Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 17-01/12-4
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Booking.com B.V. ile Türkiye ofisi olarak faaliyet gösteren Bookingdotcom Destek Hizmetleri Limited Şirketi’nin sundukları rezervasyon hizmeti kapsamındaki “en iyi fiyat garantisi” uygulamasının 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerini ihlal edip etmediğinin tespiti
Karar Tarihi: 05.01.2017
Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2015-5-2 (Soruşturma)
Karar Sayısı : 17-01/12-4
Karar Tarihi : 05.01.2017
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan :Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Fevzi ÖZKAN,
Adem BİRCAN, Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER : İmren KOL, Can SARIÇİÇEK, Hasan ADIYAMAN, Cihan BİLAÇLI
C. BAŞVURUDA
BULUNANLAR : - Türkiye Seyahat Acentaları Birliği
Temsilcileri: Av. Şükran TEZEL, Av. Işıl KARATEPE
Villa Caddesi No:7 Esentepe 34394 Şişli/İSTANBUL
D. HAKKINDA SORUŞTURMA
YAPILANLAR :- B B.V.
Temsilcileri: Av. Gönenç GÜRKAYNAK,
Av. M. Hakan ÖZGÖKÇEN, Esra UÇTU
Çitlenbik Sokak No:12 Yıldız Mahallesi Beşiktaş/İSTANBUL
- Bookingdotcom Destek Hizmetleri Limited Şirketi
Temsilcileri: Av. Gönenç GÜRKAYNAK,
Av. M. Hakan ÖZGÖKÇEN, Esra UÇTU
Çitlenbik Sokak No:12 Yıldız Mahallesi Beşiktaş/İSTANBUL
(1) E. DOSYA KONUSU: B B.V. ile Türkiye ofisi olarak faaliyet gösteren
Bookingdotcom Destek Hizmetleri Limited Şirketi’nin sundukları rezervasyon
hizmeti kapsamındaki “en iyi fiyat garantisi” uygulamasının 4054 sayılı Kanun’un 4.
ve 6. maddelerini ihlal edip etmediğinin tespiti.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 19.01.2015 tarihinde giren
ve Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) adına vekilleri tarafından gönderilen
başvuruda özetle;
1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu ve ilgili mevzuat
uyarınca seyahat acentelerinin münhasır faaliyetleri olarak düzenlenen faaliyetlerin,
B B.V. (BOOKINGCOM) ve Türkiye ofisi olarak faaliyet gösteren
Bookingdotcom Destek Hizmetleri Limited Şirketi (BOOKINGDOTCOM) tarafından
seyahat acentesi olunmaksızın gerçekleştirildiği, ayrıca ilgili mevzuat gereği
Bakanlıktan alınması gereken işletme belgesi alınmaksızın ve TÜRSAB’a üye
olunmaksızın bu alanda faaliyet gösterilmesinin kanuna aykırı olduğu, kanuna aykırı
hareket edilmesinin de rekabeti sınırlayıcı nitelik taşıdığı,
BOOKINGCOM’un, www.b URL adresi üzerinden faaliyet gösterdiği ve
Türkiye’de yerleşik otellerle de anlaşarak tüketicilere yönelik çevrimiçi konaklama
rezervasyonu hizmeti sunduğu, BOOKINGDOTCOM’un ise, Türkiye’de oteller ve
her türlü konaklama tesisi ile ticari ilişkilerin kurulması ve gerekli anlaşmaların
düzenlenmesi hususunda destek hizmeti sunduğu ancak işlem ve hizmet sorumlusu
olarak hareket etme yetkisinin bulunmadığı,
17-01/12-4
2/94
Tüketicilere yönelik olarak yapılması gereken bilgilendirmelerin, rezervasyonun
tamamlanması sırasında Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK)
hükümlerine aykırılık oluşturacak nitelikte düzenlemelerle yapıldığı,
BOOKINGCOM’un tüketicilere yönelik olarak hizmetin sunumundan kaynaklanan
yanlışlıklardan sorumlu olmadığını beyan ettiği ve hizmetin sunumundan doğacak
ihtilaflar bakımından Hollanda hukukunun geçerli olduğu ve Hollanda
mahkemelerinin yetkisinin tanındığı, sadece Hollanda mahkemelerinin
yetkilendirilmesinin hukuka aykırı olduğu ve TKHK hükümlerine göre
BOOKINGDOTCOM’un da sağlayıcı ve hizmet sunucu olarak kabul edilmesi
gerektiği,
İlgili web sitesi üzerinden tüketiciye yönelik olarak yapılan duyuruların temelini “en
iyi fiyat garantisi” (MFC)1 ibaresinin oluşturduğu ve verilen hizmet türlerinde, diğer
sağlayıcılardan daha iyi (düşük) fiyat sunulduğunun ifade edildiği, ilgili konaklama
yerine giriş yapılana kadar BOOKINGCOM ile iletişime geçilmemesi halinde ve
sadakat puanları vb. kanallar aracılığıyla rezervasyon yapılması gibi hallerde bu
garantinin geçerli olmadığının beyan edildiği, bu vasıtayla tüketicilerin yanıltıldığı,
Söz konusu uygulamanın, faaliyet gösterilen diğer ülkelerde de geçerli olduğu ve
Avrupa’nın belli başlı rekabet otoriteleri tarafından bu tür “en iyi fiyat garantisi”
şeklindeki uygulamaların rekabete aykırı bulunduğu,
Bu tür şirketlerin konaklama tesislerinin pazarlanmasına yönelik arama sonuçlarında
Google gibi arama motorlarınca sunulan reklam alanlarının hemen hemen
tamamına sahip olduğu ve bu durumun da rekabeti engellediği,
Ayrıca ülkemiz hukukunca yanlış ve yanıltıcı reklam ve ilan yapılamayacağı ve
şikâyet edilen tarafın uygulamaları sonucunda ülkedeki rekabet ortamının
bozulduğu, bu tarz reklamlar ile ayrıca rekabet hukukuna da aykırılık meydana
getirildiği,
Konaklama tesislerinin, dünyada olduğu gibi ülkemizde de söz konusu pazarda
hâkim durumda olan BOOKINGCOM ile doğrudan anlaşmasının, konaklama
sektöründeki otel satışlarının bu site aracılığıyla gerçekleştirilmesine neden olduğu,
oteller ile BOOKINGCOM arasındaki anlaşmaların uyumlu eylem olarak
nitelendirilebileceği ve pazarda adil ve eşit şekilde rekabet edilemediği,
BOOKINGCOM’un gelirlerinin vergilendirmeye tabi tutulmadığı ve TÜRSAB üyesi
seyahat acentelerinin elde ettikleri komisyon gelirleri üzerinden vergilendirmeye tabi
olmaları nedeniyle de eşit koşullarda rekabet edilmesinin mümkün olmadığı
ifade edilerek 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (4054 sayılı Kanun)
uyarınca gereğinin yapılması talep edilmektedir.
1 “En İyi Fiyat Garantisi literatürde “Most Favored Nation” ya da “Most Favored Customer” olarak ifade
edilmektedir. Dosya kapsamında bu ifade için MFC kısaltması tercih edilmektedir.
17-01/12-4
3/94
(3) G. DOSYA EVRELERİ: 19.01.2015 tarihli başvuru üzerine hazırlanan 13.02.2015 tarihli ve
2015-5-02/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu Rekabet Kurulunun (Kurul) 26.02.2015 tarihli ve
15-09 sayılı toplantısında görüşülerek 26.02.2015 tarih ve 15-09/132-M sayı ile ilgili
teşebbüsler hakkında başvuruda ileri sürülen iddiaların detaylıca araştırılabilmesi için 4054
sayılı Kanun’un 40. maddesinin birinci fıkrası uyarınca önaraştırma yapılmasına karar
verilmiştir.
(4) Kurulun anılan kararı doğrultusunda 23.03.2015 tarihinde başlatılan önaraştırma
sürecinde; 24.03.2015 tarihinde BOOKINGDOTCOM’da yerinde inceleme yapılmış ve
görüşme gerçekleştirilmiştir. Ayrıca başvuru sahibi TÜRSAB’ın genel merkezinde sektörde
seyahat acentesi olarak faaliyet gösteren teşebbüs temsilcilerinin de katılımıyla bir
görüşme gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmelerde hem BOOKINGDOTCOM aracılığı ile
BOOKINGCOM’dan hem de TÜRSAB’dan bazı bilgiler talep edilmiştir. TÜRSAB’dan talep
edilen bilgiler 03.04.2015 tarihinde, BOOKINGCOM’dan talep edilen bilgiler ise 08.04.2015
tarihinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir. Ayrıca TÜRSAB’dan şifahen talep edilen bilgiler
18.03.2015 tarihinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir. Bunlara ek olarak 13.04.2015
tarihinde Türkiye Otelciler Federasyonu’nda (TÜROFED), federasyon koordinatörü ile de
bir görüşme gerçekleştirilmiştir.
(5) Yürütülen önaraştırma neticesinde hazırlanan 22.04.2015 tarihli ve 2015-5-2/ÖA sayılı
Önaraştırma Raporu Kurulun 09.07.2015 tarihli ve15-29 sayılı toplantısında görüşülmüş,
15-29/432-M sayı ile başta “en iyi fiyat garantisi” olmak üzere çeşitli uygulamalarla 4054
sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik olarak
BOOKINGCOM ile BOOKINGDOTCOM hakkında 4054 sayılı Kanun’un 41. maddesi
uyarınca soruşturma açılmasına karar verilmiştir.
(6) 4054 sayılı Kanun’un 43. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca soruşturma kararı ve
soruşturma tarafı teşebbüslerle ilgili olarak ileri sürülen iddiaların türü ve niteliği hakkında
yeterli bilgi 23.07.2015 tarihinde BOOKINGDOTCOM’a ve BOOKINGCOM’a tebliğ edilerek
30 gün içinde ilk yazılı savunmalarının yapılması talep edilmiştir. Kurulun soruşturma
açılmasına ilişkin kararı ayrıca başvuru sahibi TÜRSAB’a 23.07.2015 tarihinde bildirilmiştir.
Soruşturma bildirimi BOOKINGDOTCOM tarafından 27.07.2015 tarihinde, BOOKINGCOM
tarafından 28.07.2015 tarihinde tebellüğ edilmiş, tarafın ilk yazılı savunması 24.08.2015
tarihinde yasal süresi içinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
(7) Ayrıca yürütülen soruşturma sürecinde 04.09.2015 ve 08.06.2016 tarihlerinde bazı
konaklama tesislerinden, 04.09.2015 tarihinde BOOKINGDOTCOM ve
BOOKINGCOM’dan bilgi talep edilmiştir. BOOKINGCOM ve BOOKINGDOTCOM’dan
talep edilen bilgiler 21.09.2015, 18.01.2016 ve 23.05.2016 tarihlerinde Kurum kayıtlarına
intikal etmiştir. Konaklama tesislerinden talep edilen bilgiler; (…..) 09.09.2015 tarihinde,
(…..) 10.09.2015 ve 13.06.2016 tarihlerinde, (…..) 11.09.2015 ve 10.06.2016 tarihlerinde,
(…..) 11.09.2015 ve 22.06.2016 tarihlerinde, (…..) 14.09.2015, 18.09.2015, 04.02.2016,
16.06.2016 ve 21.06.2016 tarihlerinde; (…..) 14.09.2015 ve 17.06.2016 tarihlerinde, (…..)
14.09.2015 tarihinde, (…..) 14.09.2015 ve 16.06.2016 tarihlerinde, (…..) 14.09.2015,
04.02.2016 ve 14.06.2016 tarihlerinde, (…..) 14.09.2015 ve 16.06.2016 tarihlerinde, (…..)
14.09.2015 ve 21.06.2016 tarihlerinde, (…..) 14.09.2015 ve 16.06.2016 tarihlerinde, (…..)
14.09.2015 ve 23.06.2016 tarihlerinde, (…..) 14.09.2015 ve 23.06.2016 tarihlerinde, (…..)
15.09.2015 ve 17.06.2016 tarihlerinde, (…..) 15.09.2015 tarihinde, (…..) 15.09.2015 ve
20.06.2016 tarihlerinde, (…..) 16.09.2015 ve 17.06.2016 tarihlerinde, (…..) 16.09.2015 ve
16.06.2016 tarihlerinde, (…..) 16.09.2015, 18.09.2015, 16.06.2016 ve 28.06.2016
tarihlerinde, (…..) 16.09.2015 ve 27.06.2016 tarihlerinde, (…..) 16.09.2015 ve 15.06.2016
tarihlerinde, (…..) 17.09.2015 ve 21.06.2016 tarihlerinde, (…..) 17.09.2015 tarihinde, (…..)
17.09.2015 ve 20.06.2016 tarihlerinde, (…..) 17.09.2015 ve 17.06.2016 tarihlerinde, (…..)
17.09.2015, 16.06.2016 ve 20.06.2016 tarihlerinde, (…..) 17.09.2015 ve 27.06.2016
17-01/12-4
4/94
tarihlerinde, (…..) 17.09.2015 ve 24.06.2016 tarihlerinde, (…..) 18.09.2015, 23.06.2016 ve
28.09.2015 tarihlerinde, (…..) 18.09.2015 ve 21.06.2016 tarihlerinde, (…..) ve 28.06.2016
tarihlerinde, (…..) 18.09.2015 ve 27.06.2016 tarihlerinde, (…..) 22.09.2015, 28.09.2015,
22.10.2015 ve 16.06.2016 tarihlerinde, (…..) 28.09.2015 tarihinde, (…..) 28.09.2015 ve
20.06.2016 tarihlerinde, (…..) 29.09.2015, 13.10.2015, 04.02.2016 ve 15.06.2016
tarihlerinde, (…..) 29.09.2015 ve 21.06.2016 tarihlerinde, (…..) 29.09.2015 tarihinde, (…..)
01.10.2015 ve 15.06.2016 tarihlerinde, (…..) 07.10.2015 ve 24.06.2016 tarihlerinde, (…..)
08.10.2015 ve 24.06.2016 tarihlerinde, (…..) 08.10.2015 ve 14.06.2016 tarihlerinde, (…..)
13.10.2015 ve 04.02.2016 tarihlerinde, (…..) 22.10.2015 tarihinde, (…..) 22.10.2015 ve
20.06.2016 tarihlerinde, (…..) 22.10.2015 ve 16.06.2016 tarihlerinde, (…..) 22.10.2015 ve
27.06.2016 tarihlerinde, (…..) 22.10.2015 ve 27.06.2016 tarihlerinde, (…..) 22.10.2015,
04.02.2016 ve 20.06.2016 tarihlerinde, (…..) 22.10.2015 ve 21.06.2016 tarihlerinde, (…..)
22.10.2015, 13.06.2016 ve 20.06.2016 tarihlerinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir. Bunun
yanı sıra yürütülen soruşturma sürecinde yerli ve yabancı birçok çevrimiçi otel rezervasyon
platformundan bilgi talep edilmiştir. Platformlardan talep edilen bilgiler; (…..) 06.10.2015
tarihinde, (…..) 08.10.2015 tarihinde, (…..) ile (…..) 13.10.2015 tarihinde, (…..) ile (…..)
21.10.2015 tarihinde, (…..) 23.10.2015 tarihinde, (…..) ile (…..) 26.10.2015 tarihinde, (…..)
ile (…..) 27.10.2015 tarihinde, (…..) 28.10.2015 tarihinde, (…..) 30.10.2015 tarihinde, (…..)
ile (…..) 02.11.2015 tarihinde, (…..) 03.11.2015 ve 17.11.2015 tarihlerinde, (…..)
05.11.2015 ve 16.05.2016 tarihlerinde, (…..) 06.11.2015 tarihinde, (…..) 09.11.2015
tarihinde, (…..) 16.11.2015 ve 23.02.2016 tarihlerinde, (…..) 17.11.2015 tarihinde, (…..)
18.11.2015 tarihinde, (…..) 23.11.2015 tarihinde, (…..) 24.11.2015 tarihinde, (…..)
01.12.2015 tarihinde, (…..) 07.12.2015 tarihinde, (…..) 30.12.2015 tarihinde, (…..)
04.01.2016 tarihinde, (…..) 16.02.2016 ve 23.03.2016 tarihlerinde, (…..) ile (…..)
16.02.2016 tarihinde, (…..) 01.03.2016 tarihinde, (…..) 25.03.2016 tarihinde, (…..)
30.03.2016 tarihinde, (…..) 29.04.2016 tarihinde, (…..) 13.05.2016 tarihinde, (…..) ile (…..)
16.05.2016 tarihinde, (…..) ve (…..) 17.05.2016 tarihinde, (…..) 23.05.2016 tarihinde, (…..)
25.03.2016 tarihinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
(8) Bununla birlikte soruşturma döneminde şikâyetçi TÜRSAB tarafından gönderilen ve Kurum
kayıtlarına 17.06.2016 tarihinde intikal eden yazıda TÜRSAB üyesi (…..) tarafından birliğe
iletilen bir dilekçeye yer verilmiştir. Anılan dilekçede BOOKINGCOM’un komisyon
paylarının üst limitini kaldırdığı, bu durumun, oda gelirlerinin %60-70’i BOOKINGCOM
üzerinden gelen konaklama tesislerinin komisyon giderlerini yüksek oranda artırdığı,
konaklama tesislerinin kendi internet sitelerinden BOOKINGCOM kadar reklam
alamayacağı, konaklama tesislerinin kendi internet sitelerinde sözleşmelerinde yer alan
hükümler gereği BOOKINGCOM’dan daha uygun fiyat veremediği, verdiği takdirde
BOOKINGCOM tarafından “Tercihli Oteller” listesinden çıkarılma veya sıralamalarda geriye
atılma gibi ağır yaptırımlarla karşılaşıldığı ifade edilmiştir.
(9) Kurulun 16.12.2015 tarih ve 15-44/733-M sayılı kararı ile soruşturma süresi, bitiminden
itibaren altı ay uzatılmıştır. Soruşturma süresinin uzatılmasına ilişkin Kurul kararı
16.12.2015 tarihli yazılar ile tarafa bildirilmiştir. 11.07.2016 tarihli ve 2015-5-02/SR sayılı
Soruşturma Raporu tarafça 14.07.2016 tarihinde tebellüğ edilmiştir. Taraf ikinci yazılı
savunmanın sunulması için 30 günlük ek süre talep etmiş; tarafın bu talebi 27.07.2016
tarihli ve 16-25/426-M sayılı Kurul kararıyla kabul edilmiştir.
(10) BOOKINGCOM’un ikinci yazılı savunması 19.09.2016 tarihinde süresi içinde Kurum
kayıtlarına intikal etmiştir. Ayrıca BOOKINGCOM tarafından 28.09.2016 tarihli yazı ile
sözleşme değişiklikleri yapılacağını belirten bir taahhüt metni gönderilmiştir.
17-01/12-4
5/94
(11) Tarafların ikinci yazılı savunmaları üzerine hazırlanan 04.10.2016 tarihli ve 2015-5-02/EG
sayılı Ek Yazılı Görüş aynı tarihte Kurul üyeleri ile hakkında soruşturma yürütülen taraflara
tebliğ edilmiştir. Ek Yazılı Görüş, 07.10.2016 tarihinde soruşturma taraflarınca tebellüğ
edilmiştir. Hakkında soruşturma yürütülen teşebbüsler ek süre talebinde bulunmamış olup
üçüncü yazılı savunmaları yasal süresi içinde 04.11.2016 tarih Kurum kayıtlarına intikal
etmiştir.
(12) Soruşturma safhası, tarafça gönderilen üçüncü yazılı savunmanın Kuruma sunulduğu
04.11.2016 tarihinde tamamlanmıştır. Takiben, Kurul’un 16.11.2016 tarihli ve 16-39/652-M
sayılı kararıyla sözlü savunma toplantısının 27.12.2016 tarihinde yapılmasına ve sözlü
savunma toplantısına katılmak isteyen şikâyetçi ve üçüncü kişilerin toplantı konusu ile ilgili
menfaat ilişkilerini ortaya koyan bilgi ve belgeleri içeren bir dilekçe ile 19.12.2016 tarihine
kadar Kuruma başvurmalarına karar verilmiştir. Bu çerçevede, Kurum kayıtlarına
13.12.2016 tarihinde intikal eden ve TÜRSAB adına gönderilen başvuruda; şikâyetçi
TÜRSAB’ı temsilen TÜRSAB Yönetim Kurulu Başkanı Başaran ULUSOY ve TÜRSAB
Genel Sekreteri Çetin GÜRCÜN ile TÜRSAB vekilleri Av. Şükran TEZEL ve Av. Işıl
KARATEPE’nin yapılacak olan sözlü savunma toplantısına katılacakları bildirilmiş; ayrıca
PRONTO TOUR’u temsilen Ali ONARAN’ın, JOLLY TUR’u temsilen Figen ERKAN’ın ve
KARACI TOURS’u temsilen Aziz CİGA’nın sözlü savunma toplantısında tanık olarak
dinlenmeleri taleplerine yer verilmiştir. Bunun yanı sıra, Kurum kayıtlarına çeşitli tarihlerde
intikal eden ve Türkiye’de seyahat acentesi olarak faaliyet gösteren teşebbüsler tarafından
yapılan başvurular olmuştur. BOOKINGCOM ile aynı sektörde rakip olarak faaliyet
gösterdiklerinin ve BOOKINGCOM’un faaliyetlerinin kendilerine ve sektöre zarar verdiğinin
ifade edildiği söz konusu başvurularda, KARACI TOURS adına Aziz CİGA’nın, PRONTO
TOUR adına Ali ONARAN’ın, TATİL SEPETİ adına Koray KÜÇÜKYILMAZ’ın ve JOLLY
TUR adına Figen ERKAN’ın sözlü savunma toplantısına katılım talepleri bildirilmiştir.
Bahse konu başvurular üzerine düzenlenen 14.12.2016 tarih ve 2015-5-02/BN(4) sayılı
Bilgi Notu 15.12.2016 tarihli Kurul toplantısında ele alınmıştır. 2010/2 sayılı Rekabet Kurulu
Nezdinde Yapılan Sözlü Savunma Toplantıları Hakkında Tebliğ'in (2010/2 sayılı Tebliğ)
ilgili hükümleri dikkate alınarak KARACI TOURS adına Aziz CİGA’nın, PRONTO TOUR
adına Ali ONARAN’ın, TATİL SEPETİ adına Koray KÜÇÜKYILMAZ’ın ve JOLLY TUR
adına Figen ERKAN’ın, 27.12.2016 tarihinde yapılacak olan sözlü savunma toplantısına
2010/2 sayılı Tebliğ’in 6. maddesi uyarınca üçüncü kişi olarak katılmalarına ilişkin talebin
kabulüne 15.12.2016 tarih ve 16-44/713 – M sayı ile karar verilmiştir.
(13) 27.12.2016 tarihinde teşebbüs temsilcileri ve üçüncü kişilerin katılımıyla sözlü savunma
toplantısı gerçekleştirilmiştir. Kurul, yürütülen soruşturma ile ilgili olarak düzenlenen
Rapor’a, Ek Görüş’e, toplanan delillere, yazılı savunmalara, sözlü savunma toplantısında
yapılan açıklamalara ve incelenen dosya kapsamına göre 05.01.2017 tarihli ve 17-01/12-4
sayılı nihai kararını vermiştir.
17-01/12-4
6/94
(14) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili dosyada; BOOKINGDOTCOM’un kendi nam ve hesabına
herhangi bir faaliyet göstermediği ve inceleme konusu faaliyetin esasları üzerinde herhangi
bir karar vericilik rolünün bulunmadığı, dolayısıyla işbu soruşturma çerçevesinde
değerlendirilen iddialar bakımından herhangi bir sorumluluğunun olamayacağı diğer
yandan BOOKINGCOM’un konaklama tesisleri ile imzaladığı sözleşmelerdeki incelemeye
konu fiyat ve kontenjan paritesi hükümleri ve en iyi fiyat garantisi uygulamasına ilişkin
hükümlerin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti sınırlayıcı olduğu dile
getirilmektedir. Soruşturma kapsamında incelenen sözleşmelerin aşılan pazar payı
nedeniyle 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği (2002/2 sayılı
Tebliğ) ile sağlanan grup muafiyetinden yararlanamayacağı, anılan sözleşmelere 4054
sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan şartları taşımadığı için bireysel muafiyet
tanınamayacağı ifade edilmektedir. Bu nedenle BOOKINGCOM’a 4054 sayılı Kanun’un 16.
maddesinin 2. fıkrası ve “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem Ve Kararlar İle
Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik”
(Ceza Yönetmeliği) uyarınca idari para cezası verilmesi ve temel para cezasının tespitinde
ihlalin süresinin bir yıldan uzun beş yıldan kısa olduğunun göz önünde bulundurulması
gerektiği belirtilmektedir. Bununla birlikte BOOKINGCOM tarafından sözleşme
değişikliklerine ilişkin sunulan metin çerçevesinde, dar MFC hükümlerini içerecek şekilde
değiştirilmesi öngörülen sözleşmelere 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca beş yıl
süreyle bireysel muafiyet tanınabileceği ifade edilmektedir.
I. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
I.1. Hakkında Soruşturma Yapılan Teşebbüsler: BOOKINGCOM ve
BOOKINGDOTCOM
(15) BOOKINGCOM, NASDAQ’a kayıtlı bir şirket olan The Priceline Group’un iştirakidir ve
Hollanda kanunları uyarınca kurulu olup merkezi Amsterdam’da yer almaktadır.
(16) The Priceline Group, çevrimiçi turizm ve turistik hizmet/servis sağlayıcısı olarak faaliyet
göstermekte olup merkezi Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır. Grup,
faaliyetlerini, BOOKINGCOM’un yanı sıra bünyesinde yer alan , ,
, OpenTable ve meta arama motoru KAYAK gibi markalar vasıtasıyla
yürütmektedir.
(17) 1996 yılında kurulmuş olan BOOKINGCOM, The Priceline Group tarafından 2005 yılında
devralınarak grubun markaları arasına katılmıştır. BOOKINGCOM, sisteme katılım
gösteren konaklama tesislerinin odalarını rezervasyon için erişilir kılan ve internet sitesi
ziyaretçilerinin söz konusu tesislerde rezervasyon yapabildiği b internet
sitesinin sahibi, yöneticisi ve işleticisidir. Teşebbüs platform hizmetini, b internet
sitesinin yanı sıra bu siteye gönderilen ve ülke koduna göre farklı uzantısı olan birkaç diğer
internet sitesi üzerinden sağlamakta olup, bu sitelerin tamamının mülkiyetine sahiptir.
Türkiye’de BOOKINGCOM üzerinden yapılan ve konaklamaya dönüşen ilk rezervasyon
2001 yılında gerçekleşmiştir.
(18) BOOKINGCOM, küçük aile pansiyonlarından beş yıldızlı lüks otellere kadar değişen
yelpazedeki konaklama tesislerinin, uygunluk durumlarını ve ilgili oda fiyatlarını yükledikleri
ve tüketicilerin tesislerle ilgili tüketici yorumlarını da okuyarak kendi tercihleriyle doğrudan
konaklama tesisinden oda ayırtabildiği bir çevrimiçi rezervasyon platformu hizmeti
sunmaktadır. Bu hizmetin sunumuna ek olarak BOOKINGCOM, rezervasyonu konaklama
tesisine, ardından teyidini ise konuğa göndermektedir. Tüm bu hizmetler, bir çevrimiçi
rezervasyon sisteminin işletilmesi olup hizmetlerin tamamı b internet sitesi
üzerinden yapılmaktadır.
17-01/12-4
7/94
(19) Platform üzerinde yer alan oda fiyatları konaklama tesisleri tarafından belirlenmekte olup,
BOOKINGCOM, herhangi bir odayı almamakta ve satmamaktadır. Yine konaklama tesisine
ilişkin bilgiler ve fotoğraflar da konaklama tesisi tarafından platforma yüklenmektedir.
Konuklar, platform üzerinden bir rezervasyon yapmak suretiyle, konaklama tesisi ile
bağlayıcı nitelikte bir hukuki ilişkiye girmektedirler. Konaklama ödemeleri, konaklayan
misafirlerce doğrudan konaklama tesisine yapılmakta olup BOOKINGCOM’a herhangi bir
ödeme yapılmamaktadır. Konaklama tesisleri, konuk tesiste konakladıktan ve ödemeyi
yaptıktan sonra BOOKINGCOM’a belli bir oranda komisyon ödemesi yapmaktadır ve bu
ödeme BOOKINGCOM’un bu faaliyetten elde ettiği geliri oluşturmaktadır. BOOKINGCOM
tarafından Türkiye’deki konaklama tesislerine uygulanmakta olan komisyon oranları tesis
bazında değişmekte ve en yüksek (…..) aralığında, en düşük ise (…..) aralığında
gerçekleşmektedir. Söz konusu komisyon oranlarının konaklama tesisleri bazında
sınıflandırılması sonucunda Türkiye’deki anlaşmalı konaklama tesislerinin %82,4’ü ile (…..)
aralığındaki komisyon oranları üzerinden anlaşma yapıldığı görülmektedir.
(20) BOOKINGCOM, bunun dışında herhangi bir seyahat, ulaşım, paket tatil, rehberlik
hizmetleri, geziler, yiyecek içecek ve diğer turizm faaliyetlerinin ve hizmetlerinin
satışı/rezervasyonu vb. hizmet sunmamaktadır.
(21) BOOKINGCOM’un faaliyetlerine, teşebbüse günlük işlerinde yardımcı olan dünya
çapındaki birçok ilişkili destek şirketi katkıda bulunmaktadır. Söz konusu destek şirketleri
temel olarak dil engelleri ve saat farkı gibi pratik ve lojistik gerekçelerle kurulmuş olup,
altmıştan fazla ülkede yer alan yüz elli beş adet destek ofisi iki farklı türde yapılandırılmıştır.
Yerel Destek Ofisleri, BOOKINGCOM için ve BOOKINGCOM adına sadece dâhili hizmet
sağlamaktadır. Bu ofisler, konaklama tesislerini sisteme üye olmaları için teşvik etmek,
konaklama tesisi oda kapasitesi için kaynak bulmak, konaklama tesislerini dış ağın
kullanımı konusunda eğitmek ve yardım sağlamak, konaklama tesisinin internet sitesi
içeriğini en uygun seviyeye getirmek, konaklama tesisleri ile ilgili hesap yönetimi hizmetleri
sağlamak gibi faaliyetleri yerine getirmektedirler. Müşteri Desteğinde Bulunan Destek
Şirketleri ise, bazı ülkelerde kurulu olup BOOKINGCOM yararına ve BOOKINGCOM’un
talebi üzerine sınırlı müşteri destek hizmeti sağlayan ve sadece telefonla ulaşılabilen çağrı
merkezleridir.
(22) Söz konusu Yerel Destek Ofisleri’nden birisi de Türkiye’de kurulu bulunan
BOOKINGDOTCOM’dur. Bahse konu destek ofisleri herhangi bir şekilde
BOOKINGCOM’un işlem ve hizmet acentesi veya şubesi olarak faaliyet göstermemektedir.
Söz konusu ofisler BOOKINGCOM’a ait internet siteleri üzerinde herhangi bir mülkiyet
hakkına sahip olmadıkları gibi rezervasyon yapmamakta, BOOKINGCOM’un sunduğu
hizmetlerin hiçbirini sağlayamamaktadır. Bu nedenlerle destek ofislerinin,
BOOKINGCOM’un temsilcisi ve/veya şubesi sıfatıyla hareket etmeye yetkileri olmadığı gibi
konaklama tesisleri ile veya diğer iş ortaklarıyla BOOKINGCOM tarafından imzalanması
gereken sözleşmeleri müzakere etme ve imzalama yetkileri de bulunmamaktadır. Bununla
birlikte, platformun konaklama tesisleri tarafından en iyi şekilde kullanılmasını garanti altına
almak adına, zaman zaman konaklama tesisleriyle iletişime geçebildikleri anlaşılmaktadır.
17-01/12-4
8/94
(23) Tarafa ilişkin olarak yukarıda yer verilen açıklamalar ışığında, soruşturmanın konusunu
oluşturan “en iyi fiyat garantisi” uygulamasının ihlal teşkil ettiği yönündeki iddiaların
yöneldiği çevrimiçi rezervasyon platformunun mülkiyetinin ve işletme faaliyetleri ile
yetkilerinin tamamen BOOKINGCOM’a ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu çerçevede, Yerel
Destek Şirketi olarak yapılandırılan BOOKINGDOTCOM’un ise, söz konusu faaliyetlerin
yürütülmesi bakımından BOOKINGCOM’a tabi olduğu, belli hizmetlerin yürütülmesinde
destek sunmakla sınırlı olarak faaliyet gösterdiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla
BOOKINGDOTCOM’un kendi nam ve hesabına herhangi bir faaliyet göstermediği ve
inceleme konusu faaliyetin esasları üzerinde herhangi bir karar vericilik rolünün
bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu nedenlerle, işbu soruşturma çerçevesinde değerlendirilen
iddialar bakımından, BOOKINGDOTCOM’un herhangi bir sorumluluğunun olmayacağı
değerlendirilmektedir.
I.2. Başvuru Sahibi: TÜRSAB
(24) TÜRSAB, 28.09.1972 tarihinde yürürlüğe giren 1618 sayılı “Seyahat Acentaları ve Seyahat
Acentaları Birliği Kanunu” (1618 sayılı Kanun) uyarınca kurulmuş olan bir meslek birliğidir.
TÜRSAB’ın temel amacı, seyahat acenteliği mesleğinin ve faaliyet alanının temelini
oluşturan turizm sektörünün gelişimine katkıda bulunmaktır. 1618 sayılı Kanun’un
belirlediği yetkiler çerçevesinde meslek disiplininin sağlanması, mesleğin gelişimine ilişkin
faaliyetler, seyahat acentelerinin karşılaştıkları sorunların çözümü yönünde yapılan
çalışmalar TÜRSAB’ın hizmet alanı içinde yer almaktadır.
(25) Turizm sektöründe yaşanan gelişmeler ve karşılaşılan sorunlara ilişkin hususları ilgili
mercilerin dikkatine sunmak ve bu konuda kamuoyunu bilgilendirmek gibi amaçları da olan
TÜRSAB, turizm politikalarının geliştirilmesinde de önemli görevler üstlenmekte, tanıtım
faaliyetleri yürütmektedir.
I.3. İlgili Pazar
I.3.1. Pazar Hakkında Genel Bilgi
(26) Soruşturma tarafı BOOKINGCOM’un faaliyetleri çerçevesinde yapılacak bir pazar tanımı
öncesinde, konaklama rezervasyonu ve çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform
hizmetlerine ilişkin bilgi verilmesi gerekmektedir. (…..) tarafından Kuruma sunulan Aralık
2013 tarihli “European Online Travel Overview Ninth Edition” başlıklı rapora göre çevrimiçi
konaklama hizmeti sunan firmalar web sitelerine ilaveten mobil uygulamalar yoluyla da
faaliyet gösterebilmektedir. Rapora göre, Avrupa’da toplam konaklama rezervasyonları
içinde çevrimiçi rezervasyonların oranı artış eğilimindedir. Buna göre, Avrupa’da İngiltere
gibi yüksek gelir seviyesi ve teknoloji konusunda bilgili tüketicilerin bulunduğu ülkelerde
çevrimiçi rezervasyonun penetrasyon oranları; Almanya gibi tüketicilerin paket tatilleri ve
geleneksel seyahat acentesi kanalını tercih etme eğiliminde olduğu bazı ülkelere kıyasla
daha yüksektir. Genel olarak ise Avrupa pazarı çevrimiçi konaklama rezervasyonları
bakımından büyüyen bir pazar olarak nitelenmektedir.
17-01/12-4
9/94
(27) Avrupa’da çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri sunan teşebbüsler
aracılığıyla yapılan rezervasyonlar konaklama tesislerinin kendi sitelerinden yapılan
rezervasyonların (doğrudan çevrimiçi rezervasyon) yaklaşık sekiz katını oluşturmakta olup
otel pazarının bölünmüş yapısı doğrudan çevrimiçi rezervasyonların önemli pay elde
etmesinin önünde engel oluşturmakta, ancak sadakat programları doğrudan çevrimiçi
rezervasyonları teşvik edici etki doğurmaktadır.
(28) (…..) tarafından Kuruma sunulan “Online Travel Agencies: More Than a Distribution
Channel” başlıklı rapora göre çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformları bir dağıtım
kanalı olmanın ötesinde önemli bir pazarlama aracı görevi de görmektedir. Tüketiciler
bakımından ise hem tatil satın alınan hem de konaklama deneyimlerinin, yorumların
paylaşıldığı etkili ve güvenilir bir platform niteliğindedir. Oteller bakımından ise potansiyel
müşterilere küresel ölçeği de kapsayacak şekilde emsalsiz bir ulaşım imkânı sağlayan ve
otelin bilinirliğini artıran bir pazarlama aracı niteliğindedir. ABD pazarını inceleyen bazı
çalışmalarda, çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformlarında yer almanın, konaklama
tesislerinin kendi internet sitelerinden yaptıkları satışları belli ölçüde artırdığı
gözlemlenmiştir.
(29) İlgili rapora göre konaklama tesislerinin pazarın farklı segmentlerine ulaşmak, doluluk ve
kârlılık oranlarını maksimize etmek için tek bir pazarlama kanalına odaklanmaması,
çevrimiçi veya geleneksel nitelikte farklı pazarlama kanallarını tamamlayıcı olarak optimal
düzeyde kullanması gerekmektedir. Çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformları,
otellere marka bağlılığı olmayan ve/veya görece genç tüketicilere ulaşım imkânını
artırmaktadır. Çevrimiçi konaklama rezervasyonlarının özellikle mobil uygulamalar yoluyla
yapılan rezervasyonlar bakımından büyümeye devam etmesi beklenmektedir.
(30) Pazara ilişkin Türkiye özelinde de değerlendirmeler sunmak mümkündür. (…..) tarafından
Kuruma sunulan Aralık 2013 tarihli “European Online Travel Overview Ninth Edition”
başlıklı rapora göre Türkiye’de ekonomik büyümeye bağlı olarak turizm gelirleri son yıllarda
artmıştır. Buna bağlı olarak otel yatırımları da artmış olup yerli zincirlerin yanı sıra küresel
otel zincirleri de Türkiye’de faaliyet göstermektedir. Türkiye’de çevrimiçi doğrudan
konaklama rezervasyonlarının (konaklama tesislerinin kendi internet siteleri aracılığıyla
yapılan) çoğunluğu uluslararası otel zincirleri tarafından yapılmakta olup ilgili oteller marka
gücü ve sadakat programları yoluyla yerli tüketicilerin yanı sıra yabancı tüketiciler için de
tercih sebebi olabilmektedir. Yerel konaklama tesislerinin çevrimiçi rezervasyonları için
esas kanalı çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformları oluşturmakta olup
BOOKINGCOM bu teşebbüsler arasında dominant oyuncudur.
