapalı gerekse açık bira pazarının yıllar itibarıyla ciro
bakımından büyüyor gibi görünse de satış miktarı bakımından 2012 yılına nazaran
daraldığı göze çarpmaktadır.
(39) Pazarda dikkat çeken bir başka husus ise, EFPA tarafından son yıllarda kaybedilen
pazar payının neredeyse tamamının TUBORG tarafından alınmasıdır. EFPA ve
TUBORG’un ciro ve satış miktarı bazında olmak üzere tüm bira pazarındaki payları
aşağıdaki gibidir:

26 03.07.2017 tarihli ve 17-20/320-142 sayılı Kurul kararı.
27 Bira pazarındaki diğer üreticiler ile ithalatçıların kapasiteleri ve üretim miktarlarının çok küçük olduğu
dikkate alınarak, dosya kapsamındaki analizlerde bahsi geçen teşebbüslere ait veriler dahil
edilmemiştir. EFPA ve TUBORG’a ait cirolara, KDV hariç, ÖTV dahil olup cirolara; noktalara yapılan
parasal yatırım ve ıskontolar, bayi kar marjı, bayi nakit ıskonto, bayi primleri dahil değildir.
28 Ekominiler ile zincir market ve Cash and Carry’leri içine alan Key Account satışları dahildir.
29 Ekominiler ile zincir market ve Cash and Carry’leri içine alan Key Account satışları dahildir.
17-36/583-256
15/44

Tablo 9: EFPA ve TUBORG’un Tüm Bira Pazarındaki Ciroları (TL)30 ve Pazar Payları
Yıl EFPA Cirosu Pazar Payı TUBORG Cirosu Pazar Payı Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)


Tablo 10: EFPA ve TUBORG’un Tüm Bira Pazarındaki Satış Miktarları (lt) ve Pazar Payları
Yıl EFPA Satış Miktarı Pazar Payı TUBORG Satış Miktarı Pazar Payı Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(40) Yukarıda yer alan tablolardan, gerek ciro bakımından gerekse satış miktarı
bakımından EFPA’nın toplam bira pazarında (kapalı bira pazarı + açık bira pazarı)
TUBORG’a nazaran çok daha büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir31. Bununla
birlikte, tablolardan EFPA’nın 2012 ila 2016 yılları arasında pazar payı kaybettiği,
TUBORG’un ise bu dönemde daralan bira pazarında EFPA’nın kaybettiği pazar
paylarını alarak pazar payını istikrarlı bir şekilde artırmaya devam ettiği dikkat
çekmektedir.
(41) Benzer şekilde, kapalı bira pazarındaki bira satışlarını ölçen Nielsen verileri32 dikkate
alındığında, EFPA’nın pazar payının yıllar itibarıyla TUBORG’a kaydığı görülmektedir:
Tablo 11: Satış Miktarı (lt) Bazında Kapalı Bira Pazarı Payları
Teşebbüs 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 (İlk 6 Ay)
EFPA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Diğer (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Tablo 12: Ciro (TL)33 Bazında Kapalı Bira Pazarı Payları
Teşebbüs 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 (İlk 6 Ay)
EFPA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Diğer (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

30 Cirolar içinde KDV hariç olup, ÖTV ise dolaylı olarak vardır. EFPA ve TUBORG üretici firmadan
alarak satış yaptıklarından, ÖTV mükellefi üretici firmanın satış tutarının içerisinde ÖTV rakamı
bulunmakta, dolayısıyla EFPA ve TUBORG’un maliyetinin ve dolayısıyla satış fiyatının içinde ÖTV
bulunmaktadır.
31 EFPA tarafından; Nielsen’in her ilde örneklemleri bulunmamakla birlikte, illeri birbirlerine
benzeştirerek, tüm Türkiye'yi kapsayan çıkarımlar yapmakta olduğu, süpermarketlerden haftalık olarak
elektronik satış verisi aldığı, geleneksel kanalda (bakkal, kuruyemiş, büfe ve lokal marketler) ise aylık
olarak sayım gerçekleştirdiği, ilgili döneme ait stok, toplanan alım verileri ve bir önceki dönem stok
verileri kullanılarak satışların hesaplandığı ifade edilmiştir.
32 Kapalı bira pazarında araştırma yapan Nielsen’in verileri geleneksel kanalı ve perakende zincir
marketleri içermektedir. Nielsen Cash&Carry'de (toptancı zincirler) ölçümleme yapmamaktadır,
dolayısıyla Cash&Carry verileri Nielsen verilerine dahil değildir.
33 Nielsen tarafından hesaplanan ciro verileri içerisinde, kimi noktalarda fiş/fatura üzerinden
hesaplama yapıldığı, kimi noktalarda da satış miktarlarının vergiler dahil fiyatlarla çarpılması suretiyle
satış tahminine/verisine ulaşıldığı için, hem KDV hem de ÖTV bulunmaktadır.
17-36/583-256
16/44

(42) Her iki tablo da incelendiğinde, EFPA ve TUBORG haricinde faaliyet gösteren
ithalatçıların ve diğer küçük üreticilerin pazar paylarını artırma noktasında güçlü
olamadıkları ve kapalı bira pazarında halen son derece düşük pazar paylarıyla söz
konusu iki yerli üreticiye alternatif olmaktan uzak oldukları görülmektedir.
(43) Nielsen verilerinin yanı sıra, EFPA ve TUBORG’un şirket verilerine dayalı olarak,
kapalı bira pazarı ve açık bira pazarı özelinde sahip oldukları pazar paylarının seyri
ise aşağıdaki tablolarda gösterilmektedir:
Tablo 13: EFPA ve TUBORG’un Kapalı ve Açık Bira Pazarındaki Ciroları (TL) ve Pazar Payları34

Yıl
EFPA TUBORG
Kapalı Bira Pazarı Açık Bira Pazarı Toplam Kapalı Bira Pazarı Açık Bira Pazarı Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

Tablo 14: EFPA ve TUBORG’un Kapalı ve Açık Bira Pazarındaki Satış Miktarları (lt) ve Pazar Payları35

Yıl
EFPA TUBORG
Kapalı Bira Pazarı Açık Bira Pazarı Toplam Kapalı Bira Pazarı Açık Bira Pazarı Toplam
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(44) Her iki tablo incelendiğinde, gerek EFPA’nın gerek TUBORG’un toplam satışları içinde
KSN’lere yapılan satışların ağırlıkta olduğu görülmektedir. Tablolardan ayrıca, kapalı
bira pazarında 2016 yılında EFPA’nın ciro bakımından pazar payının %(…..),
TUBORG’un ise %(…..) olduğu; EFPA’nın satış miktarı bakımından pazar payının
%(…..), TUBORG’un pazar payının ise %(…..) olduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan,
aynı yıl bakımından EFPA’nın açık bira pazarındaki payının kapalı bira pazarındaki
payına nazaran daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, açık bira
pazarında 2016 yılında EFPA’nın ciro bakımından pazar payının %(…..), TUBORG’un
ise %(…..) olduğu; EFPA’nın satış miktarı bakımından pazar payının %(…..),
TUBORG’un pazar payının ise %(…..) olduğu görülmektedir36.

34 Ekominiler ile zincir market ve Cash and Carry’leri içine alan Key Account satışları dahildir.
35 Ekominiler ile zincir market ve Cash and Carry’leri içine alan Key Account satışları dahildir.
36 Nielsen ve Ipsos verileri istatistiki tahminlere dayalı sonuçlar olduğundan, gerçek durumdan
sapmalar olabilmektedir. Bu nedenle şirket verilerinden yola çıkılarak hesaplanan pazar paylarının
daha sağlıklı olması nedeniyle, dosyada şirket verileri üzerinden hesaplanan pazar payları esas
alınmıştır.
17-36/583-256
17/44

(45) Öte yandan, dosya kapsamında TUBORG’un kapalı bira pazarındaki bireysel
muafiyetinin geri alınmasına ihtiyaç olup olmadığının tespiti bakımından önemli olması
nedeniyle 2017 yılı Haziran sonu itibarıyla son durumu görebilmek amacıyla
teşebbüslerden alınan veriler doğrultusunda, kapalı bira pazarındaki güncel satış
verileri ve pazar payları aşağıdaki tabloda sunulmuştur37:
Tablo 15: 2017 Yılı İlk Altı Ay İtibarıyla EFPA ve TUBORG'un Satış Miktarları (lt), Ciroları (TL) ve Pazar
Payları
Teşebbüs Ciro Pazar Payı Satış Miktarı Pazar Payı
EFPA (…..) (…..) (…..) (…..)
TUBORG (…..) (…..) (…..) (…..)
(46) Yukarıdaki tablodan görüldüğü üzere, 2017 yılı Haziran sonu itibarıyla kapalı bira
pazarında, EFPA’nın ciro bakımından pazar payının %(…..), TUBORG’un ise %(…..)
olduğu; EFPA’nın satış miktarı bakımından pazar payının %(…..), TUBORG’un ise
%(…..) olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, önceki yıllarda olduğu gibi 2017 yılında
da TUBORG’un pazar payı kazanmaya devam ettiği; ciro bazında TUBORG’un pazar
payının %(…..)’den %(…..)’a; satış miktarı bazında pazar payının ise %(…..)’dan
%(…..)’ye yükseldiği dikkat çekmektedir.
H.2.2. Dağıtım Sistemlerine İlişkin Bilgiler
H.2.2.1. EFPA’nın Dağıtım Sistemine İlişkin Bilgiler
(47) EFPA, ticari faaliyetlerini 15 ayrı satış müdürlüğünde, 413 kişi, 190 adet bayi ve
distribütörlükte çalışan 1.505 kişiden oluşan bir ekip vasıtasıyla gerçekleştirmektedir.
EFPA’nın bayi ve distribütörler ile ilişkileri “Bayi ve Distribütörlük Sözleşmesi” (Bayilik
Sözleşmesi) ile düzenlenmektedir. Bayilik Sözleşmesi’ne göre, münhasıran
kendilerine tahsis edilmiş dağıtım bölgelerinde dağıtım ve satış yapan EFPA bayi ve
distribütörleri, münhasıran bira ürünlerini dağıtmaktadır. Dağıtım zincirinde
münhasırlığın uygulandığı tek seviye, EFPA bayi ve distribütörlerinin oluşturduğu
toptan satış seviyesidir. ANADOLU EFES tarafından üretilen bira EFPA tarafından
satın alınmaktadır. Satın alınan ürünler EFPA tarafından, Key Account müşterilerine
doğrudan; ASN ve KSN’lere ise bayi ve distribütörleri aracılığıyla satılmaktadır.
(48) EFPA’nın doğrudan satış gerçekleştirdiği Key Account müşterileri esasen, kendi
içinde ikiye ayrılmaktadır. Bu gruplardan ilki, Cash&Carry olarak adlandırılan ve
ağırlıklı olarak EFPA ürünlerinin tüketiciler ile buluşturan ASN ve KSN’lere toptan satış
yapmakta olan Metro, Tespo, Gülmar, Gümüşsu, Ege Takım, İzbakbay ve Migros’un
oluşturduğu gruptur. Bu grupta bulunanlar, EFPA aracılığıyla satın aldıkları ürünleri
nihai tüketicilere veya son satıcılara (ASN ve KSN) toptan ve perakende şekilde
satmaktadır. Key Account kanalında bulunan ikinci müşteri grubu ise, ağırlıklı olarak
nihai tüketicilere perakende satış gerçekleştiren Migros, Kipa, Real, Carrefour,
Carrefour Express, Makro, Çağdaş, Pehlivanoğlu gibi ulusal veya bölgesel zincir
mağazalardan oluşmaktadır. EFPA bayi ve distribütörleri, Key Account kanalına
yapılan satışlardan sadece nakliye primi almakta ve EFPA'nın sattığı ürünleri zincir
mağaza şubelerinden gelen talep üzerine belirli bir lojistik ve üretim planı
çerçevesinde talep sahibi mağazalara nakletmektedir.

37 Diğer sınıfındaki teşebbüsler pazarın %1’inden az bir paya sahip oldukları için EFPA ve TUBORG
verileri esas alınmıştır.
17-36/583-256
18/44

H.2.2.2. TUBORG’un Dağıtım Sistemine İlişkin Bilgiler
(49) ANADOLU EFES’in rakibi konumunda bulunan TÜRK TUBORG tarafından üretilen ve
ithal edilen ürünlerin satışı, ana dağıtım şirketi TUBORG tarafından yapılmaktadır.
TUBORG söz konusu ürünlerin satış noktalarına satış ve dağıtımını Türkiye genelinde
çalışmakta olduğu bayiler aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Münhasır olarak bölge
tayin edilmiş bayi sayısı 134 olup İzmir, Ankara, Trabzon, Adana, Bursa, Antalya,
İstanbul-Asya, İstanbul-Avrupa ve Eskişehir’de satış ve dağıtım doğrudan TUBORG
tarafından gerçekleştirilmektedir. TUBORG bunun dışında zincir mağazalara da
doğrudan satış ve dağıtım yapmaktadır. Bu çerçevede, TÜRK TUBORG tarafından
üretilen ve ithal edilen ürünlerin satış ve dağıtımı aşağıdaki şekilde gösterilebilecektir:
- Bayilik Bölgeleri: TÜRK TUBORG TUBORG Bayiler KSN ve ASN’ler
- Zincir Mağazalar: TÜRK TUBORG TUBORG Zincir Mağazalar
- Doğrudan Satış: TÜRK TUBORG TUBORG KSN ve ASN’ler
(50) TUBORG, bayilere prim ve vade seçenekleri sunmaktadır. Nihai anlamda satış yapan
KSN ve ASN’lerin ise sözlü veya yazılı anlaşmalar kapsamında birtakım ıskonto veya
yatırımlardan faydalanması sağlanmaktadır.
H.3. İlgili Pazar
H.3.1. İlgili Ürün Pazarı
(51) Dosya kapsamında, TUBORG’un kapalı bira pazarında yaptığı münhasırlık
sözleşmelerine tanınan bireysel muafiyetin geri alınması talep edildiğinden, ilgili ürün
pazarı geçmiş tarihli Kurul kararları38 doğrultusunda “kapalı bira pazarı” olarak
belirlenmiştir.
H.3.2. İlgili Coğrafi Pazar
(52) Başvuruya konu talebin, Türkiye genelindeki kapalı bira satışına/dağıtımına yönelik
olduğu dikkate alınarak, geçmiş tarihli Kurul kararları doğrultusunda ilgili coğrafi pazar
“Türkiye” olarak belirlenmiştir.
H.4. Sektöre Yönelik Geçmiş Kurul Kararları
(53) Bira pazarının geçmişten günümüze genel resmini gösterebilmek ve Kurul
kararlarında üzerinde durulan hususlara dikkat çekebilmek amacıyla, “kapalı bira
pazarı” ve “açık bira pazarı” ayrımı yapılmaksızın önem arz eden Kurul kararlarına
aşağıda sırasıyla yer verilecektir.