17-01/12-4
10/94
(31) Aynı rapora göre; Türkiye’de internet kullanımı diğer gelişmekte olan ekonomilere kıyasla
daha yaygındır. Kredi kartı kullanımının yaygın olmasına ve e-ticarette büyüme
beklenmesine rağmen hâlihazırda seyahat ürünleri için çevrimiçi ödeme yapma, esas
olarak kredi kartı dolandırıcılığına yönelik endişelerden dolayı yaygın değildir. Öte yandan
internet ve akıllı telefon kullanımı yaygınlığındaki artış ve çevrimiçi ödeme sistemlerinde
güvenlik sağlayan uygulamaların iyileşmesi, çevrimiçi konaklama rezervasyonlarının
yaygınlığını artırmaktadır. Konaklama tesislerinin internet siteleri ve çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platformlarının faaliyetleri de çoğunlukla avantajlı fiyat teklifleri sundukları
ölçüde çevrimiçi kanaldaki satışları artırmaktadır. Öte yandan birçok ülkede geleneksel
kanalda faaliyet gösteren teşebbüslerin sayısı azalmakta iken, Türkiye’de 2005-2013
döneminde artış göstermiştir. Özellikle yerel pazar bakımından, geleneksel seyahat
acenteleri ana satış kanalı niteliğindedir. Mantıksal olarak Türkiye’de gözlemlenen yaygın
internet ve kredi kartı kullanımının, çevrimiçi konaklama rezervasyonu yaygınlığını
beraberinde getirmesi beklense de pazarın kendine özgü özellikleri bu gidişatı
engellemektedir. Geleneksel kanalda faaliyet gösteren seyahat acentelerinin daha güvenli
kredi kartı kullanımı ve taksit imkânı sunması tüketiciler tarafından daha fazla tercih
edilmelerine sebep olmaktadır. Çevrimiçi konaklama rezervasyonları da artış eğiliminde
olmakla birlikte2, geleneksel kanalda yerli tüketicilere yabancı tüketicilerden farklı fiyatlar
sunulması, çevrimiçi kanalda bazı teşebbüslerce dolandırıcılık endişeleriyle doğrudan kredi
kartıyla ödeme imkânı sunulmaması, bazı uluslararası çevrimiçi konaklama rezervasyon
platformlarının dil ve tüketici alışkanlıkları gibi yerel tüketicilere hitap eden uyarlamalarını
yapamamış olması ve çevrimiçi ödemelerde kredi kartına taksit seçeneğinin sunulmaması
gibi bazı hususlar çevrimiçi pazarın büyümesini dizginlemektedir.
I.3.2. İlgili Ürün Pazarı
(32) Bilindiği üzere rekabet hukukunda pazar tanımı, teşebbüsler arasındaki rekabetin sınırlarını
tespit etmekte kullanılan bir araçtır. İlgili pazar, ürün ve coğrafi pazar olmak üzere iki temel
boyuttan oluşmaktadır. Pazarı hem ürün hem de coğrafi bölge boyutlarıyla tanımlamaktaki
amaç teşebbüslerin davranışlarını sınırlama ve etkin bir rekabetçi baskıdan bağımsız
olarak davranmalarını önleme gücüne sahip rakiplerin ortaya çıkarılmasıdır.
(33) İlgili ürün pazarının belirlenmesinde talep ikamesi ve arz ikamesine göre bir değerlendirme
yapılır. Talep ikamesinin değerlendirilmesi, tüketici gözünde ilgili ürünün yerine geçer kabul
edilen başka ürünlerin belirlenmesini gerektirmektedir. Bir ilgili ürün pazarı tüketicinin
gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından birbiriyle değiştirilebilir veya
ikame edilebilir olarak kabul edilen bütün mal veya hizmetlerden oluşan pazarları kapsar.
Bu bağlamda, bir ürünün diğer bir ürünle aynı pazarda yer alabilmesi için bu ürünlerin
tüketici gözünde nitelikleri, kullanım amaçları ve fiyatları açısından benzer olmaları ve
birbirleriyle ikame edilebilmeleri gerekmektedir.
2 Dosya kapsamında rakipler tarafından TÜBİSAD verilerine göre, 2011 yılı ile 2014 yılı sonu itibarıyla
Türkiye’de çevrimiçi platformlardan yapılan konaklama rezervasyonlarında %183 oranında bir artış yaşandığı
bilgisi de iletilmiştir.
17-01/12-4
11/94
(34) Konaklama hizmeti satın almak isteyen tüketicilerin bu hizmeti sunan otel, pansiyon vb.
teşebbüsler bünyesinde rezervasyon yaptırabilmesinin birçok farklı yöntemi bulunmaktadır.
Tüketiciler en geleneksel şekilde otel veya diğer konaklama hizmeti sunan teşebbüsleri
doğrudan telefonla arayarak ya da konaklama tesislerinin veya diğer konaklama hizmeti
sunan teşebbüslerin internet sitelerinde yer alan rezervasyon araçlarını kullanarak
rezervasyon yaptırabilecekleri gibi bu alanda faaliyet gösteren seyahat acentelerinden de
yaptırabilirler. Seyahat acenteleri3, münferit veya gruplar için paket tur veya konaklama,
ulaşım ve çeşitli amaçlarla gerçekleştirilen seyahatleri organize edebilir, satabilir,
pazarlayabilirler. Bu kapsamda, turizm faaliyetlerinin oluşturduğu tüm ürünleri satabilen
acenteler, konaklama hizmeti de satabilmekte, bu hizmetin bir aşaması olarak konaklama
hizmeti sunan teşebbüsler de rezervasyon yapabilmektedirler. Tüketicilerin acentelerin
internet siteleri üzerinden de rezervasyon yapabilmesi mümkündür.
(35) Tüketicilerin, konaklama rezervasyonu hizmetinden yararlanabilecekleri söz konusu
geleneksel kanallar dışında internetin ve elektronik ticaretin yaygınlaşması ve gelişmesiyle
ortaya çıkan yeni kanallar da bulunmaktadır. İnternet üzerinden çevrimiçi olarak tüketicilere
konaklama rezervasyonu yapabilme imkânı sunan bu platformalar da kendi içinde birkaç
farklı türe ayrılabilecektir. Çevrimiçi platformların bazıları (BOOKINGCOM, EXPEDIA vb.)
tüketicilere hem konaklama tesislerini araştırma ve kıyaslama imkânını hem de istedikleri
konaklama tesisine rezervasyon yapabilme imkânını sağlamaktadır. Bazı platformlarda
( vb.) ise bu imkânların yanı sıra ilgili rezervasyonların satın alınabilmesi imkânı da
tüketiciye sunulmaktadır. Bir diğer tür çevrimiçi platformda ise (,
, vb.) tüketici, bir otele ait olarak internette yayımlanan tüm
fiyatları bir arada görerek karşılaştırabilme ve böylece en ucuz olanını görebilme olanağına
sahiptir.
(36) Seyahat acentelerine benzer şekilde çevrimiçi platformlar üzerinden de tüketicilerin birçok
farklı hizmete ulaşması mümkündür. Hepsinin ana amacı alınacak olan hizmet türü için
rezervasyon yapmak olmakla birlikte, bu rezervasyon hizmeti konaklama dışında uçak,
araba, tur vb. birbirinden farklı sektörler için de sunulabilmekte ve bu hizmetlerin tümünü
içerecek şekilde aynı anda paket olarak da rezervasyon yapılabilmektedir.
3 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin Açıklanmasına Dair Kılavuz’un (Dikey
Anlaşmalara İlişkin Kılavuz) “1.5. Acentelik Sözleşmeleri” başlığı altında ifade edildiği üzere acentelik
sözleşmeleri ve bu kapsamda acenteye getirilen kısıtlamalar, acenteler sadece sağlayıcı teşebbüsler adına
aracılık ettiğinden genel olarak 4054 sayılı Kanun kapsamında kabul edilmemektedir. Anılan Kılavuzun 10.
paragrafı uyarınca acentelik ilişkisinin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olup olmadığının tespiti
bakımından acentenin yürüttüğü faaliyetlerle ilgili olarak bir mali veya ticari risk altında olup olmaması kriteri
belirlenmiştir. Buna göre acente herhangi bir mali veya ticari risk altında değilse anılan ilişki 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesi dışında kabul edilmektedir. Sağlayıcı teşebbüsün tüm mali ve ticari risklere katlanması
durumunda karşılık olarak acentenin ekonomik faaliyetlerini yürütme şeklini belirleme yetkisine sahip olacağı,
aksi durumda ise tüm risklere katlanan acentenin kendi pazarlama stratejisini özgür şekilde belirlemesi
gerektiği anılan Kılavuzda ifade edilmektedir. Bununla birlikte belirtilmelidir ki, dosya kapsamında kullanılan
“acente” ifadesi, herhangi bir mali veya ticari risk taşımaması nedeniyle 4054 sayılı Kanun kapsamında
olmayan teşebbüsleri ifade etmemektedir. Dosya kapsamında kullanılan “acente” ifadesi, ticaret hukuku
kapsamında taşıdığı anlam çerçevesinde, seyahat acentesi olarak faaliyet gösteren teşebbüsleri betimlemek
amacıyla kullanılmaktadır. Bu anlamda, dosya sonucunu değiştirmeyecek olması nedeniyle ilgili acentelerin
rekabet hukukunda kullanılan anlamıyla birer acente olup olmadıkları hususu değerlendirilmemiştir.
17-01/12-4
12/94
(37) Uygulamaları soruşturma konusu olan BOOKINGCOM, sahip olduğu çevrimiçi platform
üzerinden konaklama rezervasyonu hizmeti vermekte ve bu bakımdan tüketiciler ile
konaklama hizmeti sunan (otel, pansiyon, butik otel vb.) teşebbüsleri bir araya getirmekte
ve tüketicilerin ilave bir ücret ödemeksizin konaklama hizmeti sunan teşebbüsleri
inceleyebilmesine, karşılaştırabilmesine ve seçtiği konaklama tesisinde rezervasyon
yapabilmesine imkân tanımaktadır. Dolayısıyla ilgili ürün pazarının tanımlanması
noktasında, çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarı başlangıç
noktasını oluşturmaktadır. Bununla birlikte bu hizmetin, geleneksel konaklama
rezervasyonu kanalları ile ikame olup olmadığı ve diğer çevrimiçi platformlarla ilişkisi
değerlendirilmelidir.
(38) Çevrimiçi konaklama rezervasyon platformları, doğrudan ilgili konaklamanın/tatilin vb.
satışı hizmetinin ve konaklama/tatil hizmetinin kendisinin sunulmasını içermeyen, temelde
konaklama rezervasyonu yapmak isteyen tüketiciler ile konaklama tesislerini aynı ortamda
buluşturan, diğer bir deyişle tüketicilerin internet üzerinden konaklama rezervasyonu
yapabilmelerini, konaklama tesislerinin ise internet üzerinden de rezervasyon alabilmelerini
ve müşteri bulabilmelerini sağlayan bir aracılık hizmeti niteliği taşımaktadır. Bu anlamda
sunulan hizmetin, platform ile platformu kullanan tüketiciler arasındaki ilişkiler ve platform
ile platformu kullanan konaklama tesisleri (otel, pansiyon vb.) arasındaki ilişkiler olmak
üzere değerlendirilmesi gereken iki yönü vardır. BOOKINGCOM tarafından sunulan hizmet
aynı anda hem tüketicilerin hem de konaklama tesislerinin kullanımına açık olmakla
beraber, kullanılan hizmete ilişkin bedeli konaklama tesisi, komisyon olarak platforma
ödemektedir.
(39) Tüketiciler açısından bakıldığında, tüketicilerin nihai hedefi uygun fiyatlı bir konaklama
tesisi bulmaktır. Tüketicinin bulduğu fiyatlar kendisine cazip geldiği ölçüde, gerek sadece
rezervasyon yaptırabiliyor, gerek rezervasyonu satın alabiliyor, gerek de farklı fiyatları
karşılaştırarak en uygununu bulup alabiliyor olsun sonuç aynı olmaktadır. Diğer bir deyişle
tüketici bu platformların hangisini kullanırsa kullansın, platformlar konaklama hizmeti
alınmasına aracılık etmiş olmaktadır. Bu anlamda her biri farklı özelliklere ve birbirlerine
kıyasla avantajlı özelliklere sahip olsalar da çevrimiçi konaklama rezervasyon platformları
arasında yüksek oranda ikame özelliği olduğu değerlendirilmektedir. Bununla birlikte çift
taraflı olarak sunulan bu hizmetin bedelini ödeyenlerin konaklama tesisleri olması
nedeniyle hizmetin ikame edilebilirliğinin konaklama tesisleri bakımından da
değerlendirilmesi gerekmektedir.
17-01/12-4
13/94
(40) Konaklama tesislerinin rezervasyon/konuk bulabilmek için kullandıkları ve geleneksel
olarak nitelendirilen yöntemler telefon yoluyla, kendi internet siteleri üzerinden, acenteler
vasıtasıyla ve acentelerin internet siteleri üzerinden rezervasyon almak olarak sayılabilir.
İnternetin gelişimiyle ortaya çıkan yeni rezervasyon alma yöntemleri olarak
tanımlanabilecek çevrimiçi platformlar da bir diğer araçtır. Söz konusu platformların
kullanımı hem tüketicilere hem de konaklama tesislerine yönelik bir takım avantajlar
doğurmaktadır. Müşteriler, tercihlerine göre, diğer müşterilerin önerilerini ve yorumlarını da
görerek birçok oteli aynı anda inceleyebilme ve istedikleri yerden ve konaklama tesisinden
istedikleri nitelikte oda rezerve edebilme imkânına sahip olmaktadırlar. Konaklama
tesislerinin detaylı bilgilerinin ve resimlerinin de bu platformlarda yer alması, fiyat bilgilerinin
ulaşılabilir olması müşteriler bakımından bir avantajdır. Bu platformlar üzerinden
konaklama tesislerinin, indirim dönemlerinden ve kampanyalardan konuklarını seyahat
acentelerine oranla oldukça hızlı bir şekilde haberdar etme imkânı bulunmaktadır ve
bilinirliği yüksek otel zincirleri dışındaki bağımsız oteller ve konaklama tesisleri bakımından
platformlar müşteriye ulaşmada çok önemli bir araç işlevi görmektedir. Bu tesisler başta
olmak üzere tüm tesisler için reklam ve tanıtım maliyetine katlanmaksızın tanıtım yapma
imkânı doğması ve kendi internet sitesi üzerinden ulaşabileceğinden fazla müşteriye
ulaşabilmesinin mümkün olması da bu platformların avantajıdır. Bunun yanı sıra her
konaklama tesisinin kendi internet sitesi üzerinden rezervasyon alabilir konuma gelmek için
yapması gereken yatırımları (altyapı, yazılım, teknoloji, çalışan vb.) yapmasını ve
bünyesinde bulundurmasını gerektirmemesi bu platformları cazip hale getirmektedir.
(41) Tüketiciler için diğer kanallarla edinilemeyecek yorum ve öneriler barındıran, araştırma
maliyetlerinden ve zamanından tasarruf edilmesini sağlayan ve seçme özgürlüğünü artıran
bu tür platformların geleneksel kanallardan ayrı pazarda tanımlanması gerekmektedir.
Platformların geleneksel kanallara oranla sahip olduğu tüm avantajlar; kapsamlı görsellere
yer vermeleri, belli süreler içinde ücretsiz iptal imkânı sunmaları, tüm fırsat ve indirimlerden
tüketicileri hızlıca haberdar edebilme aracı olabilmeleri, tek noktadan birden fazla işlem
yapılabilmesini sağlamaları, belli nitelikteki tüm konaklama tesislerinin karşılaştırılabilmesi
ve en uygun olanının (fiyat vb. koşullar bakımından) seçimini kolaylaştırması bu
platformların geleneksel kanallardan farklı pazarda yer aldığını ortaya koymaktadır.
(42) Tüm bunlara ek olarak, çevrimiçi platformlar, tüketicilerce yapılan işlemleri kişiselleştirerek
veri olarak toplamaktadır. Bu verileri, tüketicileri fırsatlardan haberdar etmek, sürekli
konaklanan tesislerle ilgili kampanyaları duyurmak, tüketici tarafından incelenmiş
konaklama tesislerinin fiyatlarında/koşullarında değişiklik olduğunda tüketiciyi
bilgilendirmek için kullanan platformlar bu şekilde oteller bakımından bir tür pazarlama
hizmeti de sunmaktadır. Bu bilgilendirmeler de tüketicilerin bu platformları tercih etmesinin
bir diğer nedenidir.
17-01/12-4
14/94
(43) Alman Rekabet Otoritesi’nin (Bundeskartellamt) BOOKINGCOM’un küresel ölçekte rakibi
olan HRS’nin en iyi fiyat garantisi uygulamalarını incelediği HRS kararında4 ilgili ürün pazarı
“otel portal pazarı5” olarak, ilgili coğrafi pazar ise “Almanya” olarak tanımlanmıştır. İlgili
kararda incelenen ve HRS tarafından uygulanan iş modeli, BOOKINGCOM tarafından
uygulanan iş modeline benzerdir. Oteller ve HRS arasındaki hizmet anlaşması ile oteller
platforma dâhil olmakta, HRS platformda satışa sunulan otel odalarının rezervasyonundan
standart bir komisyon almaktadır. HRS tüketicilere “araştırma/arama, karşılaştırma ve
rezervasyon“ hizmetleri sunmakta, bu hizmet için tüketicilerden doğrudan bir ücret
almamakta ancak ödedikleri gecelik oda ücretleri kural olarak otelin HRS’ye ödediği
komisyonu da kapsamaktadır.
(44) Kararda HRS tarafından sunulan bu hizmete ilişkin pazar tanımı yapılırken, konaklama
tesislerinin otel platformları üzerinden yapılan oda satışlarının seyahat acenteleri
aracılığıyla ya da doğrudan otel resepsiyonundan yapılan çevrimdışı satışlara ikame
olmadığına hükmedilmiştir. Konaklama rezervasyonlarına ilişkin çevrimiçi ve çevrimdışı
satışlar arasında sadece tek taraflı ikame bulunduğuna vurgu yapılmış, tüketici gözünde
çevrimdışı satış kanallarının çevrimiçi kanala alternatif olamadığı ve pazarların birbirinden
farklı büyüme/küçülme eğilimleri olduğu belirtilmiştir. Tüketiciler bakımından sadece
çevrimiçi kanalın, herhangi bir zamanda ve bulundukları herhangi bir yerde, hızlı ve amaca
yönelik araştırma hizmeti sunabildiği belirtilmiştir.
(45) Kararda ayrıca, çevrimiçi kanalların da kendi içlerinde farklı pazarlara ayrılması gerektiği
belirtilmiştir. Bu kapsamda otel platformu tarafından tüketicilere “araştırma/arama,
karşılaştırma ve rezervasyon” hizmetlerinin tümünün birden sunulmakta olduğu,
konaklama tesislerinin kendi internet sitelerinden ise tüketiciye ikame bir hizmet
sunulmasının söz konusu olmadığı belirtilerek, çevrimiçi doğrudan satışlar otel portal
pazarına dâhil edilmemiştir. Benzer şekilde, tüketiciye sadece çevrimiçi arama ve fiyat
karşılaştırma hizmeti sunan, rezervasyon hizmeti sunmayan TRIPADVISOR gibi meta
arama motorları da ilgili pazarın dışında tutulmuştur. Meta arama motorlarının, otellerle
doğrudan anlaşmaları olmaması sebebiyle konaklama tesislerinin gözünde; konaklama
rezervasyonu işlemlerine ikame hizmetler sunmamaları nedeniyle de tüketicilerin gözünde
otel platformlarına ikame olmadığı belirtilmiştir.
(46) İlgili kararda pazar tanımı yapılırken pazarın iki tarafı da dikkate alınmış olup son tüketiciler
bakımından farklı satış kanalları arasında belirli bir ölçüde ikame olabilecekse oteller
bakımından tüketiciye farklı hizmet paketleri sunan farklı satış kanallarının ikame olmaktan
ziyade tamamlayıcı nitelik arz ettiğine vurgu yapılmıştır. Konaklama tesislerinin satış
faaliyetlerini farklı satış kanallarının optimal bir kombinasyonunu kullanarak yaptığı
vurgulanmıştır. Tüketiciler tarafından bilinirliğe sahip olamayan küçük ve orta ölçekli
konaklama tesislerinin, doluluklarını artırmak için otel platformlarına tamamlayıcı bir satış
kanalı olarak bel bağladıkları belirtilmiştir.
(47) Buna ilaveten internet üzerinden tüketiciye otel odası rezervasyonu imkânı sunmasına
rağmen otellerle doğrudan sözleşme ilişkisi kurmayan çeşitli aracı teşebbüslerin
bulunduğuna da dikkat çekilmiş, ilgili teşebbüsler dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde
faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle ilgili pazara dâhil edilmemiştir.
4 HRS-Hotel Reservation Service Robert Ragge GMBH, BKarA, B.9-66/10
5 Kararda ilgili pazarda faaliyet gösteren esas olarak üç teşebbüs bulunduğuna (HRS, EXPEDIA ve
BOOKINGCOM) hükmedilirken bahsi geçen üç teşebbüs kadar dikkate değer olmayan ve oldukça küçük
ölçekte faaliyet gösteren uluslararası otel platformlarının da (Unister, Ehotel, , EBOOKERS,
Laterooms, Quickrooms, Superbreak vb.) bulunduğu belirtilmiştir. Bunlara ilaveten sadece mobil uygulamalar
yoluyla faaliyet gösteren teşebbüsler (Justbook, Bookitnow, Hoteltonight, Blinkbooking) olduğu da ifade
edilmiştir.
17-01/12-4
15/94
(48) Mevcut dosya kapsamında da benzer bir yaklaşım izlenmiş olup, ilgili ürün pazarının
belirlenmesinde konaklama rezervasyon kanallarında tüketiciye sunulan hizmetlerin neler
olduğu, ilgili kanallardan birden çok hizmetin sunulup sunulmadığı, bu bağlamda tüketici
gözünde ikame olup olmadıkları değerlendirilmiştir. Buna ilaveten rakip sayılacak
teşebbüslerin dağıtım zincirinin BOOKINGCOM ile aynı seviyesinde faaliyet gösterip
göstermediği dikkate alınmıştır. Bu kapsamda pazarın her iki tarafında yer alan müşterilere
göre ikame analizi yapılmış olup ilgili ürün pazarının çerçevesi, otellerle doğrudan
sözleşme ilişkisi kuran ve son tüketicilere BOOKINGCOM tarafından sunulanlara ikame
hizmetler sunan teşebbüsleri içerecek şekilde çizilmiştir.
(49) Bu çerçevede tüketicilere, herhangi bir zamanda ve bulundukları herhangi bir yerde, hızlı
ve amaca yönelik araştırma hizmeti sunabilen çevrimiçi kanal, bu hizmeti sunmayan
geleneksel kanaldan ayrıştırılmıştır. Konaklama tesislerinin kendi internet siteleri üzerinden
yapılan rezervasyonlar da, tüketiciye sunulan hizmetin rezervasyon ile sınırlı kalması ve bu
sebeple BOOKINGCOM’un faaliyetlerine ikame olmaması nedeniyle ilgili ürün pazarının
dışında tutulmuştur. Tüketicilerin, konaklamak istedikleri tesise karar vermiş olmaları
ve/veya fiyata duyarlı olmamaları veya belli konaklama tesislerinin/zincir konaklama
tesislerinin sadık müşterisi olmaları nedeniyle yalnızca onları tercih ediyor olmaları
durumunda yalnızca ilgili otelin internet sitesini kullanarak rezervasyon yapacakları
varsayılabilecektir. Ancak bu ölçüde belli konaklama tesislerini tercih etmeyen ve sadık
müşteri olmayan tüketicilerin fiyatlara da duyarlı olmaları durumunda araştırma/arama,
karşılaştırma ve rezervasyon hizmetlerini alabilmek için çevrimiçi platformlara yönelecekleri
kabul edilmektedir.
(50) İlgili ürün pazarının tespiti ve incelemeye konu teşebbüsün rakiplerinin belirlenen pazar
payının hesaplanması için yapılan incelemelerde, Türkiye’de, yerel ya da küresel ölçekte
farklı iş modellerine sahip ya da dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösterebilen
teşebbüslerin faaliyette olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda yerli teşebbüslere
bakıldığında, seyahat acentesi olarak paket tur satışı yapabildikleri gibi bazılarının aynı
zamanda konaklama rezervasyonu hizmeti de sunabildikleri görülmektedir. Aralarında
konaklama rezervasyonu hizmetlerine ek olarak müşteri talepleri doğrultusunda
rezervasyonla birlikte uçak bileti ve transfer hizmetleri sağlayabilenler de bulunmaktadır.
Birçoğu faaliyetlerini geleneksel kanalın yanı sıra çevrimiçi kanalda da yürütmektedir.
Çevrimiçi kanalda faaliyet gösteren yerli rakiplerin birçoğunun internet siteleri potansiyel
olarak tüm dünyadaki tüketicilere açık olmakla birlikte sunulan dil seçeneğinin Türkçe ile
sınırlı olması nedeniyle fiili durumda ulaştığı tüketicilerin Türkiye’deki tüketiciler ile sınırlı
olduğu belirtilmelidir. Öte yandan, ilgili teşebbüslerden elde edilen bilgilerden çevrimiçi
pazarın ayrı bir kanal olarak görüldüğü ve her ne kadar anlaşma yaptıkları konaklama tesisi
sayısı görece daha az ve ilgili tesislerin çoğunluğunu sahil otelleri oluştursa da, çevrimiçi
kanalda BOOKINGCOM’u kendilerine rakip olarak değerlendirdikleri anlaşılmaktadır. İlgili
teşebbüslerin çevrimiçi kanaldaki faaliyetleri BOOKINGCOM’a benzer hizmetlerin
sunulmasını içermekte, oteller ile doğrudan kurdukları sözleşme ilişkisi kapsamında
tüketiciye BOOKINGCOM’un sunduğu “araştırma/arama, karşılaştırma ve rezervasyon”
hizmetleri sunulmaktadır. Bu sebeple, her ne kadar anlaşma yaptıkları konaklama tesisi
sayısı daha kısıtlı olup çoğunlukla sahil konaklama tesislerini içermekte ve hitap ettikleri
tüketiciler yerel ölçekle sınırlı olabilecek olsa da, ilgili teşebbüslerin internet siteleri
üzerinden yürüttükleri faaliyetler yoluyla çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformu
hizmetleri pazarında faaliyet gösterdikleri değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
16/94
(51) Bununla birlikte, çevrimiçi kanalda faaliyet göstermeyen sadece geleneksel kanalda
faaliyetlerini yürüten yerli teşebbüsler ilgili ürün pazarının dışında bırakılmıştır. Çevrimiçi
kanalın içerisinde ise kendilerine ait internet sitesi üzerinden paket tur ve günübirlik şehir
turu satışının yapıldığı, çevrimiçi olarak konaklama tesisi rezervasyonu hizmetinin
sunulmadığını belirten teşebbüsler de dışarıda bırakılmıştır.
(52) Yerli teşebbüsler arasında çevrimiçi kanalda sadece mobil uygulamalar aracılığıyla faaliyet
gösteren teşebbüsler de bulunmaktadır. İlgili teşebbüslerin son dakika rezervasyonlarına
odaklandığı, bir başka deyişle faaliyetlerini kullanıcıların içinde bulunulan günden
maksimum 3-5 gün sonrasına yaptıkları rezervasyonlar ile sınırlamış oldukları anlaşılmıştır.
İlgili teşebbüslerin satışlarında bu türden bir kısıt bulunmasına rağmen arz ikamesi dikkate
alınarak faaliyetleri ilgili ürün pazarına dâhil edilmiş, mobil uygulama kanalı için herhangi
bir ayrışmaya gidilmemiştir.
(53) Bunun haricinde çevrimiçi kanal içerisinde faaliyeti bulunan yerel ya da küresel
teşebbüslerden, kendilerine ait internet siteleri üzerinden sadece turizm acentelerine
hizmet veren son kullanıcıya hizmet sunmayan, acenteden/otelden acenteye (business to
business - şirketler arası) faaliyet yürüten ya da son kullanıcıya hizmet sunmakla birlikte
doğrudan otellerle sözleşme ilişkisi kurmayanların birçoğu tarafından BOOKINGCOM ile
aralarında rekabet ilişkisi olmadığı da belirtmiş olup bu teşebbüsler ilgili ürün pazarının
dışında bırakılmıştır.
(54) Yukarıda yer verilen tüm bilgi ve değerlendirmeler ışığında, “Konaklama Rezervasyonu
Hizmetleri” olarak isimlendirilebilecek üst pazarın kendi içinde “Geleneksel Kanallardan
Sunulan Konaklama Rezervasyonu Hizmetleri” ve “Çevrimiçi Konaklama Rezervasyonu
Platform Hizmetleri” olmak üzere iki alt pazara ayrıldığı ve geleneksel kanallar ile çevrimiçi
platformların gerek yapılanmaları gerek işleyişleri, gerek nitelikleri ve hitap ettikleri
tüketicilerin ve tüketiciye sunulan hizmetlerin farklılığı gibi nedenlerle birbirlerine alternatif
olamayacakları sonucuna varılmıştır. Bu nedenle, işbu dosya kapsamında eylemleri ve
konaklama tesisleri ile imzaladığı sözleşmeleri inceleme konusu olan BOOKINGCOM’un
faaliyetlerinin bizzat örtüştüğü “Çevrimiçi Konaklama Rezervasyonu Platform Hizmetleri
Pazarı” ilgili ürün pazarı olarak tanımlanmıştır.
I.3.3. İlgili Coğrafi Pazar
(55) İlgili coğrafi pazar, rekabet koşullarının homojen olduğu pazar olarak ifade edilebilir. Bu
pazarların belirlenmesinde; teşebbüslerin ürün ve hizmetlerin arz ve talebi konusunda
faaliyet gösterdikleri bölgeler baz alınmakla birlikte, rekabet koşullarının ilgili bölge içinde
homojen olması ile bu koşulların komşu bölgelerden kolayca ayrılabilirliği sağlayacak
ölçüde farklı olması aranmaktadır.
(56) BOOKINGCOM’un ve diğer çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformlarının faaliyet
gösterdiği pazarlar bakımından coğrafi pazarın sınırlarını belirleyici unsurların başında
faaliyetlerin yürütüldüğü coğrafi alanlar gelmektedir. Bu noktada, platformların geleneksel
kanallardan ayrıştığı bir diğer özellik önem kazanmaktadır. BOOKINGCOM, dünya
üzerinde (…..) ülkede faaliyet göstermekte ve bu ülkelerde bulunan (…..) seyahat
noktasında kurulu bulunan (…..) adet konaklama tesisine yönelik olarak hizmet
sunmaktadır. Bununla birlikte, bu çift taraflı hizmetin, sistemden faydalanan konaklama
tesislerine ilişkin sınırlarını tespit etmektedir ve yeni katılacak ülkeler ve konaklama
tesisleriyle genişlemesinin önü açıktır. Bu hizmetten faydalanan diğer grup olan tüketiciler
bakımından ise herhangi bir sınırlama yoktur. Tüketicilerin fiilen ikamet ettikleri ülkeden
bağımsız olarak bu tesislerden rezervasyon yaptırmaları mümkündür ve bu anlamda
hizmetten faydalanabilecek tüketiciler için coğrafi sınırlar tüm dünya olarak (sisteme kayıtlı
tesislerle sınırlı olarak) çizilebilecektir. Diğer bir deyişle, platformlar pazarın iki tarafı için de
teknik ve teorik olarak dünya çapında erişilebilir niteliktedir.
17-01/12-4
17/94
(57) Bu coğrafi sınırlar kapsamında platform tarafından kullanıcılara (tüketiciler/konaklama
tesisleri) sağlanan hizmetler bakımından bölgeler arasında ayrım yapılmasını gerektiren
herhangi bir farklılık bulunmamaktadır. Ancak konaklama tesisleri bakımından belirtilmesi
gerekir ki, bir bölgede yer alan konaklama tesisleri belli ölçüde birbirine ikame olabilirken,
tüketicilerin tercih ettiği seyahat noktası dışında kalan tesisler tüketici gözünde alternatif
oluşturamamaktadır. Ayrıca belirtilmelidir ki, platformların yer aldığı pazarlar, dünya
ve/veya Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) olarak belirlenebilecek nitelikte değildir. Bunun
nedeni; bu platformların farklı iktisadi hedeflerle (provizyon marjı veya satış miktarı vb.
hedefler) hareket etmelerinin yanı sıra faaliyetlerinin ülke/bölge/dünya gibi farklı coğrafi
sınırlara sahip olmasıdır. Bu farklı coğrafi sınırlar, platformların farklı konaklama tesisleriyle
çalışmalarına ve ulaşabildikleri konaklama tesislerinin farklılaşabilmesine neden
olmaktadır. Platformların yerleşik ofislerden yardım alması ve gelirlerini tüketicilerden değil
konaklama tesislerinden elde etmeleri itibarıyla, faaliyetlerinin odak noktası bölgeseldir.
Tüm bunlara ek olarak otellerce gerçekleştirilen tanıtımlar ile tanıtım içerikleri ulusal pazara
(ulusal konaklama tesislerine) yöneliktir.
(58) 4054 sayılı Kanun’un kapsamını belirleyen 2. maddesi “Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde
mal veya hizmet piyasalarında faaliyet gösteren ya da bu piyasaları etkileyen her türlü
teşebbüsün aralarında yaptığı rekabeti engelleyici, bozucu ve kısıtlayıcı anlaşma,
uygulama ve kararlar ile piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye
kullanmaları… bu Kanun kapsamına girer.” hükmünü haizdir. Bu çerçevede işbu dosya
konusu iddiaların değerlendirilmesi bakımından BOOKINGCOM’un eylem ve
sözleşmelerinin Türkiye’de yaratacağı etkinin değerlendirilmesi esas olacağından ilgili
coğrafi pazar “Türkiye” olarak belirlenmiştir. Buna ilaveten, BOOKINGCOM tarafından
sunulan hizmetlerin Türkiye’de yerleşik tüm tüketicilere ve kurulu tüm konaklama tesislerine
aynı koşullarda sunulabiliyor olması nedeniyle, bu pazarda alt ayrımlara ve tanımlamaya
gidilmesine gerek bulunmamaktadır.
I.4. Dosya Kapsamında Yapılan Tespitler
(59) Dosya konusu iddiaların incelenmesi kapsamında, önaraştırma aşamasında
BOOKINGCOM’un Türkiye destek ofisi olan BOOKINGDOTCOM’da yerinde inceleme
yapılmıştır. Yerinde inceleme sonrasında ilgili destek ofisinin yetkilileriyle görüşülmüştür.
Bunun yanı sıra başvuru sahibi olan TÜRSAB’ın ve bazı seyahat acentelerinin yetkililerinin
katıldığı bir görüşme yapılmıştır. Ayrıca, 13.04.2015 tarihinde Türkiye Otelciler
Federasyonu TÜROFED’de, (…..) ile de bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte,
yapılan görüşmelerde BOOKINGCOM, BOOKINGDOTCOM, TÜRSAB, bazı konaklama
tesisleri ve bazı platformlardan bazı bilgiler talep edilmiş ve ilgili bilgiler muhtelif tarihlerde
Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
(60) Dosya kapsamında yer alan iddiaların değerlendirilmesinde önaraştırma aşamasında
gerçekleştirilen yerinde incelemelerde elde edilen belgelerin yanı sıra ilgili teşebbüslerden
talep edilen bilgi ve belgeler ile söz konusu görüşmelerde elde edilen bilgiler de dikkate
alınmıştır.
I.4.1. Teşebbüslerle Yapılan Görüşmelerden Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
(61) Dosya konusu iddiaların incelenmesi kapsamında, yapılan görüşmeler çerçevesinde elde
edilen bilgilere aşağıda yer verilmektedir.
17-01/12-4
18/94
I.4.1.1. BOOKINGDOTCOM ile Yapılan Görüşmede Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
(62) 24.03.2015 tarihinde dosya konusu iddiaların incelenmesi amacıyla
BOOKINGDOTCOM’da yapılan yerinde incelemenin akabinde teşebbüs yetkilileri I. Y. ve
Ş. A. ile görüşme yapılmıştır. Yapılan görüşmede, teşebbüs yetkilileri tarafından;
BOOKINGCOM’un Türkiye’deki yerel ofisi olarak faaliyet gösterdikleri, otellere ilişkin
rezervasyon ara birimine yönelik teknik destek hizmeti sundukları ve Amsterdam’da
yer alan şirket merkezi ile oteller arasında bir nevi aracılık işlevi gördükleri,
Rezervasyon ara birimi üzerinde; resimlerin yüklenmesi, bilgilerin girilmesi, fiyatların
tespiti gibi hususların tamamen otellerce gerçekleştirildiği, dolayısıyla kendilerinin
ve BOOKINGCOM’un bunlara yönelik bir müdahalesinin olmadığı, yapılan indirimleri
konaklama tesislerinin belirlediği ve promosyon yapma ve yapmama kararlarının da
otellere ait olduğu,
Konaklama tesislerinin sisteme üye oldukları ancak bu üyelik için bir ücret
ödemedikleri, konaklama tesislerinden satışı yapılan oda bazında
BOOKINGCOM’un komisyon aldığı, sözleşmelerin doğrudan BOOKINGCOM ile
oteller arasında yapıldığı ve doğrudan Hollanda hukukuna tabi sözleşmeler
oldukları,
Kendilerinde Türkiye’deki üye otel sayısına, yapılan rezervasyon ve/veya alınan
komisyon miktarına ilişkin verilerin bulunmadığı ancak bunların BOOKINGCOM’un
merkezi olan Amsterdam’da tutuluyor olabileceği
ifade edilmiştir.
I.4.1.2. TÜRSAB ile Yapılan Görüşmede Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
(63) 24.03.2015 tarihinde dosya konusu iddiaların incelenmesi amacıyla başvuru sahibi
TÜRSAB ile TÜRSAB yetkililerinin ve çeşitli seyahat acentelerinin temsilcilerinin katılımıyla
bir görüşme yapılmıştır. Yapılan görüşmede, gerek TÜRSAB gerekse katılımcı seyahat
acentesi yetkilileri tarafından;
Konaklama tesislerinin ciroları içinde BOOKINGCOM’un kayda değer bir pay elde
ettiği ve ilk sırada yer aldığı, vergi mükellefi olmaması nedeniyle BOOKINGCOM’un
aradaki farkı reklamlara aktararak seyahat acentelerine kıyasla rekabet avantajı elde
ettiği, daha düşük fiyat sundukları algısının tüketicileri yanıltıcı nitelik taşıdığı,
BOOKINGCOM’un Türkiye’deki yasal yükümlülüklere uyma zorunluluğu
olmamasının haksız rekabet yaratan bir durum teşkil ettiği ve konaklama tesislerinin
çevrimiçi rezervasyonları vazgeçilmez olarak gördükleri,
BOOKINGCOM’un esasen çevrimiçi platform olmadığı ve bu nedenle HRS’den6
farklı olduğu, farklılık olarak müşterilerin ödemelerinin BOOKINGCOM’a değil
konaklama tesisine gittiği ve dolayısıyla konaklama tesisinin sonradan komisyon
olarak BOOKINGCOM’a ödeme yaptığı, bu anlamda yalnızca platform olduğu ve
aracılık hizmeti gördüğü,
Konaklama tesislerinin fiyatlarını karşılaştırma sitelerinin olduğu ve bunların
fiyatların karşılaştırılmasına olanak sağladığı, rezervasyon platformlarının da bu
yöntemleri kullanarak fiyatları karşılaştırdığı ve fiyatların düştüğünü tespit ederek
anında tepki verebilecek duruma gelmiş oldukları,
6 HRS-Hotel Reservation Service, Robert Ragge GmbH.
17-01/12-4
19/94
BOOKINGCOM’un son beş yılda dünyada elde ettiği büyüme oranlarının, tüm
konaklama tesisleri bakımından vazgeçilmez hale gelmesine ve kullanma
zorunluluğu duymalarına neden olduğu, ancak teşebbüsün kıyı şeritlerinde yer alan
tesislerde uygulamalarının etkili olmadığı, çünkü kıyı şeritlerinde bulunan konaklama
tesislerinin her ülkeye farklı fiyatla çalışabildiği ve bu fiyatların internetten ilan
edilmesini istemedikleri,
Ancak oda-kahvaltı çalışan veya şehir oteli olarak nitelendirilen tesisler bakımından
tüketicilerin gözündeki konumu nedeniyle BOOKINGCOM’un büyük bir öneme sahip
olduğu, İstanbul’daki bu nitelikteki konaklama tesislerinin en az %30 oranındaki
rezervasyonlarının bu teşebbüs üzerinden gerçekleştirilmekte olduğu ve bunun
Anadolu’da da benzer şekilde olduğu, bu durumun ayrıca diğer sektörlerin de
etkilenmesine neden olduğu, bu platform üzerinden rezervasyon yapanların başka
turları vb. satın almaması nedeniyle esnafın da etkilendiği,
BOOKINGCOM’un ana sayfasında görüntülenebilmek ve diğer konaklama
tesislerinin önünde üst sıralara çıkabilmek için konaklama tesislerinin komisyon
verdiği, bu komisyon miktarı arttıkça konaklama tesislerinin sıralamada üst sıralara
çekildiği, bu amaçla %50’ye yakın miktarlarda komisyon ödemeyi kabul eden
konaklama tesislerinin bulunduğu yönünde duyumlar aldıkları,
Garanti odayı tutma mecburiyeti nedeniyle konaklama tesislerinin odaları satışa
kapatamamasının, konaklama tesislerinin fiyatlarını yükselterek müşterileri
uzaklaştırmasına neden olduğu, bu şekilde fiyatların arttığı, hatta konaklama
tesislerinin bazen ağır sorumlulukları olması nedeniyle daha yüksek fiyattan
sattıkları acentelerin müşterilerine ait odaları dahi BOOKINGCOM’a tahsis ettikleri,
bu şekilde BOOKINGCOM’u kaybetmemek için konaklama tesislerinin acentelerin
müşterilerine hizmet sağlamadıkları, başka konaklama tesislerinde bedeli
kendilerince ödenmek kaydıyla konaklatmakta oldukları ve bu durumun da
BOOKINGCOM’un gücünü ortaya koyucu nitelikte olduğu,
Türkiye’de faaliyet gösteren diğer çevrimiçi platformların da bulunduğu ancak diğer
platformların ciddi bir pazar payının olmadığı
ifade edilmiştir.
I.4.1.3. TÜROFED ile Yapılan Görüşmede Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
(64) 13.04.2015 tarihinde dosya konusu iddiaların incelenmesi amacıyla Türkiye Otelciler
Federasyonu TÜROFED’de7, (…..) ile de bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Yapılan
görüşmede, kendileri tarafından;
Otelcilerin elde ettikleri koşullara ve vermeleri gereken komisyona bağlı olarak
çevrimiçi rezervasyon platformlarının çoğu veya hepsi ile çalışabildikleri, komisyonu
belirleyen faktörlerden birinin de otelin satış miktarı olduğu, bu satışların az olması
durumunda yüksek komisyon ödendiği,
7 Türkiye Otelciler Birliği’nin kurulmasına yönelik çalışmalara rağmen birliğin kurulamaması üzerine
30.06.2015 tarihinde sekiz bölgesel birliğin bir araya gelmesiyle kurulmuş bir federasyon olan TÜROFED’in
bünyesinde bugün 12 bölge derneği ve Bakanlık belgeli tesislerin %60’ı kadar üye yer almaktadır. Sektörde
faaliyet göstermek için üyeliğin zorunlu olmadığı federasyon, turizm sektörüne yönelik çalışmalarda bulunan
bir sivil toplum kuruluşudur.
17-01/12-4
20/94
Akıllı fırsat, indirim gibi kampanyaların konaklama tesisleri ile BOOKINGCOM
arasındaki anlaşmayla belirlendiği ve bu kampanyaların ülkeye/hedef kitleye/ilgili
seyahat dönemine ilişkin olabildiği, BOOKINGCOM’un konaklama tesislerinin
uyguladığı fiyatları, diğer mecralardaki fiyatlarını ve satışlarını takip ettiği ve
BOOKINGCOM için direk uçuş yapılabilen seyahat noktalarının önem taşıdığı,
Konaklama tesislerinin kendi internet siteleri üzerinden yapılan rezervasyon
sayılarının ilerleyen dönemlerde giderek artacağının ve bu artışın acentelerin ve
BOOKINGCOM’un faaliyetlerini önemli ölçüde etkileyeceğinin beklendiği,
BOOKINGCOM’un bir oteldeki pazar payının sabit olmadığı, her otelde değişkenlik
gösterebileceği ve bunu tespit etmenin neredeyse mümkün olmadığı, konaklama
tesislerinin birden fazla platformla çalışmayı tercih etmedikleri, bunun bir sebebinin
de BOOKINGCOM olmaksızın da büyük çoğunluğunun oldukça rahat şekilde
faaliyetlerinin sürdürebilecek olması olduğu,
İçişleri Bakanlığı’ndan Türkiye’de yer alan ve farklı belge sınıflandırmasına tabi olan
tüm tesislerin listesine, doluluk oranlarına, yatak sayısına ve bu tesislerde
gerçekleşen konaklamaların sayısına vb. bilgilerin talep edilebileceği, bu bilgiler
kapsamında konaklama sayısının ciroya oranla daha doğru bir pazar payı kıyaslama
imkânı vereceği, bunun nedeninin bir gün içinde o tesiste gerçekleşen tüm
konaklamaların aynı fiyatla gerçekleştirilmiyor olması olduğu, bunun yanı sıra
BOOKINGCOM’un belli tatil dönemlerinde yüksek, belli dönemlerde ise düşük pazar
payına sahip olacağı varsayımından hareketle, konaklama sayıları bakımından yıllık
karşılaştırma yapılmasının daha sağlıklı olacağı,
BOOKINGCOM’un konaklama tesisleri için bir nevi reklam alanı olması nedeniyle
de oldukça önem taşıdığı, bunun özellikle markalaşamamış tesisler bakımından
bilinirliğe duyulan ihtiyaç nedeniyle daha önemli olduğu, ancak büyük ve
markalaşmış oteller bakımından BOOKINGCOM ve benzeri platformların oldukça
önemsiz olduğu ve kendi satış kanallarına verilen önemin daha fazla olduğu, bu tür
konaklama tesislerinin kendi sistemleri üzerinden sadık müşterilerine oldukça uygun
ve hatta yer yer BOOKINGCOM’dan bile fazla indirim sağlayabildikleri,
Konaklama tesislerinin, hem BOOKINGCOM için hem de anlaşmalı oldukları
seyahat acenteleri ve tur operatörleri için oda ayırmakta oldukları ve tesislerin
overbooking8 (arzın üzerinde rezervasyon yapma) haklarının olduğu, bu hak
çerçevesinde tüketicileri daha iyi koşullarda bir konaklama tesisinde konaklattığı
sürece bu nedenle sıkıntı yaşanmayacağı, bu durumda cezai ödeme olacak
olmasından dolayı tur operatörlerinin memnuniyetsiz olacağı ancak müşterilerin
daha iyi bir tesiste konaklamaları nedeniyle memnun olacağı, bu uygulamanın
havayollarına ilişkin rezervasyonlarda da olduğu ve uluslararası hukuka uygun
olduğu
ifade edilmiştir.
8 Bir ürün veya hizmetin arzın üzerinde olacak şekilde satılması anlamına gelmektedir. Özellikle seyahat,
konaklama rezervasyonu ve havayolu rezervasyonu hizmetlerinin sunumunda sıklıkla kullanılan ve belli
rezervasyonların mutlaka iptal edileceği varsayımına dayandırılan bir uygulamadır. Çoğu ülkede
düzenlemeye tabi tutulan ve izin verilmiş bir uygulama olmakla birlikte, teşebbüsleri bu şekilde davranmaya
iten nedenlerin piyasa koşulları ve rekabet edebilme gücünü koruma amacı olduğu kabul edilmektedir.
17-01/12-4
21/94
I.4.2. BOOKINGDOTCOM’da Yapılan Yerinde İncelemede Elde Edilen Bilgi ve
Belgeler
(65) Dosya konusu iddiaların incelenebilmesi amacıyla BOOKINGDOTCOM’da yapılan yerinde
incelemede, daha önce de belirtildiği üzere, dosya konusu iddiaları destekler nitelikte ve
4054 sayılı Kanun’un ihlal edildiğini gösteren herhangi bir bilgi ya da belgeye
ulaşılamamıştır. Bununla birlikte, inceleme konusu “en iyi fiyat garantisi” uygulamasının
işleyişini aydınlatabilecek nitelikte olmaları nedeniyle yerinde incelemede elde edilen bazı
belgelere ve soruşturma tarafınca bu belgelere istinaden gönderilen yanıtlara yer
verilecektir.
(66) BOOKINGDOTCOM’da yapılan yerinde incelemede elde edilen ve BOOKINGDOTCOM
çalışanı I. K. tarafından şirket çalışanı I. Y’ye gönderilen 23.03.2015 tarihli elektronik
postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Easter cın fiyat farklılığı olan (…..) tesis arandı ve maıl atıldı. Bu hafta da aynı
çalışma yapılacak. (…..) market share vardı suan ıcın (…..) benım otellerım ıcın.
Gecen sene easter ın market share I (…..) ımıs.”
(67) Tarafça gönderilen bilgi yazısında yukarıda yer alan elektronik posta metninde yer alan
“fiyat farklılığı”, “…tesis arandı ve mail atıldı” ifadelerinin ne anlama geldiğine ve “market
share” ifadesinin ardından gelen yüzdelerin nasıl hesaplandığına dair aşağıda yer alan
açıklamalar sunulmuştur:
- “Fiyat farklılığı” ibaresi konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’a ait platformda teklif
ettikleri fiyatlar ile konaklama tesislerinin diğer çevrimiçi/çevrimdışı platformlarda
teklif ettikleri fiyatlar arasındaki farklılığı ifade etmektedir. Bu tür bir fiyat farklılığı,
BOOKINGCOM ile otel konaklama tesisleri arasında imzalanan standart
anlaşmada yer alan parite hükümlerine (MFC) aykırıdır.
- Bu kapsamda, otel konaklama tesislerinin fiyat paritesi hükmünü ihlal ettiği bazı
istisnai durumlar karşısında, BOOKİNGDOTCOM, son derece istisnai olarak,
parite hükmü gibi sözleşme yükümlülüklerini hatırlatmak üzere, ilgili konaklama
tesisleriyle telefon veya e-posta aracılığı ile irtibata geçmiştir. “...tesis arandı ve
mail atıldı” ifadesi de bu özel bağlam kapsamında değerlendirilmelidir. Bu
görüşmeler hiçbir şekilde BOOKINGCOM tarafından konaklama tesislerine fiyat
dikte edilmesi sonucu doğurmamaktadır; konaklama tesislerinin nihai fiyatlarına
hiçbir zaman ve hiçbir şekilde müdahale edilmemektedir.
- “Pazar payı” (market share) ifadesi BOOKINGCOM üzerinden satılan odaların ilgili
oteldeki toplam oda sayısına oranını ifade etmektedir. Söz konusu e-posta
mesajında yer alan pazar payları, belirli bir otele ilişkin olmaktan ziyade, belirli bir
bölgeyi ve belirli bir zaman aralığını (Paskalya dönemi) ilgilendirmektedir.
BOOKINGCOM, belirli bir zaman aralığına yönelik pazar paylarını, aynı bölgenin
bir önceki yıla ilişkin ortalama pazar payı ile karşılaştıran kurum içi bir sisteme
sahiptir.
17-01/12-4
22/94
(68) BOOKINGDOTCOM’da yapılan yerinde incelemede elde edilen ve BOOKINGDOTCOM
çalışanı M. T. tarafından şirket çalışanı I. Y.’ye gönderilen 16.03.2015 tarihli elektronik
postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Gecen seneki bolgemin Easter ortalaması (…..) geceleme ve Market Share (…..)
iken Bu sene Market Share (…..) ve geceleme su anda (…..)… Gorustugum otellere
gecen haftaki ziyaret sırasında Easter donemi için doluluktan dolayi fiyat
yükseltmişlerse kapatmalarini onerdim ve bizzat kendim kapadim. … Hafta içi
ozellikle Room Score u ve Market Share yüksek olan otelleri arayıp ozellikle easter
donemi için olan fiyatlarını revise ettireceğim ve dolu oldukları için fiyat
yukseltenleride kapatmaya yönlendireceğim. Conversion ları etkilenmesin diye”
(69) Tarafça gönderilen bilgi yazısında yukarıda yer alan elektronik posta metninde yer alan
“…kapatmalarını önerdim ve bizzat kendim kapadım”, “…easter dönemi için olan fiyatlarını
revise ettireceğim ve dolu oldukları için fiyat yükseltenleride kapatmaya yönlendireceğim.
Conversion ları etkilenmesin diye” ifadelerinin ne anlama geldiğine dair aşağıda yer alan
açıklamalar sunulmuştur9:
- “…kapatmalarını önerdim ve bizzat kendim kapadım” ibaresi konaklama
tesislerinin platform üzerinden görünürlüğü artırırken komisyon ödememek (başka
bir deyişle bedavacılık) adına yaptığı birtakım hileleri önlemek üzere
BOOKINGCOM tarafından yapılan uygulamayla açıklanabilecektir. Şöyle ki,
konaklama tesisleri kimi zaman tüketicileri BOOKINGCOM platformu üzerinden
rezervasyon yapmaktan caydırma amacıyla fiyatlarını yapay bir şekilde ve önemli
ölçüde yükseltmeye karar vermektedirler. Bu şekilde, konaklama tesisleri, odaların
satışını BOOKINGCOM'dan kendi satış kanallarına doğru yönlendirebilecek ve
dolayısıyla, normalde BOOKINGCOM'a ödenmesi gereken komisyonu ödemekten
kaçınabilecektir. Bu tür davranışlar sözleşme hükümlerine aykırıdır ve
BOOKINGCOM’un ticari faaliyetlerini/marka imajını ve müşterilerin refahını zarara
uğratmaktadır. Sonuç olarak, sözleşme hükümlerinin bu şekilde ihlal edildiğini fark
eden müşteri yöneticisi (account manager), ilgili otellere ilişkin teklifin
kaldırılmasına ("fiyatların kapatılması" - "close the prices") karar vermektedir.
- “…easter dönemi için olan fiyatlarını revise ettireceğim ve dolu oldukları için fiyat
yükseltenleride kapatmaya yönlendireceğim. Conversion ları etkilenmesin diye” ise
BOOKINGCOM'un, oda satış sayısını artırmak ve doluluğu (occupancy) daha fazla
gün için garanti altına almak adına otellere iki veya üç günlük dönemler için düşük
fiyatlar teklif etmelerini önerdiği durumları kapsamaktadır.
(70) BOOKINGDOTCOM’da yapılan yerinde incelemede elde edilen ve BOOKINGDOTCOM
çalışanı I. Y. tarafından şirket çalışanları M. T., K. O., U. A., E. Ş., M. O., I. K., M. T. ve E.
Ö.’ye gönderilen 10.03.2015 tarihli ve “Easter availability” başlıklı elektronik postada
aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Gecen seneki easter a gore cok geride gorunuyoruz. Room Score (…..) fakat oteller
fiyatlarını cok yükseltmiş durumdalar… Fiyatlarını yükselten otellere min3 veya 2
gece non ref restrictionli rate onerilebilinir mesela…Bugunden itibaren otelleri
aramaya baslayin… Gecen sene (…..) rn yaptık..Bu sene ortalama (…..) growth
olmasi gerekiyor biz (…..) rn tayiz.”
9 Tarafın ilgili epostada yer alan pazar paylarına ilişkin açıklamaları bir önceki belgede yer alan pazar payı
ifadelerine ilişkin olarak yapmış oldukları açıklamayla tamamen aynı olduğundan burada tekrarına gerek
görülmemiştir.
17-01/12-4
23/94
(71) Tarafça gönderilen bilgi yazısında yukarıda yer alan elektronik posta metninde yer alan
ifadelerin ne anlama geldiğine dair aşağıda yer alan açıklamalar sunulmuştur:
- “Room score” BOOKINGCOM’un Fiyat Kalite Aracı ("Price Performance Tool”
veya “PPT”) içerisindeki bir sekmedir. PPT, BOOKINGCOM’un platformunda
listelenmiş otellere gözetleme (monitoring) ve rekabetçi tekliflerini geliştirmek
açısından yardımcı olmak adına sunduğu bir araçtır. Bu tür bilgiler, otellere
bedelsiz bir şekilde sağlanmaktadır. “Room Score”, belirli bir otelin toplam oda
sayısı ile aynı otelin BOOKINGCOM üzerinde satışı gerçekleştirilen oda sayısı
arasındaki oranı ifade etmektedir.
- “Fiyatlarını yükselten otellere min3 veya 2 gece non rejrestrictionli rate
önerilebilinir mesela ... Bugünden itibaren otelleri aramaya başlayın” ifadesi ise
BOOKINGCOM’un, oda satış sayısını artırmak ve doluluğu daha fazla gün için
garanti altına almak adına, otellere iki veya üç günlük dönemler için daha düşük
fiyatlar teklif etmelerini önermesi ile açıklanabilecektir.
- “rn” ifadesi ise “oda geceleri” (room nights) anlamına gelmektedir.
(72) BOOKINGDOTCOM’da yapılan yerinde incelemede elde edilen ve “Genel Teslimat Şartları
(General Delivery Terms)” başlığını taşıyan belge, BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri
arasında imzalanan anlaşmaların tıpatıp bir örneği olup, sözleşmede yer alan bazı
hükümlere aşağıda yer verilmektedir.
(73) Sözleşmenin “Tanımlar” başlıklı kısmında “En İyi Fiyat Garantisi”, “(…..TİCARİ SIR…..).”
denilmek suretiyle tanımlanmıştır. Bu tanımlamadan BOOKINGCOM’un müşterilerine en
iyi fiyat garantisi verdiği anlaşılmakta ve verilen bu garantinin çerçevesi çizilmektedir.
(74) Sözleşmenin “Konaklama Tesisinin Yükümlülükleri” isimli bölümü altında yer alan
“Konaklama Tesisi Bilgileri” başlıklı kısmında; ““(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer
almaktadır. İlgili hükmün düzenlemesinden BOOKINGCOM’a ait internet sitesi üzerinde
konaklama tesislerinin resimlerinin yüklenmesi, bilgilerinin girilmesi, fiyatlarının tespiti gibi
işlemlerin tamamen konaklama tesisleri tarafından gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
(75) Sözleşmenin “Konaklama Tesisinin Yükümlülükleri” isimli bölümü altında yer alan “Asgari
Tahsis ve Parite” başlıklı kısmında; ““(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer almaktadır. İlgili
hükmün düzenlemesinden, konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’a, kendisi aracılığıyla
satılmak üzere belirli bir sayıda oda kontenjanı tahsis etmeyi taahhüt ettikleri
anlaşılmaktadır. Bununla birlikte sözleşmenin en güncel halinde bu maddenin kaldırıldığı
görülmektedir.
(76) Sözleşmenin “Konaklama Tesisinin Yükümlülükleri” isimli bölümü altında yer alan “Asgari
Tahsis ve Parite” başlıklı10 kısmında; “(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer almaktadır. İlgili
hükmün düzenlemesinden, konaklama tesislerinin, BOOKINGCOM’un rakibi olan
rezervasyon platformları, konaklama tesisinin kendisine ait rezervasyon yöntemleri
(internet sitesi, telefon, e-posta vs.) veya acenteler (ve acentelerin internet siteleri) ile
karşılaştırıldığında BOOKINGCOM’a her zaman daha iyi fiyatlar vermesi, daha cazip
kontenjanla ve daha iyi koşullarla oda ayırması gerektiği anlaşılmaktadır.
10 Detaylarına aşağıda sözleşmelerde gerçekleşen değişikliklerin yer aldığı bölümde yer verildiği üzere,
sözleşmelerin en güncel halinde bu bölümün başlığı “Parite ve Oda Kısıtlamaları” olarak değiştirilmiş olup
maddede yer alan fiyat ve kontenjan parite koşullarına ilişkin tanımlar aynen korunmuştur. Bunun yanında,
yine aşağıda detaylıca ele alındığı üzere, yeni sözleşmelerde fiyat paritesinin konaklama tesislerinin özel
müşteri gruplarını temsil eden kapalı kullanıcı gruplarına uygulanmayacağını belirten bir hüküm eklenmiştir.
17-01/12-4
24/94
(77) Sözleşmenin “Konaklama Tesisinin Yükümlülükleri” isimli bölümü altında yer alan
“Komisyon” başlıklı kısmında; ““(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer almaktadır. İlgili hükmün
düzenlemesinden, “En İyi Fiyat Garantisi” kapsamında konuklardan gelen başvuruların ne
şekilde işleme konulduğu ve uygulamanın ekonomik sorumluluğunun konaklama tesisi
üzerinde bırakıldığı anlaşılmaktadır. Anılan sözleşme hükümlerine uyulmaması
durumunda ise, sözleşmenin 6.1 ve 6.2. maddeleri uyarınca, konukların en iyi fiyat garantisi
kapsamında talep ettiği tüm alacaklardan kaynaklanan her türlü borç, yasal masraf ve
harcamalar (avukat ücretleri dâhil), kayıplar, zararlar, faizleri, cezalar telafi edilecektir11.
Bunun yanında, sözleşmenin 7.2. maddesinde yer aldığı üzere taraf, ihlal bildirimine gerek
olmaksızın sözleşmeyi derhal feshedebilecek veya askıya alabilecektir.
(78) Sözleşmenin “Konaklama Tesisinin Yükümlülükleri” isimli bölümü altında yer alan
“Komisyon” başlıklı kısmında; ““(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer almaktadır. İlgili hükmün
düzenlemesinden, konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’a ait internet sitesi üzerinden
yapılan her bir oda rezervasyonu için BOOKINGCOM’a komisyon ödediği anlaşılmaktadır.
(79) Sözleşmenin “Sıralama ve Tercihli Program” isimli bölümü altında yer alan “Sıralama”
başlıklı kısmında; ““(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer almaktadır. İlgili hükmün
düzenlemesinden, BOOKINGCOM’un sahip olduğu internet platformu üzerinde bulunan
konaklama tesislerinin görünürlük sıralamasının anılan kriterlere göre otomatik olarak
gerçekleştiği anlaşılmaktadır.
(80) Sözleşmenin “Vade, Fesih, Tecil” isimli bölümü altında; ““(…..TİCARİ SIR…..).” hükmü yer
almaktadır. İlgili hükmün düzenlemesinden, konaklama tesislerinin (…..) önceden bildirmek
koşuluyla istedikleri zaman sözleşmeyi feshedebilme haklarının olduğu anlaşılmaktadır.
I.4.3.Teşebbüslerden Talep Edilen Bilgiler Çerçevesinde Yapılan Tespitler
I.4.3.1. TÜRSAB’dan Talep Edilen Bilgi ve Belgeler
(81) TÜRSAB’dan talep edilen bilgiler 06.04.2015 tarihinde Kurum kayıtlarına intikal etmiş olup
söz konusu bilgi ve belgelere aşağıda yer verilmektedir.
(82) TÜRSAB tarafından gönderilen yazıda, TÜRSAB’a üye seyahat acentelerinin ve
konaklama tesislerinin kendi sitelerinden çevrimiçi satış yapılabildiği, çevrimiçi seyahat
portalı pazarında ise BOOKINGCOM’un ve BOOKINGCOM gibi uluslararası şirketlerin
faaliyet gösterdiği, ancak çevrimiçi kanal üzerinden satış yapan teşebbüs sayısı ile ilgili net
bir verinin bulunmadığı, bu pazarda faaliyet gösteren başlıca çevrimiçi teşebbüslerin
BOOKINGCOM, EXPEDIA, HRS olduğu ve bu alandaki faaliyetlerin gittikçe yaygın hale
geldiği ifade edilmiştir.
(83) Anılan teşebbüslerden BOOKINGCOM’un bünyesinde yer aldığı Priceline Group
tarafından yapılan açıklamalarda çevrimiçi seyahat alanında dünya lideri olduklarının,
BOOKINGCOM üzerinden küresel anlamda gerçekleşen günlük rezervasyon sayısının bir
milyonun üzerinde olduğunun belirtildiği ifade edilmiş ayrıca BOOKINGCOM’un internet
sitesinde 01.04.2015 tarihi itibarıyla kullanıcılara sunulan ve Türkiye genelinde satışı
yapılan tesis sayısının (…..) olduğu bilgisinin yer aldığı belirtilmiştir. Bilgi yazısında ayrıca
TÜRSAB üyelerinden alınan bilgilere göre BOOKINGCOM’un Türkiye’deki pazar payının
en az (…..) ile (…..) arasında olduğu ifade edilmektedir.
11 Sözleşmenin 6.3. maddesine göre tarafın azami yükümlülüğünün toplamı tarafın ilgili yılda (…..) üzerinde
olmayacaktır.
17-01/12-4
25/94
(84) TÜRSAB tarafından gönderilen bilgi yazısının ekinde ayrıca BOOKINGCOM tarafından
çalışılan konaklama tesislerinin il bazında ayrımına ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü’nün yatırım ve işletme belgeli12 konaklama
tesislerinin tür ve sınıflara göre dağılımını içeren listeye yer verilmiştir.
(85) TÜRSAB üyelerince kendilerine iletilen şikâyetlerden anlaşıldığı üzere BOOKINGCOM’un
özellikle şehir konaklama tesislerinde hâkim durumda bulunduğu ve bu durumun TÜRSAB
üyesi seyahat acenteleri dışında, konaklama sektörünü temsil eden birçok meslek örgütü
tarafından da dile getirildiği ifade edilmektedir.
(86) TÜRSAB tarafından gönderilen yazıda ayrıca, BOOKINGCOM’un diğer ülkelerde olduğu
gibi Türkiye’de de pazar dengelerini bozucu, rekabeti engelleyici ve pazara girişi sınırlayıcı
sözleşmeler yaparak pazarı baskı altına aldığı, konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’a
sundukları fiyatları, bütün kanallara verdikleri fiyatlardan daha ucuz sunmaya zorlandığı,
BOOKINGCOM’un pazardaki gücünü kullanarak rezervasyon satışlarından alınan
komisyon miktarını devamlı artırdığı, yüksek komisyon veren konaklama tesislerini bir
kısım reklam uygulamaları ile platformda daha üst sıralarda göstererek tüketiciyi yanılttığı
belirtilmektedir. BOOKINGCOM’un söz konusu uygulamalarına ek olarak, çalıştığı
konaklama tesislerine ağır sözleşme hükümleriyle garanti oda sunma şartı getirdiği, bu
uygulamanın TÜRSAB üyesi seyahat acentelerine daha yüksek fiyatlar ile oda sunulması,
oda varken odanın pazarlanamaması, acente müşterilerine aynı veya daha düşük fiyattan
oda temin edilmemesi gibi durumları beraberinde getirdiği ve eşit durumdakilere farklı
uygulamalar yapmak suretiyle rekabetin engellenmesine neden olduğu ifade edilmektedir.
(87) Bahsi geçen garanti oda tutma şartına ek olarak, BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri
arasında yapılan sözleşmede bulunan en iyi fiyat garantisi şartından dolayı konaklama
tesislerinin, BOOKINGCOM’u kaybetmemek adına daha yüksek fiyattan oda sattıkları
acente müşterilerine hizmet sağlayamadıkları durumların olduğu ifade edilmiştir. Bu şekilde
gerçekleşen bir olayda, konaklama tesisinin konaklatamadığı acente müşterisini, parası
konaklatamayan konaklama tesisi tarafından ödenmek suretiyle, başka bir konaklama
tesisine yönlendirdiği ifade edilmektedir.
12 Turizm Yatırımı Belgesi; turizm sektörü yatırımlarında, turizm tesislerinin mevzuata uygun nitelikte
yapılmasını sağlamak, sınıfını belirlemek ve bu şekilde nitelikli turizm yatırımlarında artış sağlayarak, ülke ve
bölge ekonomilerine katkıda bulunulmasını sağlayan bir belgedir. Turizm Yatırım Belgesi otel, motel, tatil
köyleri, eğlence merkezleri, lokantalar gibi turizm tesisleri için alınabilmektedir. Turizm İşletme Belgesi; turizm
sektörü yatırımlarında, turizm tesislerinin yatırımlarının tamamlanıp işletmeye geçildiği anda alınan ve turistik
tesisin mevzuata uygun niteliklerde yapıldığını ve en uygun şekilde işletmeye geçildiğini gösterir bir belgedir.
Turizm İşletme Belgesi, doğrudan alınabileceği gibi Turizm Yatırım Belgesi’nin Turizm İşletme Belgesi’ne
dönüşmesi de mümkündür.
17-01/12-4
26/94
I.4.3.2. BOOKINGDOTCOM’dan Talep Edilen Bilgi ve Belgeler
(88) BOOKINGCOM tarafından gönderilen bilgi yazısında; BOOKINGCOM’a ait internet sitesi
üzerinden katılımcı konaklama tesislerinin odalarını rezervasyon için erişilir kılabildiği ve
internet sitesinin ziyaretçilerinin de söz konusu konaklama tesislerinde rezervasyon
yapabildiği, BOOKINGCOM’un ise sadece rezervasyonu konaklama tesisine, ardından
teyidini de konuğa gönderdiği ve çevrimiçi rezervasyon sistemi işletmek suretiyle
rezervasyon için aracılık hizmeti yaptığı belirtilmiştir. Yazının devamında, kendilerince
herhangi bir oda alınmadığı veya satılmadığı, konukların konaklamalarının karşılığını
genellikle çıkış yaparken doğrudan konaklama tesisine ödedikleri, BOOKINGCOM’un ise
sunduğu bu hizmetten dolayı sadece belirli bir komisyon aldığı, oda fiyatlarını konaklama
tesislerinin belirlediği ve bu anlamda BOOKINGCOM’un, oda satın alan ve bu odaları
müşterilere satan rakiplerinden farklı bir faaliyet gösterdiği, kendilerince konuklardan
rezervasyon veya iptal adı altında herhangi bir ücret alınmadığı, odanın ücretine herhangi
bir ilave rezervasyon ücreti eklenmediği ve konuğun kredi kartından para çekilmediği ifade
edilmektedir.
(89) BOOKINGCOM tarafından ayrıca b üzerinde bulunan konaklama tesislerinin
“önerilen (standart sıralama)”, “yıldız sayısı”, “fiyat”, “ortalama puan” ve “uzaklık”
kategorilerine göre sıralanabildiği belirtilmiştir. Bunlardan standart sıralamanın ise,
tamamen otomatik sıralama sistemiyle ve tesisin BOOKINGCOM ziyaretçileri arasındaki
popülaritesi, müşteri hizmet özgeçmişi ve belirli rezervasyon ile ilgili veriler (rezervasyon
sayıları, iptal sayıları, dönme oranı) dâhil belli kriterlere göre oluştuğu belirtilmiştir.
Konaklama tesisleri tarafından komisyonların zamanında ödenmesi ve komisyon yüzdesi
gibi kıstasların standart sıralamada dikkate alınan kriterlerden olduğu ama sıralamayı tek
başına belirleme özelliklerinin olmadığı belirtilmiştir. Tüm bu sebeplerden ötürü, konaklama
tesislerinin sıralamadaki konumlarını yükseltmelerinin birçok yolu olduğu (ödemelerin
zamanında yapılması, fazla komisyon ve az sayıda müşteri sorunu vb.) ancak yalnızca
yüksek komisyon ödemek suretiyle daha iyi sıralama elde edemeyecekleri ve bu nedenlerle
ilgili sıralamanın tamamen dinamik ve günlük olarak değişken nitelikli olduğu belirtilmiştir.
(90) BOOKINGCOM tarafından, faaliyetlerinin sadece çevrimiçi konaklama rezervasyonları ile
sınırlı olduğu, seyahat, ulaşım hizmetleri, paket programlar, turist rehberleri, geziler,
toplantılar, yiyecek içecek hizmetleri ve diğer turistik faaliyetlerin yapılmadığı, kendileri
veya konaklama tesisi adına herhangi bir ücret almadıkları, konukların rezervasyon
yaptırdıkları zaman doğrudan konaklama tesisi ile yasal ilişki içine girdikleri ve bu sebeple
BOOKINGCOM’un değil konaklama tesisinin müşterisi oldukları, aracılık hizmetinin
doğrudan internet sitesi vasıtasıyla sunulduğu, Hollanda dışında herhangi bir mağaza veya
şubelerinin bulunmadığı belirtilmiştir. Bu nedenlerle, seyahat acentesi olarak faaliyet
göstermedikleri ifade edilmiştir.
(91) Gönderilen cevap yazısında, BOOKINGCOM’un Türkiye’deki rakipleri olarak; konaklama
tesislerinin ve otel zincirlerinin (…..) internet siteleri ve telefon uygulamaları, (…..) gibi yerel
ve uluslararası nitelikli olabilecek çevrimiçi seyahat acenteleri, (…..) gibi meta arama ve
karşılaştırma şirketleri ile (…..) gibi büyük arama motorları sayılmıştır. Her biri farklı grupta
değerlendirilmiş olan bu rakiplerden (…..) tarafından sunulan hizmetler, meta arama
şirketlerininkine oldukça benzemektedir. Bu teşebbüsler, temel faaliyetleri olan arama
hizmetinin sunumu dolayısıyla sahip oldukları oldukça kapsamlı Veri Merkezi’ni (Data
Center), bu alanda bağımsız faaliyet gösteren teşebbüslerin kullandığına benzer arama
yazılımları ile entegre ederek tüketicilere karşılaştırma yapma imkânı sunmaktadırlar. Bu
nedenle arama motorlarının meta arama siteleri ile rakip olduğu değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
27/94
(92) Bilgi yazısında ayrıca; konaklama tesislerinin, kendi internet sitelerinde ve diğer kanal veya
platformlarda yer alacak oda fiyatlarını belirlemekte özgür oldukları ancak oda fiyatları
açısından parite koşulunun (en iyi fiyat garantisinin) sağlaması gerektiği, BOOKINGCOM
tarafından oda fiyatlarının belirlenmediği, kontrol edilmediği veya başka herhangi bir
şekilde kararlaştırılmadığı, konaklama tesislerinin her zaman oda fiyatlarını değiştirmekte
serbest oldukları, en iyi fiyat garantisi ifadesinin ve buna benzer ifadelerin BOOKINGCOM
gibi birçok kişi ve şirket tarafından da reklamlarda, promosyonlarda veya internet
sitelerinde kullanıldığı ifade edilmiştir.
(93) BOOKINGCOM tarafından en iyi fiyat garantisi uygulamasının bazı şartlara bağlandığı
belirtilmiştir. Buna göre en iyi fiyat garantisinin geçerli olabilmesi için; tüketicinin
BOOKINGCOM üzerinden rezervasyon yaptıktan sonra diğer fırsata yönlendiren bir
bağlantı ve diğer detayları belirterek BOOKINGCOM ile iletişim kurması, bahse konu diğer
fırsatın çevrimiçi olarak ayrılabiliyor olması ve BOOKINGCOM tarafından incelendiği sırada
hala müsait olması, diğer fırsatın b’dan seçilen fırsat ile aynı rezervasyon
koşullarına (aynı tesis, aynı oda tipi, aynı giriş çıkış tarihleri, aynı oda koşulları -öğün,
paketler, iptal koşulları vb.-) sahip olması, BOOKINGCOM üzerinden yapılan
rezervasyonun koşullarının ceza ödemeden iptal veya değişime izin veriyor olması
gerekmektedir13. Bununla birlikte özel üyelik fiyatları, sık konaklamalar için verilen fiyatlar,
sadakat puanları ve konaklamayı sunan tarafın verdiği ödül programları veya özel
promosyonlarla rezervasyon yapıldıysa en iyi fiyat garantisi şartının geçerli olmayacağı
ifade edilmektedir14.