38 13.07.2011 tarihli ve 11-42/911-281 sayılı, 17.11.2011 tarihli ve 11-57/1474-530 sayılı, 18.07.2012
tarihli ve 12-38/1084-343 sayılı Kurul kararları.
17-36/583-256
19/44

H.4.1. 22.04.2005 Tarihli ve 05-27/317-80 Sayılı Kurul Kararı (2005 Tarihli Grup
Muafiyetinin Geri Alınması Kararı)
(54) EFPA ve Bimpaş Bira ve Meşrubat Pazarlama A.Ş.’nin39 (BİMPAŞ) KSN ve ASN’ler
ile yaptığı münhasırlık hükmü içeren anlaşmalarına sağlanan grup muafiyetini geri
alan kararda, EFPA’nın hakim durumda bulunduğu ve güçlü bir markaya sahip
olduğu, BİMPAŞ’ın ise pazarda ikinci önemli oyuncu konumunda bulunduğu, yabancı
teşebbüslerin hâkim durumdaki teşebbüs ile lisans anlaşması yaparak pazara ürün
sunmayı tercih ettiği, üretici olarak pazara girişin zor olduğu ve ithalatın önemli
boyutta olmadığı düopolistik bir yapı sergileyen bira pazarında teşebbüsler arasında
etkin bir rekabetin bulunmadığı, pazara girme niyetinde olan veya yeni giren
teşebbüslerin kapasiteleri ve/veya ithalat potansiyelleri itibari ile bu pazarda etkin bir
rekabet yaratmaktan uzak olduğu tespit edilmiştir.
(55) Bunun yanı sıra, EFPA ve BİMPAŞ’ın sahip oldukları kapasite fazlasının ve sektördeki
reklam kısıtlamalarının önemli birer giriş engeli oluşturduğu; pazar büyüme eğiliminde
olmasına rağmen, EFPA ve BİMPAŞ’ın kapasite kullanım oranlarının düşük
seviyelerde seyretmesinin, teşebbüslerin kendi aralarında paralel davranışlar
sergilemelerine müsait bir ortam oluşturduğu; bira pazarındaki her iki teşebbüsün de
atıl kapasiteye sahip olmasının teşebbüslerin pazardaki davranışlarını disipline edici
bir etkiye sahip olacağı belirtilmiştir.
(56) EFPA’nın pazarda uzunca yıllardır faaliyet gösteriyor olmasının neticesinde sağlamış
olduğu Efes markasının bilinirliğini, sportif ve sanatsal faaliyetlere yapmış olduğu
destek sayesinde sürdürmeyi ve daha da güçlendirmeyi başarabildiği; ancak pazara
yeni girme niyetinde olan teşebbüslerin ürünlerini geniş tüketici kitlelerine tanıtabilmek
amacıyla radyo ve televizyon reklamlarını kullanamamaları nedeniyle bira pazarından
uzak durdukları ifade edilmiştir.
(57) Kararda ayrıca, her bir satış noktasının alım miktarının üretici teşebbüslerin toplam
satışları içerisinde önemli bir yer tutmadığı; dolayısıyla satış noktalarının üreticiler
karşısında herhangi bir pazarlık gücüne sahip olmadığı, üstelik bira satışı ile iştigal
eden nihai satış noktalarının çok büyük bir kısmının finansal güce sahip olmayan
küçük ve orta ölçekli teşebbüsler olduğu mütalaa edilmiştir.

39 BİMPAŞ’ın ticaret unvanı 23.09.2013 tarihinde Tuborg Pazarlama A.Ş. olmuştur.
17-36/583-256
20/44

(58) Kararda, EFPA ve BİMPAŞ’ın kendilerinin veya distribütörlerinin/bayilerinin hem
ASN’ler hem de KSN’ler ile akdettikleri tek elden satın alma anlaşmalarında yer alan
rekabet etmeme yükümlülüklerinin (münhasırlık şartı) ve bu etkiyi doğuran diğer
sınırlamaların (tek elden satın alma yükümlülükleri, asgari satın alma/satış
yükümlükleri, verilen krediler ve indirim vs. diğer katkıların tek marka satma şartına
bağlanması gibi yükümlülükler), bira pazarında etkin rekabetin oluşmasının önünde
önemli bir engel olduğuna; alıcı konumundaki ASN ve KSN’lerin ihtiyaçlarının küçük
de olsa bir kısmını [2002 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nde
(2002/2 sayılı Tebliğ) öngörülen %80 oranından çok daha düşük olsa dahi] EFPA ve
BİMPAŞ ürünlerine yönlendirmelerine yol açacak her türlü düzenlemenin yasaklanan
rekabet etmeme yükümlülüğü tanımı içerisinde değerlendirilmesi gerektiğine; pazarda
etkin rekabetin tesis edilmesi bakımından, EFPA ve BİMPAŞ’ın kendilerinin ya da
distribütörlerinin/bayilerinin hem ASN’ler hem de KSN’ler ile akdettikleri bu tür
münhasırlık içeren tek elden satın alma anlaşmalarına 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan
muafiyetin 4054 sayılı Kanun’un 13. maddesi uyarınca geri alınmasına40; EFPA ve
BİMPAŞ’ın kendilerinin ya da distribütörlerinin/bayilerinin nihai satış noktalarına
vermiş oldukları soğutucu dolaplara rakip ürünlerin konulmasını engellemelerinin
piyasada rekabetin oluşmasının önünde önemli bir engel olduğuna, bu yüzden
soğutucu dolaplara rakip bira ürünlerinin konulmasının yasaklanması uygulamasına
son verilmesine, 22.04.2005 tarihinden önce akdedilmiş sözleşmelerde yer alan
rekabet etmeme yükümlülüklerinin ve bu etkiyi doğuran nitelikteki diğer
yükümlülüklerin anılan sözleşme metinlerinin tamamından çıkarılmasına, bu
değişikliklerin yapılabilmesi için kararın tebliği tarihinden itibaren taraflara 90 gün süre
verilmesine, EFPA ve BİMPAŞ ürünlerinin satışına ilişkin olarak nihai satış noktalarına
rekabet etmeme yükümlülüğü getirilemeyeceğine ve soğutucu dolaplara rakip bira
ürünlerinin konulmasının EFPA ve BİMPAŞ ile bu teşebbüslerin bayi/distribütörleri
tarafından engellenemeyeceğinin, bayi/distribütörlere ve nihai satış noktalarına EFPA
ve BİMPAŞ tarafından bildirilmesine ve bu yükümlülüğün yerine getirildiğinin 90 gün
içerisinde tevsik edilmesine hükmedilmiştir41.

40 Kararda, EFPA ve BİMPAŞ tarafından benzer nitelikte dikey sınırlamalar (özellikle rekabet etmeme
yükümlülüğü ve bu etkiyi doğuran diğer hükümler) içeren anlaşmaların toplu etkisinin gerek ASN’ler
gerekse de KSN’leri ilgilendiren pazarlarda yüksek bir orana ulaştığı belirtilerek, her iki teşebbüs
bakımından grup muafiyetinin geri alınmasına hükmedilmiştir.
41 90 günlük geçiş süresinin telafisi olanaksız zararlara ve haksızlığa neden olacağı gerekçesiyle,
EFPA’nın bu sürenin ASN’ler için 2 yıl, KSN’ler için ise 1,5 yıl uzatılmasını talep etmesi üzerine alınan
21.07.2005 tarihli ve 05-48/696-184 sayılı Kurul kararında, 2002/2 sayılı Tebliğ ile 2002/2 sayılı
Tebliğ’in Açıklanmasına Dair Kılavuz (Kılavuz)’da, 2002 sayılı Tebliğ’in 6. maddesi uyarınca alınacak
bir kararda asgari bir geçiş süresi verilmesine dair bir hüküm bulunmadığı; bira sektörünün zaman
kaybetmeksizin rekabete açılabilmesi ve kararın gereklerinin yapılabilmesi için verilen 90 günlük süre
yeterli olduğu; alınan kararın nihai karar mahiyetinde olduğu; 4054 sayılı Kanun’un 55. maddesine
göre nihai kararlara karşı ilgili teşebbüslerin takip edeceği usul belirlenmiş olduğu belirtilerek, kararın
talep konusu nedeniyle yeniden ele alınarak süre uzatımı yönünden incelenmesi de mümkün
olmadığına ve 90 günlük sürenin uzatılması talebinin reddine karar verilmiştir.
17-36/583-256
21/44

H.4.2. 21.07.2005 Tarihli ve 05-48/686-179 Sayılı Kurul Kararı
(59) 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nın sonuç kısmında yer alan 4. ve
6. maddelerin açıklanmasına yönelik EFPA başvurusunun ele alındığı kararda
teşebbüs tarafından,
- “%80 oranından çok daha düşük olsa dahi” ifadesinde rekabet etmemeyi
doğuracak oranın belirtilmesinin yanı sıra,
- “Her türlü düzenleme” ifadesinden fiyat politikası, indirimler, kampanyalar, satış
noktasında etkin sunum teknikleri ve satış noktasına yapılabilecek her türlü
satış artırıcı yatırımlar vb. gibi tanımlar dışında rekabet etmemeyi doğuracak
oranda ihtiyaç hacminin EFPA ürünlerinden oluşmasına yönelik yükümlülük
getiren yazılı veya sözlü anlaşma yapılmasının anlaşılması gerektiğinin,
- Kararın sonuç kısmındaki 6. maddenin EFPA ve BİMPAŞ tarafından soğutucu
dolaplara rakip ürünlerin konulmasının engellenmemesine ilişkin kısmının
sadece ve sadece satış alanları yeterli olmadığından tek bir firmaya ait
soğutucu dolabı bulunduran ve aynı zamanda diğer firmaların ürünlerini de bu
nedenle bulunduramayan kapalı satış noktaları için geçerli olduğunun
teyidi konularında bir Kurul karar alınması talep edilmiştir.
(60) Ancak Kurul 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nın gerekçesinde,
açıklanması talep edilen hususlarla ilgili olarak ayrıntılı bilgilere yer verildiğinden,
ayrıca açıklamaya ihtiyaç duyulan bir durumun olmadığını değerlendirmiştir.
H.4.3. 31.10.2005 Tarihli ve 05-76/1031-288 Sayılı Kurul Kararı (2005 Tarihli Geri
Bildirim Kararı)
(61) EFPA ile BİMPAŞ’ın nihai satış noktalarıyla yaptıkları, bayi ve distribütörlerin de nihai
satış noktalarıyla yaptıkları münhasırlık içeren tek elden satın alma anlaşmalarından
muafiyetin geri alınması ile ilgili karardaki geri bildirimleri içeren kararda, EFPA’nın
sözleşmelerinin eski halinde yer alan rakip ürünlerin satışına dair yasağın kaldırıldığı;
eski sözleşmelerde yer alan asgari satış taahhüdünün, hedef satış planlaması haline
getirildiği ve hedefin tutturulamamasının sözleşmenin feshi veya cezai şart yaptırımına
tabi kılınmadığı; buna ilaveten yeni sözleşmelerde EFPA’nın nihai satış noktası
ihtiyaçlarının %80’den düşük dahi olsa bir kısmını kendi bira ürünlerinden tedarik etme
konusunda yönlendirme yapamayacağını taahhüt ettiği belirtilmiştir. Keza, kararda
BİMPAŞ’ın da sözleşmelerinde benzer değişiklikler yaparak sözleşmelerini 2005
Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’na uygun hale getirdiği; bununla birlikte
satış noktalarına verilen fıçı cihazı ve demirbaş malzemelerinin satış noktasının
anlaşmada belirlenen miktarda ürün satmaması halinde geri alınabileceği, belirlenen
miktarda alım gerçekleştirilmediği takdirde sözleşmenin feshedilebileceği ve bu miktar
gerçekleşinceye kadar sözleşmeye devam edeceği yönündeki hükümlerin
sözleşmelerden çıkarılması veya 2005 Tarihli Muafiyetin Geri Alınması Kararı’na
aykırı olmayacak şekilde değiştirilmesi ve bu yönde yapılacak düzenlemelerin
BİMPAŞ tarafından bayilere/distribütörlere ve nihai satış noktalarına bildirilmesi
gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
17-36/583-256
22/44