(94) Bilgi yazısında BOOKINGCOM tarafından ayrıca, en iyi fiyat garantisinin sağlandığı
durumlarda sadece ilgili tüketicinin değil tüm tüketicilerin yarar sağladığı, zira
BOOKINGCOM’un konaklama tesisine internet sitesindeki fiyatını düzeltmesi bildiriminde
bulunulduğu ve böylelikle bu düşük fiyattan diğer tüketicilerin de yararlandığı belirtilmiştir.
Söz konusu en iyi fiyat garantisinin uygulanması kapsamında 2014 yılında Türkiye’deki
otellere ilişkin olarak BOOKINGCOM’a gelen şikâyetlerin sayısına ve bu şikâyetlerden
kabul edilenler kapsamında tüketicilere ödenen tutarlara aşağıdaki tabloda verilmektedir:
13 Bu noktada belirtilmelidir ki, BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında imzalanan sözleşmelerden
“en iyi fiyat garantisi” uygulamasının konaklama tesisleri bakımından bağlayıcılığının çevrimiçi kanallarla
sınırlı olmadığı, bununla birlikte konuklardan “en iyi fiyat garantisi” uygulaması çerçevesinde gelecek
taleplerin yalnızca çevrimiçi kanallarla sınırlı olarak belli koşulların gerçekleşmesi halinde karşılanacağı
anlaşılmaktadır.
14 En iyi fiyat garantisi uygulaması çerçevesinde konuklardan gelecek taleplerin bu koşulların varlığı halinde
karşılanmayacağı anlaşılmaktadır. Bu husus, konaklama tesisleriyle BOOKINGCOM arasında imzalanan
sözleşmelerde yer almamakla birlikte, BOOKINGCOM internet sitesi üzerinde, “en iyi fiyat garantisi”
uygulamasına ilişkin açıklamalarda belirtilmektedir.
17-01/12-4
28/94
Tablo 1: “En İyi Fiyat Garantisi” Kapsamında Türkiye’ye Yönelik Şikâyet Sayısı ve Bu Kapsamda Tüketicilere
Yapılan Toplam Ödeme Tutarı
Yıl – Ay Şikâyet Sayısı Ödenen Tutar (Euro)
2014-1 (…..) (…..)
2014-2 (…..) (…..)
2014-3 (…..) (…..)
2014-4 (…..) (…..)
2014-5 (…..) (…..)
2014-6 (…..) (…..)
2014-7 (…..) (…..)
2014-8 (…..) (…..)
2014-9 (…..) (…..)
2014-10 (…..) (…..)
2014-11 (…..) (…..)
2014-12 (…..) (…..)
(95) Tablo 1’den de görülebileceği üzere 2014 yılında en iyi fiyat garantisi kapsamında Türkiye
konaklama tesislerine dönük olarak tüketicilerden toplam (…..) başvuru gelmiş ve bu
başvurulardan kabul edilenler kapsamında tüketicilere, toplamda yaklaşık (…..) tutarında
ödeme yapılmıştır15.
(96) BOOKINGCOM tarafından ayrıca 2009-2015 yıllarına ilişkin olarak, kendileri üzerinden
yapılan rezervasyonlara ilişkin veriler sunulmuş olup bu verilere aşağıdaki tabloda yer
verilmektedir:
Tablo 2: BOOKINGCOM’a Ait Çevrimiçi Rezervasyon Platformu Üzerinden Gerçekleşen İşlemler16
Kesin Kalınan İşlemler
Kesin Kalınan
Gecelik Odalar
Kesin Kalınan Toplam
İşlem Değeri (TİD)
Kesin Kalınan
Komisyonu
Komisyon
(%)
2009 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2010 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2011 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2012 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2013 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
201517 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Toplam (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
15 BOOKINGCOM tarafından daha sonra gönderilen bir başka yazıda 2015 yılında Türkiye’de yerleşik
mülklere yönelik en iyi fiyat garantisi kapsamında yapılan şikâyet sayısının toplam (…..); bu çerçevede
ödenen tutarın ise (…..) olduğu ifade edilmiştir.
16 BOOKINGCOM tarafından hazırlanan ilgili tabloda yer alan sayılar Euro cinsindendir (İşlemlerden ve
komisyon yüzdesinden ayrı olarak). Sayılar, misafirlerin çıkış tarihleri esas alınarak, kesin kalış tarihlerini
yansıtmaktadır. 2015 yılına ilişkin veriler Şubat tarihi itibarıyladır. Komisyon tutarı Türkiye’deki ortaklar
tarafından elde edilen tutarlar olup Türkiye’de kurulu tüzel kişinin gelirleri ile bağlantılı değildir. Toplam İşlem
Değeri (TİD), misafirin konaklama tesisine ödemiş olduğu tutardır (rezervasyon teyidinde belirtildiği üzere
birtakım vergiler hariçtir).
17 Şubat ayı itibarıyla.
17-01/12-4
29/94
(97) Yukarıda yer alan tablodan, BOOKINGCOM üzerinden yapılan rezervasyonlardan kesin
konaklamaya dönüşen işlem adedine, bu konaklamaların gece sayısı olarak ederine,
konaklamaların toplam işlem değerine ve bu konaklamaların gerçekleşmesi nedeniyle
BOOKINGCOM tarafından ödenen toplam komisyon miktarına ve bu komisyonun,
konaklama bedelinin yüzde kaçına tekabül ettiği hakkında bilgilere ulaşmak mümkündür.
Bu bilgilere ek olarak BOOKINGCOM tarafından hesaplanan tahmini Türkiye pazar
paylarına yer verilmiştir. Söz konusu tahmini pazar payı hesaplamaları18 aşağıdaki tabloda
yer almaktadır:
Tablo 3: BOOKINGCOM’a Ait Çevrimiçi Rezervasyon Platformu Üzerinden Gerçekleşen İşlemler
Ay Pazar Payı (%) Ay Pazar Payı (%) Ay Pazar Payı (%)
Oca.12 (…..) Oca.13 (…..) Oca.14 (…..)
Şub.12 (…..) Şub.13 (…..) Şub.14 (…..)
Mar.12 (…..) Mar.13 (…..) Mar.14 (…..)
Nis.12 (…..) Nis.13 (…..) Nis.14 (…..)
May.12 (…..) May.13 (…..) May.14 (…..)
Haz.12 (…..) Haz.13 (…..) Haz.14 (…..)
Tem.12 (…..) Tem.13 (…..) Tem.14 (…..)
Ağu.12 (…..) Ağu.13 (…..) Ağu.14 (…..)
Eyl.12 (…..) Eyl.13 (…..) Eyl.14 (…..)
Eki.12 (…..) Eki.13 (…..) Eki.14 (…..)
Kas.12 (…..) Kas.13 (…..) Kas.14 (…..)
Ara.12 (…..) Ara.13 (…..) Ara.14 (…..)
(98) BOOKINGCOM tarafından son olarak kendileri tarafından gerçekleştirilen reklam
faaliyetlerine ilişkin bilgiler sunulmuştur. Bu kapsamda, reklam faaliyetlerinin destek
şirketleri tarafından değil BOOKINGCOM tarafından gerçekleştirildiği, pazarlama
bütçesinin çoğunluğunun (…..) gibi arama motorlarındaki tıklama başına ödeme
reklamcılığı yoluyla gerçekleşen reklam faaliyetlerine harcanmakta olduğu belirtilmiştir.
(99) BOOKINGDOTCOM’un, yerinde incelemelerde elde edilen belgelerden anlaşılan
faaliyetlerinin “Yerel Destek Şirketleri” olarak tanımlanan destek şirketlerinin faaliyetleri
kapsamında olduğu ve söz konusu destek şirketlerinin, platformun konaklama tesisleri
tarafından en iyi şekilde kullanılmasını garanti altına alabilmek adına, zaman zaman
konaklama tesisleriyle iletişime geçebildikleri belirtilmiştir.
18 BOOKINGCOM tarafından kesin bir pazar payı sağlanamadığı, bunun yerine bazı varsayımlara dayanan
tahminlerin sunulduğu ve söz konusu tahmini hesaplamaya internet sitelerinde yer alan konaklama
tesislerinin dâhil edildiği belirtilmiştir. Buna göre pazar payı şu metodoloji izlenerek hesaplanmıştır: 1) 2012-
2014 yılları arasında, yalnızca ayda en az 1 çıkış yapıldığı kaydedilen tesisler dikkate alınmıştır. 2) Ardından
2012-2014 yılları arasında her ay için belirtilen tesislerden elde edilen aylık kesin kalınan odalar
hesaplanmıştır. (X) 3) Dikkate alınan tüm tesislerdeki toplam oda sayısı her bir aya bölünmekte ve söz konusu
ayda yer alan gün sayısı ile çarpılmaktadır. (Z) Elde edilen sonuç, potansiyel gecelik odaların sayısıdır. (Y)
4) Söz konusu ayın herhangi bir gününde ilk defa açılan tesisler söz konusu aya dâhil edilmemiştir. 5) Kesin
kalınan gecelik odalar ile potansiyel gecelik odalar arasındaki oran ay içerisindeki pazar payına ilişkin
tahmindir. [X/(Y*Z)] 6) Yıllık rakamlara ulaşmak için 12 ayın ortalaması kullanılmaktadır.
17-01/12-4
30/94
(100) BOOKINGCOM’un 2010-2015 yılları arasında Türkiye’de aktif olarak ticari faaliyet
yürütmekte olduğu konaklama tesisi sayılarına ilişkin bilgiler de sunulmuştur. Buna göre
BOOKINGCOM, Türkiye’de 2010 yılında (…..), 2011 yılında (…..), 2012 yılında (…..), 2013
yılında (…..), 2014 yılında (…..), 2015 yılında (…..) adet konaklama tesisi ile aktif19 olarak
ticari faaliyet yürütmüştür. Bununla birlikte, konaklama türlerinin ayrıştırılmasında baz
alınabilecek evrensel bir kılavuzun bulunmaması, önceden belirlenmiş bir “ev” tanımının
olmaması ve BOOKINGCOM tarafından kullanılan kategorilerin hangilerinin Kurum
tarafından “ev” olarak tanımlanan kategoride yer alacağının kesin bir şekilde
öngörülememesi gibi nedenlerle, bilgi talebinde kiralanan evlerin çıkarılması suretiyle
sunulması istenen söz konusu verilerin, ilgili dönemdeki tüm konaklama türlerini içerecek
şekilde sunulduğu belirtilmiştir.
(101) BOOKINGCOM vasıtasıyla gerçekleşen bir rezervasyonun, tamamlanan bir konaklamaya
döndüğü ilk tarihin 21.02.2001 olduğu, BOOKINGCOM’un Türkiye’de faaliyetlerine
başladığı ilk yıllarda faaliyetlerinin oldukça düşük seviyelerde gerçekleştiği, kesin
konaklama sayılarının 2001 yılında (…..), 2002 yılında (…..), 2003 yılında (…..) ve 2004
yılında (…..) olduğu, BOOKINGCOM tarafından Türkiye’de uygulanan en eski sözleşme
versiyonunun 2008 yılına ait olduğu ve söz konusu sözleşmede fiyat ve kontenjan paritesi
hükümlerinin olduğu, en iyi fiyat garantisi yükümlülüğünün Türkiye’de uygulanmadığı bir
dönemin olup olmadığı hakkında bir bilgiye sahip olunmadığı belirtilmiştir. Akabinde
BOOKINGCOM’un Türkiye’de faaliyet gösterdiği dönem boyunca sözleşmelerinde yer alan
MFC ve diğer parite koşullarına ilişkin hükümler ve ilgili hükümlerde bugüne kadar
gerçekleşen farklılıklar aşağıdaki gibi gösterilmiştir:
- Şubat 2008 tarihli “Genel Teslimat Şartları” sözleşmesinde yer alan fiyat ve
kontenjan paritesinin “(…..TİCARİ SIR…..).” şeklinde kaleme alındığı belirtilmiştir.
- 2009-2015 döneminde uygulanan “Genel Teslimat Şartları” sözleşmelerinde yer
alan “En İyi Fiyat Garantisi”ne yönelik tanımın içeriğinin büyük ölçüde benzerlik
gösterdiği belirtilmiştir. Anılan sözleşmelerde “En İyi Fiyat Garantisi”nin
“(.....TİCARİ SIR…..).” şeklinde tanımlandığı belirtilmiştir.
- Bunun yanı sıra 2009-2015 döneminde uygulanan söz konusu sözleşmelerin tüm
sürümlerinin aynı parite hükümlerini içerdiği ve sözleşmelerde yer alan parite
hükmünün ““(.....TİCARİ SIR…..).” şeklinde olduğu belirtilmiştir.
- Bunun yanında “Genel Teslimat Şartları” sözleşmesinin 2014 ve Türkiye'de
uygulanan hâlihazırda en güncel olan 2015 sürümlerinde yer alan parite hükmünün
ilaveten; ““(.....TİCARİ SIR…..).” hükmünü de içerdiği ifade edilmiştir.
(102) Bilgi yazısının devamında, en iyi fiyat garantisi uygulaması çerçevesinde Türkiye’deki
konaklama tesislerinde gerçekleşen konaklamalar bakımından gerçekleşen şikâyetlere20
ve ödenen cezalara ilişkin verilerin 2011 yılı öncesinde pek sağlıklı olmadığı belirtilerek
2011 yılında (…..) şikâyet olduğu ve karşılığında (…..) tutarında ceza ödendiği, 2012
yılında (…..) şikâyet olduğu ve karşılığında (…..) tutarında ceza ödendiği, 2013 yılında
(…..) şikâyet olduğu ve karşılığında (…..) tutarında ceza ödendiği, 2014 yılında (…..)
şikâyet olduğu ve karşılığında (…..) tutarında ceza ödendiği, 2015 yılında (…..) şikâyet
olduğu ve karşılığında (…..) tutarında ceza ödendiği belirtilmiştir.
19 Bir tesisin aktif olarak tanımlanabilmesi için, ilgili tesisin, belirlenen günde “açık ve rezervasyon yaptırılabilir”
olması, bir başka deyişle, ilgili tesisin gelecek 12 ila 16 ay içerisinde BOOKINGCOM üzerinden en az bir oda
tesis ediyor olması gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca, bir konaklama tesisinin geçici olarak kabul edilen
sebeplere dayanarak (örn. faturasının tahsil edilmemiş olması veya mevcut odasının bulunmaması vb.) geçici
olarak “kapalı” atfedilmesi durumunda da, ilgili tesisin son 12 aylık dönemde en az bir günlük oda tahsis etmiş
olması şartıyla, ilgili tesisin “aktif” olarak tanımlanabileceği belirtilmiştir.
20 Söz konusu şikâyetlerin ise herhangi bir ülkede yaşayan BOOKINGCOM müşterilerince yapılmış olduğu,
Türkiye’de yaşayan müşterilerce yapılan şikâyetlerle sınırlı olmadığı ifade edilmiştir.
17-01/12-4
31/94
(103) İlgili yazıda ayrıca, BOOKINGCOM tarafından 2009-2015 yılları arasında uygulanan en
düşük ve en yüksek komisyon oranlarına ve konaklama tesislerinin sayısının komisyon
oranlarına göre sınıflandırılmasına yer verilmiştir. Buna göre, BOOKINGCOM tarafından
uygulanan en yüksek komisyon oranı 2009 yılında (…..), 2010 yılında (…..), 2011 yılında
(…..), 2012 yılında (…..), 2013 yılında (…..), 2014 yılında (…..), 2015 yılında (…..) olarak,
BOOKINGCOM tarafından uygulanan en düşük komisyon oranı 2009 yılında (…..), 2010
yılında (…..), 2011 yılında (…..), 2012 yılında (…..), 2013 yılında (…..), 2014 yılında (…..),
2015 yılında (…..) olarak gerçekleşmiştir. Konaklama tesisleri, komisyon oranlarına göre
sınıflandırıldığında, tesislerin (…..)’sinin (…..) aralığında, tesislerin (…..) aralığında,
tesislerin (…..) aralığında, (…..) aralığında, tesislerin (…..) aralığında, tesislerin (…..)
aralığında, tesislerin %(…..) aralığında, tesislerin (…..) üzerinde, tesislerin (…..) aralığında
komisyonla çalıştığı, esasen BOOKINGCOM’un Türkiye’de sabit oranlı bir komisyon
sistemi uyguladığı ve tüm konaklama tesisleri bakımından komisyonun (…..) oranında
belirlendiği ancak “Tercihli Otel Programı”na (Preferred Program) dahil olan konaklama
tesisleri bakımından komisyon oranının (…..) olarak uygulandığı, bu programa katılan
konaklama tesislerinin, belli koşulları karşılamaları durumunda, belirli destinasyonlara
yönelik olarak yapılan arama sonuçları sıralamasında diğer konaklama tesislerinden daha
yüksek bir sıralamada yer alabildikleri, konaklama tesislerinin daha fazla misafir
çekebilmek adına belirli tarihler ve dönemler için değişken komisyon oranlarını kabul
edebildikleri belirtilmiştir.
I.4.3.3. Konaklama Tesislerinin BOOKINGCOM’un Dosya Konusu Uygulamalarına
İlişkin Görüşleri
(104) (…..) tarafından gönderilen görüş yazılarında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(105) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(106) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(107) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(108) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(109) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(110) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(111) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(112) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(113) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(114) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(115) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(116) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(117) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir. (…..) ve
(…..) tarafından gönderilen görüş yazısında (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(118) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(119) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) dile getirilmiştir.
(120) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(121) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(122) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(123) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
17-01/12-4
32/94
(124) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(125) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(126) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(127) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(128) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(129) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(130) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(131) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir. (…..)
tarafından gönderilen görüş yazısında da (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(132) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir. (…..)
tarafından gönderilen görüş yazılarında (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(133) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(134) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(135) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(136) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(137) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(138) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(139) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(140) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(141) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(142) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(143) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(144) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(145) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(146) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(147) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(148) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(149) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) belirtilmiştir.
(150) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(151) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(152) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında;
(…..TİCARİ SIR…..)
belirtilmektedir.
17-01/12-4
33/94
(153) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında;
(…..TİCARİ SIR…..)
ifade edilmiştir. Kontenjan paritesine ilişkin olarak teşebbüs tarafından (…..TİCARİ SIR….)
belirtilmiştir.
(154) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(155) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
I.4.3.4. Yerli Çevrimiçi Rezervasyon Platformlarının BOOKINGCOM’un Dosya
Konusu Uygulamalarına İlişkin Görüşleri
(156) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(157) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(158) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(159) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(160) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(161) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..)21 ifade edilmiştir.
(162) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(163) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(164) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(165) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(166) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(167) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(168) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(169) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(170) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(171) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(172) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(173) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(174) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(175) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(176) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(177) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
21 İncoming seyahat acenteleri iki farklı şekilde faaliyet gösterebilmektedirler. İlkinde yurtdışında yer alan tur
operatörleri otellerle anlaşmakta ve tur organize etmekte, Türkiye’ye gelişte havaalanı-otel arası transferlerin
ve gezi yerlerine ulaşımın sağlanması için incoming acentelerle çalışmaktadır. İkinci durumda ise
yurtdışındaki operatör adına incoming acente otellerle anlaşmakta ve yurtdışındaki operatörün bunun üzerine
organize ettiği turlar bakımından yine transfer ve ulaşım hizmetleri sağlamaktadır.
17-01/12-4
34/94
(178) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(179) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(180) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(181) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(182) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(183) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında;
(…..TİCARİ SIR…..)
ifade edilmiştir.
(184) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında;
(…..TİCARİ SIR…..)
ifade edilmiştir.
(185) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(186) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(187) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(188) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(189) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
I.4.3.5. Yabancı Çevrimiçi Rezervasyon Platformlarının BOOKINGCOM’un Dosya
Konusu Uygulamalarına İlişkin Görüşleri
(190) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(191) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(192) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(193) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(194) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(195) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(196) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(197) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(198) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(199) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(200) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(201) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..)22 ifade edilmiştir.
22 Global Distribution Systems-Küresel Dağıtım Sistemleri. Küresel dağıtım sistemi, bir şirket tarafından
işletilen ve seyahat servis sağlayıcısı teşebbüsler (havayolları, oteller, araç kiralama şirketleri) ile seyahat
acenteleri arasında otomatik alım satım işlemleri yapılmasına olanak veren bir altyapıya verilen isimdir.
17-01/12-4
35/94
(202) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(203) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(204) (…..) tarafından gönderilen görüş yazılarında;
(…..TİCARİ SIR…..)23
ifade edilmiştir.
(205) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(206) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(207) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(208) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(209) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(210) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(211) (…..) tarafından gönderilen görüş yazılarında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
(212) (…..) tarafından gönderilen görüş yazısında; (…..TİCARİ SIR…..) ifade edilmiştir.
I.4.4. Dosya Kapsamında Elde Edilen Bilgiler Çerçevesinde Yapılan Sayısal Analizler
(213) Soruşturmaya konu olan iddia, BOOKINGCOM tarafından gerçekleştirilen “en iyi fiyat
garantisi” uygulamasının 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerini ihlal ettiğine ilişkindir.
Bu kapsamda yapılan incelemeler çerçevesinde gerek inceleme tarafı teşebbüslerden
gerek üçüncü tarafdan birçok bilgi talep edilerek birtakım analizler gerçekleştirilmiştir.
I.4.4.1. Çevrimiçi Konaklama Rezervasyon Platformu Hizmetleri Pazarında Pazar Payı
Analizi
(214) Dosya kapsamında ilgili pazarın büyüklüğünün belirlenebilmesi için çevrimiçi konaklama
rezervasyon platformu hizmetleri sunan teşebbüslerden, 2010-2015 dönemine ait olmak
üzere, çalıştıkları tesis sayıları, Türkiye’de çalışılan konaklama tesislerinden alınan
komisyon oranlarının yer aldığı aralık (en düşük-en yüksek komisyon oranları), internet
sitesinden gerçekleşen işlemler bakımından kesin kalınan işlem sayısı, kesin kalınan
gecelik odalar, kesin kalınan toplam işlem değeri, kesin kalınan komisyon tutarı ve
komisyon oranı ile internet sitesinin aldığı ziyaretçi sayısı, tıklanma/görüntülenme sayısı
bilgileri talep edilmiş olup söz konusu bilgilerden, çalışılan tesis sayıları, kesin kalınan
gecelik odalar ve kesin kalınan komisyon tutarı özelinde çeşitli sayısal analizler
gerçekleştirilmiştir. Söz konusu analizlerin gerçekleştirilmesinin altında yatan amaç,
çevrimiçi konaklama rezervasyon platformu hizmetleri pazarında yaşanan büyümenin ve
başta soruşturma tarafı teşebbüsler olmak üzere pazardaki oyuncuların pazar payları ile
pazar paylarında yaşanan değişimlerin farklı kriterler bakımından karşılaştırmalı olarak
değerlendirilebilmesine zemin sağlamaktır. Bu çerçevede yapılan sayısal analizlere
aşağıda yer verilmektedir.
23 Tüketicilerin rezervasyon yapabilmesi için üçüncü kişilerin kendi internet siteleri üzerinden özel etiketli veya
etiketsiz olarak (“White” veya “Private Label Basis”) oda sunmalarını sağlayan bir üye programıdır.
17-01/12-4
36/94
(215) İlgili analizlerin yapılabilmesi için konaklama tesisleri ve rakiplerden elde edilen bilgiler
çerçevesinde pazarda faaliyet gösterdiği tespit edilen tüm platformlardan bilgi talep
edilmiştir. İlgili teşebbüslerden bir kısmı küresel ölçekte faaliyet göstermekte olup bu
nedenle iletişime geçilememiştir. İletişime geçilen küresel oyuncuların birçoğu da
Türkiye’deki faaliyetlerinin oldukça sınırlı olduğunu ifade etmiştir. Öte yandan, Türkiye’deki
çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarının toplam büyüklüğüne ilişkin
herhangi bir veri bulunmamaktadır. Bu nedenlerle yapılan analizlere dâhil edilemeyen
çevrimiçi platformlar bulunmakla birlikte, konaklama pazarından elde edilen bilgiler
çerçevesinde bu platformların pazar paylarının toplam pazarın en fazla %5’i seviyesinde
olabileceği tahmin edilerek incelemeye konu teşebbüsün ve rakiplerinin toplam pazar
içerisindeki payı hesaplanmıştır.
(216) Söz konusu tahminin hesaplanabilmesi amacıyla 60 konaklama tesisi örneklem olarak
seçilmiş ve bu tesislerden gelen veriler değerlendirilmiştir. Örneklem içerisinde yer alan 60
konaklama tesisinin; 59’unun BOOKINGCOM, 51’inin EXPEDIA, 47’sinin HRS, 27’sinin
AGODA ile çalıştığı tespit edilmiştir. Buna karşın analizlerde yer verilmeyen platformlarla
en fazla yedi konaklama tesisinin çalıştığı görülmüştür. Ayrıca örneklem içerisinde yer alan
konaklama tesislerinden talep edilen bilgiler çerçevesinde platformların dağılımına
bakılmıştır. Buna göre, örneklem içerisinde yer alan konaklama tesisleri içerisinde
BOOKINGCOM’un payının 2014 yılında (…..), EXPEDIA’nın payının (…..), diğer
platformların toplam payının ise (…..) olduğu görülmüştür. Konaklama tesislerince tek tip
veri sağlanmasındaki güçlükler nedeniyle “Diğer” başlığı altında EXPEDIA’nın da bir kısım
satışlarının yer aldığı anlaşılmaktadır. Söz konusu (…..)’lik paya sahip “Diğer” başlığı içinde
analizlere dâhil edilmiş olan 29 adet platform da bulunmaktadır24. Bunlar dikkate
alındığında, analizlere dâhil edilemeyen teşebbüslerin pazar paylarının oldukça düşük
düzeyde olacağı değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, analizlere dâhil edilmeyen
teşebbüslerin pazar payının en fazla %5 seviyesinde olabileceği tahmin edilmiştir. Özellikle
aşağıda Tablo 4 ve Tablo 5’te yer alan ve örneklem içinde yer alan tesislerden sırasıyla 47
adediyle çalışan HRS’nin incelenen tüm yıllar içerisinde pazar payının (…..), 27 adediyle
çalışan AGODA’nın (…..), altı adediyle çalışan OTELZ’in (…..) seviyesinde pazar payına
sahip olduğu dikkate alındığında, analize dâhil edilemeyen platformlar için belirlenen pazar
payının olabilecek en üst seviyede belirlendiği değerlendirilmektedir. Bununla birlikte
Bundeskartellamt tarafından verilen HRS kararında da benzer bir soruna çözüm olarak
oldukça küçük ölçekte faaliyet gösteren uluslararası platformlara %5’lik bir pazar payı
atanmıştır.
Şekil 1: Komisyon Miktarları Bakımından Pazar Payları (%)
(…..TİCARİ SIR…..)
24 Varsayımsal olarak “Diğer” başlığı altındaki hiçbir oyuncunun pazar payına ulaşılamadığı kabul edilse dahi,
BOOKINGCOM’un komisyon miktarı bazında elde ettiği pazar payının 2011-2014 yıllarında %40’ın üzerinde,
geceleme sayısı bakımından ise 2012-2014 yıllarında %40’ın üzerinde olduğu görülmektedir.
17-01/12-4
37/94
Tablo 4: Komisyon Miktarları Bakımından Pazar Payları (%)25
Platform 2010 2011 2012 2013 2014
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
25 Pazar payları “%0” olarak görülen teşebbüslerin pazarda faaliyetleri olmadığı anlamına gelmeyip, sadece
oransal olarak %1’den daha az ve %0’a yuvarlanabilir düzeyde faaliyeti olduğu anlamına gelmektedir.
17-01/12-4
38/94
(217) Konaklama tesisleri, konuk, tesiste konakladıktan (geceledikten) ve ödemeyi (geceleme
sayısı x geceleme bedeli) yaptıktan sonra çevrimiçi platformlara belli bir oranda komisyon
ödemesi yapmakta, çevrimiçi platformların gelir kalemini de söz konusu ödemeler
oluşturmaktadır. Çevrimiçi platformların büyük kısmı bu şekilde çalışmakta iken ilgili ürün
pazarına dâhil edilen teşebbüslerin bir kısmı da kâr payı usulüne göre çalışmaktadır.
Yukarıda yer verilen Şekil 1 ve Tablo 4’te çevrimiçi rezervasyon platformlarının söz konusu
komisyon ve kâr payı gelirleri çerçevesinde hesaplanan pazar paylarına yer verilmektedir.
İlgili pazar payları incelendiğinde, BOOKINGCOM’un pazar payının, rakiplerinden farklı
olarak yıllar bazında artış eğiliminde olduğu, 2010 yılında (…..) olan pazar payının, 2014
yılında (…..)’e kadar yükseldiği görülmektedir. En yakın rakip konumundaki EXPEDIA’nın
ise, BOOKINGCOM’un tersine yıllar bazında pazarda güç kaybettiği, 2010 yılında (…..)
olan pazar payını koruyamayarak 2014 yılı itibarıyla (…..) seviyesine gerilediği
görülmektedir. Pazarda faaliyet gösteren diğer beş büyük çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platformunun pazar paylarının %1 ila %10 arasında dalgalandığı, diğer
teşebbüslerin pazar paylarının ise genel itibarıyla %1’in altında kaldığı görülmektedir.
(218) Çevrimiçi konaklama rezervasyon platformları üzerinden gerçekleştirilen rezervasyonlar
çerçevesinde kesin kalınan geceleme sayısı verileri kullanılarak hesaplanan pazar
paylarına aşağıda Şekil 2 ve Tablo 5’te yer verilmektedir.
Şekil 2: Geceleme Sayıları Bakımından Pazar Payları (%)
(…..TİCARİ SIR…..)
17-01/12-4
39/94
Tablo 5: Geceleme Sayısı Bakımından Pazar Payları (%)
Teşebbüs 2010 2011 2012 2013 2014
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(219) Şekil 2 ve Tablo 5 incelendiğinde, komisyon ve kâr payı gelirleri çerçevesinde hesaplanan
pazar paylarına benzer şekilde, BOOKINGCOM’un geceleme sayısı bakımından sahip
olduğu pazar payının, yıllar bazında hızlı bir artış eğiliminde olduğu ve 2010 yılında (…..)
seviyesinde olan pazar payının 2014 yılında (…..) seviyelerine ulaştığı görülmektedir.
BOOKINGCOM’un pazardaki en yakın rakiplerinden sadece üçünün (…..) 2010 yılında
(…..) seviyesinin üzerinde pazar payına sahip olduğu, ancak yıllar içinde (…..)’nun pazar
payının düşmesi neticesinde, (…..) seviyesinin üzerinde pazar payına sahip teşebbüs
sayısının ikiye düştüğü görülmektedir. Pazarda faaliyet gösteren diğer rakiplerin pazar
payları ise (…..) seviyesinin altında seyretmektedir.
17-01/12-4
40/94
(220) Pazar paylarında meydana gelen yüzdesel değişiklikler pazardaki büyümeyle birlikte
değerlendirilmelidir. Aşağıdaki tabloda, çevrimiçi rezervasyon platformu hizmetleri
pazarının toplam büyüklüğü ile komisyon/kâr payı geliri bakımından en büyük yedi
platformun gelirlerindeki yıllar bazında görülen değişimlere yer verilmektedir. Ayrıca Tablo
6’da ise toplam pazarın ve BOOKINGCOM’un bir önceki yıla göre büyüme oranlarına yer
verilmektedir.
Şekil 3: Platformların Komisyon/Kâr Payı Gelirleri Bakımından Pazar Büyüklüğü
(…..TİCARİ SIR…..)
Tablo 6: Platformlarca Alınan Komisyon Tutarları Bakımından Bir Önceki Yıla Göre Toplam Pazarda ve
BOOKINGCOM’un Gelirlerinde Gözlemlenen Büyüme (%)
Tarih Pazar BOOKINGCOM
2011 (…..) (…..)
2012 (…..) (…..)
2013 (…..) (…..)
2014 (…..) (…..)
(221) Şekil 3 ve Tablo 6 birlikte değerlendirildiğinde; yıllar bazında çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platformu hizmetleri pazarının oldukça hızlı bir büyüme eğiliminde olduğu,
pazardaki en büyük teşebbüs olan BOOKINGCOM’un ise toplam pazardan daha hızlı bir
şekilde büyüyerek pazar payını artırdığı görülmektedir. Bu durum, tarafça çalışılan veya
sözleşme ilişkisi bulunan tesis sayılarına bakıldığında da görülebilmektedir. Aşağıda yer
verilen ve platformlarca çalışılan veya sözleşme ilişkisi bulunan tesis sayılarını gösteren
Şekil 4’te BOOKINGCOM ve pazardaki görece en büyük rakiplerine yer verilmiştir.
Şekil 4: Platformlarca Çalışılan veya Sözleşme İlişkisi Bulunan Konaklama Tesisi Sayıları26
(…..TİCARİ SIR…..)
(222) Şekil 4 incelendiğinde Türkiye’deki toplam konaklama tesisi sayısında 2010 ila 2014 yılları
arasında ciddi bir artış görülmediği ve tesis sayısının 12.000 civarında dalgalandığı
görülmektedir. Aynı dönemde BOOKINGCOM’un çalıştığı tesis sayısında (…..) oranında
artış yaşandığı ve 2010 yılında (…..) olan anlaşmalı tesis sayısının, her yıl düzenli şekilde
artarak 2014 yılı itibarıyla (…..) ulaştığı görülmektedir. BOOKINGCOM’un çalıştığı tesis
sayısında gerçekleşen söz konusu artışa karşın, en büyük rakiplerinin hiçbirinin çalıştığı
tesis sayısında benzer oranda bir artış yaşanmadığı ve rakiplerin çalıştığı tesis sayısının
en fazla (…..) bandına kadar çıkabildiği tespit edilmiştir.
(223) Sonuç olarak, BOOKINGCOM’un çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformu hizmetleri
pazarındaki konumuna bakıldığında; gerek pazar payı ve pazar payının yıllar içinde
gösterdiği büyüme, gerekse de çalıştığı tesis sayısı ve çalıştığı tesis sayısında yıllar içinde
yaşanan artış bakımından rakipleriyle arasında ciddi farklar olduğu görülmektedir.
26 Toplam tesis sayısının hesaplamasında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel
Müdürlüğü tarafından hazırlanan konaklama istatistiklerinden yararlanılmıştır. Platformlarca çalışılan tesis
sayısı ise platformlardan talep edilmiştir.
17-01/12-4
41/94
I.4.4.2. Çevrimiçi Konaklama Rezervasyon Platformu Hizmetleri Pazarında Tüketici
Nezdinde Bilinirlik Analizi
(224) Dosya kapsamında, internet sitelerinin ziyaret sayısına veya link veren site sayısına göre
sıralamalarını yapan Alexa.com27 üzerinden Türkiye’de gerçekleşen internet trafiği baz
alınarak çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformlarının elde ettikleri sıralamalara ilişkin
bir analiz yapılmıştır. Söz konusu analizin amacı, pazar paylarına ilişkin olarak yapılan ve
yukarıda yer verilen analizlere ek olarak BOOKINGCOM’un ve rakiplerinin, tüketici
tarafındaki konumlarına ilişkin ilave bir bilgi edinmektir. Pazar paylarına ilişkin olarak
yukarıda sunulan analiz, gerçekleşen rezervasyon işlemlerini temel almakta olup aşağıda
sunulan analiz ise yerli ve küresel tüketicinin sadece arama ve karşılaştırma hizmetini
almaya yönelik davranışlarını dikkate almaktadır. Bu kapsamda yapılan analize aşağıda
yer verilmektedir:
Tablo 7: Çevrimiçi Konaklama Rezervasyonu Platformlarının İnternet Trafiği Verileri28
Teşebbüs Ziyaret Sayısı - Türkiye Sıralaması
Ziyaret Sayısı - Dünya
Sıralaması Link Veren Site Sayısı
BOOKINGCOM 104 111 61.555
(…..) 253 13.599 388
(…..) 493 27.456 2.673
(…..) 598 31.269 253
(…..) 723 38.865 297
(…..) 762 41.155 200
(…..) 1.119 57.696 234
(…..) 1.693 99.736 136
(…..) 1.907 436 12.125
(…..) 2.888 188.196 84
(…..) 10.454 3.437 2.293
(…..) - 532.299 341
(…..) - 9.283 3.164
(…..) - 524.207 235
(225) Yukarıda yer alan Tablo 7’den de görüldüğü üzere, BOOKINGCOM, hem Türkiye’de hem
de dünyada bu alanda en çok ziyaret edilen internet sitesidir. İnternet trafiği verileri
sıralamasına göre, BOOKINGCOM’un Türkiye’deki en yakın rakibi olan (…..), Türkiye’de
kendisine 253. sırada yer bulurken, dünya sıralamasında ise BOOKINGCOM’un oldukça
aşağısında kalmaktadır. Ayrıca, ilgili tabloda dikkat çeken bir diğer husus, dünya sıralaması
BOOKINGCOM’a en yakın teşebbüs olan (…..)’nın, Türkiye’deki sıralamada oldukça
gerilerde kalmış olmasıdır. Bunun yanında BOOKINGCOM, herhangi bir şekilde
BOOKINGCOM’a atıf yapan site sayısı bakımından yapılan sıralamada en yakın rakibinin
bile oldukça (beş katı kadar) üzerindedir. Bu durum BOOKINGCOM’un gerek dünyadaki
gerek de Türkiye’deki bilinirliğinin ve tüketicilere erişim imkânlarının rakiplerine kıyasla
daha fazla olduğunu göstermektedir.
27 , Erişim Tarihi: 18.05.2016.
28 Ziyaret sayısına göre sıralama, adı geçen sitelerin tüm internet siteleri arasındaki sıralamasını
göstermektedir. Sitelerin sıralamasının, turizm ya da seyahat gibi özel bir konu başlığı altında yapılması, o
yönde bir veri seti bulunmadığından mümkün olmamıştır. Ayrıca, tablodaki “Link Veren Site Sayısı”
sütununda yer alan veriler, ilgili sitenin herhangi bir şekilde adının geçtiği ya da doğrudan link verildiği internet
sitesi sayısını göstermektedir.