(62) Kararda ayrıca, soğutucu dolaplara rakip bira ürünlerinin konulması konusunda nihai
satış noktalarının tamamen serbest olduklarının ve soğutucu dolaplara rakip ürünlerin
konulmasının EFPA, BİMPAŞ ve bu teşebbüslerin bayi/distribütörleri tarafından
engellenemeyeceğinin bayi/distribütörlere ve nihai satış noktalarına EFPA tarafından
bildirilmesinin 30 gün içerisinde gerekli düzenlemeleri yaparak tevsik edilmesine
hükmedilmiştir.
(63) Kararda son olarak, 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nın biranın bir
hizmet ile birlikte satışının yapıldığı otel ve benzeri ASN’lere de uygulanacağının
EFPA’ya bildirilmesi kanaatine ulaşılmıştır.
H.4.4. 08.12.2005 Tarihli ve 05-82/1126-325 Sayılı Kurul Kararı
(64) EFPA’nın distribütörü Doğuş Gıda Mad. Ltd. Şti. ve işletici Yusuf BARDAK ile
imzalamış olduğu tip sözleşme olan “Satış Sözleşmesi”ne muafiyet verilmesi talebinin
değerlendirildiği kararda, ASN’lerde fıçı bira satışı konusunda rekabet etmeme
yükümlülüğünün (rakip biranın satılmaması) getirilmeye devam edildiği; satış
noktasının rakip fıçı bira üreticilerinin reklamını yapamayacağının hüküm altına
alındığı; EFPA’nın ASN’ler ile yapmış olduğu sözleşmelerde rekabet etmeme
yükümlülüğünün kapsamı ve süresi daraltılmışsa da, 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin
Geri Alınması Kararı’nda rekabet etmeme yükümlülüklerinin herhangi bir süreden
bağımsız olarak anlaşmalardan tamamen kaldırılmasının öngörüldüğü gerekçesiyle
"Satış Sözleşmesi"nde öngörülen doğrudan veya dolaylı rekabet etmeme
yükümlülüğünün, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (c) bendinde yer verilen
piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması şartının sağlanmadığı
değerlendirilmiş bu nedenle talep edilen bireysel muafiyet verilmemiştir.
H.4.5. 08.12.2005 Tarihli ve 05-82/1127-326 Sayılı Kurul Kararı
(65) Sağlayıcı EFPA ve distribütörü Bilsel Meşrubat Gıda İnş. Oto Yedek Parça Paz. San.
Tic. Ltd. Şti. ile işletmeci BTA Hava Limanları Yiyecek ve İçecek Hiz. A.Ş. (BTA)
arasında akdedilen “Özel Sözleşme”ye bireysel muafiyet verilmesi talebinin
değerlendirildiği kararda, bahsi geçen sözleşmeyle alıcı konumundaki nihai satış
noktalarına rekabet etmeme yükümlülüğünün getirildiği ve alıcı konumundaki BTA’nın
satış noktalarında EFPA’ya rakip bira ürünlerini bulunduramayacağının düzenlendiği
tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, "Özel Sözleşme"de öngörülen doğrudan veya dolaylı
rekabet etmeme yükümlülüğünden ötürü, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (c)
bendinde yer verilen piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması
şartının sağlanmadığı belirlenmiş bu nedenle talep edilen bireysel muafiyet
verilmemiştir.
H.4.6. 02.08.2007 Tarihli ve 07-63/763-267 Sayılı Kurul Kararı
(66) Söz konusu kararda, EFPA’nın 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı
çerçevesinde yerine getirmesi gereken yükümlülüklerini yerine getirmediği ve bu
kapsamda EFPA’nın başka marka ürünleri satışa arz ettiği gerekçesiyle şikâyetçi taraf
aleyhine dava açtığı iddiası değerlendirilmiştir.
17-36/583-256
23/44

(67) Kararda, EFPA ile şikâyetçi arasında geçerliliğini sürdüren sözleşmenin, 2005 Tarihli
Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nın tebliğ edildiği tarih itibarıyla 4054 sayılı
Kanun’un 56. maddesi uyarınca geçersiz hale geldiği; ancak anılan karar ile
sözleşmede gerekli görülen değişikliklerin yapılabilmesi için 90 gün süre verildiğinden
ve bu süre sona ermeden ihlale konu sözleşme feshedildiğinden EFPA’ya 4054 sayılı
Kanun’un 17. maddesi çerçevesinde süreli para cezası verilemeyeceği sonucuna
ulaşılmıştır.
H.4.7. 10.04.2008 Tarihli ve 08-28/321-105 Sayılı Kurul Kararı (2008 Tarihli
Muafiyet Kararı)
(68) 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nın ardından BİMPAŞ, pazardaki
gelişmeler ve 2002/2 sayılı Tebliğ’e %40 pazar payı eşiği getiren değişiklik sonrasında
ASN ve KSN’lerle imzaladığı Tek Elden Satın Alma Sözleşmelerine menfi
tespit/muafiyet verilmesi talebinde bulunmuştur.
(69) Kararda, Kurul tarafından BİMPAŞ’ın 2005 tarihinden sonra az da olsa pazar payı
kaybettiği, ancak bu durumun teşebbüsün pazar payındaki ilgili karardan önceki
dönemde başlamış olan düşme eğiliminin devamı niteliğinde olduğu tespiti yapılmıştır.
Öte yandan, 2005 yılı sonrasında küçük teşebbüslerin pazarda önemli bir varlık
gösteremediği ve EFPA ile BİMPAŞ üzerinde rekabetçi baskı yaratamadığı da
belirtilmiştir. 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’ndan sonra, EFPA ve
BİMPAŞ’ın bulunurluk oranlarını artırdıkları, bu durumun ise bahsi geçen karardan
beklenen bir fayda olduğu değerlendirilmiştir.
(70) Kararda, hem KSN’ler hem de ASN’ler ile akdedilmek üzere hazırlanan Tek Elden
Satın Alma Sözleşmesi’nin değişik maddelerinde nihai satış noktalarına, 2005 Tarihli
Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nda yasaklanan türden, doğrudan veya dolaylı
rekabet etmeme yükümlülüğü getirildiği belirtilmiştir. Kararda ayrıca, 2002/2 sayılı
Tebliğ’de öngörülen %40’lık pazar payının çok aşağısında yer alan BİMPAŞ’ın grup
muafiyetinden yararlandırılması gerektiği iddiası karşısında, grup muafiyetinden
yararlanan teşebbüslerin yaptıkları anlaşmalar ile pazarın önemli bir kısmını rakip
teşebbüslere kapatmaları halinde bu teşebbüslerden grup muafiyetinin alınabileceği;
BİMPAŞ için bu değerlendirmenin 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması
Kararı’nda yapıldığı ve BİMPAŞ’ın ASN ve/veya KSN’lerle yaptığı anlaşmalardan grup
muafiyetinin pazarın rakip teşebbüslere kapanması nedeniyle alındığı, bu sebeple
karardan sonra 2002/2 sayılı Tebliğ’de öngörülen pazar payı eşiğinin BİMPAŞ
tarafından aşılmamasının, BİMPAŞ’ın grup muafiyetinden doğrudan yararlanacağı
anlamına gelmediği ifade edilmiştir. Bu bağlamda, BİMPAŞ’ın tip sözleşme niteliği
taşıyan, ASN ve KSN’lere yönelik Tek Elden Satın Alma Sözleşmelerinin içerdiği
rekabet etmeme yükümlülüğü nedeniyle menfi tespit belgesi verilemeyeceğine ve
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan koşulları sağlamadığı için bireysel
muafiyet de tanınamayacağına hükmedilmiştir.
17-36/583-256
24/44

(71) Söz konusu Kurul kararıyla ayrıca, 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması
Kararı’ndaki bazı düzenlemelere istisnalar getirilmiştir. Bu çerçevede,
- BİMPAŞ’ın veya bu teşebbüsün distribütörlerinin/bayilerinin ASN’ler ile
akdedecekleri tip sözleşmelerde getirilen rekabet etmeme yükümlülüğüne,
sadece fıçı bira satışlarını kapsaması, yalnız EFPA ürünlerine karşı ileri
sürülebilir olması ve en fazla 2 yıl süre ile sınırlı olması koşuluyla 3 yıl süre ile
bireysel muafiyet tanınmasına,
- EFPA ve BİMPAŞ’ın ya da bu teşebbüslerin distribütörlerinin/bayilerinin askeri
tesis ve otel gibi geleneksel olarak alımlarını ihale ile gerçekleştiren ASN’ler ile
akdedecekleri ve EFPA ile BİMPAŞ dışındaki teşebbüslere karşı ileri
sürülemeyen rekabet etmeme yükümlülüğü içeren en fazla 2 yıl süreli
sözleşmelere bireysel muafiyet tanınmasına,
- EFPA ve BİMPAŞ tarafından belirli spor, sanat ya da eğlence olaylarını
desteklemek amacıyla belirli bir mekanda yılda 60 günü geçmemek şartıyla
yapılan, içecek tedarikinin tanıtım amaçlı bir yan unsur olarak yer aldığı, EFPA
ve BİMPAŞ dışındaki teşebbüslere karşı ileri sürülemeyen rekabet etmeme
yükümlülüğü içeren sponsorluk anlaşmalarına bireysel muafiyet tanınmasına,
- 100 m2 ve altında net satış alanına sahip KSN’ler için; bir noktada eğer
EFPA/BİMPAŞ dolabı dışında tüketicinin doğrudan erişebileceği bir başka
alkollü içecek dolabı yoksa; bu noktada bu teşebbüslerin dolaplarının
kullanımını düzenleyen ariyet sözleşmelerinin, dolabın görünür kısmında ve
satış noktasındaki toplam dolap hacminin en fazla %20’sini kapsayacak şekilde
rakip ürün konulmasına izin verilmesini temin edecek şekilde düzenlenmesine
hükmedilmiştir.
(72) Öte yandan kararın gerekçesinde, 100 m² eşiğinin sadece EFPA ve BİMPAŞ
açısından geçerli olması ve pazardaki küçük oyuncuların satış alanı sınırlamasına tabi
olmaksızın her noktada rakip üreticilerin dolabına girmesi gerektiği, EFPA ve
BİMPAŞ’ın dolap yatırımı konusunda herhangi bir sıkıntı yaşamadığının açık olduğu,
bu çıkarımlardan hareketle diğer teşebbüslerin ürünlerinin 100 m²’nin üstünde satış
alanına sahip noktalarda rakiplerinin dolabında yer almasının fiili münhasırlığın tam
anlamıyla ortadan kaldırılması için bir zorunluluk olduğu sonucuna varılmış olup
kararın sonuç kısmında gerekçede yer verilen sınırlamaların getirilmesi hükme
bağlanmıştır.
H.4.8. 18.03.2010 Tarihli ve 10-24/331-119 Sayılı Kurul Kararı (2010 Tarihli
Muafiyet Kararı)
(73) Söz konusu kararda, BİMPAŞ ile bayilerinin/distribütörlerinin ASN ve KSN’lerle
akdedecekleri tip sözleşmelerinin 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında grup muafiyetinden
yararlanması talebi değerlendirilmiştir.
17-36/583-256
25/44

(74) BİMPAŞ’ın, 2005 yılından 2010 yılına kadar olan süreçte, 2005 Tarihli Grup
Muafiyetinin Geri Alınması Kararı ile birlikte pazarda meydana gelmesi beklenen
olumlu değişimlerin yaşanmadığı; aksine pazarda yoğunlaşmanın arttığı; münhasır
uygulamaların sona ermesiyle eş zamanlı olarak EFPA’nın pazar payı yükselirken,
BİMPAŞ’ın pazar payının düştüğü; ayrıca pazardaki mevcut oyuncu sayısının da
azaldığı; Kurul’un 2008 yılında BİMPAŞ’a ASN’lerde fıçı bira ürünlerine mahsus olmak
üzere münhasırlık imkanı sağlayan kararının pazarda beklenen faydayı
sağlayamadığı iddialarını değerlendiren Kurul; bira pazarında EFPA’nın hakim
durumda bulunmaya ve rakipleri karşısında pazar payını artırmaya devam ettiği,
ithalatın pazarda herhangi bir rekabetçi baskı yaratma potansiyelinin olmadığı,
piyasadaki küçük aktörlerin piyasadan çekilerek pazardaki yoğunlaşma oranının
arttığı, bira pazarında son yıllarda EFPA’nın pazar payı artarken BİMPAŞ’ın hem
pazar payı kaybettiği hem de teşebbüsün ASN ve KSN’lere yaptığı satışların azaldığı
tespitinde bulunmuştur. Bu nedenle BİMPAŞ ile bayilerinin/distribütörlerinin KSN ve
ASN’lerle akdedecekleri tip sözleşmelerdeki 5 yılı aşmayan tek marka sınırlamalarına
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyet tanınmasına karar
vermiştir.
H.4.9. 13.07.2011 Tarihli ve 11-42/911-281 Sayılı Kurul Kararı (2011 Tarihli
Soruşturma Kararı)
(75) EFPA ve distribütörlerinin satış noktalarına mal vermek için noktalardan sadece Efes
markalı biraları satmasını talep ettiği ve/veya rakip ürün satan noktaların faaliyetlerini
çeşitli uygulamalarla zorlaştırdığı iddiasını değerlendiren Kurul; EFPA’nın 2005 Tarihli
Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı ile yasaklanan nitelikte, nihai satış noktalarına
(KSN ve ASN’lere) rekabet etmeme yükümlülüğü getirilmesine yönelik uygulamalar
içerisinde bulunduğuna ve bu suretle 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal ettiğine
karar vererek teşebbüs aleyhine idari para cezasına hükmetmiştir. Önaraştırma ve
soruşturma döneminde yapılan yerinde incelemelerde, EFPA’nın birtakım nihai satış
noktalarına rekabet etmeme yükümlülüğü getirdiğine veya bazı noktalarla bu etkiyi
doğurabilecek nitelikte sözleşmeler yaptığına işaret eden belge ve sözleşmelere
ulaşıldığı belirtilmiş ve kararda bu belgelere yer verilmiştir.
(76) Kurul ayrıca, EFPA ve/veya distribütörleri tarafından nihai satış noktalarıyla akdedilen
bulunurluk sözleşmelerinde yer alan bazı maddelerin pazarda rekabetçi yapıyı
sağlayabilmek ve muhafaza edebilmek adına değiştirilmesinde veya yeniden
düzenlenmesinde fayda bulunduğunu belirtmiştir.
(77) İlk olarak, “sağlayıcının katkı ve yardımların amacına uygun olarak kullanılıp
kullanılmadığının kontrolünden sonra ilgili yardımları vermeye yetkili olduğu ve bu
katkı ve yardımların haklı sebeplere dayanılarak eksiltilebileceği, askıya alınabileceği,
durdurulabileceği, sona erdirilebileceği” şeklindeki ifadelerin -genelde noktaya belli bir
yatırım karşılığında katkı verildiği dikkate alındığında- EFPA yatırımlarını kötü niyetli
davranışlara karşı koruyucu nitelikte olduğu kabul edilmekle birlikte bu hükmün nokta
üzerinde bu katkıyı alabilmek için fiili olarak rakip ürünün noktaya girmemesi yönünde
bir etki yaratmasının mümkün olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Bu çerçevede, noktalara
verilen katkının rakip ürünlerin noktada satılmasıyla bağlantılı olmadığının açıkça
anlaşılmasını sağlayacak şekilde ilgili hükmün yeniden düzenlenmesi gerektiği
belirtilmiştir.
17-36/583-256
26/44