17-01/12-4
42/94
I.4.4.3. Otel Pazarının Yapısına İlişkin Analiz
(226) Dosya kapsamında yapılan ve yukarıda yer verilen analizlere ek olarak, T.C. Kültür ve
Turizm Bakanlığı’nın (Bakanlık) internet sitesinde yer alan Tesis İstatistikleri’nden29
faydalanılmak suretiyle Türkiye’de faal olan ve Bakanlık veya Mahalli İdare belgeli tesislere
ilişkin olarak bazı analizler yapılmıştır. Bu çerçevede Türkiye’deki konaklama tesislerinin;
tesis sayısı ve oda sayısına göre yüzdesel olarak büyüklüklerini ortaya koymak
amaçlanmıştır. Söz konusu analizlere aşağıda yer verilmektedir:
Şekil 5: Ortalama Oda Sayılarına Göre Sınıflandırılmış Tesislerin, Oda ve Tesis Sayısı Bakımından
Yüzdesel Büyüklükleri30
(227) Yukarıda yer alan Şekil 5’e, Mahalli İdareler tarafından belgelendirilerek faaliyet gösteren
konaklama tesisleri ile Bakanlık tarafından turizm işletme belgesi ile belgelendirilerek
faaliyet gösteren konaklama tesislerine ilişkin istatistiklerin birleştirilmesi suretiyle
ulaşılmıştır31. Şekil 5’te tesisler oda sayısına göre; 100 ve daha fazla sayıda odaya sahip
tesisler, 40 ila 100 arası bir sayıda odaya sahip tesisler, 40 ve daha az sayıda odaya sahip
tesisler olmak üzere sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.
(228) Yapılan sınıflandırma sonucunda, çoğunlukla dört ve beş yıldıza sahip konaklama
tesislerinden oluşan, 100 ve daha fazla sayıda odaya sahip tesislerin; Türkiye’deki toplam
tesislerin %11’ini oluşturdukları ancak aynı zamanda Türkiye’deki toplam oda sayısının
%49’una sahip oldukları anlaşılmıştır. Söz konusu durum, bu tesislerin sayıca az
olmalarına karşın, yüksek oda kapasitesine sahip olmalarından kaynaklanmaktadır.
Çoğunlukla otel, motel, butik otel, pansiyon gibi tesislerden oluşan, 40 ve daha az sayıda
odaya sahip tesislerin; Türkiye’deki toplam tesislerin %81’ini oluşturdukları, ancak aynı
zamanda Türkiye’deki toplam oda sayısının %41’inin söz konusu otellere ait olduğu
anlaşılmıştır. Söz konusu durum, bu tesislerin sayıca çok olmalarına karşın, düşük oda
kapasitesine sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Çoğunlukla üç yıldıza sahip oteller ve
apart konaklama tesislerinden oluşan, 40 ila 100 arası bir sayıda odaya sahip tesislerin ise;
Türkiye’deki toplam tesislerin %8’ini oluşturdukları ve Türkiye’deki toplam oda sayısının
%10’unun söz konusu oteller bünyesinde yer aldığı anlaşılmıştır.
29,
,
Erişim Tarihi:21.12.2015, 19.01.2016, 03.03.2016, 27.05.2016.
30 Konaklama tesisleri Bakanlık tarafından çeşitli kriterlere göre (örn. beş yıldızlı oteller) sınıflandırılmış olup
şeklin hazırlanmasında tesislere her bir sınıflandırma bazında düşen ortalama oda sayıları kullanılmıştır.
31 Turizm Yatırım Belgesi, turizm sektörü yatırımcılarına, tespit edilen yatırım dönemi için verildiğinden,
Turizm Yatırım Belgeli Tesisler, yapılan hesaplamalara dâhil edilmemiştir.
Oda Sayısı
100 ve daha fazla odaya sahip tesisler
100 ila 40 aralığında odaya sahip tesisler
40 ve daha az sayıda odaya sahip tesisler
Tesis Sayısı
100 ve daha fazla odaya sahip tesisler
100 ila 40 aralığında odaya sahip tesisler
40 ve daha az sayıda odaya sahip tesisler
17-01/12-4
43/94
I.5. Değerlendirme
(229) Soruşturma konusu iddia, BOOKINGCOM tarafından gerçekleştirilen “en iyi fiyat garantisi”
uygulamasının 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerini ihlal ettiğine ilişkindir. Bu
kapsamda öncelikle literatürdeki tartışmalar ve çeşitli rekabet otoritelerince verilmiş kararlar
çerçevesinde, “en iyi fiyat garantisi” uygulamalarının niteliği ve rekabet üzerindeki etkileri
ele alınmıştır. Sonrasında ise, incelemeye konu teşebbüsün çift taraflı pazar niteliği
gösteren çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarındaki konumu
incelenerek, iddia konusu eylemler 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddeleri bakımından
değerlendirilmiştir.
I.5.1. En İyi Fiyat Garantisi Kavramı ve Rekabete Etkileri
(230) En çok kayrılan müşteri/ülke koşulu (most favoured customer/ most favoured nation
clause), sağlayıcı tarafından, diğer alıcılara önerilen daha uygun fiyat ve sözleşme
koşullarının, kayrılan alıcıya da önerilmesi yükümlülüğünü ifade etmektedir32. Literatürde
bu koşul aynı zamanda, fiyat parite koşulu (price parity clause) olarak da bilinmektedir33.
(231) MFC koşulları, ürünlerin alım-satımı ve yeniden satışına ilişkin klasik dikey sözleşmelerde
bulunabileceği gibi son dönemde platform niteliğine sahip çevrimiçi perakendeciler ile bu
platformda satılan ürünlerin sağlayıcıları arasındaki sözleşmelerde de görülmektedir.
Sözleşmelerde yer alan MFC koşulları rekabeti kısıtlayıcı etkiler doğurabilmesinin yanı sıra
etkinlik doğurucu nitelik de taşıyabilmektedir. Bu yüzden, MFC koşulları değerlendirilirken,
koşuldan yararlanan tarafın pazardaki konumuna, pazarın ve koşulun özellikleri
çerçevesinde yaratılan etkilere bakılması gerekmektedir.
I.5.1.1. MFC Koşullarının Etkinlik Doğurucu Özellikleri
I.5.1.1.1. Ticari İlişkiye Özgü Yatırımların Teşviki
(232) Bazı dikey ilişkilerde alıcının, sağlayıcıyla ticari ilişkilerine devam edebilmek amacıyla,
sadece bu sağlayıcının ürünlerine yönelik kayda değer bir yatırım yapması gerekebilir.
Sadece belirli bir sağlayıcının ürünlerinin satış ve dağıtımını yapmaya imkân veren bir
dağıtım sisteminin kurulması ve çalışanların eğitilmesi gibi yatırımlar bu türdendir. İlişkiye
özgü yatırımların varlığı halinde, sağlayıcı değiştirmek neredeyse aynı yatırımı yeniden
yapmak kadar maliyetli de olabilecektir. Sağlayıcının yeni müşteriler çekebilmek için
rakiplere fiyat indirimi uygulamaya başvurması durumunda, alıcı, yatırımlarının karşılığını
alamama riskiyle karşı karşıya kalabilecektir. Dolayısıyla alıcının, böyle durumda ticari
ilişkiye özgü yatırım yapma güdüsü kırılabilecektir. Literatürde “vazgeçme problemi”34
olarak bilinen bu problem, MFC koşulu sayesinde, rakip alıcıların ürünleri daha ayrıcalıklı
fiyatlarla elde edemeyeceği alıcıya garanti edilmek suretiyle çözülebilmektedir. Vazgeçme
probleminin çözümüyle birlikte, ticari ilişkilerde tüketici refahını artırıcı ilişkiye özgü
yatırımlar teşvik edilmektedir.
32 WHISH, R. ve D. BAILEY (2015), Competition Law, Eighth Edition, Oxford University Press, Oxford, s.668
33 VANDENBORRE, I. ve M. J. FRESE (2014), “Most Favoured Nation Clauses Revisited”, European
Competition Law Review, Vol: 35, No: 12, s.588
34 KARAKURT, A. (2005), “Ekonomik ve Hukuki Açıdan Piyasa Kapama Etkisi”, Uzmanlık Tezi, Rekabet
Kurumu, Ankara.
17-01/12-4
44/94
I.5.1.1.2. İşlem Maliyetlerinin Azaltılması
(233) MFC koşullarının tarafının en iyi fiyatı alabilmek için sık aralıklarla yaptığı pazarlıklarla ilgili
işlem maliyetlerini azaltma olasılığı da bulunmaktadır. Pazarlıkların ve işlem maliyetlerinin
azaltılmasıyla daha düşük fiyatlardan daha hızlı ürün tanıtımları sağlanabilmektedir35. Öte
yandan MFC koşullarıyla elde edilen bu etkinlik kazanımı, koşula uyulup uyulmadığının
kontrol edilmesinin ortaya çıkardığı denetim maliyetleri nedeniyle azaltılacaktır36.
(234) Diğer yandan, MFC tarafı olan alıcı, rakip alıcıların pazarlık yoluyla elde ettiği fiyatlardan
herhangi bir maliyete katlanmaksızın yararlanmış da olabilecektir. MFC koşulu sayesinde,
tekrarlanan işlem maliyetlerinden kaçınmak suretiyle kazanılan maliyet tasarrufundan,
sadece MFC tarafı olan alıcı faydalanmaktadır. Diğer alıcılar, kazanılan bu maliyet
tasarrufundan faydalanamadığından, bu yararın pazarın geneline, dolayısıyla pazardaki
rekabete olumlu etki yapıp yapmadığı konusunda bir netlik yoktur. Pazarda önemli sayıda
alıcının MFC koşullarından faydalanması durumunda ise rakiplerin (MFC koşulları
nedeniyle pazardaki diğer alıcılar karşısında avantaj elde edemeyeceklerinden) daha iyi
fiyatlar için pazarlık güdüsü de düşük olacaktır.
I.5.1.1.3. Bedavacılık Probleminin Önlenmesi ve Markanın Korunması
(235) MFC koşulları, bedavacılık probleminin çözümüne de katkıda bulunabilmektedir. Özellikle
çevrimiçi platform pazarları gibi çift taraflı pazarlar bakımından bu fayda önem arz
etmektedir. Platformların faaliyet gösterdiği çift taraflı pazarlarda pazarın farklı tarafındaki
müşteriler platformun sunduğu hizmet karşılığında ödeme yapma konusunda
farklılaşabilmektedir. İncelemeye konu platformun da gelirini, sadece yapılan
rezervasyonlar üzerinden konaklama tesislerinin ödediği komisyonların oluşturması
nedeniyle benzer bir durum söz konusudur. Konaklama tesislerinin araştırma/arama-
karşılaştırma ve rezervasyon hizmetlerine ilişkin fiyatlamanın ayrıştırılmış olmaması
nedeniyle konaklama tesisleri bakımından bedavacılık riski doğmakta olup MFC koşulları
–özellikle dar MFC olarak tanımlanan koşullar- bu riski önleyebilecektir. İlgili koşullar,
konaklama tesislerinin platformun sunduğu tanıtım hizmetinden ücretsiz olarak
yararlanmalarına rağmen, kendi kanallarından komisyon ödemeden daha düşük fiyatlara
rezervasyon yapma imkânlarını ortadan kaldırmaktadır.
(236) MFC koşulları ayrıca, yüksek kaliteye ya da daha geniş hizmet sunan bir platforma yapılan
yatırımın korunmasını sağlayabilmekte ve diğer platformların bu yatırımdan bedava
yararlanmasını önleyebilmektedir. Müşterilerin, yüksek kaliteli platformun sunduğu satış
öncesi hizmetten bedava yararlanıp işlemi, düşük maliyet/düşük kaliteli diğer bir platform
üzerinden gerçekleştirme ihtimali vardır. MFC koşulu sayesinde, düşük maliyet/düşük
kaliteli diğer platformların daha düşük fiyatla satış yaparak, bu yatırımdan bedava
yararlanması önlenebilmektedir. Bedavacılık probleminin önlenmesiyle, yüksek kaliteli
platformların hizmetlerinin ve yatırımlarının geliştirilmesine katkıda bulunulmuş
olunmaktadır37.
35 VANDENBORRE, I. ve M. J. FRESE (2014), “Most Favoured Nation Clauses Revisited”, European
Competition Law Review, Vol: 35, No: 12, s.589.
36 Gonzalez-Diaz, F ve Bennett, M (2015), The Law and Economics of Most-favoured Nation Clauses,
Competition Law and Policy Debate, Vol:1(3).
37 JUSTINA, S. ve T. HI LIN (2015), Competition Commission of Singapore Occasional Paper Series,
“Anything wrong with asking for the best price?”,
0paper/ccsoccasional%20paper%20%20MFC%2017%20august%20final.ashx Gonzalez-Diaz, F ve
Bennett, M (2015), The Law and Economics of Most-favoured Nation Clauses, Competition Law and Policy
Debate, Vol:1(3).
17-01/12-4
45/94
(237) MFC koşulları, marka itibarının korunmasını sağlayabilmektedir. Platformlar için marka
itibarı, kullanıcıları çekebilmek için çok önemlidir, ancak müşterilere sunulan fiyatlar farklı
olursa markaya olan itibar azalabilmektedir. Pazardaki öngörülemeyen koşullar,
müşterilerin markaya olan güvenini azaltabilmektedir.
I.5.1.1.4. Gecikmelerin ve Talep Belirsizliğinin Azaltılması
(238) MFC koşulları sağlayıcı ve alıcı arasındaki dikey anlaşmalar kapsamında özellikle
dayanıksız tüketim mallarının satışında, pazardaki talep belirsizliğini azaltarak alıcıların
alımlarını geciktirmelerini engelleyebilir38. Şöyle ki; pazardaki alıcılar, sonraki zamanlarda
daha iyi fiyatlarda ve koşullarda ürün bulabilme güdüsüyle hareket ederek, alımlarını
ertelemek isteyebilmekte olup bu durum sağlayıcı için talep belirsizliğine de sebep
olabilmektedir. Talepteki bu belirsizlik, satıcının üretim ve stok planlamasını sağlıklı bir
şekilde yapabilmesini engellemektedir. MFC koşulları, talepteki bu belirsizliği gidererek
satıcının, daha etkin üretim ve kapasite kararları alabilmesini kolaylaştırabilmektedir39.
I.5.1.2. MFC Koşullarının Rekabet Karşıtı Etkileri ve Pazarda Doğurduğu Olumsuz
Sonuçlar
I.5.1.2.1. Pazardaki Fiyat Rekabetinin Azalması ve Fiyat Katılığına Yol Açması
(239) MFC koşulu, satıcının, bu koşuldan yararlanan alıcı dışındaki alıcılara, daha iyi fiyat ve
koşullar sağlamasını engellemektedir. Bu engelleme, satıcıların rekabetçi özgürlüğünü,
özellikle de fiyat belirleyebilme özgürlüğünü kısıtlamakta40 ve diğer müşterilerini kaybetme
riskiyle karşı karşıya kalmalarına neden olabilmektedir41. Bunun yanı sıra MFC koşulları,
sağlayıcılar açısından seçici fiyat indirimi uygulamayı daha maliyetli hale getirebilmektedir.
Bu nedenle satıcılar, fiyatlarında indirim yapamamakta ve dolayısıyla bu durum, fiyatların
yükselmesine ve fiyat katılığına yol açmaktadır. Aynı zamanda alıcıların da pazarlık
yapabilme yeteneği zayıflamaktadır42. Ayrıca satıcılar, MFC koşulu nedeniyle rakiplerin
fiyat indirimi yapmayacaklarını bildiklerinden, agresif fiyat rekabeti yapmak istemezler.
(240) MFC koşulları, satıcının gelecekteki potansiyel müşterilerine daha düşük fiyattan ürün veya
hizmet sağlama güdüsünü azaltmaktadır. Örneğin, satıcının hâlihazırdaki satışlarının
çoğunluğunun MFC koşuluna konu olduğu bir durumda, satıcı yeni alıcılara daha uygun bir
fiyatla satış yaparsa, bu koşuldan yararlananlara aradaki fiyat farkını geri ödemek zorunda
kalacağından, yaptığı yeni satışlardan elde ettiği kazançtan daha fazlasını ödemek
zorunda kalabilmektedir. Böylece satıcının tüm fiyatları düşmekte, dolayısıyla satışları
daha kârsız hale gelmektedir. Böyle durumlarda MFC koşulu, pazardaki fiyat rekabetini
azaltmakta, buna bağlı olarak gelecekteki muhtemel alıcılar için fiyatların daha yüksek
olmasına yol açmakta ve satıcının fiyat farklılaştırabilme olasılığını ortadan kaldırmaktadır.
Fakat bu noktada özellikle belirtmek gerekir ki, fiyatların yükselmesinden kaynaklanan
rekabetçi zarar, yalnızca üst pazarda sınırlı bir rekabetin varlığı halinde meydana
gelecektir. Aksi takdirde muhtemel alıcılar kolayca satıcının rakiplerine yönelebileceklerdir.
38 BAKER, J. B. ve J. A. CHEVALIER (2013), "The Competitive Consequences of Most-Favored-Nation
Provisions.", Antitrust Magazine, Vol: 27, No: 2, s.21.
39 WU, J. J. ve J. P. BIGELOW (2013), “Competition and the Most Favored Nation Clause”, CPI Antitrust
Chronicle, Vol: 7, No: 2, s.6
40 ZIMMER, D. ve M. BLASCHCZOK (2014), "Most-favoured-customer clauses and two-sided platforms",
Journal of European Competition Law & Practice, Vol: 5, No: 4, s.189.
41 VAN DER VEER, J. P. (2013), “Antitrust Scrutiny of Most-Favoured-Customer Clauses: An Economic
Analyses”, Journal of European Competition Law&Practice, Vol: 4, No: 6, s.502.
42 NIEBERDING, J. F. (2014), “The Anticompetitive Potential of MFCs”, CPI Antitrust Chronicle, Vol: 8, No:
2, s.3
17-01/12-4
46/94
I.5.1.2.2. İşbirliğini ve Kartelleri Kolaylaştırması
(241) MFC koşullarının rekabet karşıtı etkilerinden birisi de, MFC tarafı olmayan diğer alıcılara
yapılan indirimin, satıcının maliyetlerini yükseltmesi nedeniyle işbirliğini kolaylaştırmasıdır.
Diğer alıcılar, satıcının indirim yapma güdüsü olmadığını bildiklerinden, fiyat pazarlıklarıyla
zaman kaybetmemekte ve dolayısıyla pazarda oluşan fiyat zeminini kabullenmektedirler.
Diğer alıcılar, pazarlık girişiminde bulunsalar bile, MFC tarafı olan alıcı da bundan
yararlanacağından, yapılan pazarlıklar diğer alıcılara rekabetçi açıdan bir avantaj
sağlamamaktadır43.
(242) Satıcı, MFC koşulu aracılığıyla rakiplerine, pazarda sıkı bir şekilde rekabet etmeyeceğinin
işaretini vermiş olmaktadır. Satıcının fiyatlarını düşürmeyeceğini bildikleri için, rakip
satıcılar da tek taraflı olarak kârlarını artırmaya çalışmaktadırlar. MFC koşulunun tarafı olan
satıcının, pazarda fiyat farklılaştırması yapamaması, pazardaki fiyatların çeşitliliğini
azaltmakta ve rakip satıcıların, pazarda birbirlerinin fiyatlarını izleyebilmesini
kolaylaştırmaktadır. Böylece MFC koşulu yatay anlaşmanın uygulanabilme maliyetini
azaltmaktadır. Bu bakımdan, MFC koşulunun kartelleri kolaylaştıran bir işlevi de
bulunmakta44 ve rakip teşebbüsler arasındaki işbirliği anlaşmalarını
güçlendirebilmektedir45.
(243) MFC koşulları doğaları gereği, dolaylı veya direkt olarak rakiplerin fiyatlama bilgilerinin
değişimine yol açmakta ve pazardaki şeffaflığı artırmaktadır. Özellikle, MFC koşullarının
uygulanması konusunda tarafın denetleme hakkının bulunduğu durumlarda, rekabetçi
açıdan hassas kabul edilebilecek bilgilerin yaygınlaşması daha muhtemeldir. MFC koşulu,
pazarın büyük bir bölümünü kapsayacak şekilde kullanıldığında, bu koşul, agresif fiyat
rekabetine girmek istemeyen rakipler arasında bir iletişim kurma stratejisi olarak dahi
kullanılabilmektedir.
I.5.1.2.3. Giriş Engelleri Oluşturma ve Dışlama Etkisi
(244) MFC koşulları, rakiplerin maliyetlerini yükselterek veya giriş engellerini artırarak rakip
teşebbüslerin dışlanmasına neden olabilmektedir. MFC tarafı olan alıcı, bu koşul
sayesinde, pazarda mümkün olan en düşük fiyatı almayı garanti altına almaktadır. Özellikle
MFC tarafı olan alıcı, satıcıların vazgeçemeyeceği bir konumda olursa, diğer alıcılara daha
düşük fiyat teklif edilmesi satıcının kâr maksimizasyonunu azaltacağından, diğer alıcılar
çoğunlukla daha yüksek fiyatlardan ürün temin edebilmektedir. Bu durumda diğer alıcılar,
hiçbir zaman rekabet avantajına sahip olamayacaklarından, MFC tarafı olan alıcıyla
rekabet edememektedirler. Dolayısıyla rakip alıcıların, pazarın dışına itilebilme olasılığı
bulunmaktadır. Bu durum, aynı zamanda MFC tarafı olan alıcının, pazardaki konumunu
korumasını ve daha da güçlendirmesini sağlamaktadır.
43 LEE, J. D. (2015), “Post US v. Apple: How Should Most-Favored Nation Clauses Be Treated Now.”,
Cardozo Arts & Ent. LJ, Vol: 33, No: 1, s.247
44 COOPER, T. E. (1986), “Most-Favored-Customer Pricing and Tacit Collusion”, The Rand Journal of
Economics, Vol: 17, No: 3, s.377.
45 BAKER, J. B. ve J. A. CHEVALIER (2013), "The Competitive Consequences of Most-Favored-Nation
Provisions.", Antitrust Magazine, Vol: 27, No: 2, s.22-23
17-01/12-4
47/94
(245) MFC koşulu, mevcut rakip alıcıların dışlanmasının yanı sıra potansiyel rakip alıcılar için de
giriş engelleri yaratılmasına neden olabilmektedir. Yeni bir teşebbüsün pazara
girebilmesinin, pazarda varlığını sürdürebilmesinin ve diğer teşebbüslerden müşteri
çekebilmesinin en önemli yolu, ürünlerini/hizmetlerini diğer teşebbüslerden daha düşük
fiyata satabilmesidir. Pazara yeni giriş yapmayı planlayan alıcılar, pazarda bulunan ve MFC
tarafı olan rakip alıcıyla fiyat koşullarında rekabet edebilme olasılığı olmadan pazara
girmekte ve varlıklarını sürdürmekte zorlanırlar. MFC koşulu ise, pazara yeni girecek
potansiyel rakip alıcıların, fiyatta rekabet edebilme olasılığını ortadan kaldırmaktadır.
Dolayısıyla MFC koşulu, pazara giriş engellerini artırabilmektedir. Yine belirtmek gerekir ki,
üst pazarın yeterince rekabetçi olduğu durumlarda, potansiyel rakiplerin gidebilecekleri
başka alternatifler olacağından rekabetçi zarar meydana gelmeyebilecektir.
I.5.1.3. MFC Koşuluna İlişkin Son Dönemlerde Diğer Rekabet Otoriteleri Tarafından
Yürütülen Benzer İncelemeler ve Verilen Kararlar
I.5.1.3.1. E-Books Kararı46
(246) Avrupa Komisyonu (Komisyon) tarafından, yayıncı kuruluşlar47 ile Apple’ın, e-kitap
fiyatlarını yükseltmek amacıyla toptan satış modelinden acentelik sistemine geçiş için
gizlice anlaştıkları iddiaları üzerine yayıncı kuruluşlar ve Apple’a yönelik olarak soruşturma
başlatılmıştır. Geleneksel toptan satış modelinde, yayıncı kuruluşlar perakendecilere
toptan fiyattan e-kitapları satmakta, perakendeciler de kendi kâr paylarını belirleyerek, e-
kitapların müşterilere yeniden satışını gerçekleştirmektedirler. Dolayısıyla e-kitapların son
kullanıcıya satış fiyatını perakendeciler belirlemektedir. Acentelik modelinde ise, e-
kitapların perakende fiyatlarını yayıncı kuruluşlar belirlemekte Apple ve Amazon gibi
perakendeciler ise yapılan satış üzerinden komisyon almaktadır.
(247) İlgili kararda; yayıncı kuruluşlar tarafından, belirli bir e-kitap için diğer perakendeciler
üzerinden tüketicilere sunulan fiyatların, Apple (iBookstore) üzerinden sunulan fiyatlara
eşlenmesi gerektiğinden, perakende fiyat MFC koşulundan bahsedilmiştir. Avrupa Birliğinin
İşleyişine Dair Anlaşma (ABİDA)’nın 101. maddesi kapsamında yürütülen soruşturmada,
Komisyon, yayıncı kuruluşların, Apple ile akdettikleri ve MFC koşulunu içeren acentelik
anlaşmalarının, e-kitap fiyatlarını yükseltme çabalarının bir parçası olduğu ve perakende
düzeyinde fiyat rekabetinin dışlandığı kanaatine varmıştır. Ayrıca Komisyon, her bir
yayıncının acentelik modelini kabul etmesi için Amazon’u zorlayabilmesi veya e-kitapları
vermeyi reddedebilmesi gibi nedenlerle, MFC koşulunun rakip teşebbüsler arasındaki
işbirliğini kolaylaştırıcı bir araç işlevi gördüğü, söz konusu bu anlaşmalar nedeniyle e-kitap
fiyatlarının yükselmeye başladığı ve bu durumun yayıncı kuruluşlar arasında uyumlu eylem
anlamına geldiği sonucuna ulaşmıştır. Soruşturmanın sonunda taraf, Komisyon’un
görüşüne katılmamakla birlikte, Komisyon’un endişelerini gidermek amacıyla beş yıllık bir
süre için acentelik anlaşmalarını sonlandırmak ve e-kitap satışı için yapılan anlaşmalardan
MFC koşulunu çıkarmak gibi bir dizi taahhüt sunmuşlardır. Soruşturmanın sonunda
sunulan taahhütler kabul edilmiş ve dolayısıyla, tarafın e-kitap satışlarına ilişkin
sözleşmelerde MFC koşulu kullanmaları yasaklanmıştır. Taahhüt alınarak sonlandırılan
incelemede Komisyon’un ilk görüşü incelemeye konu uygulamaların amaç bakımından
rekabeti kısıtı oluşturduğu yönünde olmuştur.
46 Case COMP/39.847-E-books, OJ [2013] C 378/25.
47 Simon & Schuster, Inc., Simon & Schuster (UK) Ltd. ve Simon & Schuster Digital Sales Inc., Hachette Livre
SA, Harper Collins Publishers Limited ve Harper Collins Publishers L.L.C., Georg von Holtzbrinck GmbH &
Co. KG and Verlagsgruppe Georg von Holtzbrinck GmbH, Penguin/Pearson.
17-01/12-4
48/94
I.5.1.3.2. HRS Kararı48
(248) Bundeskartellamt tarafından 2013 yılında, bir çevrimiçi konaklama tesisi rezervasyon
platformu olan HRS ile tesisler arasında yapılan anlaşmalarda yer alan MFC koşullarının,
ABİDA’nın 101. maddesi ve bunun paraleli olan Alman Rekabet Kanunu hükümleri
bakımından ihlal oluşturduğuna karar verilmiştir. Dava konusu MFC koşullarıyla, tesisler
tarafından HRS’ye, tesislerin kendi kanalları vasıtasıyla sunulan veya HRS’nin rakipleri
olan çevrimiçi platformlara önerilen fiyat koşulları kadar iyi fiyatlar sunulacağı garanti
edilmektedir. Tesisler, MFC koşulu nedeniyle, HRS ile diğer dağıtım kanalları arasında
oluşan fiyat farkını, HRS’nin müşterilerine ödemek zorunda kalmaktadırlar.
(249) Bundeskartellamt, MFC koşullarının, çevrimiçi platformlar ve tesisler arasındaki rekabeti
kısıtladığı sonucuna ulaşmıştır. HRS’ye rakip olan çevrimiçi platformlar, HRS’den daha
düşük komisyon almayı kabul ederek dahi müşterilerine, daha düşük fiyatlarda otel odası
sağlayamamaktadırlar. Bundeskartellamt’a göre bu durum pazarda, fiyatların
yükselmesine ve giriş engellerinin doğmasına yol açmaktadır. Buna ek olarak tesisler,
fiyatlarını ve diğer rezervasyon koşullarını, kendi dağıtım kanallarına serbestçe
uyarlayamamaktadırlar. Daha da önemlisi Bundeskartellamt, HRS’nin iki büyük rakibi
(BOOKINGCOM ve EXPEDIA) ile tesisler arasında yapılan anlaşmalarda da MFC
koşullarının bulunması nedeniyle, bu koşulların anti rekabetçi etkilerinin şiddetlendiğini
vurgulamaktadır.
(250) Ayrıca ilgili kararda Bundeskartellamt, MFC koşullarının etkinlik yarattığına ilişkin HRS’nin
argümanlarını değerlendirmiştir. Bundeskartellamt, platformların yatırım yapma güdüsünü
ve MFC koşuluyla bedavacılık probleminin sınırlandırıldığını göz önünde bulundurmuş,
ancak MFC koşullarının, platformların kaliteye yatırım yapma güdüsü üzerinde sadece çok
sınırlı bir etkiye sahip olduğunu değerlendirmiştir.
(251) İlgili kararda MFC hükümlerinin 101. madde kapsamında amaç bakımından (hardcore)
rekabet kısıtı olup olmadığı sorusu açık bırakılmıştır. İlgili hükümlerin amaç bakımından
rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığından bağımsız olarak, etki bakımından rekabeti önemli
ölçüde kısıtladığı ve bireysel muafiyet alamayacağına hükmedilmiştir. Yapılan
soruşturmanın sonunda Bundeskartellamt, HRS’ye, MFC koşullarını sözleşmelerinden
çıkarması talimatını vermiş, fakat herhangi bir cezai yükümlülüğe hükmetmemiştir. İlgili
karar, Düsseldorf Yüksek Eyalet Mahkemesi tarafından onanmıştır49.
48 HRS-Hotel Reservation Service Robert Ragge GMBH, BKarA, B.9-66/10.
49 Düsseldorf Higher Regional Court confirms Bundeskartellamt’s prohibition decision,
nn=3591568, Erişim Tarihi: 02.05.2016.
17-01/12-4
49/94
I.5.1.3.3. Fiyat Karşılaştırma Siteleri (Price Comparison Websites: PCW) 50
(252) İngiliz Rekabet Otoritesi (Competition and Markets Authority-CMA) tarafından, motorlu araç
sigortası sektörüne yönelik olarak yapılan bir pazar araştırmasında, dar MFC koşulu
(narrow MFC) ve geniş MFC koşulu (wide MFC) olarak iki çeşit MFC koşulu tanımlanmıştır.
Dar MFC koşulu ile sigorta şirketinin, sadece kendi internet sitesinde daha uygun fiyat
vermesi engellenmektedir. Geniş MFC koşuluyla ise, sigorta şirketinin kendi internet
sitesinin yanı sıra diğer fiyat karşılaştırma sitelerinde de daha uygun fiyat vermesi
engellenmektedir. CMA, fiyat karşılaştırma sitelerinin güvenilirliğini sağlamak ve
bedavacılık problemini önleyebilmek adına, dar MFC koşulunun gerekli olduğunu, ancak
geniş MFC koşulunda aynı durumun geçerli olmadığını ve geniş MFC koşulunun rekabet
üzerinde olumsuz etki yaratabileceğini belirtmiştir. Bu yüzden CMA, motorlu araç sigortası
şirketleriyle fiyat karşılaştırma siteleri arasında yapılan sözleşmelerde yer alan geniş MFC
koşullarının kullanımını yasaklamıştır.
I.5.1.3.4. A
(253) CMA tarafından, 2012 yılında Amazon tarafından uygulanan MFC koşullarına ilişkin olarak
soruşturma başlatılmıştır. İlgili soruşturma, İngiliz Rekabet Kanunu’nun (Competition Act
1998) birinci bölümü ve ABİDA’nın 101. maddesi kapsamında yürütülmüştür. Soruşturma
sürerken Amazon, MFC koşulları politikasını sürdürmekten vazgeçtiği için, CMA
soruşturmasını sonlandırmıştır51. Yine Bundeskartellamt, Amazon tarafından kullanılan
MFC koşuluna ilişkin olarak başlattığı incelemeyi, Amazon’un, Bundeskartellamt’ın talepleri
olan MFC koşulunun anlaşma hükümlerinden silinmesi ve şartların değiştiğinin satıcılara
açıkça bildirilmesi talimatlarına uyması nedeniyle sonlandırmıştır52.
I.5.1.3.5. BOOKINGCOM ve EXPEDIA
(254) CMA tarafından 2010 yılında BOOKINGCOM, EXPEDIA ve IHG’ye yönelik başlatılan bir
incelemede, küçük çaplı bir seyahat acentesi olan Skoosh tarafından; BOOKINGCOM,
EXPEDIA ve IHG tarafından kullanılan perakende fiyat MFC koşulunun, kendi
komisyonunu azaltmasını engellediği, bu nedenle konaklama tesislerinin, Skoosh’a ait
platform üzerinden indirimli fiyat öneremediği ve bu koşulun şikâyet edilen şirketlerle
rekabet edebilme yeteneğini azalttığı iddia edilmektedir. Ancak bu soruşturmada CMA,
MFC koşulundan ziyade indirimler üzerindeki sınırlamalara odaklanmış ve MFC koşulunu
soruşturmanın bir parçası olarak değerlendirmemiştir. İlgili vakada CMA, indirimler
üzerindeki sınırlamaların çevrimiçi seyahat acenteleri arasındaki fiyat rekabetini kısıtladığı
ve giriş engellerini artırdığı sonucuna ulaşmış; bahse konu teşebbüslerin, seyahat
acenteleri ve konaklama tesislerinin serbestçe indirim yapabilmesine yönelik taahhütlerini
kabul etmiş ve soruşturmasını sonlandırmıştır53.
50 Private Motor Insurance Market Investigation, Final Report, 24.09.2014,
/media/5421c2ade5274a1314000001/Final_report.pdf, Erişim Tarihi: 02.05.2016.
51 Amazon çevrimiçi retailer: investigation into anti-competitive practices, Case reference: CE/9692/12, 2013.
52 Amazon announces end to price parity,
Preisparit%C3%A4t.html?nn=3591568, Erişim Tarihi: 02.05.2016.
53 Hotel çevrimiçi booking investigation, Case reference: CE/9320-10, 2015.
17-01/12-4
50/94
(255) Yine Fransız, İtalyan ve İsveç Rekabet Otoritelerinin, BOOKINGCOM’un, konaklama
tesisleriyle olan sözleşmelerinde yer alan MFC koşullarına yönelik olarak başlattıkları
soruşturmalarda, BOOKINGCOM’un önerisi üzerine ortaklaşa bir pazar testi
gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte, BOOKINGCOM tarafından verilen taahhüde göre;
sözleşme tarafı tesisler, odalarını, diğer çevrimiçi rezervasyon platformları ve çevrimdışı
kanalları (telefon, faks, e-posta) aracılığıyla daha düşük fiyatlara sunabilecekler (geniş
MFC koşulu), ancak kendi çevrimiçi kanalları üzerinden daha düşük fiyata
sunamayacaklardır (dar MFC koşulu). Bu taahhüt üzerine, 2015 yılında Fransız, İtalyan ve
İsveç Rekabet Otoriteleri, AB veya ulusal rekabet hukuku kurallarına aykırılık teşkil eden
herhangi bir uygulamaya rastlamadıklarını belirterek, ilgili taahhütleri ortaklaşa olarak kabul
ettiklerini ve soruşturmayı sonlandırdıklarını açıklamışlardır. Yine Fransız, İtalyan ve İsveç
Rekabet Otoriteleri, MFC koşullarına ilişkin olarak EXPEDIA hakkında da soruşturma
başlatmıştır54.
(256) Bunun yanı sıra Bundeskartellamt da, konaklama tesisleriyle olan anlaşmalarında benzer
koşullar kullanan BOOKINGCOM ve EXPEDIA’ya karşı yasal işlem başlatmıştır55.
BOOKINGCOM’un MFC koşullarını kullanımına ilişkin kararında Bundeskartellamt
tarafından, ABİDA’nın 101. maddesi ve Alman Rekabet Kanunu hükümleri bakımından,
yukarıda bahsedilen HRS kararına paralel şekilde, uygulamanın ihlal oluşturduğuna karar
verilmiştir. İlgili kararda, Fransız, İtalyan ve İsveç Rekabet Otoritelerinden farklı olarak hem
dar hem de geniş MFC koşulunun konaklama tesisleri ve çevrimiçi platformlar arasındaki
rekabeti kısıtladığı belirtilmiştir. Bundeskartellamt’a göre bu koşulun, öncelikle konaklama
tesislerinin kendi çevrimiçi kanalları üzerinden fiyat belirleyebilme özgürlüğünü kısıtladığı,
konaklama tesislerinin yeni ve daha küçük çaptaki platformlara daha düşük fiyat sunma
güdüsü sağlamadığı, koşulun pazara girişleri zorlaştırdığı ve tüketiciler için yararlı olmadığı
belirtilmiştir. Diğer kararlara benzer şekilde BOOKINGCOM’a MFC koşullarının
sözleşmelerinden çıkarması talimatı verilmiştir56.
(257) Bu çerçevede, MFC koşullarının bedavacılık sorununu önlemek için gerekli olması
bakımından AB kararlarının ayrıştığı söylenebilecektir. Almanya haricindeki ülkelerde
konaklama tesislerinin sadece kendi çevrimiçi kanalları üzerinden daha düşük fiyata
sunamama yükümlülüğüne tabi tutulmasının (dar MFC koşulu), bedavacılık sorununun
çözümü için gerekli olduğu kabul edilmiştir.
54 Commitments offered by B: Closed the investigation in Italy, France and Sweden,
investigation-in-italy-france-and-sweden.html, Erişim Tarihi: 03.05.2016.
55 Bestpreisklausel des Hotelportals HRS verstößt gegen das Kartellrecht – Verfahren gegen weitere
Hotelportale eingeleitet, Meldung vom: 20.12.2013,
?nn=3591568, Erişim Tarihi: 03.05.2016.