(78) İkinci olarak ise, “İŞLETİCİ, … sözleşme tarihinden itibaren, işbu sözleşme konusu
bira ürünlerini her tip, marka ve türünü işbu sözleşme hükümlerine tamamen uymak
kayıt ve şartıyla satmayı ve bulundurmayı kabul ve taahhüt eder.” hükmüyle nihai
satış noktasına getirilen yükümlülüğün, EFPA’nın faaliyetinin sadece bira pazarı ile
sınırlı olmasından hareketle, ayrı ilgili ürün pazarlarındaki ürünler için geçerli olan
karışık paketleme ya da bağlama uygulaması kapsamında değerlendirilmemesi
gerektiği kanaatine varılmıştır. Kararda ayrıca, oldukça geniş bir ürün gamına sahip
olan EFPA tarafından, nihai satış noktalarına getirilen bu türden bir yükümlülüğün,
özellikle raf ya da depo alanı kısıtlı nihai satış noktaları bakımından, filli olarak rakip
ürünün noktaya girememesi ya da rekabetçi baskının sağlanabilmesi için gerekli olan
sayıda markayı bulunduramaması şeklinde bir etkiye yol açabileceği ifade edilmiştir.
Bu çerçevede, ilgili hükmün sözleşmeden çıkartılmasına karar verilmiştir.
H.4.10. 17.11.2011 Tarihli ve 11-57/1474-530 Sayılı Kurul Kararı (2011 Tarihli
Menfi Tespit Kararı)
(79) 2011 Tarihli Soruşturma Kararı ile getirilen yükümlülükler kapsamında revize edilerek,
EFPA ile KSN’ler arasında yapılan KSN Sözleşmesi’ne menfi tespit belgesi
verilmesi/muafiyet tanınması ve sözleşmenin ilgili karara uygunluğunun tespiti talebini
değerlendiren Kurul; EFPA’nın 2011 Tarihli Soruşturma Kararı’nda öngörülen
yükümlülükleri yerine getirdiği; EFPA ile KSN’ler arasında imzalanacak olan KSN
Sözleşmesi’ne 4054 sayılı Kanun’un 4., 6. ve 7. maddeleri kapsamında
değerlendirilebilecek düzenlemeler taşımaması nedeniyle menfi tespit verilmesi
gerektiği sonucuna ulaşmıştır.
H.4.11. 23.05.2012 Tarihli ve 12-27/796-224 Sayılı Kurul Kararı (2012 Tarihli
Menfi Tespit/Muafiyet Kararı)
(80) Söz konusu kararda, EFPA ve EFPA’nın bayilerinin/distribütörlerinin müşterileriyle
akdettiği tek tip ASN bulunurluk sözleşmesinin revize edilmesi sonucunda düzenlenen
farklı tipteki ASN sözleşmelerine menfi tespit/muafiyet talebi değerlendirilmiştir. EFPA;
daha önce tek tip olan ASN sözleşmelerinin sayısının altıya yükseltilmesinin her
ASN’nin ihtiyacının aynı olmaması nedeniyle yapıldığını, ASN’lerin merkezi alım
yapan zincir otel, askeri tesisler ve zincir restoranlar; bireysel alım yapan oteller;
konsept noktalar ve standart noktalar olarak dört farklı alt gruba ayrılabileceğini dile
getirmiştir. Kurul,
- Standart Noktalarla İmzalanacak Süreli Sözleşme’de sözleşme süresi ve
sonrasını kapsayan herhangi bir rekabet yasağının bulunmadığı, ASN’nin rakip
ürünleri de satabileceği ve ASN’nin rakip ürünleri EFPA’ya ait soğutucu
dolaplarda da bulundurabileceği göz önüne alınarak söz konusu sözleşmeye
menfi tespit verilebileceği,
- Standart Noktalarla İmzalanacak Miktar Taahhütlü Sözleşme’de tek marka
satma yükümlülüğünün getirilmediği, rakip bira ürünlerinin gerekirse EFPA
tarafından sağlanan dolaplarda satılabileceğinin açık olduğu, satış noktasına
EFPA ya da distribütörü tarafından verilecek katkının bir hedefe veya rakip bira
ürünlerinin satılmaması koşuluna bağlı olmadığı, satış noktasında başka marka
bira ürünlerinin satılması veya sözleşmede belirlenen hedefe ulaşılamaması
halinde cezai şart uygulanmayacağı, sözleşmenin miktar taahhüdünün
gerçekleşmesiyle sona ereceği dikkate alınarak söz konusu sözleşmeye menfi
tespit verilebileceği, bununla birlikte miktar taahhüdünün fiili münhasırlık
yaratmayacak şekilde uygulanması gerektiği,
17-36/583-256
27/44

- EFPA’nın alımlarını ihale usulü ile yapan zincir oteller, askeri tesisler ve zincir
restoranlar gibi satış noktalarıyla akdedeceği Merkezi Alım Yapan Noktalarla
İmzalanacak Sözleşme’de münhasırlık hükmü içeren anlaşmaların en fazla 2 yıl
süreyle olacağı ve bu durumun 2008 Tarihli Muafiyet Kararı’na uygun olduğu
dikkate alınarak söz konusu sözleşmeye bireysel muafiyet verilebileceği,
- Zincir otel niteliğini haiz olmayan ve bireysel alım yapan oteller ile akdedilecek
olan Açık Satış Noktası Sözleşmesi-Otel Sözleşmesi’nde açıkça satış noktasına
tek marka satma yükümlülüğünün getirilmediği, sözleşme süresinin 5 yılı
geçmeyeceği, katkıların herhangi bir hedefe veya rakip ürünlerin satılmaması
koşuluna bağlı olmadığı dikkate alınarak söz konusu sözleşmeye menfi tespit
verilebileceği,
- Konsept Noktalarla İmzalanacak Süreli Sözleşme’de tek marka satma
yükümlülüğünün getirilmediği, sözleşmenin en fazla 5 yıl ile sınırlı olduğu,
sözleşme sonrasında da konsept noktalara42 herhangi bir rekabet yasağı
getirilmediği; bununla birlikte ASN’de oluşturulan konseptin bir tamamlayıcısı
olarak EFPA tarafından verilen ve üzerinde EFPA’nın logo veya sair görsellikleri
bulunan bira sunumuyla ilgili malzemelerin münhasıran bulundurulma
zorunluluğu getirildiği, ayrıca rakip bira üreticilerinin ürünlerinin sunumuyla ilgili
zorunlu malzemelerin (bardak, bardak altlığı, rakip fıçı tesisatı veya menüde yer
alma hakkı) tüketicilerin talebine bağlandığı tespitleri yapılarak, görsel
malzemelere yönelik düzenlemelerin fiili münhasırlığa yol açabileceği; 2005
Tarihli Muafiyetin Geri Alınması Kararı’na aykırılık teşkil eden bu
düzenlemelerin yeniden düzenlenmesi halinde sözleşmeye menfi tespit
verilebileceği,
- Konsept Noktalarla İmzalanacak Miktar Taahhütlü Sözleşme’de tek marka
satma yükümlülüğünün getirilmediği, sözleşmenin miktar taahhüdünün
gerçekleşmesiyle sona ereceği; bununla birlikte ASN’de oluşturulan konseptin
bir tamamlayıcısı olarak EFPA tarafından verilen ve üzerinde EFPA’nın logo
veya sair görsellikleri bulunan bira sunumuyla ilgili malzemelerin münhasıran
bulundurulma zorunluluğu getirildiği, ayrıca rakip bira üreticilerinin ürünlerinin
sunumuyla ilgili zorunlu malzemelerin (bardak, bardak altlığı, rakip fıçı tesisatı
veya menüde yer alma hakkı) tüketicilerin talebine bağlandığı tespitleri
yapılarak, görsel malzemelere yönelik düzenlemelerin fiili münhasırlığa yol
açabileceği; 2005 Tarihli Muafiyetin Geri Alınması Kararı’na aykırılık teşkil eden
bu düzenlemelerin yeniden düzenlenmesi halinde sözleşmeye menfi tespit
verilebileceği; bunun yanı sıra, miktar taahhüdünün fiili münhasırlık
yaratmayacak şekilde uygulanması gerektiği
sonucuna ulaşmıştır43.

42 Kararda, konsept noktalar “iç ve dış dekorasyonunun bira ürününün satılması için EFPA tarafından
belirlenen kriterlere uygun olarak yapıldığı noktalar” olarak tanımlanmıştır.
43 EFPA tarafından, 2012 Tarihli Menfi Tespit/Muafiyet Kararı ile menfi tespit/muafiyet alan altı tip
sözleşmeye ek olarak, Standart Noktalarla İmzalanan Miktar Taahhütlü Sözleşme’nin bireysel alım
yapan oteller için de uyarlandığı, Otellerle İmzalanan Açık Satış Noktası Sözleşmesi'nin "süreli"
versiyonu yanı sıra "Miktar Taahhütlü" versiyonunun da uygulamaya konulduğu ifade edilmiştir.
17-36/583-256
28/44

H.4.12. 23.05.2012 Tarihli ve 12-27/795-223 Sayılı Kurul Kararı (2012 Tarihli
Ekomini Kararı)
(81) EFPA tarafından kurulması planlanan ve hızlı tüketim malları (HTM) sektöründe
“Ekomini” markası altında faaliyet gösterecek olan franchise sistemi için hazırlanan
“Master Franchise Sözleşmesi” (MFS) ve “Alt Franchise Sözleşmesi”ne (AFS) menfi
tespit/muafiyet talep edilmiştir.
(82) EFPA tarafından kurulması planlanan sistemde Master Franchise’ın (MF),
kendisinden Franchise alan işletmeler ile EFPA arasında köprü görevi kuracak olan
bağımsız teşebbüsler olacağı, MF’nin, EFPA ile aralarındaki anlaşmanın niteliği
gereği, hem bir kapalı satış noktası olarak hareket edeceği hem de alt bayiliklerin
seçimi ve uygun adaylarla sözleşme imzalayarak bayi ağının genişletilmesinden
sorumlu olacağı, kurulacak sistemde yer alacak bayiler tarafından satılacak HTM
ürünlerinin nitelikleri, markaları, alım koşulları vb. unsurların EFPA tarafından
belirleneceği, bu durumun, yeni kurulacak dağıtım zincirinin faaliyet alanını kapalı
satış noktalarının ötesine taşımakta olduğu ve diğer geleneksel perakende zincirlerine
rakip haline getirdiği ifade edilmiştir.
(83) Sözleşmelerin esas amacının alkollü içki satan noktaların içki satış ruhsatı alma
konusunda yaşadığı sıkıntıların tek noktadan (EFPA tarafından) çözümünü sağlamak
ve satış yapan noktaların sayısının belirli bir seviyenin altına inmesini önleyerek
markalarının sayısal bulunurluğunu arttırmak olduğu, başvuru sahibi firmanın
öngördüğü sistemi gerçekleştirmek için iki kademeli bir yapı kurulacağı, ilk aşamada
EFPA ile Master Franchise’ler arasında bir anlaşma imzalanacağı, sonraki aşamada
ise EFPA tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde MF’lerce Ekomini konseptine
uygun olduğu karar verilen işletmelerin sisteme dâhil edileceği belirtilmiştir.
(84) Franchise Veren’in (FV) söz konusu franchise sistemi içinde bir franchise veren
konumu bulunduğu gibi, aynı zamanda bira ürünlerinin satışını yapan teşebbüs
kimliğinin de bulunduğu, bu anlamda FV’nin, söz konusu pazarda hâkim durumda
bulunduğu, bu nedenle FV’nin özünde bir kapalı satış noktası olan Ekomini noktaları
ile standart kapalı satış noktalarına yapılacak bira ürünleri satışında rekabet
mevzuatına ve Kurul kararlarına uyumlu olmak durumunda olduğuna değinilmiştir.
(85) Kararda yer verilen tespitlere göre;
- FV, franchise sisteminin bütünlüğünün bozulmaması için, “Ekomini” noktalarının
iç ve dış görselliğinin sağlanması, mağaza içi yerleşim konularında standart
kapalı satış noktalarına yapılmayan yatırımları yapacak,
- MFS ile MF’lere, FV tarafından bira ürünlerinin satışı için kendilerine tahsis
edilmiş olan -2002/2 sayılı Tebliğ’e uygun- münhasır coğrafi bölge sınırları
dâhilinde FA’lar ile Ekomini noktalarının açılması için AFS yapma yetkisi
verilecek,
- Ekomini noktası açacak FA’ların ayırt edici özellikleri ve standartları FV
tarafından aktarılacak know-how sayesinde belirlenecek,
- FV ile MF’ler arasında akdedilecek olan MFS ile MF’ler ve FA’lar arasında
akdedilecek olan AFS dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde bulunan teşebbüsler
arasında gerçekleştirilecektir.
17-36/583-256
29/44

(86) Oluşturulacak franchise sistemi kapsamında, Ekomini noktalarının modern HTM
perakendeciliği pazarında faaliyet göstermesinin amaçlandığı, çeşitli mal ve
hizmetlerin Türkiye çapındaki son kullanıcılara perakende seviyesinde satışının
yapılacağı, bu nedenle dosya konusu MFS’nin, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 2. maddesi
anlamında bir dikey anlaşma olduğu, MFS ve AFS’lerin tarafı olan teşebbüslerden hiç
birisinin ilgili ürün pazarında bir faaliyeti veya payı bulunmadığı, bu bağlamda, %40’lık
pazar payı eşiğinin aşılmaması nedeniyle bildirimde bulunulan MFS ve AFS’nin
2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında grup muafiyeti çerçevesinde değerlendirilebileceği,
4054 sayılı Kanun kapsamında ortaya çıkabilecek endişeleri ortadan kaldırmak için,
FV’nin satışını yapmakta olduğu bira, gazlı ve gazsız içecekler alt kategorilerinde söz
konusu kısıtlamanın ortadan kaldırıldığı, Ekomini noktalarının isterlerse söz konusu alt
kategorilerde FV’nin satmakta olduğu ürünlere rakip olan ürünlerin de satılabileceği
ifade edilmiştir.
(87) Kurul tarafından daha önce 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında olmadığına ve muafiyet
de tanınamayacağına karar verilmiş ürünler bakımından, anlaşmaların münhasırlık
içerecek şekilde akdedilemeyeceği; diğer ürünler bakımından ise EFPA'nın “MF” ve
“FA” konumundaki teşebbüsler ile akdedeceği sözleşmelerin 2002/2 sayılı Tebliğ
kapsamında olduğuna karar verildiği belirtilmiştir.
H.4.13. 09.10.2013 Tarihli ve 13-57/802-341 Sayılı Kurul Kararı (2013 Tarihli
Ekomini Kararı)
(88) EFPA’nın “Ekomini” sisteminin öncüsü konumundaki OTC (off-trade chain) adında,
ağırlıklı olarak alkollü içecekler, tütün mamulleri, cips, şekerli ürünler/şeker,
kuruyemiş/kuru meyve ve diğer ürünlerden oluşan kısıtlı bir ürün portföyü satan bir
sistem kurduğu, bu sistemin başarılı olmaması sebebiyle bu noktaların yapısını
değiştirerek ve yeni noktalar ekleyerek “Ekomini” sistemini bir franchise olarak
yerleştirmeyi planladığı, açılan “Ekomini” noktalarında sadece MFS’nin ekinde yer
alan ürün kategorilerine dâhil olan ürünler ile tarafların karşılıklı mutabakatına bağlı
olan ihtiyari ürünler satılmasının öngörüldüğü, ayrıca, tesis edilmeye çalışılan
konseptin bozulmaması ve her noktanın bireysel alım yaptığı duruma kıyasla FV
tarafından çok daha avantajlı koşullarla mal alımının yapılabilmesini sağlayan merkezi
pazarlık ve alım planlandığı ifade edilmiştir.
(89) Kurul’un 2012 Tarihli Ekomini Kararı üzerinden geçen yaklaşık bir yıllık süre zarfında
EFPA ürünleri hariç muafiyeti geri alınan tedarikçilerle yaşanan merkezi pazarlık gücü
problemi, münhasırlık yapılamadığı için yeterince tüketici fazlası elde edilememesi,
rakiplerle fiyat rekabeti yapılamaması gibi nedenlerle EFPA ürünleri de dâhil muafiyeti
koşulsuz olarak geri alınan tedarikçilerle münhasırlık içeren sözleşmeler
akdedilmesinin sistemin ayakta kalabilmesi için kaçınılmaz olduğu ve bu hükümleri
içeren sözleşmelere menfi tespit/muafiyet talebinde bulunulduğu belirtilmiştir.
17-36/583-256
30/44

(90) Kurul tarafından yapılan 2012 Tarihli Ekomini kararında yapılan değerlendirmede,
2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında olmadığına ve muafiyet de tanınamayacağına karar
verilmiş ürünler bakımından, anlaşmaların münhasırlık içerecek şekilde
akdedilemeyeceği; diğer ürünler bakımından ise EFPA’nın “MF” ve “FA” konumundaki
teşebbüsler ile akdedeceği sözleşmelerin 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında olduğu ve
grup muafiyetinden yararlandığı ifade edilmiştir. Bir diğer ifadeyle Kurul sözleşmedeki
diğer kısıtlamaları 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında değerlendirirken, muafiyeti geri
alınan teşebbüslerden COCA COLA (gazlı içecek), UNILEVER (dondurma-Algida)
FRİTO LAY (paketlenmiş cips), MEY İÇKİ (rakı), EFPA (bira) teşebbüsleriyle adı
geçen ürün kategorileri bağlamında münhasır anlaşma yapılamayacağını hükme
bağlamıştır.
(91) İncelemeye konu başvuru kapsamında EFPA’nın, ilgili sözleşmelerde yapılacak olan
değişikliklerle, muafiyeti geri alınan teşebbüslerle münhasır sözleşmeler akdedebilme
yetkisini istediği belirtilmiştir.
(92) Sözleşme maddelerinin incelenmesinden ilgili sözleşmelerin rekabet yasağına yönelik
(münhasırlık) hükümler içerdiği ve belirlenen ürünler dışındaki ürünlerin satılmasının
engellendiği, bu kapsamıyla sözleşmelerin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi
kapsamında rekabete aykırı hükümler içerdiği, bu nedenle sözleşmelerin menfi tespit
alamayacağı değerlendirilmiştir.
(93) COCA COLA, UNILEVER, FRITO LAY, MEY İÇKİ ve EFPA’dan grup muafiyetlerinin
önceki yıllarda ilgili ürünler bazında geri alındığı ve sözleşmelerin bireysel muafiyet
alamayacağının da belirtildiği, ancak yapılan başvuru ve teşebbüs tarafından öne
sürülen gerekçeler bağlamında yine de bireysel muafiyet değerlendirmesi yapıldığı
vurgulanmıştır. EFPA başvurusu, bira ürünü açısından irdelendiğinde ise, bedavacılık
probleminin önlenmesi amacıyla EFPA ürünleri haricindeki bira ürünlerinin satış
noktalarında satılmasını önleyecek düzenlemenin yapılmasının talep edildiği
anlaşılmaktadır.
(94) Söz konusu sistemde satış noktası başına yapılan yatırımın, rakip ürün satılmazsa üç
yılda geri döneceğinin öngörüldüğü ancak rakip ürünler satıldığında bu sürenin altı
yıla kadar çıkacağı EFPA tarafından ifade edilmiştir.
(95) Kararda, bu ve benzeri sözleşmelere izin verilmesi durumunda muafiyeti geri alınan
diğer teşebbüslerin de benzeri sistemler kurarak rekabeti kısıtlayabilecekleri
vurgulanmıştır. Bu noktaların, çevresinde alkol satışı olmayan ve bu nedenle
dikkatlice seçilen yerlerde kurulduğu göz önünde bulundurularak buralarda rakip ürün
bulunmasının, tüketicinin rakip ürün satın alabileceği başka yakın nokta olmadığı
hatırlandığında önemli olduğu belirtilmiştir.
(96) Ayrıca muafiyeti geri alan Kurul kararlarında marka tercihinin satış noktasına
bırakılmasının, bu kapsamda hâkim durumdaki teşebbüslerden herhangi bir teşvik
veya yönlendirme gelmemesinin kararların temelini oluşturduğu ve bu sistemde söz
konusu sınırlı sayıda ürün kapsamında satış noktasının tercihinin önem taşıdığı bir
yapı kurulduğu ifade edilmiştir. Bu yapıda “Ekomini” noktalarının bir kısmının Tuborg
ürünleri satmamayı tercih edebildiği, geri kalan noktaların ise tüketici talebi ya da
kendi tercihleri doğrultusunda Tuborg ürünleri satmakta oldukları belirtilmiştir.
(97) Bahse konu sözleşmelerin 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında olmadığına ve 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesi kapsamında muafiyet tanınamayacağına karar verilmiş ürünler
bakımından münhasırlık içerecek şekilde akdedilemeyeceğine karar verilmiştir.
17-36/583-256
31/44

H.4.14. 03.07.2017 Tarihli ve 17-20/320-142 Sayılı Kurul Kararı (2017 Tarihli KSN
Kararı)
(98) EFPA’nın, 2011 Tarihli Menfi Tespit Kararı ile menfi tespit verilen Kapalı Satış Noktası
Sözleşmesi’nde değişiklikler yapılmak suretiyle hazırlanmış olan dört tip yeni Kapalı
Satış Noktası Sözleşmesi’ne menfi tespit verilmesi/muafiyet tanınması talebini içeren
başvurusu üzerine;
- Tam Münhasır Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi (4 alternatifli), Sınırlı Münhasır
Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi ile Miktar Taahhütlü Kapalı Satış Noktası
Sözleşmesi’ne, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olmaları
sebebiyle menfi tespit belgesi verilemeyeceğine,
- Bu sözleşmelerin, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 2. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen
eşiğin aşılması nedeniyle grup muafiyetinden yararlanamadığına,
- Tam Münhasır Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi (4 alternatifli), Sınırlı Münhasır
Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi ile Miktar Taahhütlü Kapalı Satış Noktası
Sözleşmesi’ne 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde aranan koşulları
taşımaması sebebiyle bireysel muafiyet tanınamayacağına,
- Standart Kapalı Satış Noktası Sözleşmesi’ne ise 4054 sayılı Kanun’un 8.
maddesi çerçevesinde menfi tespit belgesi verilmesine
karar verilmiş olup bu karar sonucunda, 03.07.2017 tarih ve 17-20/320-M sayıyla,
işbu dosya konusu TUBORG’un kapalı bira pazarında sahip olduğu bireysel
muafiyetin geri alınması ve kapalı bira pazarında 2008 Tarihli Muafiyet Kararı ile
dolap kuralının kaldırılmasına yönelik inceleme başlatılmıştır.
H.4.15. 03.07.2017 Tarihli ve 17-20/321-143 Sayılı Kurul Kararı (2017 Tarihli ASN
Kararı)
(99) EFPA’nın, 2012 Tarihli Menfi Tespit/Muafiyet Kararı ile menfi tespit verilen Standart
Noktalarla İmzalanan Süreli Sözleşme’de değişiklikler yapılmak suretiyle hazırlanmış
olan Sınırlı Münhasır Açık Satış Noktası Sözleşmesi’ne menfi tespit verilmesi/muafiyet
tanınması talebini içeren başvurusu üzerine,
- Sınırlı Münhasır Açık Satış Noktası Sözleşmesi’ne, 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında olması sebebiyle menfi tespit belgesi verilemeyeceğine,
- Bu sözleşmenin, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 2. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen
eşiğin aşılması nedeniyle grup muafiyetinden yararlanamadığına,
- Sınırlı Münhasır Açık Satış Noktası Sözleşmesi’ne, 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinde aranan koşulları taşımaması sebebiyle bireysel muafiyet
tanınamayacağına
karar verilmiştir.
17-36/583-256
32/44

H.5. EFPA Tarafından Başvuru Konusu Talebe Yönelik Sunulan Gerekçeler
(100) TUBORG’a tanınan bireysel muafiyetin geri alınması yönündeki EFPA talebine ilişkin
olarak, Kurul’un 03.07.2017 tarihli ve 17-20/320-M sayılı kararıyla başlattığı inceleme
sürecinde, EFPA tarafından 22.08.2017 tarihinde sunulan cevabi yazıda; TUBORG’a
tanınan muafiyetin geri alınmasına ilişkin olarak 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’ndaki
esasların değiştiği yönünde gerekçeler iletilmiştir. Cevabi yazıda özetle:
 Türkiye bira pazarının, geçmiş tarihli Kurul kararlarının alındığı dönemlerde
olduğu gibi, büyük ölçüde düopol bir yapıya sahip olduğu; 2005 Tarihli Grup
Muafiyetinin Geri Alınması Kararı, 2008 Tarihli Muafiyet Kararı, 2010 Tarihli
Muafiyet Kararı ve diğer Kurul kararlarının bu durumu değiştirmediği, pazar
paylarının piyasadaki iki büyük oyuncunun birinden alınıp diğerine aktarılması
sonucunu doğuran sınırlamalar getirdiği ve piyasadaki oyuncu sayısının
artmasına ise etkide bulunamadığı; Kurul’un bugüne kadarki yaklaşımının amaç
ve etkisinin tekrardan ele alınması ve değerlendirilmesi gerektiği,
 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’na konu edilen TUBORG başvurusunun; 2005-
2010 döneminde TUBORG’un pazar payının düştüğü, pazardaki
yoğunlaşmanın arttığı, TUBORG’un bulunurluğunun azaldığı ve TUBORG’un
pazar payındaki azalmanın, TUBORG’un münhasır anlaşmalarının rekabeti
engelleyici rolü olamayacağının açık göstergesi olduğu tespitleri üzerine kurulu
olduğu; benzer şekilde 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nın, neredeyse tümüyle,
TUBORG’un 2005-2010 ara döneminde pazar payı kaybetmiş ve söz konusu
pazar payının EFPA tarafından devralınmış olması ile EFPA’nın pazar payı
kazanmış olmasına dayandırıldığı,
 4054 sayılı Kanun’un 13(a) maddesi çerçevesinde, muafiyet kararının
alınmasına esas teşkil eden herhangi bir olayda değişiklik olması halinde,
muafiyetin geri alınmasının gündeme geleceği,
 2005 – 2017 (İlk 6 ay) döneminde Nielsen verilerine göre kapalı bira pazarında
EFPA ve TUBORG’un yıllık ve aylık pazar payı değişimlerini gösteren tablolara
göre, 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nın alındığı tarihte ciro bazında %(…..) olan
EFPA pazar payının, Haziran 2017 itibarıyla %(…..)’ye düştüğü; aynı dönemde
TUBORG’un pazar payının düzenli olarak arttığı ve %(…..)’ten %(…..)’ya
çıktığı, EFPA’nın ise sürekli olarak pazar payı kaybettiği; TUBORG’un kazandığı
pazar payını EFPA’dan aldığı; EFPA’nın pazar payı kaybının 2010 Tarihli
Muafiyet Kararı’ndakinin aksine “daralan pazar”da gerçekleştiği,
 2005 yılında EFPA ve TUBORG’un sayısal bulunurluğu sırasıyla %(…..) ve
%(…..) iken, 2010 yılında bu oranların sırasıyla %(…..) ve %(…..)’e yükseldiği;
2017’ye gelindiğinde ise, EFPA’nın bulunurluğunun %(…..), TUBORG
bulunurluğunun ise %(…..) olduğu; bu dönemde TUBORG’un sayısal bulunurluk
oranının 2005 yılından günümüze kadar %(…..)’den %(…..)’e doğru önemli
ölçüde arttığı,
17-36/583-256
33/44