56 Meistbegünstigstenklauseln bei B, BKarA, B.9-121/13.
17-01/12-4
51/94
(258) Yukarıda yer verilen kararlarda, MFC koşulları ABİDA’nın 101. maddesi kapsamında
incelenmiştir. Yer verilen kararlarda; MFC koşullarının per se rekabete aykırı olarak
değerlendirilmediği, etkilerinin incelendiği görülmektedir. Ayrıca verilen kararların
birçoğunun sonucunda, rekabet otoritelerinin ceza verme yoluna başvurmadıkları,
sözleşmelerde yer alan MFC koşullarının sözleşmelerden çıkarılması yönünde taahhüt
aldıkları ve yapılan soruşturmaların sonlandırıldığı görülmektedir. Almanya’da alınan
kararlarda tarafın sunduğu taahhütler kabul edilmemiş olmakla birlikte ihlale son verilmesi
kararı alınmış ve teşebbüslere ceza verilmemiştir57.
I.5.2. “Çevrimiçi Konaklama Rezervasyonu Platform Hizmetleri Pazarı”nın Çift Taraflı
Pazar Niteliği58 ve BOOKINGCOM’un Pazar Gücüne İlişkin Değerlendirme
(259) Çift taraflı pazarlar (ya da çok taraflı pazarlar), pazarın bir tarafındaki kullanıcıların bir mal
veya hizmete atfettikleri değerin, yalnız o mal veya hizmetin kendine özgü özelliklerine
değil, aynı zamanda pazarın diğer tarafında bulunan müşterilerin sayısına da bağlı olduğu
pazarlar olarak tanımlanmaktadır. Çift taraflı pazarlara televizyon kanalları, gazete ve
dergiler, sarı sayfalar, tatil ve seyahat acenteleri ile ödeme kartları pazarları örnek olarak
gösterilebilir.
(260) Bu tür pazarlara genellikle atfedilen üç temel özellik bulunmaktadır:
Pazarın iki farklı tarafında iki farklı müşteri grubunun olması,
Dolaylı şebeke dışsallıklarının59 varlığı,
Pazarın her iki tarafındaki müşteriler arasında ortaya çıkan dışsallıkları
içselleştiren, pazarın her iki tarafındaki iletişimi yürütecek bir platformun60
bulunması.
57 Bundeskartellamt, kendi kanunun 32. maddesine göre, ihlal niteliği taşıdığına hükmedilen bir hükmün ya
da koşulun sonlandırılmasını teminen gerekli her türlü tedbire başvurabilmektedir. Bununla birlikte,
Bundeskartellamt ihlal tespiti yaptığı bu gibi durumlarda ceza verip vermeme takdirine sahiptir (GWB, 81).
58 Bu bölümün çift taraflı pazarlara ilişkin kısmının hazırlanmasında genel olarak GÜNDÜZ, H. (2009), “Çift
Taraflı Pazarlarda Rekabet Hukuku Uygulamaları”, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi No:106;
EVANS, D. S. ve SCHMALENSEE, R. (2012), “The Antitrust Analysis of Multi-Sided Platform Businesses”,
ve KOÇ, A. F. (2013), “İki Taraflı Piyasalar ve Türkiye’de Kredi Kartları
Piyasasının Ekonomik Analizi”, Rekabet Kurumu Lisansüstü Tez Serisi No:20’den yararlanılmıştır.
59 Genel olarak şebeke dışsallıkları, bir tüketicinin bir ürüne verdiği değerin, aynı ürünü alan diğer tüketicilerin
sayısına bağlı olarak değişmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Dolaylı şebeke dışsallığı pazarın bir
tarafındaki müşterilerin talep ve faydalarının pazarın aynı tarafındaki müşterilerin sayısına bağlı olarak değil,
pazarın öteki tarafında yer alan müşterilerin taleplerinin artmasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu
nedenle aynı müşteri grubunun arasında gerçekleşen standart şebeke dışsallıklarından farklı olarak dolaylı
şebeke dışsallıklarının olduğu durumlarda, pazarın bir tarafındaki talebin canlanması diğer tarafındaki talebin
yüksekliğine bağlıdır.
60 Çift taraflı pazarlarda işlem maliyetlerini düşürerek aksi halde birbirine ulaşması mümkün olmayan farklı
müşteri gruplarını bir araya getiren ve gerçekleşmesi mümkün olmayacak işlemlerin gerçekleşmesine olanak
tanıyan bu yapı “platform” olarak adlandırılmaktadır.
17-01/12-4
52/94
(261) Bununla birlikte, çift taraflı pazarlarda farklı müşteri gruplarının aynı anda aracı platforma
çekilmesi gerekliliği tavuk-yumurta ikilemine benzer bir koordinasyon sorunu
yaratabilmektedir. Zira yukarıda değinildiği üzere, pazarın bir tarafında belli bir müşteri
sayısına ulaşılmadan, aracı platform diğer müşteri grubu için bir anlam ifade etmeyecektir.
Bu durum en azından pazara ilk girişte ve pazarın bir tarafında kritik hacim eşiğine ulaşılana
kadar geçerli olacaktır. Dolayısıyla söz konusu ikilem nedeniyle, platformun pazarın iki
tarafını da çekebilmek için kuruluş aşamasında önemli yatırım yapması ve stratejik
tutundurma çalışmalarının maliyetlerine katlanması gerekecektir61. Bunun yanında, dolaylı
şebeke etkilerinin pazarın iki tarafı arasında olumlu geri besleme etkisi ile sürekli bir döngü
oluşturması, sonunda nihai kullanıcının söz konusu platformu “zorunlu ürün” olarak
görmesine ve pazarda sadece tek bir şebeke kalmasına yol açabilecektir62. Ayrıca, pazarın
belli bir doygunluğa ulaşmış olması durumunda, pazara yeni giriş yapan teşebbüs, pozitif
geri bildirimden faydalanan tarafı, daha küçük ve bu nedenle de tarafın gözünde daha
değersiz olan platforma çekmenin zorluğuyla karşılaşacaktır63. Yeni giriş yapacak
teşebbüslerin de etkin bir rakip haline gelebilmesi için kritik hacim eşiğine ulaşması
gerekecek ve bu en iyi ihtimalle zaman alacaktır. Pazara giriş engellerinin büyüklüğü bir
platforma dâhil olan bir müşteri grubunun aynı anda diğer platformlara da dâhil olmasının
engellenip engellenmesi (multi-homing) ile de ilişkilidir.
(262) BOOKINGCOM ve rakipleri tarafından, bir tarafta konaklama tesislerine, diğer tarafta
konaklama yapmak isteyen tüketicilere hizmetler sunulmaktadır. İlgili müşteri gruplarının
BOOKINGCOM ve rakipler arasında tercih yapmasında, etkili olan unsurlardan biri, diğer
müşteri grubunun çeşitliliğidir. Şöyle ki; tüketici araştırma/karşılaştırma ve rezervasyon
yapabilme bakımından çok sayıda tesis alternatifini sunabilen platformu tercih edecektedir.
Konaklama hizmetini sunacak teşebbüsler de daha çok sayıda tüketiciye ulaşabilmek için
tüketici portföyü zengin olan platforma yönelecektir. Bu durumda konaklama hizmetinin
satışına aracılık eden teşebbüs, platformun her iki tarafındaki portföyünü zenginleştirmeye
çalışacaktır. Bir taraftaki müşteri grubunun sayısındaki artış, diğer taraftaki artışı da
etkilediği için konaklamaya aracılık hizmetleri bakımından dolaylı pozitif şebeke dışsallığı
söz konusudur. Bu bakımdan BOOKINGCOM ve rakiplerinin faaliyet gösterdiği ilgili ürün
pazarı, çift taraflı pazarların taşıdığı temel özelliklerin tamamına sahiptir.
61 Diğer taraftan çift taraflı pazarlarda platform, bir taraftaki kullanıcı sayısının artmasının diğer taraftaki talebi
etkileyeceğini göz önünde bulundurarak tutundurma ve fiyatlama stratejisi oluşturmalıdır. Pazardaki payını
artırabilmesi için diğer taraf üzerinde görece pozitif şebeke etkisi daha çok olan kesimin portföye katılmasının
önemi göz ardı edilmemelidir. Bu kesimin, gerekirse negatif fiyatlandırılarak, portföye katılması sağlanırsa
platformun değeri önemli ölçüde artacaktır.
62 KOÇ (2013), s.11-14.
63 EVANS ve SCHMALENSEE (2012), s.19.
17-01/12-4
53/94
(263) Rekabet sorunları teşebbüslerin tek ya da çift taraflı pazarlarda faaliyet göstermesine bağlı
olmaksızın temelde aynıdır64. Ancak çift taraflı pazarların yukarıda belirtilen özellikleri göz
önünde bulundurulduğunda uygulamalar özelinde yapılacak değerlendirmeler
değişebilmektedir. Öncelikle çift taraflı pazarlara ilişkin rekabet hukuku incelemelerinde,
öncelikle her bir tarafın diğeri olmadan hayatta kalamayacağı ve iki tarafı bir araya
getirmeden pazarın oluşmayacağı dikkate alınmalıdır. Bu husus çift taraflı pazarlara yönelik
yaklaşımların geleneksel pazarlardan farklı olarak çok boyutlu ele alınmasını zorunlu
kılmaktadır. Bu zorunluluk da ilgili ürün pazarının tanımlanmasından pazara girişe ve
etkinliğe kadar rekabet hukuku analizlerinin her adımını etkilemektedir. Bu bakımdan çift
taraflı pazarlarda faaliyet gösteren teşebbüslerin pazar gücünün ve eylemlerinin rekabet
üzerindeki etkileri değerlendirilirken iki farklı müşteri grubu ile olan ilişkileri ve bu
teşebbüslerin pazardaki temel görevlerinin dikkate alınması gerekmektedir.
(264) Çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarında faaliyet gösteren
teşebbüslerin, faaliyetlerinden elde ettikleri kâr payı ya da komisyon şeklinde oluşan
gelirlerine dayanarak hesaplanan ve yukarıda Tablo 4’de yer verilen pazar paylarına
bakıldığında BOOKINGCOM’un pazar payının, rakiplerinden farklı olarak yıllar bazında
artış eğiliminde olduğu, 2010 yılında %(…..) olan pazar payının, 2011 yılında %(…..), 2012
yılında %(…..), 2013 yılında %(…..) ve 2014 yılında %(…..)’e kadar yükseldiği
görülmektedir. En yakın rakip konumundaki (…..)’nın ise, BOOKINGCOM’un tersine yıllar
bazında pazarda güç kaybettiği, 2010 yılında %(…..) olan pazar payının, korunamayarak
2014 yılı itibarıyla %(…..) seviyesine gerilediği görülmektedir. Yerel rakiplerden (…..)
pazarda %(…..) aralığındaki pazar payıyla üçüncü, (…..) %(…..) aralığındaki pazar payıyla
dördüncü konumdadır. Yukarıda Tablo 5’de görülebileceği üzere, pazar payları geceleme
sayıları bakımından hesaplandığında da benzer bir tablo oluşmaktadır. BOOKINGCOM’un
pazar payının, yıllar bazında hızlı bir artış eğiliminde olduğu ve 2010 yılında %(…..) olan
pazar payının, 2011 yılında %(…..), 2012 yılında %(…..), 2013 yılında %(…..) ve 2014
yılında %(…..)’a kadar yükseldiği görülmektedir. BOOKINGCOM’un pazardaki en yakın
rakiplerinden sadece üçünün ((…..)) 2010 yılında %(…..) seviyesinin üzerinde pazar
payına sahip olduğu, ancak yıllar içinde (…..)’nun pazar payının %(…..)’den %(…..)’e
düşmesi neticesinde, %(…..) seviyesinin üzerinde pazar payına sahip teşebbüs sayısının
ikiye düştüğü görülmektedir. Bunların haricinde pazarda faaliyet gösteren yerel ve küresel
ölçekte birçok teşebbüs bulunmakla birlikte ilgili teşebbüslerin her iki hesaplama
bakımından da pazarda dikkate değer varlık gösteremedikleri görülmüştür.
(265) BOOKINGCOM’un tüketici tarafındaki konumuna ilişkin olarak yukarıda Tablo 7’de yer
verilen analizde, küresel tüketicinin sadece arama ve karşılaştırma hizmetini almaya
yönelik davranışları “” verilerine dayanarak incelenmiştir. Buna göre,
BOOKINGCOM’un rakiplerine kıyasla gerek yerli gerek küresel tüketiciler nezdinde internet
sitesi en çok ziyaret edilen ve dolayısıyla da bilinirliği en yüksek teşebbüs olduğu
görülmektedir. BOOKINGCOM’a link veren site sayısının da rakiplerine kıyasla oldukça
yüksek olması, dosya kapsamında görüş alınan tüm tarafça da dile getirildiği üzere önemli
reklam yatırımları yapıldığının da göstergesi niteliğindedir.
64 Örneğin EVANS ve SCHMALENSEE’ye (2012,18-37) göre çift taraflı pazarlarda da dışlayıcı münhasır
anlaşmalar, ürün bağlama, yıkıcı veya aşırı fiyatlandırma gibi tek taraflı uygulamalar ile karşılaşılmaktadır.
Ancak bu uygulamaların rekabet ihlaline yol açıp açmadığının tespiti, çift taraflı pazarların özellikleri
nedeniyle, geleneksel pazarlara göre çok daha karmaşık olabilmektedir.
17-01/12-4
54/94
(266) Bunlara ilaveten yukarıda Şekil 3 ve Tablo 6’dan görülebileceği üzere pazar paylarının
incelendiği 2010-2014 dönemi içerisinde, pazarın da oldukça hızlı bir büyüme
gerçekleştirdiği görülmektedir. BOOKINGCOM’un ise toplam pazardan daha hızlı bir
şekilde büyüyerek pazar payını yıllar içerisinde artırdığı, 2012-2013 yılları itibarıyla (…..)
bandına ulaştığı anlaşılmaktadır. Türkiye’de internet ve kredi kartı kullanımının görece
yaygın olmasına rağmen, çevrimiçi rezervasyon platform hizmetleri pazarının doygunluğa
ulaştığını söylemek henüz mümkün görülmemektedir. İnternet ve akıllı telefon kullanımı
yaygınlığındaki artış ve çevrimiçi kanalda kredi kartı kullanımının güvenlik ve tüketiciye
sunulan ödeme imkânları bakımından iyileştirilmesiyle birlikte pazarın büyüme eğiliminin
devam edeceği öngörülmektedir.
(267) Teşebbüsün ilgili pazardaki konumu değerlendirildiğinde, bahsi geçen pazar payı ve
bilinirlik göstergelerinden BOOKINGCOM’un önemli pazar gücüne sahip olduğu
görülmektedir. Söz konusu pazar gücünün 2012-2013 yılları itibarıyla önemli seviyelere
ulaştığı ve pazarda dolaylı ağ etkilerinin varlığı ile birlikte değerlendirildiğinde önümüzdeki
dönemde kalıcı nitelik arz edebileceği değerlendirilmektedir. Öte yandan bu sonuca
varılırken dikkate alınması gereken ilave hususlar da bulunmaktadır. Pazarın henüz
doygunluk seviyesine ulaşmamış olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bununla
birlikte, dolaylı ağ etkilerinin yarattığı pazara giriş ve büyüme engellerinin bir platforma dâhil
olan bir konaklama tesisi ya da tüketicinin aynı anda diğer platformlara da dâhil olmasının
engellenmesi yoluyla güçlendirilmediği söylenebilir.
I.5.3. 4054 Sayılı Kanun’un 4. ve 6. Maddesi Bakımından Değerlendirme
(268) 2002/2 sayılı Tebliğ’e göre dikey anlaşmalar, üretim veya dağıtım zincirinin farklı
seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya
hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalardır.
BOOKINGCOM ve sözleşme ilişkisi çerçevesinde çalıştığı konaklama tesisleri de dağıtım
zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet göstermektedir. BOOKINGCOM konaklama
tesislerine ait odaları tüketicilere ulaştırdığı bir çevrimiçi platform işletmektedir. MFC
hükümleri BOOKINGCOM’un konaklama tesislerine yönelik dikey kısıtlamalar
uygulamasına neden olmaktadır.
(269) Taraflar arasında akdedilen sözleşmelerin, rekabet hukuku literatürü uyarınca rekabeti
sınırlayıcı anlaşmalar ya da tek taraflı davranışlar kapsamında değerlendirilmesi
mümkündür. Bu tür sözleşmeler 4054 sayılı Kanun’un, rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu
eylem ve kararların hukuka aykırı bulunduğu ve yasaklandığı, 4. maddesi bakımından ve
özellikle de (d) bendinde yer verilen “Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması,
kısıtlanması…” hükmü doğrultusunda ele alınabilmektedir. Öte yandan aynı uygulamalar,
Kanun’un 6. maddesi çerçevesinde hâkim durumda olduğu tespit edilen bir teşebbüsün
“dışlayıcı uygulamalar” yolu ile söz konusu hâkim durumunu kötüye kullanması bakımından
değerlendirilebilecek ve (a) bendinde ifade edildiği üzere “Ticarî faaliyet alanına başka bir
teşebbüsün girmesine doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması ya da rakiplerin
piyasadaki faaliyetlerinin zorlaştırılmasını amaçlayan eylemler” kapsamında
incelenebilecektir.
17-01/12-4
55/94
(270) MFC hükümlerine ilişkin ülke uygulamalarına bakıldığında konunun anlaşma hükümleri
(101. madde) çerçevesinde değerlendirildiği anlaşılmaktadır65. AB’de alınan ilgili kararlarda
bahsi geçen hükümleri içeren anlaşmalar dikey anlaşma olarak 101. madde çerçevesinde
değerlendirilmiştir.101. ve 102. maddenin çakıştığı bir başka dikey anlaşma alanı olan
münhasır anlaşmalara ilişkin Komisyon içtihadı incelendiğinde, münhasır anlaşmaların her
iki hüküm altında da değerlendirilmesinin önünde bir engel olmadığı anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte Komisyon’un, her iki hüküm altında yapılan değerlendirmelerin benzer
olduğunu kabul ederek, hâkim durumdaki teşebbüslerin yaptığı anlaşmaları daha çok 102.
madde çerçevesinde ele aldığı söylenebilecektir66. Bu durumun genel olarak hâkim
durumdaki teşebbüslerin sadece kendisine çıkar sağlayacak anlaşmayı dayatabilecek
gücünün olması ve 101. maddenin genel bir hüküm olmasına karşın 102. maddenin özel
bir hüküm olmasından kaynaklandığı söylenebilecektir67.
(271) Münhasır anlaşmalara ilişkin Kurul içtihadı incelendiğinde ise münhasır uygulamaların
hâkim durumdaki teşebbüs tarafından gerçekleştirildiği durumda dahi 4054 sayılı Kanun’un
4. maddesi kapsamında değerlendirildiği kararların68 yanında, 6. maddesi kapsamında
değerlendirildiği69 kararların ve hatta aynı uygulamaların her iki madde bakımından da
değerlendirildiği70 örneklerin olduğu görülmektedir. Aynı davranış hakkında 4054 sayılı
Kanun’un 4. ve 6. maddeleri kapsamında soruşturma açılması, birden fazla ceza
uygulanması ile sonuçlanmadığı sürece, ne bis in idem ilkesine aykırılık teşkil
etmemektedir. Kurul tarafından verilen İzocam71, Frito Lay72 ve Turkcell73 kararlarında 4.
ve 6. maddeler kapsamında soruşturma açılmışsa da eylem tek madde bakımından
değerlendirilerek tek bir ceza uygulanmıştır.
(272) MFC koşullarına ilişkin potansiyel anti-rekabetçi etkilerin teşebbüsün sahip olduğu pazar
gücü ile doğru orantılı olduğu görülmektedir. Bu türden koşullara yönelik yapılan
değerlendirmelerde, münhasır anlaşmalarda da olduğu gibi, hangi kanun maddesi
çerçevesinde ele alınırsa alınsın benzer değerlendirmelerin yapıldığı, yapılan
değerlendirmelerin, her koşulda, temelde uygulamanın rakiplerin pazara erişimini, fiyat
katılığına yol açarak marka içi ve markalararası rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığına
odaklandığı dikkate alınarak, yapılan soruşturma kapsamında BOOKINGCOM’un MFC
uygulamaları 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında değerlendirilmiştir.
65 Akman’a göre MFC hükümlerinin tek taraflı uygulamalar (102. madde) çerçevesinde değerlendirilmesi
yasal olarak daha uygun ve anlamlı olabilecek olmakla birlikte dünyada henüz bu yönde herhangi bir
uygulama olmamıştır. AKMAN, P. (2015), “A Competition Law Assessment of Platform Most-Favoured-
Customer Clauses”, CCP Working Paper 15-12, University of Leeds, s.41,
4f7b-bcc4-8dc8fcfdbb62, Erişim Tarihi: 29.04.2016.
66 O’DONOGHUE, R. ve J. PADİLLA (2013), The Law And Economics of Article 102 TFEU, Second Edition,
Oregon, s.34-37, 431-432
67 O’Donoghue ve Padilla (2013), s.37.
68 10.09.2007 tarih ve 07-70/864-327 sayılı Coca-Cola-1 kararı; 13.07.2011 tarih ve 11-42/911-281 sayılı
Efes kararı; 05.11.2013 tarih ve 13-61/851-359 sayılı Biletix kararı
69 06.06.2011 tarih ve 11-34/742-230 sayılı Turkcell kararı; 12.06.2014 tarih ve 14-21/410-178 sayılı Mey İçki
kararı
70 08.02.2010 tarih ve 10-14/175-66 sayılı İzocam kararı; 05.03.2015 tarih ve 15-10/148-65 sayılı Coca-Cola-
2 kararı
71 08.02.2010 tarihli ve 10-14/175-66 sayılı İzocam kararı.
72 29.08.2013 tarihli ve 13-49/711-300 sayılı Frito Lay kararı.
73 06.06.2011 tarihli ve 11-34/742-230 sayılı Turkcell kararı.
17-01/12-4
56/94
I.5.3.1. 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi Çerçevesinde Değerlendirme
(273) Bilindiği üzere 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi uyarınca “Belirli bir mal veya hizmet
piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama
amacı taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası
anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri”
yasaklanmaktadır.
(274) BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında akdedilen sözleşmeler neticesinde taraf
arasında acentelik ilişkisinin olduğunun tespit edilmesi, sözleşmelerdeki rekabeti sınırlayıcı
hükümleri 4054 sayılı Kanun kapsamı dışına çıkarabilecektir. Nitekim Dikey Anlaşmalara
İlişkin Kılavuz’da dikey anlaşmalara taraf teşebbüsler arasındaki acentelik ilişkisine yönelik
olarak “Şayet, acente müvekkili adına yapmış olduğu ya da aracılık ettiği sözleşmeden
dolayı herhangi bir mali veya ticari risk almamışsa, acente ile müvekkil arasındaki ilişki
Kanun’un 4. maddesi kapsamı dışındadır. Böyle bir durumda, acentenin alış veya satış
faaliyeti müvekkilin faaliyetlerinin bir parçası olarak değerlendirilir. Müvekkil teşebbüs,
kendisine ilişkin acentelik hizmeti nedeniyle, mali ve ticari riskleri taşımasının karşılığında,
acentenin bu alandaki ekonomik faaliyetlerini belirleyebilme hakkını elde edecektir. Aksi
durumda ise, acente tüm bu risklere kendisi katlanmaktadır ve dolayısıyla yapmış olduğu
yatırımların geri dönüşünü sağlayabilmesi için kendi pazarlama stratejisini özgürce
belirleyebilmesi gerekmektedir. Böyle bir durumda, söz konusu sözleşme Kanun’un 4.
maddesi kapsamına girebilir ve Tebliğ kapsamında bir değerlendirmeye tabi tutulabilir74.”
denilmektedir. Buna ilaveten acentenin yüklendiği risk ve maliyetlere ilişkin yapılacak
değerlendirmede yol gösterici olması bakımından birtakım örnekler verilmiş ve bu hallerden
bir ya da daha fazlasının bulunmasının ilişkiyi 4. madde kapsamında saymak için yeterli
olduğu belirtilmiştir. Buna göre “taşıma masrafları da dâhil olmak üzere mal veya
hizmetlerin alım veya satımına ilişkin masraflara acentenin katkıda bulunması; acentenin
satış artırma faaliyetlerine doğrudan veya dolaylı olarak katkıda bulunmaya zorunlu
tutulması; stokta tutulan sözleşme konusu malların finansmanı ya da kayıp malların
maliyeti gibi riskleri acentenin taşıması ve satılmayan ürünleri acentenin müvekkile iade
edememesi; acentenin satış sonrası hizmet, tamir veya garanti hizmeti vermekle yükümlü
tutulması; acentenin, söz konusu pazarda faaliyet gösterebilmek bakımından gerekli
olabilecek ve sadece bu pazarda kullanılabilecek yatırımlar yapmak zorunda bırakılması;
satılan ürünün sebep olduğu zararlardan dolayı üçüncü kişilere karşı acentenin sorumlu
olması; müşterilerin sözleşmenin şartlarını yerine getirmemesinden dolayı, acentenin,
komisyonunu alamamasının dışında başka bir sorumluluk taşıması” örnek olarak sayılan
hallerdendir.
(275) BOOKINGCOM tarafından sunulan hizmet, tüketicilerin belirli bir bölgedeki konaklama
tesislerinin fiyatlarını kıyaslamasını sağlayarak çevrimiçi konaklama rezervasyonu
gerçekleştirmesini kapsamakta olup seyahat/ulaşım hizmetleri, paket programlar, turist
rehberleri, geziler, toplantılar, yiyecek/içecek hizmetleri gibi faaliyetleri kapsamamaktadır.
Tüketiciler, satın aldıkları rezervasyon kapsamında BOOKINGCOM’a herhangi bir ödeme
yapmamakta, ödemeyi doğrudan müşterisi oldukları konaklama tesisine yapmaktadır.
Konaklama tesisi ise yapılan rezervasyon için odanın kullanımından sonra
BOOKINGCOM'a bir komisyon ödemektedir.
74 Para. 10.
17-01/12-4
57/94
(276) Acenteler faaliyetlerine ilişkin herhangi bir ticari risk üstlenmezken, ticari stratejileri de
sağlayıcılar tarafından belirlenmektedir. Ancak mevcut durumda konaklama tesisleri
BOOKINGCOM’un ticari kararlarına, stratejilerine herhangi bir etki uygulayamamakta,
BOOKINGCOM faaliyetlerini konaklama tesislerinden bağımsız olarak yürütmektedir.
BOOKINGCOM tarafından yapılan reklam yatırımları teknik iyileştirmelere yapılan
yatırımlar, çok sayıda konaklama tesisini içine alan bir ağın kurulmuş olması
BOOKINGCOM’un kendi faaliyetlerinin finansal ve ekonomik risklerine katlandığını
göstermektedir. Dolayısıyla konaklama tesisleri ve BOOKINGCOM’un ticari faaliyetlerinin
ve aldıkları risklerin tamamen farklı olduğu anlaşılmakta olup aralarında bir acentelik ilişkisi
bulunmadığı değerlendirilmektedir. Bunun yanında, BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri
arasında akdedilen “Genel Teslim Şartları” başlıklı sözleşme incelendiğinde de taraf
arasında acentelik ilişkisinin kurulmasına olanak sağlayacak herhangi bir hükme
rastlanılmamaktadır. Buna göre, BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında acentelik
ilişkisi bulunmamakta olup, taraf arasında akdedilen sözleşmeler 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında değerlendirilebilecektir.
I.5.3.1.1. 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi Çerçevesinde Etki/Amaç Değerlendirmesi
(277) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında yapılacak değerlendirmelerde anlaşmanın
rekabeti kısıtlama amacı ve/veya rekabeti kısıtlayıcı etkisine bakılmaktadır. Bu bağlamda,
bir anlaşma 4. madde çerçevesinde değerlendirilirken öncelikle anlaşmanın amacının
rekabeti sınırlayıcı olup olmadığı araştırılmakta; rekabeti sınırlayıcı açık bir amacının
bulunmadığı hallerde de anlaşmanın piyasa üzerinde yaratacağı/yarattığı etki dikkate
alınmaktadır. Anlaşmanın rekabeti kısıtlama amacının tespit edilmesi durumunda ise, kural
olarak, pazardaki etkisinin araştırılmasına gerek kalmamaktadır.
(278) Rekabeti kısıtlama amacına sahip anlaşmaların kategorik olarak ve niteliği gereği rekabeti
sınırlayıcı oldukları kabul edilmekle birlikte, iş hayatının dinamik işleyişinde ortaya çıkan
yeni uygulamalarla birlikte hangi tür anlaşmaların amacı itibarıyla rekabeti sınırlayıcı
olduğunun tespitinin kolay olmadığı bilinmekte ve bu husus literatürde tartışma konusu
yapılmaktadır. Bununla birlikte konuyla ilgili olarak yakın tarihli ABAD’ın Hukuk Sözcüsü N.
Wahl’ın görüşü75 ve bu görüş çerçevesinde şekillenen Cartes Bancaires76 kararı göz
önünde bulundurulduğunda “içinde bulunduğu iktisadi ve hukuki koşullar dikkate alınarak,
yalnız doğası gereği zarar verici olduğu deneyimler ve iktisadi ilkeler ışığında kanıtlanmış
olan ve kolaylıkla tespit edilebilen davranışların amacı yönünden rekabeti kısıtlayıcı olarak
değerlendirilmesi gerektiği” söylenebilecektir.
75 N. Wahl’ın Case C-67/13 P – CB v Commission dosyasına ilişkin 27.03.2014 tarihli görüşü;
=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=366995; Erişim Tarihi: 24.025.2016
76 Case C-67/13 P – CB v Commission, 11.09.2014,
=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=366995 Erişim Tarihi: 24.025.2016
17-01/12-4
58/94
(279) Soruşturmanın konusunu oluşturan MFC uygulamaları, rekabet hukuku literatüründe
görece yeni uygulamalar olup fiyata ilişkin yatay koşulları da içeren dikey anlaşmalar
niteliğindedir. Bu uygulamaların rekabet üzerinde hem olumlu hem de olumsuz potansiyel
etkilerinin bulunduğunu söylemek mümkündür. Bu bakımdan MFC uygulamalarının amacı
bakımından rekabete aykırı kabul edilmesi, yaratabileceği etkinliklerin göz ardı edilmesine
yol açabilecektir. Komisyon’un yukarıda değinilen E-Books kararında MFC uygulamalarının
kendisinin değil, bir parçası olduğu uyumlu eylemin amacı yönünden rekabete aykırı
olduğuna hükmettiği söylenebilir.77 Buna göre, MFC uygulamalarının amaç bakımından
rekabeti kısıtlayıcı, bir başka deyişle per se rekabet kısıtı sayılmaması gerekmektedir.
Nitekim yukarıda yer verilen ülke uygulamalarına bakıldığında da MFC uygulamalarına etki
temelli yaklaşıldığı görülmektedir. Dolayısıyla, BOOKINGCOM’un konaklama tesisleriyle
olan sözleşmelerinde yer alan MFC koşulları, doğurduğu hem fiili hem de potansiyel etkiler
bakımından değerlendirilmiştir.78
(280) Bu noktada ilgili koşulların sözleşmelerde nasıl düzenlendiğini ele almak gereklidir.
BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında imzalanan sözleşmelerin “Konaklama
Tesisinin Yükümlülükleri” isimli bölümü altında yer alan “Asgari Tahsis ve Parite” başlıklı79
kısmında konaklama tesislerine fiyat ve kontenjan paritesi yükümlülüğü getirilmektedir. İlgili
hükümden, konaklama tesislerinin, alacakları tüm doğrudan rezervasyonlardaki fiyatlar
(kendi internet sitesi, telefon, çağrı merkezi, e-posta, resepsiyon) veya aracılık hizmeti
sunan tüm teşebbüslere verdikleri perakende fiyatlar (çevrimiçi ya da geleneksel kanalda
faaliyet gösteren tüm teşebbüsler - çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformları veya
seyahat acenteleri) ile karşılaştırıldığında BOOKINGCOM’a her zaman “aynı otel, aynı oda
tipi, aynı tarihler, aynı yatak tipi, aynı sayıda konuk için aynı ya da daha iyi fiyatlar, kahvaltı,
rezervasyon değişiklikleri ve iptal koşulu vb ile ilgili olarak aynı veya daha iyi tahdit ve
koşullar” sunmaları gerektiği anlaşılmaktadır. Buna ek olarak, BOOKINGCOM’a, belirtilen
tüm kanallara sağlanan oda kontenjanı kadar cazip bir kontenjan sağlamaları gerektiği
görülmektedir.
(281) Buna ilaveten aynı sözleşmelerde, “En İyi Fiyat Garantisi”nin tanımı yapılmış olup ilgili
tanımdan konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’a eşdeğer bir odaya ait daha iyi bir fiyatın
internette bulunmayacağı yönünde taahhüt verdikleri anlaşılmaktadır. Tüketiciler
tarafından aksi bir durumun tespit edilmesi ve BOOKINGCOM’a iletilmesi halinde,
konaklama tesisi iki fiyat arasındaki farkı konuğa ödemek ve platformdaki fiyatları taahhüde
uygun hale getirmek ile yükümlüdür. Bu çerçevede, çevrimiçi kanal bakımından en iyi fiyat
garantisi uygulamasının ekonomik sorumluluğunun konaklama tesisi üzerinde bırakıldığı
anlaşılmaktadır
(282) Sözleşmenin 7.2. maddesinde ise, ilgili hükümlere uymamanın yaptırımı düzenlenmiştir.
İlgili maddede, sözleşme tarafının, diğer tarafın sözleşme koşullarından herhangi birini
(örneğin ödemede gecikme, ödeme aczi, kur parite garantisinin ihlali, yanlış bilgi verilmesi
veya konuklardan önemli boyutlarda şikâyet gelmesi) maddi anlamda ihlal etmesi
durumunda, ihlal bildirimi yapması gerekmeksizin sözleşmenin derhal geçerli olabilecek
şekilde feshedilebileceği ve konaklama tesisinin platformlar üzerinden kaldırabileceği veya
diğer tarafla ilgili olarak askıya alınabileceği belirtilmektedir.
77 Gonzalez-Diaz, F ve Bennett, M (2015), The Law and economics of most-favoured nation clauses,
Competition Law and Policy Debate, Vol:1(3).
78 Muafiyetin Genel Esaslarına İlişkin Kılavuz, para 10.
79 Sözleşmelerin en güncel halinde bu bölümün başlığı “Parite ve Oda Kısıtlamaları” olarak değiştirilmiş olup
maddede yer alan fiyat ve kontenjan parite koşullarına ilişkin tanımlar aynen korunmuştur.
17-01/12-4
59/94
(283) Öncelikle BOOKINGCOM tarafından uygulanan MFC hükümlerinin çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platform hizmetleri pazarında, alınan komisyon oranları bakımından rekabeti
azalttığı ve pazarı rakiplere kapama etkisi yarattığı değerlendirilmektedir. İlgili hükümler
nedeniyle rakip platformlar, daha düşük komisyon karşılığında konaklama tesislerinden
daha uygun oda fiyat ve koşulları ve daha fazla kontenjan alamamakta, böylece rakiplerin
BOOKINGCOM ile rekabet etme imkânları kısıtlanmaktadır. Bu durum da rakip
platformların, BOOKINGCOM ile anlaşmalı olan konaklama tesislerine daha düşük fiyat
(komisyon) önerme güdüsünü yok etmekte, rakiplerince BOOKINGCOM’un uyguladığı
komisyonlar üzerinde rekabetçi baskı yaratılmasını güçleştirmektedir.
(284) İncelemeye konu hükümler, çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri
pazarına girişin zorlaştırılması, pazara giriş engeli yaratılması yoluyla da rekabeti
kısıtlamaktadır. Dolaylı ağ etkilerinin de bulunduğu pazarda, BOOKINGCOM ile anlaşması
bulunan konaklama tesislerinin, ödeyecekleri daha düşük komisyonları müşterilerine daha
düşük otel fiyatları ya da daha iyi koşullar şeklinde yansıtma imkânları bulunmamaktadır.
Bu nedenle, pazara yeni giren ve pazarda etkin bir rakip haline gelebilmek için kritik hacim
eşiğine ulaşma çabasında olan teşebbüslerle çalışmalarını sağlayacak iktisadi teşvik
mekanizması zayıflamaktadır. Çevrimiçi platformlarda tüketiciye sunulan oda fiyat ve
koşulları, ilgili pazardaki rekabetin ana unsurları olup MFC hükümleri yoluyla pazara yeni
giriş yapacak etkin teşebbüslerce gerçekleştirilebilecek rekabetçi adımlar
engellenmektedir. Dolayısıyla MFC hükümleri, yerleşik teşebbüsleri yeni girişlerin
yaratacağı rekabetçi baskıdan da korumaktadır.
(285) MFC hükümleri, konaklama tesislerinin faaliyetleri bakımından ise marka içi rekabeti
kısıtlamakta, farklı kanallarda aynı otel odasının farklı fiyatlarda satılamamasına neden
olmaktadır. Fiyat farklılaştırması, farklılaştırmanın olmadığı durumda hizmet verilemeyen
bir müşteri grubuna hizmet verilebilmesine olanak tanıyorsa, diğer bir deyişle çıktının
artmasını ve sabit maliyetlerin çok daha fazla sayıda çıktıya dağıtılmasını sağlıyorsa
toplam refahı artırıcı yönde bir etki yapabilmektedir. Konaklama tesislerinin faaliyetleri
bakımından düşük sezon ve yüksek sezon dönemleri bulunabilmekte ve tesislerin belirli bir
dönemde sahip oldukları atıl kapasiteyi farklı zamanlarda kullanma imkânları
bulunmamaktadır. Bu çerçevede konaklama tesislerinin hizmet verilen tüketici sayısını
artırmak amacıyla son dakika indirimleri ya da belirli dönemler için belirli kanallarda fiyat
indirimleri yapabilme imkânlarının korunması refah artırıcı olacaktır. Dolayısıyla,
konaklama tesislerinin farklılaştırılmış fiyatlar uygulamasının engellenmesi, maliyetlerini
etkin bir biçimde karşılamalarının ve özellikli pazar koşullarına adapte olmalarının
engellenmesi anlamına gelmektedir.
(286) Fiyat ve kontenjan paritesi hükümlerinin, konaklama tesislerinin doğrudan satışlarını da
kapsaması, tesisin elinde kalan odaları düşük fiyata resepsiyona gelen müşteriye ya da
kendi internet sitesi veya çağrı merkezinden satmasını engelleyebilmektedir. İlgili hükümler
aynı zamanda konaklama tesislerinin beklentileri dışında boş kalan odalarını, geleneksel
kanala kıyasla daha hızlı bir şekilde fiyat güncellemesi yapabilecekleri rakip platformlara
daha ucuza teklif etmesini engellemektedir.
(287) Tüm bunların bir sonucu olarak konaklama tesisleri arasındaki markalararası rekabetin de
kısıtlandığı yorumu yapılabilir. MFC uygulaması nedeniyle yapacakları indirimleri tüm
kanallarda yapmaya zorunlu tutulan konaklama tesislerinin, fiyat düşürme güdüleri
zayıflayabilecektir. MFC uygulamasını gerçekleştiren teşebbüsün komisyon artırması
karşısında konaklama tesisleri ilgili artışı fiyatlara yansıtma yoluna gidebilecektir. MFC
hükümlerinin, çevrimiçi satış kanallarının yanı sıra tüm diğer kanalları da kapsayacak
şekilde düzenlenmesi, ilgili fiyat artışının, sadece komisyon artışını gerçekleştiren teşebbüs
ile sınırlı kalamamasına, konaklama tesisi tarafından tüm kanallara yansıtılmasına neden
olabilecektir.
17-01/12-4
60/94
(288) Bu çerçevede, BOOKINGCOM’un konaklama tesisleri ile imzaladığı sözleşmelerdeki
incelemeye konu hükümlerin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti
sınırlayıcı nitelikte olduğu değerlendirilmektedir.
I.5.3.1.2. 2002/2 sayılı Tebliğ Kapsamında Değerlendirme
(289) 2002/2 sayılı Tebliğ’in “Kapsam” başlıklı 2. maddesine göre; “Üretim veya dağıtım zincirinin
farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya
hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalar -dikey
anlaşmalar- bu Tebliğde belirtilen koşulları taşıması kaydıyla, Kanunun 4 üncü
maddesindeki yasaklamadan Kanunun 5 inci maddesinin üçüncü fıkrasına dayanılarak
grup olarak muaf tutulmuştur.” 2002 sayılı Tebliğ’de yer alan dikey anlaşma tanımından
hareketle, dikey anlaşmaların grup muafiyetinden yararlanabilmesi için; anlaşmaya iki veya
daha fazla teşebbüsün taraf olması, anlaşmaya taraf olan teşebbüslerin üretim veya
dağıtımın farklı seviyelerinde faaliyet gösteriyor olması ve anlaşmanın belirli mal veya
hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılmış olması gerekmektedir.
(290) Bunun yanı sıra 2002/2 sayılı Tebliğ ile dikey anlaşmaların grup muafiyetinden
yararlanabilmesi için bazı koşullar öne sürülmüştür. Öncelikle 2002/2 sayılı Tebliğ’in 2.
maddesine göre, dikey bir anlaşma, sağlayıcının ilgili ürün pazarındaki pazar payının %40’ı
aşmadığı durumlarda grup muafiyetinden yararlanabilmektedir. Buna ilaveten 2002/2 sayılı
Tebliğ’de, rakipler arasındaki dikey anlaşmaların muafiyetten yararlanamayacağı, ancak
sağlayıcının anlaşma konusu malların hem üreticisi hem de dağıtıcısı olduğu, alıcının ise
bu mallarla rekabet eden ürünlerin üreticisi değil de sadece dağıtıcısı olduğu dikey
anlaşmaların, grup muafiyetinden yararlanabileceği belirtilmiştir. Yine 2002/2 sayılı
Tebliğ’in 4. maddesinde, dikey bir anlaşmanın grup muafiyetinden yararlanmasını
engelleyen yeniden satış fiyatının tespiti, pasif satışın engellenmesi gibi bazı dikey
kısıtlamalara, 5. maddesinde ise rekabet etmeme yükümlülüğü altında muafiyetten
yararlanmanın şartlarına yer verilmektedir.
(291) 2002/2 sayılı Tebliğ’in yukarıda belirtilen ilgili maddeleri kapsamındaki koşulları sağlayan
her türlü dikey anlaşma, 2002/2 sayılı Tebliğ ile sağlanan grup muafiyetinden
yararlanabilmektedir. Bu bağlamda BOOKINGCOM’un soruşturma konusu
uygulamalarının dayandığı sözleşmelerinin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi ve bu
maddeye dayanılarak çıkarılan 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında değerlendirilmesinde
yarar görülmektedir.
(292) İncelemeye konu uygulamanın dayandığı sözleşmenin 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında
değerlendirilebilmesi için, yukarıda yer verildiği üzere öncelikle iki veya daha fazla teşebbüs
arasında bir anlaşma olması ve anlaşmanın üretim veya dağıtım zincirinin farklı
seviyelerinde faaliyet gösteren teşebbüsler arasında olması gerekmektedir. Soruşturma
konusunu BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında imzalanan sözleşmede yer alan
hükümler oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra ilgili sözleşmenin tarafını konaklama hizmeti
veren teşebbüsler ile odalarını pazarlayabilmek için çevrimiçi platform hizmeti sunan, bir
anlamda oteller ile konaklama hizmetinden yararlanmak isteyen müşteriler arasında
aracılık hizmeti gören BOOKINGCOM oluşturmaktadır. Bu nedenle BOOKINGCOM ile
konaklama tesisleri arasında imzalanan sözleşme, üretim veya dağıtım zincirinin farklı
seviyelerinde faaliyet gösteren teşebbüsler arasında imzalanmış olma şartını taşımaktadır.
17-01/12-4
61/94
(293) Soruşturma konusu uygulamanın dayandığı sözleşmenin 2002/2 sayılı Tebliğ’den
yararlanabilmesi için gereken diğer bir şart ise, BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri
arasında yapılan anlaşmanın ürünlerin alımı, satımı ve yeniden satımına ilişkin olmasıdır.
BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında yapılan anlaşma ele alındığında, ilgili ürün
pazarı kapsamında BOOKINGCOM’un sağlayıcı, hem konaklama tesislerinin hem de
konaklama rezervasyonu yapan müşterilerin alıcı konumunda olduğu anlaşılmaktadır. Bu
durumda konaklama tesisleri ile BOOKINGCOM arasında yapılan anlaşmalar,
ürünlerin/hizmetlerin alımı, satımı ve yeniden satımına ilişkin olup 2002/2 sayılı Tebliğ
kapsamında değerlendirilmektedir.
(294) Diğer yandan yukarıda belirtildiği üzere, dikey anlaşmaların 2002/2 sayılı Tebliğ ile
sağlanan grup muafiyetinden yararlanabilmesi için, sağlayıcının ilgili ürün pazarındaki
pazar payının %40’ı aşmaması gerekmektedir. Dolayısıyla konaklama tesisleri ile
BOOKINGCOM arasındaki sözleşmeler, sağlayıcı konumunda bulunan BOOKINGCOM’un
pazar payının %40’ı aşması durumunda, 2002/2 sayılı Tebliğ ile sağlanan grup
muafiyetinden yararlanamayacaktır. Soruşturma kapsamında elde edilen veriler
neticesinde yapılan ve yukarıda yer verilen analizler çerçevesinde BOOKINGCOM’un
pazar payının 2010 yılından bu yana %40’ın üzerinde bulunduğu görülmektedir.
BOOKINGCOM’un pazar payının %40’ı aşması nedeniyle, incelemeye konu “fiyat ve
kontenjan paritesi” ve “en iyi fiyat garantisi” hükümlerinin de içinde yer aldığı
BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında yapılan sözleşmeler 2002/2 sayılı Tebliğ
ile sağlanan grup muafiyetinden yararlanamamaktadır.
I.5.3.2. 4054 sayılı Kanun’un 5. Maddesi Çerçevesinde Değerlendirme
(295) 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında grup muafiyetinden yararlanamayan anlaşmaların 4054
sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan koşulları sağlamak şartıyla bireysel muafiyetten
yararlanması mümkündür. Bu çerçevede “en iyi fiyat garantisi” uygulamasını içeren ve
BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında yapılan sözleşmelerin 2002/2 sayılı Tebliğ
çerçevesinde grup muafiyetinden yararlanamaması nedeniyle 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinde yer verilen koşulları sağlayıp sağlamadığı, diğer bir ifadeyle sözleşmelere,
bireysel muafiyet tanınıp tanınamayacağı hususunun ayrıca değerlendirilmesi
gerekmektedir.
(296) 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde, teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu eylem ve
teşebbüs birlikleri kararlarının 4. madde hükümlerinin uygulanmasından muaf tutulabilmesi,
aşağıda yer alan koşulların tamamının varlığına bağlanmıştır. İlgili madde metninde aranan
söz konusu koşullar şunlardır:
a) Malların üretimi veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve
iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması,
b) Tüketicinin bundan yarar sağlaması,
c) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,
d) Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla
sınırlanmaması.
(297) BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında akdedilen, “en iyi fiyat garantisi” ve “fiyat
ve kontenjan paritesi”ne ilişkin düzenlemeler içeren sözleşmelerin, ilgili koşulları sağlayıp
sağlamadığı ve bu kapsamda bireysel muafiyet alıp alamayacağı hususu her bir koşul
özelinde incelenmiştir.
17-01/12-4
62/94
I.5.3.2.1. Malların üretimi veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve
iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması
(298) Rekabeti sınırlayıcı bir anlaşma sonucunda mal ve hizmet sunumunda ekonomik/teknik
yeni bir gelişme ve iyileşme, ancak ortaya çıkacak böyle bir yararın bir başka deyişle iktisadi
etkinliğin objektif olması ve rekabetin kısıtlanmasının olumsuz etkilerini dengeleyici/telafi
edici düzeyde olması sonucunda gerçekleşebilecektir.
(299) BOOKINGCOM tarafından, incelemeye konu hükümlerin; (i) işlem maliyetlerini hafifleterek
maliyet etkinliği oluşturması, (ii) BOOKINGCOM’un sahip olduğu platform üzerinde yatırım
yapmasını teşvik etmesi, (iii) düşük maliyetli/düşük kaliteli platformların bedavacılık
eylemlerinin olumsuz etkilerini azaltması ve (iv) marka imajını koruması şeklinde etkinlikler
yarattığı belirtilmiştir.
(300) Öncelikle incelemeye konu hükümlerin işlem maliyetlerini hafifleterek maliyet etkinliği
oluşturduğu iddiası ele alındığında, incelemeye konu hükümler BOOKINGCOM’a
konaklama tesislerinden daha düşük fiyatlar alması nedeniyle işlem maliyetlerinden
tasarruf sağlayabilecek olsa da koşula uyumun denetimi nedeniyle ortaya çıkacak ilave
maliyetlerin bu faydaları azaltıcı nitelikte olduğu değerlendirilmektedir. Ayrıca ilgili
hükümler, BOOKINGCOM’un rakip alıcıların pazarlık yoluyla elde ettiği fiyatlardan herhangi
bir maliyete katlanmaksızın yararlanmasına ve rakip alıcıların kendilerine rekabetçi avantaj
sağlamayacak olması nedeniyle düşük fiyat alabilmek için çaba gösterme güdülerinin
azalmasına yol açacaktır. Dolayısıyla, sadece MFC tarafı olan alıcının faydalanacağı
bahse konu sübjektif yararın pazarın geneline ve pazardaki rekabete olumlu etki
yapmayacağı dolayısıyla işlem maliyetlerinde azalmaya ilişkin bir etkinliğin yaratılmasından
söz edilemeyeceği tespit edilmektedir.
(301) Platforma gerçekleştirilecek yatırımların teşviki, marka imajının korunması ve bedavacılık
sorunun önlenmesine ilişkin iddialara ilişkin olarak ise belirtmek gerekir ki, çevrimiçi
konaklama rezervasyonu platformlarının yaptıkları yatırımlar platformun genel imajını
güçlendirmeye yönelik olup ilişkiye özgü, bir başka deyişe konaklama tesisleriyle yapılan
her bir anlaşma özelinde ve diğer konaklama tesislerine sunulan hizmette kullanılamaz
nitelikte değildir. Dolayısıyla rakiplere ya da yeni giriş yapan teşebbüslere daha düşük
fiyatlar sunulmasının MFC hükümleriyle engellenmesi yoluyla uzun dönemli ilişkiye özgü
yatırım güdüsünün korunması gibi bir etkinlikten söz edilemeyecektir.
(302) Bununla birlikte, prensip olarak bedavacılık sorununun, platformun fonksiyonelliğini
geliştirmeye yönelik yatırımlar gibi çevrimiçi platformların tüm konaklama tesislerine
sunduğu hizmetin genel kalitesine yapılan yatırımları olumsuz etkileme potansiyeline sahip
olduğu söylenebilir. İncelemeye konu hükümler “geniş MFC” kategorisinde olup konaklama
tesisinin tüm doğrudan satış kanallarının yanı sıra, çevrimiçi ya da geleneksel kanalda
rezervasyon hizmeti sunan tüm teşebbüsler aracılığıyla da tüketiciye BOOKINGCOM ile
sunulandan daha düşük oda fiyatları, daha iyi oda koşulları sunabilmesi ve ilgili kanallara
daha cazip oda kontenjanı tanıması engellenmektedir.
17-01/12-4
63/94
(303) Mevcut durumda MFC hükümleri ile bedavacılık sorunu arasındaki ilişkiye bakarken iki
olasılığı değerlendirmek gerekmektedir. Birincisi konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’un
yaptığı yatırımlardan herhangi bir bedel ödemeden yararlanması riskinin konaklama
tesisinin doğrudan satış kanallarına yönelik bir parite uygulamasıyla önlenmesidir. İlgili
faydanın elde edilebilmesi için dar MFC hükümleri yeterli olmaktadır. Konaklama
tesislerinin BOOKINGCOM’u kendi internet siteleri üzerinden yaptıracakları doğrudan
(komisyonsuz) rezervasyonları artırmak amacıyla kullanması ihtimalinin, Türkiye’deki otel
pazarının bölünmüş yapısı, bir başka deyişle küçük ve orta ölçekli konaklama tesislerinin
pazarda tesis sayısı itibariyle fazlalığı dikkate alındığında80 sınırlı olacağı söylenebilir.
Büyük ölçekli ve zincir konaklama tesislerinin, kendi internet sitelerinde BOOKINGCOM
tarafından sunulduğu gibi tüketiciye anında onaylanan rezervasyon hizmeti sunabilme
şansları daha yüksektir. Nitekim dosya kapsamında Türkiye geneline yaygın konaklama
tesislerinden, iki örneklem seçilmiş olup internet sitelerinden rezervasyon imkânı sunup
sunmadıkları incelenmiştir. Zincir ve markalı konaklama tesislerini kapsayan ilk örneklemin
tamamında konaklama tesisinin internet sitesinden rezervasyon imkânı sunulduğu
görülmüştür. Zincir niteliğine sahip olmayan ve Türkiye’nin farklı illerinde yer alan tek 1-5
yıldızlı 100 adet oteli kapsayan ikinci örneklemde ise kendi internet sitesinden rezervasyon
imkânı sunma oranının yaklaşık %30 olduğu görülmüştür. Dolayısıyla tesis sayısı
bakımından Türkiye’deki tesislerin çoğunluğunun internet sitelerinde anında onaylanan
rezervasyon imkânı sunmadığı anlaşılmaktadır. Bahse konu internet siteleri sadece
bilgilendirme amaçlı kullanılabilmekte ya da tüketiciye rezervasyon formu gönderme,
doğrudan iletişim numaralarına yönlendirme gibi yollarla rezervasyon imkânı
sunulabilmektedir. Tüketicinin, çevrimiçi platformlarda sunulan hizmet için doğrudan bir
bedel ödemediğinden, anında onaylanan rezervasyonun kolaylığından vazgeçip diğer
kanallardan rezervasyon yapmaya çalışmayı tercih edip etmeyeceği bu noktada önemlidir.
Tüketicinin MFC uygulamasının bulunmadığı olası bir durumda nasıl davranacağına ilişkin
olarak Türkiye’de çevrimiçi kanalın gelişimine ilişkin veriler dikkate alındığında, çevrimiçi
kanalın penetrasyonunun yükselme eğiliminde olduğu ancak geleneksel kanalın halen
önemini koruduğu, bu nedenle tüketici davranışlarının konaklama tesisleriyle ilişkili bir
bedavacılık sorununu ortaya çıkarabileceği görülmektedir. Bu çerçevede konaklama
tesislerine ait doğrudan rezervasyon kanallarına yönelik MFC hükümleri bedavacılık
sorununun önüne geçme ve platformların yatırım yapma güdüsünün korunması gibi bir
faydayı ortaya çıkarabilecektir.
80 Yukarıda yer verildiği üzere Türkiye’ de dört ve beş yıldıza sahip konaklama tesislerinden oluşan, 100 ve
daha fazla sayıda odaya sahip büyük ölçekli tesisler; Türkiye’deki toplam tesislerin %11’ini oluşturmakta, otel,
motel, butik otel, pansiyon gibi küçük ölçekli tesislerden oluşan, 40 ve daha az sayıda odaya sahip tesisler
ise; Türkiye’deki toplam tesislerin %81’ini oluşturmaktadır.
17-01/12-4
64/94
(304) Bedavacılık sorunu ile ilişkili olarak ele alınması gereken ikinci olasılık, rakip çevrimiçi
rezervasyon platformlarının BOOKINGCOM’un sunduğu hizmetlerden herhangi bir bedel
ödemeden yararlanmasının geniş MFC hükümleri, bir başka deyişle konaklama tesisinin
kendisine ait satış kanallarına ilaveten rakip platformları da içine alan parite hükümleriyle
önlenmesidir. Söz konusu argüman tüketiciye düşük kalitede hizmet sunan platformlarda
otel odaları daha düşük fiyatlı satıldığında, diğer platformlarca kaliteye yapılan yatırımların
komisyon gelirleri ile yeterli düzeyde karşılanamayacağı ve bu nedenle platformların
yatırım yapma güdüsünün, sunulan hizmetin kalitesinin ve platformlar arasında kalite
bakımından rekabetin azalacağı iddiasına dayanmaktadır. Öte yandan, çevrimiçi
platformlar arasındaki rekabetin tüketiciye sundukları hizmetin çeşitliliği, kullanıcı dostu
tasarımlar geliştirebilme, konaklama tesislerinin platform üzerinde sunumu ve sıralanması,
platformun teknik altyapısı, tüketiciye sunulan rezervasyon ve iptal koşulları gibi unsurların
da bulunduğu ve hâlihazırda küresel ölçekte bu pazarda faaliyet gösteren teşebbüslerin
platformlarını bu açılardan geliştirilmesine önem verdikleri dikkate alındığında ilgili iddia
kabul edilebilir değildir. Bu çerçevede, tüketicinin kaliteye değer verdiği, platformlar
arasındaki rekabette kalitenin de önemli yeri olduğu ve bu nedenle rakip platformların
düşük yatırımdan kaynaklı düşük kalitelerinin yarattığı talep düşüşünü düşük fiyatlar yoluyla
giderme imkânlarının sınırlı olacağı ve rakip platformlar bakımından dikkate değer bir
bedavacılık sorunundan bahsetmenin güç olduğu değerlendirilmektedir. Dolayısıyla
tüketicinin yararına yüksek seviyede bir hizmet kalitesinin platformlar arasındaki rekabet
yoluyla sağlanacağı, fiyat rekabeti kısıtlanmasa bile platformların hizmet kalitesine yatırım
yapma güdülerinin yüksek olduğu, bu nedenle böyle bir fayda elde edilmesi için MFC
hükümleri yoluyla fiyat rekabetinin kısıtlanmasına gerek olmadığı sonucuna varılmaktadır.
(305) Diğer yandan incelemeye konu MFC hükümleri, fiyat haricinde tekliflerdeki rezervasyon,
iptal ve diğer hususlarda da en iyi koşulların BOOKINGCOM aracılığıyla tüketiciye
sunulmasını içerdiğinden, çevrimiçi rezervasyon platformları tarafından sunulan hizmet
fiyat haricindeki değişkenleri de kapsamaktadır. Bu çerçevede MFC hükümleri çevrimiçi
konaklama rezervasyonu platformları tarafından sunulan hizmetin kalite unsurlarının da
standartlaşmasına neden olmaktadır.
(306) Sonuç itibarıyla incelemeye konu MFC hükümlerinin, bedavacılık sorununa çözüm
sağlamaya ilişkin olarak yaratacağı olası bir etkinliğin, yalnızca konaklama tesislerinin
kendilerine ait doğrudan rezervasyon kanallarından kaynaklanan soruna çözüm
sağlanması ile sınırlı olduğu değerlendirilmektedir.
I.5.3.2.2. Tüketicinin bundan yarar sağlaması
(307) BOOKINGCOM tarafından alınan komisyon oranları diğer platformlarca alınan standart
komisyon oranlarından düşük olmayıp BOOKINGCOM’un pazarın tamamına yakın sayıda
konaklama tesisi ile anlaşması bulunduğundan pazarın geneline yaygın MFC uygulaması
bulunmaktadır. BOOKINGCOM haricindeki birtakım rakiplerin de benzer uygulamalarının
bulunmasının da katkısıyla81 çevrimiçi rezervasyon platformlarının aldıkları komisyonu
düşürme yönünde, konaklama tesislerinin de oda fiyatlarını düşürme yönünde herhangi bir
güdüsü bulunmamaktadır. Bu kapsamda yukarıda bahsedildiği üzere incelemeye konu
geniş MFC uygulamasının, sağlayacağı olası bir fayda, dar MFC uygulamasıyla da elde
edilebileceğinden tüketiciye olası bir yararının da bu doğrultuda sınırlı kalacağı
belirtilmelidir.
81 Dosya kapsamında bazı teşebbüslerce MFC uygulamalarının bulunduğu belirtilmiştir.
17-01/12-4
65/94
(308) Buna ilaveten MFC hükümleri nedeniyle tüketiciler en iyi teklifi BOOKINGCOM’dan
alacaklarını düşündüklerinden, diğer platformlardaki aynı ya da benzer teklifleri kıyaslama
eğilimleri daha düşüktür. Bu durum tüketici bakımından daha düşük arama maliyeti
yaratılması şeklinde yorumlanamayacak olup aksine tüketicilerin kendi özel ihtiyaçlarına
daha uygun teklifleri de değerlendirme şansları sınırlanacaktır. Öte yandan, hâlihazırda
pazarda meta arama motorları sayesinde şeffaflık sağlandığından, tüketicinin arama için
ihtiyaç duyacağı süre de kısalmaktadır. Dolayısıyla MFC hükümleri nedeniyle, arama
maliyetleriyle bağlantılı olarak da tüketiciye herhangi bir fayda sağlanmadığı
değerlendirilmektedir.
I.5.3.2.3. İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması
(309) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkıp kalkmayacağı sorusunu
yanıtlamak için, rekabeti sınırlayıcı anlaşma sonrasında ilgili pazardaki rekabetin ne kadar
sınırlanacağının değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda hem mevcut hem de
potansiyel rekabetin değerlendirmeye dâhil edilmesi gerekmektedir. Pazardaki (mevcut ve
potansiyel) rekabetin durumu ise pazar paylarının yanı sıra; pazara giriş engelleri, rakiplerin
rekabet gücü ve istekleri, belirli bir ölçekte pazara yeni giriş olma olasılığı gibi faktörler ile
ölçülmektedir.
(310) İncelemeye konu hükümlerin ilgili pazarın önemli bir bölümünde hem mevcut hem de
potansiyel rekabeti kısıtladığı tespit edilmiştir. Bu noktada öncelikle ilgili kısıtlamanın
kapsamının ve doğurduğu anti-rekabetçi etkilerin BOOKINGCOM’un sahip olduğu pazar
gücü ile bağlantısı ortaya konulmalıdır.
(311) Öncesinde belirtildiği üzere incelemeye konu hükümler, konaklama tesislerinin fiyat
düşürme güdülerini zayıflatmakta, komisyon artışı olması halinde ise ilgili artışı MFC
hükümlerinin geçerli olduğu tüm kanallardaki fiyatlara yansıtma olasılıklarını artırmaktadır.
MFC uygulayan platformun pazar gücüne sahip olması halinde konaklama tesislerinin,
MFC uygulamasından kaçınabilmek adına platformdan çıkmanın maliyetine katlanma
şansları da düşük olacaktır. Bu nedenle, uygulamayı gerçekleştiren platformun sahip
olduğu pazar gücü bahsi geçen etkileri artıracaktır. Ampirik çalışmalar da benzer sonuçlara
ulaşmıştır. MFC uygulamaları ayrıca pazar kapama ve pazara girişleri zorlaştırma etkisine
yol açmakta olup bu etkinin büyüklüğü de teşebbüsün pazar gücü ile doğru orantılı olup
pazar gücünün varlığı halinde anti-rekabetçi etkilerin olası etkinliklerle dengelenme ihtimali
de düşüktür. Pazar gücüne sahip platform konaklama tesisleri için vazgeçilmez olup küçük
ölçekli rakipler ya da yeni giriş yapacak teşebbüslere MFC hükümlerine aykırı olacak
şekilde rekabetçi avantaj elde edebilecekleri koşullar sunmak tesisler için çok daha
maliyetli hale gelecektir82.
82 Gonzalez-Diaz, F ve Bennett, M (2015), The Law and Economics of Most-favoured Nation Clauses,
Competition Law and Policy Debate, Vol:1(3).
17-01/12-4
66/94
(312) İncelemeye konu MFC hükümlerinin yarattığı anti-rekabetçi etkiler de BOOKINGCOM’un
sahip olduğu pazar gücü nedeniyle ilgili pazarın önemli bir bölümünde rekabeti sınırlayacak
düzeyde yüksektir. BOOKINGCOM’un gelir bazında 2010 yılında (…..) olan pazar payının,
2014 yılında (…..)’e kadar yükseldiği görülmektedir. BOOKINGCOM’un 2014 yılı itibarıyla
geceleme sayısı bazında pazar payı ise (…..) seviyesindedir. Öte yandan, en yakın rakip
konumundaki EXPEDIA’nın, BOOKINGCOM’un tersine yıllar bazında pazarda güç
kaybettiği, 2010 yılında (…..) olan pazar payının, korunamayarak 2014 yılı itibarıyla (…..)
seviyesine kadar gerilediği görülmektedir. Pazarda faaliyet gösteren ve kayda değer pazar
payı bulunan diğer 5 rakibin pazar paylarının %1 ila %10 arasında dalgalandığı, diğer
teşebbüslerin pazar paylarının ise genel itibari ile %1’in altında kaldığı görülmektedir. Yerli
ve küresel tüketicinin arama ve karşılaştırma hizmetini almaya yönelik davranışlarına
bakıldığında da BOOKINGCOM’un internet sitesinin ziyaretçi sayısı bakımından
sıralamasının rakiplerinden çok daha önde olduğu görülmektedir. Dolayısıyla
BOOKINGCOM’un gerek pazar payı ve pazar payının yıllar içinde gösterdiği büyüme gerek
ziyaretçi sayısı bakımından rakipleriyle arasında ciddi farklar olduğu görülmekte olup
konaklama tesisleri için vazgeçilmez bir platform niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır.
(313) Bu sebeple konaklama tesisleri için platformdan çıkmayı tercih etmenin ya da MFC
hükümlerine aykırı davranarak platformdan çıkarılma riskini göze almanın oldukça maliyetli
olduğu, özellikle küçük ve orta ölçekli konaklama tesisleri bakımından ise
karşılanamayacak ölçüde maliyetli olduğu belirtilmelidir. Dosya kapsamında yer verilen
konaklama tesislerine ve rakiplere ait görüşlerde de BOOKINGCOM’un pazar gücüne ve
konaklama tesisleri bakımından önemine vurgu yapılmıştır. BOOKINGCOM’un Google gibi
arama motorlarında en üst sıralarda yer alabilmekte olduğu ve özellikle küçük ve orta
ölçekli konaklama tesisleri için tüketiciye doğrudan ulaşım anlamında eşsiz bir imkân
sağladığı anlaşılmaktadır. Konaklama tesislerinin birden fazla platformla çalışması
mümkün olsa dahi BOOKINGCOM ile çalışmamayı seçmeleri, doluluk oranlarını
maksimize edebilmeleri bakımından, mümkün görünmemektedir.
(314) BOOKINGCOM’un sözleşmelerinde yer alan kısıtlamanın kapsamı ve süresine
bakıldığında, BOOKINGCOM tarafından Türkiye’de uygulanan en eski sözleşme
versiyonunun 2008 yılına ait olduğu ve söz konusu sözleşmede fiyat ve kontenjan paritesi
hükümlerinin olduğu görülmektedir. Öte yandan 2008 tarihli sözleşmedeki parite hükmünün
konaklama tesisinin kendi internet sitesinde reklam edilen fiyat ile sınırlı olduğu ancak 2009
yılından itibaren parite hükmünün tüm satış kanallarını kapsayacak şekilde geniş
uygulanmaya başlandığı anlaşılmıştır. Hâlihazırda da fiyat ve kontenjan paritesi hükmü
konaklama tesisinin tüm doğrudan satış kanalarının yanı sıra çevrimiçi/çevrimdışı faaliyet
gösteren tüm aracılar yoluyla tüketiciye sunulacak fiyat ve kontenjanları kapsamaktadır.
2014 yılında konaklama tesislerinin müşteri sadakat programlarına uyguladıkları fiyatları
istisna tutmalarına izin veren düzenlemeler sözleşmeye eklenmiş olmakla birlikte, ilgili
istisna sadece kapalı kullanıcı gruplarına ve halka açık olmayacak şekilde sunulacak
fiyatlar ile sınırlıdır. Öte yandan bazı büyük ölçekli, zincir konaklama tesislerince, tüketiciye
tüm satış kanallarından aynı oda fiyatının sunulmasının tercih edildiğinin belirtilmesi MFC
hükümlerinin rekabeti sınırlayıcı olduğu gerçeğini değiştirmemektedir. Sözleşmeye göre
ilgili hükümlere uyulmaması sözleşmenin iptaline bir başka deyişle konaklama tesisinin
platformdan çıkarılmasına yol açabilecektir. Buna ilaveten sözleşmede çevrimiçi kanaldaki
fiyat farklılıklarının BOOKINGCOM’a ilaveten tüketiciler tarafından da kontrolüne imkân
sağlayan bir mekanizma düzenlenmekte olup “en iyi fiyat garantisi” kapsamında tüketicinin
yönelteceği fiyat farklılıklarının karşılanması yönündeki taleplerin ekonomik yükümlülüğü
konaklama tesisinin üzerindedir.
17-01/12-4
67/94
(315) BOOKINGCOM’un yaptığı sözleşmelerde, sözleşmelere taraf olan konaklama tesisi sayısı
da ilgili sözleşmenin yarattığı pazarı kapama etkisi bakımından önemlidir. Sözleşmeye taraf
olmayan yeterli sayıda konaklama tesisinin bulunması halinde rakip teşebbüslerce daha
düşük fiyat alarak pazara etkin giriş yapma ya da büyüme olasılığı bulunmaktadır.
Türkiye’deki toplam konaklama tesisi sayısında 2010 ila 2014 yılları arasında ciddi bir artış
görülmediği ve bu sayının 12.000 civarında dalgalandığı görülmektedir. Aynı dönemde
BOOKINGCOM’un çalıştığı tesis sayısında %377 oranında artış yaşandığı ve 2010 yılında
(…..) olan anlaşmalı tesis sayısının, her yıl düzenli şekilde artarak 2014 yılı itibarıyla (…..)
ulaştığı görülmektedir. 2015 yılında ise toplam konaklama tesisi sayısının tamamına yakın
bir seviyeye ulaştığı bilgisi edinilmiştir. BOOKINGCOM’un çalıştığı tesis sayısında
gerçekleşen söz konusu artışa karşın, en büyük rakiplerinin hiçbirinin çalıştığı tesis
sayısında benzer oranda bir artış yaşanmadığı ve rakiplerin çalıştığı tesis sayısının en fazla
2.000-2500 bandına kadar çıkabildiği tespit edilmiştir. Bu çerçevede BOOKINGCOM’un
sözleşme yaptığı konaklama tesisi sayısı, pazar kapama etkisi yaratır düzeydedir.
İncelemeye konu dönemde, ilgili pazardaki süregelen büyümeye rağmen, pazara etkin giriş
yapabilen herhangi bir teşebbüs ya da önemli ölçüde büyüyebilen bir rakip bulunmadığı da
görülmektedir. Bu çerçevede incelemeye konu hükümlerin hem mevcut hem potansiyel
rekabeti kısıtladığı ve yeni giriş yapacak ya da rakip durumdaki platformların
BOOKINGCOM’un sahip olduğu pazar lideri konumuna rekabetçi davranışlarla darbe
vurma imkânlarını önemli ölçüde azalttığı değerlendirilmektedir. Daha önce de belirtildiği
üzere çift taraflı pazar özelliği gösteren çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform
hizmetleri pazarında dolaylı ağ etkileri bulunmakta olup BOOKINGCOM’un
sözleşmelerinde yer alan MFC hükümleri de ilave bir pazara giriş engeli yaratmaktadır.
(316) MFC hükümlerinin incelemeye konu dönemde en azından çevrimiçi kanal bakımından etkin
bir biçimde uygulandığı ve söz konusu hükümlere uyumun kontrol edildiği anlaşılmaktadır.
Yerinde incelemelerde elde edilen belgeler ve bu belgelere ilişkin BOOKINGCOM
tarafından sunulan açıklamalardan, BOOKINGCOM adına BOOKINGDOTCOM tarafından
konaklama tesislerinin MFC hükümlerine uyup uymadığının takip ve tespit edildiği, aykırılık
durumunda ise uyumun tesis edildiği, zaman zaman bu hükümlerin ihlali halinde ilgili
otellere ilişkin teklifin platformdan kaldırılmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
BOOKINGCOM tarafından sağlanan bilgilere göre, tüketicilerin “en iyi fiyat garantisi”
kapsamında yaptığı şikâyetler de iletilmekte ve konaklama tesislerince tüketicilere fiyat
farkları ödetilmektedir. Ayrıca bazı konaklama tesisleri tarafından, tercihli otel listesinde, bir
başka deyişle platformda üst sıralarda yer alabilmek için ilgili hükümlere uyumun da bir
kriter olarak dikkate alındığı ifade edilmiştir.
(317) Konaklama tesislerinden elde edilen bilgilerden, konaklama tesislerince fiyat paritesine
özellikle çevrimiçi kanal bakımından uyum gösterildiği anlaşılmaktadır. Görüş veren
teşebbüsler arasında uyuma ilişkin yapılan bir denetime rastlanmadığını ifade eden
teşebbüsler bulunmakta birlikte, teşebbüslerin ifadelerinden çoğunlukla kendi politikaları
bakımından zaten parite hükümlerine uyum sağladıkları anlaşılmaktadır. Görüş veren
teşebbüslerin büyük çoğunluğu tarafından ise parite hükümlerine özellikle fiyat paritesi
hükmüne uyumun çevrimiçi kanal bakımından BOOKINGCOM tarafından uyarı telefonları
ve e-mailler yoluyla denetlendiği belirtmiştir.
17-01/12-4
68/94
(318) Buna göre hâlihazırda BOOKINGCOM ile sözleşmesi bulunan konaklama tesisi sayısının
pazarın tamamına ve Türkiye’deki toplam tesis sayısına oldukça yakın olması, MFC
hükümleriyle konaklama tesislerince sunulan oda fiyatlarında marka içi rekabetin
kısıtlanması bakımından da sonuç doğurmaktadır. BOOKINGCOM’un sözleşmelerinde
MFC hükümlerine tabi olan konaklama tesisinin fazlalığı, özellikle çevrimiçi kanal
bakımından hükümlere uyulup uyulmadığına dair etkin bir izleme mekanizmasının
bulunması ve MFC uygulamaları bulunan başka platformların bulunduğu dikkate
alındığında, platformlar arasında fiyat rekabeti olmayacağı ve MFC hükümlerinin, farklı
satış kanallarından fiyat farklılaştırmasına gitme imkânını ortadan kaldırması nedeniyle fiili
olarak etkisinin per se yasaklamaya tabi bir rekabet kısıtı olan minimum perakende satış
fiyatı belirlenmesinin etkisine benzer olacağı söylenebilecektir.
(319) Bu değerlendirmeler çerçevesinde, incelemeye konu sözleşmelerdeki MFC hükümleri, ilgili
piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması koşulunu
sağlamamaktadır.
I.5.3.2.4. Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu
olandan fazla sınırlanmaması
(320) Rekabetin zorunlu olandan fazla sınırlanıp sınırlanmadığına ilişkin değerlendirmede elde
edilmesi beklenen etkinlik kazanımlarının dosya konusu anlaşmaya özgü olması, diğer bir
deyişle bu kazanımları gerçekleştirmenin iktisadi olarak anlamlı olan ve daha az sınırlayıcı
yollar ile elde edilememesi gerekmektedir.
(321) İncelemeye konu geniş MFC hükümlerinin sağlayacağı bedavacılık problemine çözüm
anlamında potansiyel etkinlikler sınırlı düzeyde olup, bu fayda dar MFC hükümleri ile de
sağlanabilecektir. Öte yandan ilgili hükümler, konaklama tesislerinin fiyatlama stratejilerini
sınırlayarak etkinsizlik de yaratmakta olup MFC hükümleri konaklama tesislerinin etkinlik
yaratıcı şekilde tüketici talebine göre düzenlenmiş fiyat farklılaştırması yapması imkânını
elinden almaktadır. Bu nedenle bedavacılık sorununun çözümü için geniş ya da dar MFC
hükümlerine alternatif yolların bulunma ihtimali de dikkate alınmalıdır. Mevcut durumda
BOOKINGCOM’un uyguladığı komisyon yöntemine göre platforma üye konaklama tesisleri
rezervasyon elde edemeseler bile herhangi bir bedel ödemeden BOOKINGCOM’un
sağladığı reklam faydasını elde edebilmektedir. Bunu önlemek adına BOOKINGCOM
tarafından uygulanabilecek, aylık sabit bedel ile çalışılması ya da düşük bir sabit bedel
üzerine rezervasyondan komisyon şeklinde iki parçalı bir tarife uygulanması gibi alternatif
yollar bulunabilecektir. Pazarda BOOKINGCOM ile benzer iş modeline sahip olduğu
anlaşılan yerli teşebbüs (…..)’in bu türden bir uygulaması olduğu, konaklama tesislerinden
daha fazla reklam yapılması karşılığında ilave reklam komisyonu alındığı bilgisi edinilmiştir.
Bu çerçevede incelemeye konu sözleşmelerde yer alan MFC hükümleri, rekabetin (a) ve
(b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması
koşulunu sağlamamaktadır.