 EFPA’nın satış miktarının 2005-2010 yılları arasında (…..) milyon lt’den (…..)
milyon lt’ye yükseldiği, 2016 yılında ise (…..) milyon lt’ye düştüğü; aynı
dönemde, TUBORG’un satış miktarının, (…..) milyon lt’den (…..) milyon lt’ye,
2016 yılında ise (…..) milyon lt’ye yükseldiği; ilgili dönemde TUBORG’un kapalı
bira pazarı cirosunun da sürekli olarak artış gösterdiği,
 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nın alınmasının gerekçesi olan, 2005-2010 arası
dönemde yaşanan pazar payı değişimleri çerçevesinde, ilgili dönemde
EFPA’nın ciro bazında pazar payının %(…..)’ten %(…..)’e çıktığı; TUBORG’un
pazar payının ise %(…..)’den %(…..)’e düştüğü; Kurul’un TUBORG ile
EFPA’dan 2005 senesinde geri aldığı muafiyeti, EFPA’nın pazar payındaki (…..)
puanlık artışa ve TUBORG pazar payındaki (…..) puanlık düşüşe dayanarak,
2010 yılında TUBORG’a geri verdiği; bu doğrultuda Kurul’un, 2005-2010
döneminde TUBORG’un pazar payı düşüşünü gerekçe göstererek, 2005 Tarihli
Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı’nı değiştirdiği; benzer şekilde, 2010-
2017 döneminde gerçekleşen TUBORG’un pazar payındaki (…..) puanlık artışı
ve EFPA’nın pazar payındaki (…..) puanlık düşüşü dikkate alarak, TUBORG’a
tanıdığı muafiyeti geri alması gerektiğinin açık olduğu,
 Pazar kaybı yaşanması, TUBORG’tan 2005 yılında geri alınan muafiyetin 2010
Tarihli Muafiyet Kararı ile yeniden sağlanması için yeterli ise; 2010-2017
döneminde pazarda TUBORG‘un pazar payı, bulunurluk oranları, kapalı bira
pazarı cirosu ve satışlarında sürekli olarak yaşanan artış ile EFPA’nın ilgili
dönemde pazar payı ve satışlarında önemli derecede yaşanan düşüşün de
Kurul tarafından aynı şekilde dikkate alınması ve TUBORG’a sağlanmış olan
muafiyetin aynı gerekçelerle geri alınması gerektiği,
 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nda, MEY İÇKİ’nin “Tekel Birası”nı EFPA’ya
devrederek pazardan çıkmasının bira pazarındaki yoğunlaşmayı artırdığı
yönünde yapılan tespitin, söz konusu devralma işleminin hayata geçirilememesi
sebebiyle, aslında fiilen hiçbir zaman geçerli olmadığı44,
 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’na esas teşkil eden TUBORG başvurusunda yer
alan iddiaların, karara esas teşkil eden, ilgili tarihteki olguların ve
değerlendirmelerin hiçbirinin artık geçerli olmaması ve dolayısıyla da muafiyet
kararının alınmasına esas teşkil eden olay(lar)da değişiklik olması sebebiyle,
TUBORG’un münhasır anlaşmalarına tanınan bireysel muafiyetin 4054 sayılı
Kanun’un 13. maddesinin (a) bendi çerçevesinde geri alınması gerektiği,

44 Cevabi yazıda, söz konusu marka devri işlemine izin veren 25.08.2009 tarihli ve 09-38/925-218
sayılı Kurul kararının, Danıştay 13. Dairesinin E:2009/6743, K:2013/848 sayılı kararıyla iptal edildiği;
mevcut durumda Kurul tarafından karar düzeltme talebinde bulunulduğu ve konunun Danıştay İdari
Dava Daireleri Kurulunda ele alınmaya devam edildiği; bu çerçevede, 2009 yılında Kurul tarafından,
hakim durumu güçlendirici olarak görülmeyen ve üstelik hayata dahi geçirilemeyen marka devri
işleminin, 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nda EFPA’nın hakim durumunu destekleyici olarak ele alındığı
ifade edilmiştir. Nitekim Kurul’un, 25.08.2009 tarihli ve 09-38/925-218 sayılı kararında; “Devre konu
markanın mevcut durumda faal olmaması, faal olduğu dönemde ise çok küçük bir pazar payına sahip
olması, markanın faal olduğu dönemde elde ettiği pazar payının, faaliyetinin durdurulmasından
bugüne kadarki dönemde Efes’e geçmiş olması, markayı satın almak isteyen başka alıcının olmaması,
manevi değeri olan eski bir markanın devralma ile tekrar tüketicilere sunulacak olması, Türkiye'nin ilk
birası olan Tekel Birası’nın pazara tekrar sunulmasının tüketici tercihlerini arttırır nitelikte olması
nedenleriyle incelemeye konu işlemin Efes’in hakim durumunu güçlendirmeyeceği”
değerlendirmelerine yer verilmiş ve anılan işleme izin verilmiştir.
17-36/583-256
34/44

 TUBORG’un EBITDA (faiz, vergi, yıpranma payı ve amortisman öncesi gelir)
marjı ve kar marjlarının, ANADOLU EFES’in EBITDA ve kar marjlarından daha
yüksek olduğu (2016 yılının son çeyreğine ilişkin rakamlara göre, faiz
amortisman ve vergi öncesi kar marjı bakımından TUBORG’un kar marjının,
ANADOLU EFES kar marjından yaklaşık %(…..) olduğu); 2016 yılının son
çeyreğinde TUBORG’un net karı (…..) TL iken, ANADOLU EFES’in (…..) TL
zarar ettiği; mevcut durumda TUBORG’un küçük, yeterli finansman kabiliyeti
bulunmayan, noktalara soğutucu dolap yatırımı yapabilecek kaynak yeterliliği
olmayan bir teşebbüs olarak değerlendirilmesinin artık hiçbir şekilde mümkün
olmadığı,
 Kapasite konusundaki mevcut duruma bakıldığında ise, Nisan 2017 tarihi
itibarıyla, ANADOLU EFES’in beş bira fabrikasından ikisinin kapanmış olduğu
(Nisan 2014 tarihinde Lüleburgaz Fabrikası’nda ve son olarak Nisan 2017
tarihinde İstanbul Fabrikası’nda üretimin durdurulması nedeniyle), TUBORG’un,
ise yakın dönemde yapmış olduğu yeni yatırımlar çerçevesinde mevcut
fabrikasında kapasite artışına gittiği ve ayrıca 06.01.2017 tarihli haberlere göre,
(…..) litre olan üretim kapasitesini kısa sürede (…..) litreye çıkarmak için gerekli
başvurularda bulunduğu
ifade edilmiştir.
H.6. EFPA Tarafından İletilen Talebin Gerekçelerine İlişkin TUBORG Görüşü
(101) Dosya kapsamında, 2010 Tarihli Muafiyet Kararı ile kapalı bira pazarındaki
münhasırlık sözleşmeleri için TUBORG’a tanınan bireysel muafiyetin geri alınması
yönündeki EFPA talebi karşısında, TUBORG’un konuyla ilgili görüşü ve somut
gerekçeleri (sayısal verilerle desteklenerek) sorulmuştur. TUBORG’un muafiyetin geri
alınmasına ilişkin 09.10.2017 tarihli görüşünde EFPA’nın taleplerine ilişkin olarak;
 Öncelikle konu hakkında sağlıklı görüşün ancak EFPA’nın 2016 yılı içinde
sonuçlanan muafiyet başvurusuna ilişkin gerekçeli karara erişim halinde
sunulabileceği,
 TUBORG’un KSN’ler ile münhasırlık hükmü barındırmayan bulunurluk
anlaşmaları akdettiği, buna karşılık EFPA’nın 2005 Tarihli Grup Muafiyetinin
Geri Alınması Kararı’na aykırı şekilde münhasır anlaşma yapmaya devam ettiği
ve bu durumun 2011 Tarihli Soruşturma Kararı’na konu edilerek EFPA’ya idari
para cezası uygulandığı,
 TUBORG’a 2010 yılında hem ASN hem de KSN kanalında yapacağı
münhasırlık anlaşmalarına muafiyet tanındığı, ancak 2011 yılında TAPDK’nın
KSN kanalında münhasırlık hükmü içeren uygulamaları yasaklayan
düzenlemesi nedeniyle muafiyet kararının uygulanabilirliğinin ortadan kalktığı,
bu nedenle TUBORG’un kapalı bira pazarında 2005 yılından bu yana yaklaşık
12 yıldır herhangi bir münhasırlık uygulamasının bulunmadığı, dolayısıyla
EFPA’nın taleplerini gerekçelendirirken kullandığı TUBORG’un pazar payı artışı
ile münhasırlık arasında herhangi bir nedensellik ilişkisinin söz konusu olmadığı,
17-36/583-256
35/44

 TUBORG’un kapalı bira pazarındaki anlaşmalarının 4054 saylı Kanun’un 5 (c)
maddesindeki koşulu sağlamadığı yönündeki EFPA iddiasının temelsiz olduğu,
hâlihazırda anlaşmaların münhasırlık hükmü içermemesi nedeniyle 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti sınırlayıcı bir anlaşma olmadığı,
dolayısıyla aynı Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bir değerlendirme
yapılamayacağı, gelecekte TUBORG tarafından münhasırlık hükmü içeren
anlaşma yapılması halinde ancak o zaman muafiyetin geri alınması için
değerlendirmenin mümkün olabileceği,
 TUBORG’un, 2002 sayılı Tebliğ’den otomatik yararlanma koşulu olan
sağlayıcının %40 pazar payı eşiğini aşmaması kriterini 2016 yılı Nielsen
verilerine göre kapalı bira pazarında sağladığı, dolayısıyla TAPDK’nın ilgili
düzenlemesi olmasaydı ve münhasırlık hükmü içeren anlaşmalar yapılsaydı
dahi, söz konusu anlaşmaların hem 2002/2 sayılı Tebliğ’den yararlanmaya hem
de 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki koşulları taşımaya devam edeceği,
 TUBORG’un Nielsen verileri kapsamında 2016 yılında kapalı bira pazarındaki
payının %(…..) olduğu ve EFPA’nın hakim durumunu devam ettirdiği, buna ek
olarak Anadolu Grubu tarafından organize perakende alanında gerçekleştirilen
Migros ve Kipa devralmalarının EFPA’nın hakim durumunu güçlendireceği,
 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında yapılacak olan değerlendirmede bir önceki
yılın yani 2016 yılına ait verilerinin dikkate alınması gerektiği, yine aynı Tebliğ’in
6 (c) maddesinde yer verilen; “Pazar payı başlangıçta %40’tan fazla olmayıp
daha sonra %45’i aşmayacak şekilde eşiğin üzerine çıkarsa muafiyet, pazar
payı eşiğinin ilk aşıldığı yılı takip eden sonraki iki yıl boyunca da geçerli olmaya
devam eder.” ve 6 (d) maddesinde yer verilen; “Pazar payı başlangıçta %40’tan
fazla olmayıp daha sonra %45’in üzerine çıkarsa muafiyet, pazar payı eşiğinin
ilk aşıldığı yılı takip eden yıl boyunca da geçerli olmaya devam eder.” hükümleri
nedeniyle, TUBORG’un eşiği ne kadar geçtiğine göre 2020 ya da 2019 yılına
kadar muafiyetin geçerli olacağı; fakat böyle bir değerlendirmeye gerek bile
kalmayacağı çünkü TUBORG’un herhangi bir münhasır anlaşma yapmadığı,
 2010-2016 yılları arasında kapalı bira pazarında tüketiciler lehine rekabet
seviyesinde artış olduğu ve söz konusu artışın münhasırlık anlaşmaları
olmadan gerçekleştiği, EFPA tarafından son dönemde rekabet düzeyindeki
artışı tersine çevirmek amacıyla ilgili başvuruda olduğu gibi çeşitli girişimlerde
bulunulduğu,
 Kurul’un hızlı tüketim ürünleri pazarlarında hakim durumda olan teşebbüslerin
münhasırlık anlaşmalarını yasakladığı ancak hakim durumda bulunan teşebbüs
dışındaki teşebbüsler için münhasırlık anlaşmalarının engellenmediği ve bu
durumun Kurul’un yerleşik içtihadı haline geldiği,
 EFPA’nın ilgili yazısında Migros, Kipa ve Ekomini’ler ile dikey entegrasyona ve
geniş ürün portföyüne sahip olmasını göz ardı ederek, TUBORG’un pazar lideri
kendisinin ise ikinci oyuncu olduğu gibi bir izlenim yaratmayı amaçladığı,
17-36/583-256
36/44

 Dünya çapında önemli bir bira firması olan AB In Bev’in 2016 yılında ANADOLU
EFES’in hisselerinin %24’ünü aldığı, TUBORG’un dağıtım portföyünde yer alan
üç ürünün AB In Bev’e ait olduğu göz önüne alındığında, bu durumun EFPA’nın
hakim durumunu güçlendireceği,
 2010-2016 yılları arasında yapılan Herfindahl Hirschman Index (HHI)
hesaplamasından45 görüleceği üzere piyasadaki rekabet seviyesinin arttığı,
rakibin son dönemde yaptığı başvuruların asıl amacının yukarıda da belirtildiği
üzere rekabet seviyesindeki artışı tersine çevirmek amacıyla yapıldığı,
 ANADOLU EFES’in, TUBORG’un EBİTDA (faiz, vergi, yıpranma payı ve
amortisman öncesi gelir) marjı ve kar marjının kendisinden daha yüksek olduğu,
TUBORG’un 2016 yılı sonunda kar ederken kendisinin zarar ettiği iddialarına
ilişkin olarak; söz konusu karşılaştırmanın yanıltıcı sonuçlarının olabileceği, asıl
doğru sonucu verecek değerlendirmenin FVÖK (Faiz, vergi öncesi kar – EBİT)
yani faaliyet karını ifade eden kalem aracılığıyla yapılabileceği, 2016 yılında
ANADOLU EFES’in esas faaliyet karının (…..) TL olduğu TUBORG’un ise (…..)
TL olduğu,
 ANADOLU EFES’in son dönemde beş fabrikasından ikisini kapattığı ve
TUBORG’un kapasitesini arttırdığı iddialarına ilişkin olarak ise; EFPA’nın fabrika
kapanışlarının rekabet hukukunun konusu olmadığı ve TUBORG’un
gerçekleştirdiği kapasite artışının EFPA’nın belirttiği kadar büyük oranda
olmadığı, bu kapsamda rakibin finansal rakamlara ve kapasite artışına ilişkin
iddialarının gerçeği yansıtmadığı,
 EFPA’nın, TUBORG’un rekabet kuralları ile korunduğu iddiasına ilişkin olarak;
son dönemlerde EFPA’nın KSN’lerden TUBORG dolaplarının çıkarılması
amacıyla teklifler verdiği, perakende kanalında da aynı eylemi bünyesinde
barındırdığı Migros, Kipa ve Ekomini’ler aracılığıyla gerçekleştirdiği,
 Son olarak 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi çerçevesinde rekabeti kısıtlayıcı bir
anlaşma yapılmadığından, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki koşulları
taşımadığı gerekçesiyle tanınan söz konusu muafiyetin geri alınamayacağı;
münhasırlığı yasaklayan TAPDK düzenlemesi olmasaydı ve TUBORG
münhasır anlaşma yapma yöntemini tercih etseydi bile, pazarda geçerli olan
rekabet koşulları gereğince söz konusu anlaşmaların hem 2002/2 sayılı
Tebliğ’deki hem de 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki koşulları taşımaya
devam edeceği
belirtilmiştir.

45 TUBORG tarafından yapılan hesaplamalara göre 2010 yılında 7.962 olan toplam HHI, 2016 yılında
5.474’e gerilemiştir.
17-36/583-256
37/44

H.7. Değerlendirme
(102) EFPA tarafından TUBORG’a 2010 Tarihli Muafiyet Kararı ile kapalı bira pazarındaki
münhasırlık sözleşmeleri için tanınan bireysel muafiyetin geri alınması ve 2008 Tarihli
Muafiyet Kararı doğrultusunda EFPA dolaplarına belli koşullarda TUBORG ürünlerinin
konulması koşulunu getiren dolap kuralının -Ekomini’ler hariç olmak üzere kapalı bira
pazarının geri kalan kısmı bakımından- kaldırılması talep edilmiştir. Bununla birlikte,
dolap kuralının kaldırılması yönündeki talebin, dosya kapsamında talep edilen verilerin
teşebbüsler tarafından uzun bir sürede sunulabilmesi ve oldukça hacimli olması
nedeniyle ayrı bir dosyada sonuca ulaştırılmasının yerinde olacağı düşünüldüğünden,
işbu dosyada yalnızca, TUBORG’a kapalı bira pazarında tanınmış olan bireysel
muafiyetin geri alınması gerekip gerekmediği hususu değerlendirilmiştir.
(103) Yukarıda özetine yer verildiği üzere, 2005 yılından 2010 yılına kadar olan süreçte,
2005 Tarihli Grup Muafiyetinin Geri Alınması Kararı ile birlikte EFPA ve TUBORG’a
tanınan grup muafiyetinin geri alınması neticesinde pazarda beklenen olumlu
gelişmelerin yaşanmaması, aksine pazarda yoğunlaşmanın artması, TUBORG’un
pazar payı kaybetmesi, buna karşın EFPA’nın pazar payı kazanarak giderek hakim
durumunu güçlendirmesi üzerine 2010 Tarihli Muafiyet Kararı alınmış ve TUBORG’a
KSN’ler ve ASN’lerle akdedeceği sözleşmelerdeki beş yılı aşmayan tek marka
sınırlamalarına bireysel muafiyet tanınmasına karar verilmiştir. Bununla birlikte EFPA
tarafından, 2010-2017 (ilk 6 ay) döneminde TUBORG’un hızlı ve istikrarlı bir şekilde
pazar payı kazandığı ve pazardaki mevcut durumun 2010 yılındaki yapıdan oldukça
farklılaştığı gerekçesiyle, bu dönemde pazarda yaşanan gelişmeler dikkate alınarak
2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nın alınmasına dayanak teşkil eden esaslı unsurların
yeniden değerlendirilmesi ihtiyacı bulunduğu dile getirilmiştir.
(104) 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’na bakıldığında, 2004-2009 yılları arasında TUBORG’un
pazar payının Nielsen verilerine göre %(…..)’den %(…..) gerilediği, EFPA’nın pazar
payının TUBORG’un pazar payının (…..) katı büyüklüğünde olduğu, kapalı bira
pazarında görülen büyüme karşısında TUBORG’un satışlarının düştüğü ve
TUBORG’un bulunurluk oranlarının 2005 yılındaki seviyelere indiği, dolayısıyla
TUBORG’un önemli bir pazar gücüne sahip olmadığı, pazardaki yoğunlaşma oranının
arttığı, ithalatta bir düşüş yaşandığı, MEY İÇKİ’nin Tekel Birası’nı EFPA’ya devrederek
pazardan çıktığı tespitlerinin yapıldığı ve bu esaslı unsurlar çerçevesinde TUBORG’a
bireysel muafiyet tanındığı anlaşılmaktadır.
(105) Her ne kadar, 2010 Tarihli Muafiyet Kararı ile TUBORG’un KSN’ler ile akdedeceği tip
sözleşmelerdeki beş yılı aşmayan tek marka sınırlamalarına (münhasırlık şartına)
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyet tanınmışsa da;
TUBORG tarafından gönderilen cevabi yazıda, ilgili Kurul kararı uyarınca TUBORG’un
münhasır anlaşma yapma hakkı olmasına karşın, fiiliyatta KSN’ler ile münhasır
anlaşma yapamadığı; zira 2011 yılında TAPDK Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik
gereği, tüm alkollü içecek firmalarının KSN’ler ile münhasır anlaşma yapmalarının
yasaklandığı; bu nedenle, TUBORG’un sözleşmeli olarak çalıştığı KSN’lerle
münhasırlık hükmü ihtiva etmeyen sözleşmeler yapıldığı belirtilmiştir. Nitekim TAPDK
tarafından gönderilen görüş yazısında, TAPDK Yönetmeliği’nin 22. maddesinin birinci
fıkrası ile beşinci fıkrasının (b) bendi gereği KSN’ler ile münhasırlık anlaşması
yapılmasının yasaklandığı ifade edilmiştir.
17-36/583-256
38/44

(106) “Sektöre İlişkin Bilgiler” bölümünde yer verilen bilgiler, pazarın genel olarak durumunu
gösterebilmek amacıyla açık ve kapalı bira pazarları ve söz konusu pazarlardaki tüm
nokta türlerini kapsayıcı bir şekilde sunulmuştur. Öte yandan TUBORG’a tanınan
bireysel muafiyetin, gerek Ekomini’lerin EFPA tarafından kurulmuş bir franchise
sistemi olması, gerek Key Account olarak addedilen noktalarda çok markalı satışın
mevcut olduğu ve tercih edildiği gerçekleri dikkate alındığında, münhasırlık
sözleşmelerinin uygulanabilirliği geleneksel KSN’lerde mümkündür. Bu itibarla, EFPA
ve TUBORG’un 2012-2017 yılı Haziran sonu itibarıyla, geleneksel KSN’lere yaptığı
satışlara ve bu daha dar pazardaki pazar paylarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:
Tablo 16: EFPA ve TUBORG'un Geleneksel KSN’lere Yaptığı Satışlar ve Bu Satışlardan Elde Ettiği Pazar Payları
EFPA TUBORG
Yıl
Satış Miktarı
(lt)
Pazar
Payı
Ciro (TL)
Pazar
Payı
Satış Miktarı
(lt)
Pazar
Payı
Ciro (TL)
Pazar
Payı
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2017 (İlk
6 Ay)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(107) Yukarıdaki tablodan EFPA’nın Ekomini ve Key Account dışında kalan geleneksel
KSN’ler bakımından kapalı bira pazarının tamamına göre daha düşük pazar payının
olduğu; diğer bir deyişle, Ekomini ve Key Account’larda kendi ortalamasına göre daha
fazla satış yaptığı görülmektedir. Örneğin tüm kapalı pazarda EFPA’nın 2016 itibarıyla
ciro bazında pazar payı %(…..) iken, aynı yıl Ekomini ve zincir market dışında kalan
KSN’ler için bu pay %(…..)’dir. TUBORG’un ise geleneksel KSN’lerde kendi
ortalamasına göre daha fazla satış yaptığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla muafiyet
uygulayabileceği alanda TUBORG’un tüm kapalı pazarda olduğuna nazaran daha
güçlü olduğu söylenebilecektir.
(108) Öte yandan, 2005 yılından günümüze kadar pazarda yaşanan gelişmeleri özetlemek
adına, aşağıda EFPA ve TUBORG’un Nielsen verilerine göre 2005-2017 (ilk altı ay)
dönemindeki pazar payları, bulunurluk oranları ve satış verilerine yer verilmektedir:
17-36/583-256
39/44

Tablo 17: EFPA ve TUBORG'un Pazar Payları, Bulunurluk Oranları46 ve Satış Verileri
Yıl
Miktar (lt) Bazlı
Pazar Payı (%)
Değer (TL) Bazlı
Pazar Payı (%)

Sayısal Dağıtım Oranı
(%)
Ağırlıklı Dağıtım Oranı (%)

Satış Miktarı (bin lt) Satış Değeri (bin TL)
EFPA TUBORG EFPA TUBORG EFPA TUBORG EFPA TUBORG EFPA TUBORG EFPA TUBORG
2005 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2006 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2007 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2008 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2009 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2010 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2011 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2017
(İlk 6
ay)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

46 Teşebbüslerden alınan bilgiye göre, sayısal dağıtım oranı Efes/Tuborg ürünü satan perakendecilerin, bira satan toplam perakendeci uzayına oranı olarak
tanımlanırken; ağırlıklı dağıtım oranı Efes/Tuborg ürünü satan perakendecilerin cirosunun toplam bira ürün grubu satış cirosu içindeki payı olarak
tanımlanmaktadır.
40 / 44

(109) Yukarıda yer alan Nielsen verilerden hareketle, TUBORG’un son yedi yılda pazar
payının düzenli olarak artarak satış miktarı bazında %(…..)’dan %(…..)’e, ciro bazında
ise %(…..)’ten %(…..)’ya çıktığı görülmektedir. Bu kapsamda TUBORG’un 2010
yılından itibaren 2017 yılı ortasına kadar Nielsen verilerine göre satış miktarı ve ciro
bakımından sırasıyla (…..) ve (…..) puanlık bir pazar payı kazandığı, bu veriye göre
yılbaşına ortalama (…..) puanlık bir pazar payı artışı yaşadığı görülmektedir. Benzer
şekilde, daha sağlıklı olduğu değerlendirilen şirket verileri esas alındığında, 2012
yılından 2017 yılı Haziran sonuna kadarki dönemde, TUBORG’un pazar payının satış
miktarı bazında %(…..)’den %(…..)’ye, ciro bazında ise %(…..)’dan %(…..)’a
yükseldiği; EFPA’nın pazar payının ise sürekli bir düşüş halinde olduğu dikkat
çekmektedir. Şirket verilerine göre yapılan hesaplamada 2012-2017 ilk altı ay arasında
TUBORG’un satış miktarı ve ciro bakımından sırasıyla (…..) ve (…..) puanlık bir pazar
payı artışı yaşadığı, yılbaşına ortalamada yaklaşık (…..) puan pazar payı kazandığı
anlaşılmaktadır. Bu durum, yıllar itibarıyla EFPA tarafından kaybedilen pazar payının
istikrarlı bir şekilde TUBORG’a kaydığını göstermektedir. Bu noktada, TUBORG’un
pazar payındaki artışın, sözleşmelerinde münhasırlık şartı olmaksızın gerçekleşmesi
dikkat çekmektedir. “Sektöre İlişkin Bilgiler” bölümünde yer verildiği üzere, kapalı bira
pazarı satış miktarı ve KSN sayısı bakımından yıllar itibarıyla daralan bir pazar yapısı
özelliği göstermektedir. Daralan pazar yapısı karşısında, TUBORG’un satışlarını
artırarak istikrarlı bir şekilde pazar payı kazanması ve KSN sayısını görece koruması
ise, TUBORG’un pazar gücü kazandığına işaret etmektedir.
(110) Diğer yandan, yukarıda yer alan Nielsen verilerine bakıldığında, TUBORG’un
bulunurluk oranlarının 2005 yılından günümüze kadarki dönemde genel olarak artış
eğiliminde olduğu ve mevcut durumda kapalı bira pazarında sayısal ve ağırlıklı olarak
sırasıyla %(…..) ve %(…..) oranında yüksek bir bulunurluğa sahip olduğu
anlaşılmaktadır.
(111) Öte yandan, yoğunlaşmayı ölçmek amacıyla kullanılan HHI verileri, kapalı bira
pazarındaki Nielsen verileri gözetilerek hesaplandığında, aşağıdaki sonuçlar ortaya
çıkmaktadır:
Tablo 18: 2005-2017 Haziran Sonu İtibariyle Pazardaki HHI Büyüklükleri ve Değişimi
Yıllar Miktar Bazında HHI Ciro Bazında HHI
2005 7.173 7.340
2006 7.554 7.704
2007 7.567 7.681
2008 7.899 7.991
2009 7.978 8.055
2010 7.931 7.962
2011 7.671 7.703
2012 7.132 7.148
2013 6.306 6.306
2014 5.966 5.966
2015 5.762 5.770
2016 5.512 5.474
2017 (İlk 6 Ay) 5.263 5.235
2005-2010 Değişim 759 622
2010-2017 Değişim -2.668 -2.727

17-36/583-256
41/44

(112) HHI değeri 2.000’i geçen pazarlarda yoğunlaşmanın yüksek olduğu kabul edilmektedir.
Pazar payı verileri incelendiğinde, kapalı bira pazarında HHI endeksinin 2005 yılından
2010 yılına kadar artış eğiliminde olduğu, 2010 yılında 8.000 civarında olan endeksin
mevcut durumda 5.200 seviyesine düştüğü görülmektedir. Bu veriler, kapalı bira
pazarının yüksek derecede yoğunlaşmış bir pazar olduğunu, bununla birlikte 2010
yılından itibaren ilgili pazarda yoğunlaşma oranının her geçen yıl azaldığını
göstermektedir.
(113) Bunun yanı sıra, kapalı bira pazarında ithalatın önemli bir boyutta olmaması, pazardaki
yüksek giriş engelleri ve diğer küçük üretici ve ithalatçıların pazardan fazla pay
alamaması nedenleriyle EFPA ve TUBORG pazardaki iki ana oyuncu konumundadır.
(114) Bu çerçevede, söz konusu teşebbüslerin yatırım tutarlarına bakmak faydalı olacaktır.
Aşağıda EFPA tarafından kanal bazında sunulan yatırım tutarları yıllar itibarıyla
verilmektedir:
Tablo 19: EFPA Tarafından KSN’lere Yapılan Yatırımlar (TL)47
KSN Türü 2012 2013 2014 2015 2016
2017 (İlk 6
Ay)
Geleneksel (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Ekomini (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Cash&Carry (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Diğer Zincir
Mağazalar
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Toplam
Yatırım Tutarı
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(115) Yukarıdaki tablodaki yatırımlar, tür bazında EFPA’nın nokta sayıları ile kıyaslandığında
(Tablo 4), Cash and Carry ve diğer zincir mağazalar altında sınıflanan noktalara daha
yoğun yatırım yaptığı, Ekomini’lere yaptığı ortalama yatırımın, geleneksel KSN olarak
adlandırabileceğimiz bunların dışında kalan KSN’lere yapılan yatırıma göre daha
yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
(116) Aşağıdaki tabloda ise, TUBORG tarafından yatırım türü bazında sunulan yatırım
tutarları yıllar itibarıyla verilmektedir:
Tablo 20: TUBORG Tarafından KSN’lere Yapılan Yatırımlar (TL)
TUBORG 2012 2013 2014 2015 2016
2017 Ocak-
Haziran
Fatura Altı Iskonto ve Nakit
Katkı, Kampanya
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Eğitim/İş Geliştirme/Personel
Desteği
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Vitrin/Tabela/Dekorasyon/
Soğutucu
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Toplam Yatırım Tutarı (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)


47 EFPA tarafından yatırımlar tür bazında değil kanal bazında sunulabildiğinden tabloda bu şekilde
sunulmuştur.

17-36/583-256
42/44

(117) Yukarıdaki TUBORG’a ait tablodan ise, yatırımların çoğunluğunun nakit yatırımlardan
oluştuğu ve özellikle 2014 yılından itibaren TUBORG’un yatırımlara ağırlık verdiği
görülmektedir. Hem EFPA hem de TUBORG’a ait toplam yatırım tutarları
karşılaştırıldığında, söz konusu yıllar itibarıyla pazar payını artıran ve EFPA’ya nazaran
daha az pazar payına sahip olan TUBORG’un nokta başına (…..) yatırım yaptığı, böyle
bir finansal gücü olduğu, kimi yıllarda yarısı civarında pazar payı olmasına karşın (…..)
toplam yatırımı olduğu görülmektedir.
(118) Yukarıda yer verilen hususlar bir arada değerlendirildiğinde, halihazırdaki pazar
yapısının 2010 yılındaki yapıdan oldukça farklılaştığı, dolayısıyla 2010 yılında yapılan
tespitleri artık yansıtmadığı anlaşılmaktadır. Nitekim, TUBORG’un gerek pazar payı ve
satışları, gerek bulunurluk oranları gerekse de finansal gücü itibarıyla EFPA ile
yarışabilir düzeye geldiği görülmektedir.
(119) Bilindiği üzere, 4054 sayılı Kanun’un 13. maddesinin (a) bendi çerçevesinde, muafiyet
kararının alınmasına esas teşkil eden herhangi bir olayda değişiklik olması halinde,
muafiyetin geri alınması gündeme gelebilecektir. Diğer yandan 2002/2 sayılı Tebliğ’in
“Muafiyetin Geri Alınması” başlıklı 6. maddesinde; “Bu Tebliğ ile muafiyet tanınmış bir
anlaşmanın, Kanunun 5 inci maddesinde düzenlenen koşullarla bağdaşmaz etkilere
sahip olduğunun tespit edilmesi halinde, Rekabet Kurulu, Kanunun 13 üncü maddesine
dayanarak, anlaşmaya bu Tebliğ ile tanınan muafiyeti geri alabilir….” hükmü yer
almaktadır. Aynı Tebliğ’in “Pazar Payının Hesaplanması ve Uygulanması” başlıklı 6/A
maddesinde ise,
“Bu Tebliğ’de belirtilen %40’lık pazar payı eşiğinin uygulanmasında aşağıdaki
kurallar uygulanır
a) Pazar payı bir önceki yılın verisi kullanılarak hesaplanır.
…
c) Pazar payı başlangıçta %40’tan fazla olmayıp daha sonra %45’i aşmayacak
şekilde eşiğin üzerine çıkarsa muafiyet, pazar payı eşiğinin ilk aşıldığı yılı takip
eden sonraki iki yıl boyunca da geçerli olmaya devam eder.
d) Pazar payı başlangıçta %40’tan fazla olmayıp daha sonra %45’in üzerine
çıkarsa muafiyet, pazar payı eşiğinin ilk aşıldığı yılı takip eden yıl boyunca da
geçerli olmaya devam eder.”
hükümleri yer almaktadır.
17-36/583-256
43/44

(120) Bu çerçevede 2002/2 sayılı Tebliğ uyarınca, Tebliğ’in “Anlaşmaları Grup Muafiyeti
Kapsamı Dışına Çıkaran Sınırlamalar” başlıklı 4. maddesinde yer verilen sınırlamaları
içermeyen dikey anlaşmalar, teşebbüsün pazar payının %40 eşiğini geçmemesi
halinde, grup muafiyetinden otomatik olarak yararlanmakta olup; %40 eşiğinin aşılması
halinde ise yukarıda 6/A maddesinde belirtilen geçiş süreleri uygulanmaktadır. Bununla
birlikte 2002/2 sayılı Tebliğ’in 6. maddesi uyarınca Kurul bu tebliğ ile grup muafiyeti
tanınmış bir anlaşmanın, Kanun’un 5. maddesinde belirtilmiş şartları taşımadığı
gerekçesiyle -teşebbüsün pazar payı %40’ın altında olsa dahi- 4054 sayılı Kanun’un
13. maddesine dayanarak grup muafiyetini her zaman geri alabilecektir. Benzer
şekilde, yukarıda da ifade edildiği üzere, muafiyet kararının alınmasına esas teşkil
eden herhangi bir olayda değişiklik olması halinde 4054 sayılı Kanun’un 13.
maddesinin (a) bendi çerçevesinde Kurul, tanınan bir bireysel muafiyeti de geri
alabilmektedir. Bu noktada TUBORG’a 2010 Tarihli Muafiyet Kararı ile tanınan bireysel
muafiyetin kapalı bira pazarı bakımından geri alınıp alınmayacağı konusunda 4054
sayılı Kanun’un 13. maddesinin (a) bendi çerçevesinde, kararın alınmasına esas teşkil
eden unsurlarda bir değişiklik olup olmadığı hususu, değerlendirmenin temelini
oluşturacaktır.
(121) Kılavuz’un “Muafiyetin Geri Alınması” başlıklı 48. paragrafında “…Özellikle dikey
anlaşmaya taraf olan teşebbüslerin önemli bir pazar gücüne sahip olduğu ve pazara
giriş engellerinin önemli boyutlara ulaştığı durumlarda, Tebliğ kapsamında olan bazı
dikey anlaşma türlerinin muafiyet için gerekli koşulları sağlaması güçleşebilecektir...”
denilmektedir. Yine 49. paragrafta “Muafiyetin geri alınması uygulamasının, özellikle
pazar gücü önemli seviyelere ulaşmış teşebbüslerin anlaşmalara taraf olduğu
pazarlarda gündeme gelmesi kaçınılmazdır…” ifadesine yer verilmektedir.
(122) Bu kapsamda, TUBORG’un yıllar itibarıyla pazar payının istikrarlı ve hızlı bir şekilde
artması, önceki kararlarda hakim durumda olduğu tespit edilen EFPA’nın son dönemde
pazar payında yaşanan hızlı düşüş, TUBORG’un daralan kapalı bira pazarında istikrarlı
bir şekilde pazar payını artırarak 2017 yılı Haziran sonu itibarıyla ciro bazında %(…..),
satış miktarı bazında %(…..)’lik bir pazar payına ulaşmış olması, TUBORG’un KSN
sayısını yıllar itibarıyla görece koruması ve bulunurluk oranlarının artması,
TUBORG’un son yıllarda artan yatırımları ve bu yatırımları destekleyecek güçlü
finansal yapısı dikkate alındığında artık TUBORG’un münhasırlık içeren
sözleşmelerinin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (c) bendinde yer verilen piyasanın
önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması şartını sağlamadığı
değerlendirilmektedir. Dolayısıyla 2010 Tarihli Muafiyet Kararı’nın alınmasına esas
teşkil eden olayda bir değişiklik olması nedeniyle ilgili karar ile tanınan bireysel
muafiyetin kapalı bira pazarı bakımından 4054 sayılı Kanun’un 13. maddesinin (a)
bendi çerçevesinde TUBORG’dan geri alınması uygun bulunmuştur.
17-36/583-256
44/44

(123) Öte yandan, her ne kadar 2010’da TUBORG’a yönelik muafiyet kararında ilgili
anlaşmalar 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında bulunmayıp anlaşmalara bireysel muafiyet
tanınmışsa da mevcut durumda TUBORG’un 2016 yılı sonu itibarıyla tüm kapalı bira
pazarında %40’ın altında pazar payına sahip olduğu48 dikkate alınarak 2002/2 sayılı
Tebliğ kapsamında grup muafiyeti bakımından da bir değerlendirme yapılması
gerekirse, TUBORG’un KSN’ler ile yaptığı münhasırlık içeren sözleşmelerin yukarıda
da belirtildiği üzere 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (c) bendindeki koşulu
karşılamadığı tespitinin sonucu olarak 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde
düzenlenen koşullarla bağdaşmaz etkilere sahip olan ilgili sözleşmelerin 2002/2 sayılı
Tebliğ kapsamında grup muafiyetinde yararlanmadığı kanaatine varılmıştır.
I. SONUÇ
(124) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre;
- 18.03.2010 tarihli ve 10-24/331-119 sayılı Kurul kararı ile Tuborg Pazarlama
A.Ş.’nin kapalı bira pazarındaki münhasırlık içeren sözleşmelerine tanınan
bireysel muafiyetin 4054 sayılı Kanun’un 13. maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendi uyarınca geri alınmasına,
- 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde düzenlenen koşullarla bağdaşmaz etkilere
sahip olması nedeniyle Tuborg Pazarlama A.Ş.’nin kapalı bira pazarındaki
münhasırlık içeren sözleşmelerinin 2002/2 sayılı “Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup
Muafiyeti Tebliği” kapsamında grup muafiyetinden yararlanamadığına
gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemelerinde yargı
yolu açık olmak üzere, OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.

48 Her ne kadar, şirket verileri kullanılarak yapılan pazar payı hesaplamaları daha güvenli olduğundan
dosya kapsamında dikkate alınsa da; Nielsen verilerine göre 2017 Haziran sonu itibarıyla TUBORG’un
pazar payı %40 eşiğinin altındadır.


Full & Egal Universal Law Academy