(322) Sonuç itibarıyla, incelemeye konu “fiyat ve kontenjan paritesi” ile “en iyi fiyat garantisi”
hükümlerini içeren BOOKINGCOM’un konaklama tesisleri ile imzaladığı sözleşmelere
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında bireysel muafiyet tanınamayacağı
değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
69/94
I.5.3.3. BOOKINGCOM Tarafından Sunulan Sözleşme Değişikliklerinin
Değerlendirilmesi
(323) Soruşturma döneminde BOOKINGCOM tarafından sözleşme değişikliklerine ilişkin bir
taahhüt metni sunulmuştur. İlgili metinde BOOKINGCOM aşağıda yer alan yükümlülükleri
yürürlüğe sokmayacağını veya hiçbir şekilde uygulamayacağını taahhüt etmektedir:
(…..TİCARİ SIR…..)
(324) Taahhüt metninin devamında, (…..TİCARİ SIR…..).
I.5.3.3.1. 4054 Sayılı Kanun’un 4. Maddesi Kapsamında Değerlendirme
(325) BOOKINGCOM tarafından sunulan taahhütlerin sözleşme değişiklikleri şeklinde hayata
geçirilmesi sonrasında, dar MFC hükümleri olarak adı verilen uygulamaya geçiş yapılmış
olacaktır. Buna göre konaklama tesislerine getirilen BOOKINGCOM’a ait platform
aracılığıyla tüketiciye sunulana kıyasla daha düşük fiyatlar önermeme ve daha iyi şartlar
sunmama yükümlülüğü sadece konaklama tesislerinin çevrimiçi kanalda kendi internet
sitelerinden doğrudan yapacakları satışlar ile sınırlandırılmıştır. Konaklama tesislerinin
çevrimdışı kanalda doğrudan veya acente aracılığıyla yapacakları satışlarda tüketiciye
sunacakları ve rakip çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformları aracılığıyla tüketiciye
sunacakları fiyat ve şartlar bakımından herhangi bir yükümlülük öngörülmemektedir.
Konaklama tesislerine kontenjan bakımından da BOOKINGCOM üzerinden sunulan
kontenjanların diğer çevrimiçi seyahat acentelerine sunulan veya ilgili konaklama tesisinin
kendisi için ayrılan kontenjanlara eşit veya bunlardan daha fazla olacağı yönünde bir
yükümlülük getirilmeyecektir.
(326) BOOKINGCOM tarafından, dar MFC hükümlerinin konaklama tesislerinin farklı çevrimiçi
seyahat acenteleri üzerinde sundukları fiyatlarda fiyat farklılaşmasına gitmelerine engel
olmadığı, çevrimiçi seyahat acentelerinin konaklama tesislerine daha düşük komisyon
oranları ve daha iyi şartlar sunma güdülerinin kısıtlanmadığı, konaklama tesislerinin
çevrimdışı kanalda da fiyat farklılaşmasına gitmesinin kısıtlanmadığı, bu nedenle dar MFC
hükümlerinin pazardaki rekabete herhangi bir olumsuz etkisinin bulunmadığı ve dolayısıyla
4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal etmediği iddia edilmiştir.
(327) BOOKINGCOM tarafından, fiyat farklılaşmasının gerçekleştiğine ilişkin olarak, Almanya’da
dar MFC hükümleri yürürlükteyken yapılan bir deneysel çalışmaya atıfta bulunulmaktadır.
Bu çalışmanın (1) Almanya’da konaklama tesislerinin kendi internet sitelerinde rezervasyon
portallarındakinden önemli ölçüde daha yüksek fiyatlar belirleme eğiliminde olduklarını (2)
dar MFC hükümleri kapsamında farklı çevrimiçi seyahat acenteleri arasında önemli bir
seviyede fiyat farklılaşması olduğunu gösterdiği ve (3) Almanya’da Bundeskartellamt’ın
verdiği karar nedeniyle dar MFC hükümlerinin terk edilmesinden bu yana fiyat
farklılaşmasının arttığına ilişkin henüz herhangi bir güvenilir bulgu bulunmadığı sonucuna
vardığı belirtilmektedir. Buna ilaveten, Danimarka Rekabet ve Tüketici Otoritesi tarafından
örnek olarak seçilen Danimarka’daki 12 otelin, üç ana çevrimiçi seyahat acentesindeki oda
fiyatlarının, 17 Mart-17 Mayıs 2016 arasında iki aylık bir sürede izlendiği çalışmada;
otellerin en azından yarısının portallar çapında fiyatının farklılaştığı bulgusuna ulaşıldığı
belirtilmiştir.
17-01/12-4
70/94
(328) BOOKINGCOM tarafından, dar MFC hükümleri altında konaklama tesislerinin daha düşük
komisyon oranları ve daha iyi şartlar sunma güdülerinin kısıtlanmadığı iddiasına ilişkin
olarak; (1) EXPEDIA’nın 2016 yılında dar MFC hükümleri altında zincir oteller bakımından
komisyon oranlarını azalttığı ve (2) BOOKINGCOM’un şirket içi kaynaklarına dayanan ve
12 Avrupa Rekabet Ağı Çalışma Grubu ülkesi için yapılan bir çalışmaya göre dar MFC
hükümlerinin uygulandığı ülkelerdeki komisyon oranlarının ortalama olarak bu hükümlerin
uygulanmadığı ülkelerdeki komisyon oranlarından daha yüksek olmadığı belirtilmiştir.
(329) Bu noktada öncelikle belirtmek gerekir ki, BOOKINGCOM tarafından yaptırılan ve yukarıda
da varılan sonuçların özetlendiği çalışma, Ekim 2015 ile Nisan/Mayıs 2016 arasında
(bununla birlikte çalışmada bazı iddiaların desteklenmesi bakımından daha dar aralıklarda
da inceleme yapılmıştır, örneğin Ekim-Aralık 2015 ve Ocak-Mart 2016 gibi) Avrupa
Ekonomik Alanı ülkeleri ve bazı durumlarda sadece Almanya için yapılmış bir ampirik
çalışmadır. Dolayısıyla, kısa bir zaman aralığını temel alan bu çalışmanın, dar MFC
hükümlerinin Türkiye’de orta-uzun vadede veya herhangi bir şekilde anti-rekabetçi etki
doğurma potansiyeline sahip olmadığını kanıtlamakta yetersiz olduğu
değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, kısa süreli dönemlerde incelenen konaklama
tesislerinin pazarın yarısından azını teşkil eden bir kısmının dar MFC uygulaması altında
farklı fiyat uygulamalarına gidebildiklerinin gözlenmiş olması, bu hükümlerin hiç
bulunmadığı durumda daha rekabetçi bir tablonun ortaya çıkmayacağını ispatlamakta
yetersiz kalmaktadır. Dar MFC hükümlerinin terk edilmesinden sonra Almanya’da fiyat
farklılığının arttığına ilişkin veri bulunmadığı sonucuna ulaşmak için, Ocak 2016-
Nisan/Mayıs 2016 verilerinin Ekim-Aralık 2015 verileri ile kıyaslandığı görüldüğünden,
temel alınan sürenin herhangi bir uygulamanın etkisini görmek bakımından yeterli olmadığı
ifade edilmelidir. Ayrıca, BOOKINGCOM’un iddia ettiği üzere, kendi internet sitelerinden
hâlihazırda platformlara kıyasla daha yüksek fiyatlar veren oteller bulunuyor olmasının
benzer şekilde dar MFC hükümlerinin herhangi bir şekilde anti-rekabetçi etki doğurma
potansiyeline sahip olmadığını kanıtlamakta yetersiz olduğu değerlendirilmektedir. Dar
MFC hükümlerinin uygulandığı ülkelerde, bu çerçevede Danimarka Rekabet ve Tüketici
Otoritesi tarafından yapılan çalışmanın, BOOKINGCOM tarafından yapılan çalışmaya
kıyasla çok daha dar kapsamlı olduğu belirtilmelidir. Son olarak dar MFC hükümlerinin
bulunmadığı Almanya ve Fransa ile MFC hükümlerinin bulunduğu diğer Avrupa ülkelerinde
BOOKINGCOM tarafından uygulanmakta olan komisyon oranlarının karşılaştırılmasına
dayanan bulguların; herhangi bir sonuca varmak bakımından karşılaştırmaya esas alınan
sürenin belirsizliği, verilerin BOOKINGCOM’un komisyon oranlarıyla sınırlı olması ve tercih
edilen yükselişlerin objektif olarak doğrulanma imkânının bulunmaması nedeniyle ispat
kabiliyetinden yoksun olduğu değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
71/94
(330) Dar MFC hükümlerinin, geniş MFC uygulamasında olduğu gibi fiyat farklılaştırmasını
bütünüyle engeller nitelikte olmamakla birlikte yine de konaklama tesislerinin perakende
seviyede sunacağı fiyata ilişkin bir kısıtlama getirdiği, fiyatlama bağımsızlığını etkilediği
görülmektedir. Dar MFC hükümleri, konaklama tesisinin kendi internet sitesindeki oda
fiyatının BOOKINGCOM’a verilenden daha düşük olmasını engellemekte olup konaklama
tesisinin rakip bir platforma verdiği daha düşük fiyatı kendi internet sitesinden de
sunabilmesi, ancak BOOKINGCOM’a da aynı düşük fiyatı vermesi halinde mümkün
olacaktır. Dolayısıyla dar MFC altında halen, konaklama tesislerinin, kendi internet sitelerini
dezavantajlı konuma getirmenin bedeline katlanmak şeklinde, pratikte rakip platformlara
daha düşük fiyat verme güdülerini zayıflatıcı bir etki mevcut olacaktır. Bu zayıflatıcı etki,
dar MFC hükümlerinin hiç bulunmadığı duruma kıyasla, çevrimiçi konaklama rezervasyonu
platformu hizmetleri pazarında BOOKINGCOM’un üzerinde komisyon oranlarını düşürme
yönünde rekabetçi baskıyı ve potansiyel rakiplerin etkin giriş yapma imkânlarını azaltıcı bir
etkiyi beraberinde getirecektir. Çevrimiçi rezervasyonların ve buna bağlı olarak konaklama
tesislerinin pazarlama kanalları arasında çevrimiçi kanalın öneminin gittikçe artması
beklendiğinden, ilerleyen yıllarda tesislerin kendi internet sitelerinden yapacakları satışların
kendileri açısından daha önemli hale gelebileceği dikkate alındığında, tesislerin kendi
internet sitelerini diğer çevrimiçi kanallardan daha dezavantajlı konuma getirmek
istemeyecekleri ifade edilmelidir.
(331) Dar MFC hükümleri, konaklama tesisleri arasındaki fiyat rekabetine ilişkin olarak da
konaklama tesislerinin sahip olabileceği ilave bir fiyat düşürme motivasyonunu ortadan
kaldırmaktadır. Dar MFC hükümlerinin hiç olmadığı durumda, konaklama tesisleri, çevrimiçi
platformlara verdiklerinden daha düşük fiyatları kendi çevrimiçi kanallarına sunma
güdüsüne sahip olabilecektir.
(332) Dar MFC hükümlerinin, geniş MFC hükümlerine kıyasla rekabeti daha az sınırlayıcı
olmakla birlikte, hiç var olmadığı duruma kıyasla rekabet üzerinde hissedilir bir kısıt
yaratmaya devam edecek nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmakta, dolayısıyla bu
uygulamaya geçilmesi halinde de sözleşmenin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi
kapsamında olacağı değerlendirilmektedir.
I.5.3.3.2. 4054 Sayılı Kanun’un 5. Maddesi Kapsamında Değerlendirme
(333) Daha önce de ifade edildiği üzere BOOKINGCOM’un pazar payı 2014 yılı itibarıyla, %40’ın
üzerindedir. Dolayısıyla BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında yapılan
sözleşmeler, taahhüt edilen sözleşme değişikliğinin gerçekleşmesi sonrasında da, 2002/2
sayılı Tebliğ ile sağlanan grup muafiyetinden yararlanamamakta olup aşağıda bireysel
muafiyet analizine ve sonuçlarına yer verilecektir.
I.5.3.3.2.1. Malların Üretimi veya Dağıtımı ile Hizmetlerin Sunulmasında Yeni Gelişme
ve İyileşmelerin ya da Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması
(334) Tarafa göre, tüketiciler dar MFC hükümlerini uygulamakta olan çevrimiçi platformlar
sayesinde güvenilir bir fiyat şeffaflığına ulaşarak hızlı ve kolay fiyat karşılaştırması
yapabilmekte ve önemli bir arama faydasına ulaşmaktadır. Buna göre, dar MFC
hükümlerinin olmadığı durumda, tüketicilerin her bir konaklama tesisisin internet sitesini tek
tek araması gerekecek ve zaman kaybı ortaya çıkacaktır. Öte yandan güvenilir fiyat
şeffaflığı konaklama tesisleri arasındaki rekabeti artırarak oda fiyatlarının düşmesine neden
olmaktadır. Dar MFC hükümlerinin terkedilmesi durumunda ise, fiyat şeffaflığı azalacak ve
konaklama tesisleri üzerindeki rekabetçi baskı ortadan kalkacaktır. Tarafa göre ayrıca, dar
MFC hükümlerinin terkedilmesi durumunda ortaya çıkacak yararların ne olacağı hususu
belirsizdir. Bununla birlikte, savunmada anılan etkinliklerin AB çapında diğer ulusal rekabet
otoriteleri tarafından da kabul edildiği belirtilmektedir.
17-01/12-4
72/94
(335) Tarafa göre dar MFC hükümleri tüketicilerin yanında konaklama tesisleri bakımından da
etkinlik kazanımları sağlamaktadır. Konaklama tesisleri, çevrimiçi platformların yaptığı
yatırımlar sayesinde akış yoğunluğu oluşturduğu gibi yeni müşteri gruplarına (özellikle
yabancı müşterilere) erişim sağlamaktadır. Bununla birlikte, konaklama tesisleri (özellikle
küçük ve orta büyüklükte tesisler) tek başlarına bütçelerinin yetmeyeceği pazarlama
imkânlarına ulaşmakta ve önemli ölçüde maliyet tasarrufu elde etmektedir. Tarafa göre bu
etkinlik kazanımları ancak konaklama tesislerinin asli yatırımları üzerindeki bedavacılık
riski, dar MFC hükümleri ile engellendiği ölçüde elde edilecek ve sürdürülecektir. Zira
BOOKINGCOM’un iş modeli kendi sitesi üzerinden yapılan rezervasyonlar için konaklama
tesislerinden alınan komisyona dayanmaktadır. Dar MFC hükümlerinin olmaması
durumunda konaklama tesisi tüketiciyi kendi sitesine yönlendirerek komisyon ödemekten
kaçınabilecektir. Tarafa göre, ilgili mevzuat ve içtihat göz önünde bulundurulduğunda,
bedavacılığın önlenmesi meşru bir hedef olarak kabul edilmelidir.
(336) Konaklama tesislerinin BOOKINGCOM üzerinden konaklama tesisini bulan ve tesisi
hakkında bilgi edinen tüketicilerin83, herhangi bir komisyon bedeli ödemeyeceklerinden,
rezervasyonlarını konaklama tesisinin kendi internet sitesinden yapmalarını sağlama
güdüleri bulunacağı belirtilmelidir. Dolayısıyla, konaklama tesislerinin BOOKINGCOM’un
sunduğu hizmetlerden herhangi bir bedel ödemeden yararlanması riskinin bulunduğu kabul
edilebilecektir. Konaklama tesisinin kendi kanallarındaki fiyatlar ile BOOKINGCOM’daki
fiyatlar arasındaki ilişkiyi kontrol etmekte kontrol tesisinin tamamen özgür olduğu durumda,
konaklama tesisinin BOOKINGCOM’un yatırımları üzerinde bedavacılık yapma imkânı
bulunacak olup BOOKINGCOM konaklama tesislerine sunmakta olduğu hizmetlerin
bedelini karşılayamama, bu hizmetleri aynı kalitede sürdürememe riskiyle karşı karşıya
kalabilecektir. Bu çerçevede konaklama tesislerine ait doğrudan çevrimiçi rezervasyon
kanallarına yönelik dar MFC hükümleri bedavacılık sorununun önüne geçme, etkinlikleri
güvence altına alma ve platformların yatırım yapma güdüsünün korunması gibi faydaları
ortaya çıkarabilecektir. Bu çerçevede, taahhüt edilen sözleşme değişikliklerinin yapılması
halinde, dar MFC hükümlerini içerecek sözleşmeler 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde
yer alan birinci şartı sağlamaktadır.
I.5.3.3.2.2. Tüketicinin bundan yarar sağlaması
(337) Taraf dar MFC hükümleri ile ortaya çıkan etkinliklerden tüketicilerin büyük ölçüde
yararlandığını belirtmektedir. Buna göre tüketiciler, dar MFC hükümleri ile çevrimiçi
platformlar tarafından yaratılan güvenilir fiyat şeffaflığından ve arama faydalarından
doğrudan yararlanmaktadır. Yaratılan etkinlik sayesinde tüketicilerin birçok konaklama
tesisinin fiyatlarını karşılaştırmaları gerekmemekte, böylelikle arama maliyetleri
düşmektedir. Tarafa göre dar MFC hükümleri yoluyla artan fiyat şeffaflığı, konaklama
tesisleri arasındaki rekabeti artırarak oda fiyatlarının düşmesine neden olmaktadır.
Böylelikle dar MFC hükümleri, bedavacılık riskinin yönetilmesini sağlayarak, konaklama
tesisleri arasında rekabeti artırarak yaratılan avantajların ve maliyet tasarruflarının
tüketicilere yansıtılacağını temin edecektir. Zira konaklama tesislerinin rekabetçi
kalabilmek için, odalarının platform üzerinden pazarlanması sayesinde elde ettikleri
faydaları düşük oda fiyatları şeklinde tüketicilere yansıtmaları gerekmektedir. Ayrıca,
BOOKINGCOM’un dar MFC hükümleri ile korunan yatırımları sayesinde yeni müşterilerin
bir araya getirilmesi sağlanmakta ve farklı dil seçenekleri sayesinde tüketicilerin konaklama
tesisleri ile ilgili bilgilendirilmesi sağlanmaktadır. Bu bakımdan taraf, dar MFC hükümleri ile
ortaya çıkan etkinliklerden tüketicilerin büyük ölçüde yararlanmakta olduğunu, bu nedenle
de dar MFC hükümlerinin, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan ikinci şartı
sağladığını iddia etmektedir.
83 Savunma tarafınca tüketicilerin, konaklama tesislerine ilişkin bilgileri çevrimiçi seyahat acenteleri
aracılığıyla elde ettiklerini belirttikleri bir anketin sonuçlarına yer verilmiştir.
17-01/12-4
73/94
(338) Dar MFC hükümlerinin bedavacılık sorununu önleme yoluyla, platformların yatırım yapma
güdüsünü koruyacak olması tüketicilere sunulan hizmetler bakımından platformlar arası
kalite rekabetine katkıda bulunabilecektir. Konaklama tesislerine sağlanan reklam
faaliyetinin daha etkin yürütülebilmesi gibi faydaların da platformların yatırım yapma
güdüsünün korunması dolayısıyla devamlılığının sağlanabileceği ve konaklama tesisleri
pazarındaki rekabetçi yapıyla bağlantılı olarak tüketiciye yansıtılabileceği de söylenebilir.
Bununla birlikte, ilgili faydanın platformlar arası kalite rekabetinin korunmasının tüketiciye
sağlayacağı faydaya kıyasla daha dolaylı bir niteliği bulunmaktadır. Bu çerçevede, dar MFC
hükümlerini içerecek sözleşmeler 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan ikinci şartı
sağlamaktadır.
I.5.3.3.2.3. İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması
(339) Taraf savunmalarında dar MFC hükümlerinin rekabeti ortadan kaldırmadığına, bu hüküm
için iddia edilen rekabet sınırlamalarının minimal olduğuna, zira bu hükümlerin rekabet için
önemli bir alan bıraktığına ve rekabetçi süreci hiçbir şekilde sona erdirmediğine yer
vermiştir. Bu duruma dayanak teşkil etmesi bakımından savunmada ilk olarak çevrimiçi
platformlar arasında fiyat ve kalite rekabetini sürdüren faktörlerin mevcut olduğu ileri
sürülmüştür. Buna göre, konaklama tesisleri yalnızca çevrimiçi seyahat acentesi fiyatının
en azından kendi web sitesindeki fiyat kadar lehe olduğunu temin etmekle yükümlü olup
çevrimiçi seyahat acenteleri aracılığıyla sunduğu fiyatları farklılaştırabilmektedir. İkinci
olarak, dar MFC hükümlerinin hiçbir şekilde konaklama tesislerinin fiyat belirleme
özgürlüğüne engel olmadığı ve birbirleriyle rekabet edebilme yetilerini sınırlamadığı
belirtilmiştir. Son olarak, konaklama tesislerinin çevrimdışı fiyatların yanı sıra üyelik planları
ve diğer kamuya açık olmayan çevrimiçi fiyatlar aracılığıyla fiyat farklılaştırabileceği ve
farklı satış kanalları arasında önemli ölçüde rekabetçi baskı oluşturulacağı belirtilmiştir. Bu
hususlara ilaveten taraf savunmalarında dar MFC hükümlerinin konaklama tesislerinin aynı
anda birden fazla platforma üye olmalarını engellemediğini ve dar MFC hükümleri ile
komisyon oranlarının artacağına dair bulgunun bulunmadığını belirtmiştir. Dolayısıyla,
tarafa göre dar MFC hükümleri rekabeti ortadan kaldırmamakta olup kaldırdığı kabul edilse
dahi ortaya çıkan rekabeti sınırlayıcı etki minimal olacaktır. Bu bakımdan, savunmaya göre
dar MFC hükümleri rekabetin önemli ölçüde sınırlanmasına neden olmayıp 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesinde yer alan üçüncü şartı sağlamaktadır.
17-01/12-4
74/94
(340) Türkiye’deki otel pazarı bölünmüş yapıda olup, bir başka deyişle küçük ve orta ölçekli
konaklama tesisleri sayıca fazladır. Ayrıca, sayıca çoğunluğu oluşturan bu tür tesisler,
hâlihazırda kendi internet sitelerini sadece bilgilendirme amaçlı kullanılabilmekte ya da
tüketiciye rezervasyon formu gönderme, doğrudan iletişim numaralarına yönlendirme gibi
yollarla rezervasyon imkânı sunulabilmektedir. Bu sebeple bu tesislerin internet sitelerinde
anında onaylanan rezervasyon imkânı sunulmadığı söylenebilir. Dolayısıyla mevcut
durumda Türkiye’deki konaklama tesislerinin yaygın olarak, çevrimiçi kanalda kendi
internet sitelerini anında rezervasyonlar bakımından etkin şekilde kullanamadığı ve
konaklama tesislerinin pazarlama faaliyetleri bakımından çevrimiçi doğrudan rezervasyon
kanalının gelişmekte olduğu belirtilmelidir. Buna ek olarak Türkiye’de çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platform hizmetleri pazarının da hâlihazırda doymuş bir pazar niteliğinde
olmadığı dile getirilmelidir. Konaklama tesislerinin aynı anda birden fazla platforma üye
olmaları ve bu platformlar aracılığıyla tüketicilere farklı fiyat ve koşullar sunmaları
engellenmemektedir. Yine de daha önce belirtildiği üzere dar MFC hükümleri altında, rakip
bir çevrimiçi platforma düşük fiyat verildiğinde, BOOKINGCOM’a da aynısı verilmeden,
kendi internet sitelerinden sunamayacak olmak, konaklama tesislerinin rakip platforma
düşük fiyat verme güdülerini zayıflatabilecektir. Bununla birlikte, çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platform hizmetleri pazarının büyümeye devam edebileceğinin öngörülmesi
ve çevrimiçi doğrudan rezervasyon kanalının da gelişme aşamasında olması sebebiyle,
BOOKINGCOM tarafından uygulanması öngörülen dar MFC hükümleri çevrimiçi
konaklama platformu hizmetleri pazarı bakımından, bu aşamada, pazarın önemli bir
bölümünde rekabetin ortadan kalkmasına yol açmamaktadır.
(341) Dar MFC hükümlerinin konaklama tesisleri arasındaki rekabete etkisi bakımından ise, ilgili
hükümlerin çevrimdışı kanalda konaklama tesislerinin doğrudan ya da aracılar yoluyla
tüketiciye sunacağı perakende fiyat ve koşullara ilişkin herhangi bir kısıtlama
getirilmemesinin önemli olduğu belirtilmelidir. Buna göre, çevrimiçi platformlarda sunulan
hizmet için doğrudan bir bedel ödemeyen tüketicinin, anında onaylanan rezervasyonun
kolaylığından vazgeçip diğer kanallardan rezervasyon yapmaya çalışmayı tercih etmesi
halinde daha düşük fiyat ve daha iyi koşullara ulaşabilme imkânı korunmuş olacaktır. Dosya
kapsamındaki pazara ilişkin değerlendirmeler çerçevesinde, çevrimiçi kanalın
penetrasyonunun yükselme eğiliminde olduğu ancak geleneksel kanalın halen önemini
koruduğu belirtilmelidir. Dolayısıyla, incelemeye konu dar MFC hükümleriyle konaklama
tesislerinin çevrimiçi platformlar arasında fiyat farklılaştırabilmelerinin yanı sıra çevrimdışı
kanalda doğrudan veya aracılarla sunulacak perakende fiyatlarda farklılaşmaya
gidebilmelerinin, bu aşamada, konaklama tesisleri arasındaki rekabet bakımından pazarın
önemli bölümünde rekabetin ortadan kalkmayacağı sonucuna varılmasını mümkün
kılmaktadır.
(342) Buna göre, BOOKINGCOM’un mevcut durumda sahip olduğu pazar gücü dikkate
alındığında dahi incelenen pazarların gelişme ve büyümesinin devam edebileceği
öngörüldüğünden, bu aşamada ilgili koşul sağlanmaktadır. Bu çerçevede, taahhüt edilen
sözleşme değişikliklerinin yapılması halinde, dar MFC hükümlerini içerecek sözleşmeler
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan üçüncü şartı karşılamaktadır. Öte yandan,
ilgili pazarın ne yönde bir gelişme göstereceğinin belirsizliği dikkate alındığında, dar MFC
hükümlerini içeren sözleşmelere tanınabilecek muafiyetin belirli bir süre sonra yeniden
gözden geçirilmesinde fayda bulunmaktadır. Bu çerçevede, beş yıllık bir süre sonrasında
yeniden gözden geçirmenin uygun olacağı öngörülmektedir.
17-01/12-4
75/94
I.5.3.3.2.4. Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu
olandan fazla sınırlanmaması
(343) Tarafa göre, çevrimiçi platformlar tarafından yaratılan arama faydaları ve güvenilir fiyat
şeffaflığının ortaya çıkabilmesi için dar MFC hükümleri vazgeçilmez bir unsurdur. Bunun
yanında, savunmada dar MFC hükümleri olmadan bedavacılık sorununun da
giderilemeyeceğine yer verilmiştir. Buna göre ilgili pazarda bedavacılık sorununu
gidermede alternatif yolların uygulanabilirliği bulunmamaktadır. Zira pazardaki tüm önemli
çevrimiçi platformlar, BOOKINGCOM’un kullandığı komisyon modelini veya eşdeğerini
uygulamaktadır. Tarafa göre yalnızca komisyona dayanan model (yalnızca başarılı
rezervasyonlar için bedel ödendiğinde) konaklama tesislerinin çıkarlarını çevrimiçi seyahat
acentelerinin çıkarları ile aynı hizaya getirmektedir. Ancak komisyon modelinde, başka bir
geliri olmadığından, çevrimiçi seyahat acentesi konaklama tesisi için gerçek bir
rezervasyon elde etme güdüsüne sahiptir. Ayrıca savunmada, yapılan bir ankete göre
konaklama tesislerinin de büyük oranda yalnızca tamamlanan rezervasyonlar için
komisyon ödenen bir sistemin iyi işlediğini düşündükleri belirtilmiştir. Tarafa göre, komisyon
modeli haricindeki modeller, rezervasyonun yapılıp yapılmadığından bağımsız olarak bedel
ödendiğinden, özellikle küçük ve orta ölçekli tesisler bakımından yaratacağı maliyetler
nedeniyle riskli görülmektedir. Bu nedenle bu tesislerin farklı bir model uygulayan çevrimiçi
platformlara kayıt olma istekleri, özellikle birden fazla platforma kayıt olma bakımından
azalacaktır. Savunmada ayrıca, sıralama bedelleri veya hizmet bedellerinin komisyona
dayanan bir modelden önemli ölçüde daha az etkili olduğu belirtilmiş bunun nedeni olarak
tıklama-başı-ödeme modelinde olduğu gibi bu modelde de konaklama tesislerinin
(rezervasyon almak için) güdüleri ve çevrimiçi seyahat acentelerinin (sıralama bedelleri
elde etmek ya da hizmetleri sağlamak için) güdülerinin aynı hizada olmaması gösterilmiştir.
Komisyon modeli üzerine ek hizmetler için sabit bedel/tıklama-başı-ödeme modelini içeren
karma modelin de konaklama tesisleri sabit bedelli ilave hizmetlerden faydalanmamayı
seçebilecek ve bu durumda gelirler büyük ölçüde komisyon modeli temeline
dayanacağından yine bedavacılık sorunuyla karşılaşılacaktır. Bu bakımdan, tarafça
pazarda sabit hizmet bedellerinin veya karma bir sistemin uygulanması mümkün
görünmemekte olup komisyona dayanan ödeme metotlarının sayılan etkinlikleri yaratmak
ve ağ etkileri ile rezervasyon platformlarının iş modellerini tehlikeye atmamak için en uygun
yol olduğu belirtilmektedir. Sonuç olarak, tarafa göre, dar MFC hükümleri çevrimiçi
platformlar tarafından yaratılan etkinliklerin korunması ve sürdürülmesi için makul ölçüde
zorunlu olduğundan, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan dördüncü şartı
sağlamaktadır.
(344) Tarafça bedavacılık probleminin ortaya çıkmasını önlemeye yönelik alternatif modellerin,
yaratacağı risklere ve olası olumsuz etkilere ilişkin olarak sunulan açıklamaların makul
olduğu ve kabul edilebileceği değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, taahhüt edilen
sözleşme değişikliklerinin yapılması halinde, dar MFC hükümlerini içerecek sözleşmeler
4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde yer alan dördüncü şartı sağlayacaktır.
(345) Son olarak belirtmek gerekir ki, BOOKINGCOM tarafından taahhüt edilen fiyat, şartlar ve
kontenjan paritelerine ilişkin sözleşme değişikliklerinin yapılması sonrasında, yukarıda yer
verilen bireysel muafiyet koşullarına uyumun sağlanabilmesi için, en iyi fiyat garantisinin de
sadece konaklama tesislerinin kendi internet siteleri ile sınırlı olarak uygulanması
gerekmektedir. Buna ilaveten tüketiciye fiyat, şartlar ve kontenjan pariteleri bakımından
sözleşmelerden kaldırılacak olan geniş MFC hükümlerinin halen yürürlükte olduğu
izlenimini verecek şekilde bir en iyi fiyat garantisi uygulamasına gidilmemesi ve konaklama
tesislerinin bu hükümlere uymalarının ödüllendirilmesi ya da uymamalarının
cezalandırılması anlamına gelecek davranışlardan kaçınılması gerekmektedir.
17-01/12-4
76/94
(346) Yukarıdaki değerlendirmeler neticesinde sözleşme değişikliklerine ilişkin olarak sunulan
taahhüt metni çerçevesinde, dar MFC hükümlerini içerecek şekilde değiştirilmesi öngörülen
sözleşmeler, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca beş yıl süreyle bireysel muafiyetten
yararlanabilecek nitelik göstermektedir.
I.6. BOOKINGCOM’un Savunmaları ve Değerlendirilmesi
I.6.1. MFC Hükümlerinin 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesini İhlal Etmediği İddiası
I.6.1.1. BOOKINGCOM tarafından uygulanan MFC hükümlerinin herhangi bir rekabeti
kısıtlayıcı amacının bulunmadığı:
(347) Savunma tarafınca MFC hükümlerinin amaç bakımından rekabeti kısıtlayıcı olmadığı ve
sadece etki bakımından rekabeti kısıtlayabileceği belirtilmiştir.
(348) Söz konusu hükümlerin amaç bakımından rekabeti kısıtlayıcı olduğu yönünde bir iddia
bulunmamaktadır. Dosya kapsamında MFC hükümlerinin rekabet üzerinde doğurabileceği
hem olumlu hem de olumsuz etkilere yer verilerek, dünya uygulamalarına benzer şekilde,
MFC hükümlerinin amaç bakımından rekabeti kısıtlayıcı, bir başka deyişle per se rekabet
kısıtı sayılmaması gerektiği ifade edilmiştir. Bu doğrultuda, da MFC hükümlerinin etki
bakımından rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığı hususu incelenmiştir.
I.6.1.2. BOOKINGCOM tarafından uygulanan MFC hükümlerinin rekabeti kısıtlayıcı
etkisine yönelik herhangi bir somut delil sunulmadığı:
I.6.1.2.1. BOOKINGCOM tarafından uygulanan MFC hükümlerinin rekabeti olumlu
etkilediği:
(349) MFC hükümlerinin rekabet üzerinde olumlu etkilerinin olabileceği ve bu olumlu etkilerden
bazılarının; MFC hükümleri uygulayan çevrimiçi seyahat acentelerinin tüketiciler açısından
güvenilir fiyat şeffaflığı ve kayda değer arama faydaları sağlaması, MFC hükümleri
sayesinde tesislerin düşük fiyat belirlemesi, çevrimiçi seyahat acentelerinin konaklama
tesisleri için yeni tüketici gruplarına erişim ve doluluk oranlarında artış sağlaması, MFC
hükümlerinin düşük maliyetli/düşük kalitede platformların veya tüketicilerin
pazarlama/tanıtım faaliyetleri kapsamında bedavacılık girişimlerini önlemesi, MFC
hükümlerinin ilişki bazlı yatırım imkânlarını da teşvik etmesi, MFC hükümlerinin tekrarlanan
işlemlerden kaynaklanan maliyetleri düşürebilmesi, MFC hükümlerinin bir markaya veya
platforma yönelik yatırımları teşvik etmesi, MFC hükümlerinin pazardaki talep belirsizliğini
azaltması ve alıcıların alımlarının geciktirilmesini engellemesi olduğu belirtilmektedir.
(350) Savunmada bahsedilen faydalara, dosya kapsamında MFC koşullarının literatürde genel
olarak doğurabilecekleri kabul edilen etkinlikler başlığı altında geniş şekilde yer verilmiştir.
BOOKINGCOM’un taahhütler öncesi MFC uygulamalarına ilişkin bireysel muafiyet
değerlendirmesinde söz konusu faydaların elde edilmesi için hâlihazırda uygulanmakta
olan geniş MFC hükümlerinin gerekli olmadığı değerlendirilmektedir. Ancak savunmada,
öne sürülen bu faydaların incelemeye konu pazar koşulları çerçevesinde uygulanmakta
olan geniş MFC hükümleri ile ilişkisi ortaya konmamıştır. Benzer şekilde çevrimiçi
konaklama rezervasyon hizmeti sağlayan platformların da ortaya çıkardığı öne sürülen
faydaların ne ölçüde incelemeye konu geniş MFC hükümleri ile bağlantılı olduğu hususuna
savunmada yer verilmemiştir.
17-01/12-4
77/94
(351) Buna ek olarak belirtmek gerekir ki, konaklama tesisleri, sözleşmelerinde yer alan MFC
hükümleri nedeniyle BOOKINGCOM’un rakibi olan çevrimiçi platformlar aracılığıyla
BOOKINGCOM’dan daha uygun bir fiyata oda satamamaktadır. Diğer çevrimiçi platformlar,
konaklama tesislerinden BOOKINGCOM’a göre daha düşük komisyon talep etseler dahi,
BOOKINGCOM’dan daha uygun fiyata rezervasyon hizmeti sağlayamamaktadırlar. Bu
kapsamda geniş MFC hükümleri vasıtasıyla daha düşük fiyatlar belirlendiği iddiasının
kabulü mümkün görünmemektedir.
(352) Ayrıca son olarak belirtilmelidir ki, MFC hükümlerinin mevcut dosya kapsamında
bedavacılık problemini önlediği savunmasına kısmen katılınmak mümkündür. Nitekim
bedavacılık problemi dar MFC ile önlenebilecek olup BOOKINGCOM’un taahhüt ettiği dar
MFC uygulamasına bireysel muafiyet tanınmıştır. Buna karşılık, geniş MFC hükümlerine
gerek bulunmamaktadır.
I.6.1.2.2. BOOKINGCOM tarafından uygulanan MFC hükümlerinin rekabeti kısıtlayıcı
etkisi olduğunu doğrulayıcı nitelikte herhangi bir somut delil sunulmadığı ve
kısıtlayıcı olduğu belirtilen etkilerin genel ve teorik varsayımlara dayandırıldığı:
Geniş ve genel ifadeler ve soyut sınıflandırmaya dayalı bir yaklaşımdan ziyade belirli ve
somut bir inceleme gerektiği:
(353) Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Brasserie de Haecht kararında çerçevesini çizdiği ancak
Delimitis kararında açıklığa kavuşturduğu üzere; rekabet üzerindeki sınırlayıcı etkilerin
değerlendirilmesi, ilgili pazarların sınırlarının tanımlanmasını ve anlaşmanın, rakiplerin
rekabet etme yetenek ve güdülerini nasıl değiştirdiği ya da ne yönde değiştirebileceğinin
beklendiği hususlarının belirlenmesini gerektirmektedir. Muafiyetin Genel Esaslarına İlişkin
Kılavuz’un (Muafiyet Kılavuzu) 10. paragrafında; “Bazı anlaşmalar ise amaç yönüyle
rekabeti sınırlayıcı olmamakla birlikte pazarda doğuracağı etki yönüyle rekabeti sınırlayıcı
olabilir. Bu durumda Kanun’un 4. maddesi, anlaşmanın etkilerinin incelenmesi gerektiğini
ifade etmekte rekabeti kısıtlayıcı “etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan”
anlaşmaları yasaklamaktadır. Kurulun bu noktadaki uygulamaları söz konusu anlaşmaların
hem “fiili” hem de “potansiyel” etkilerinin incelenmesi yönündedir. Dolayısıyla, fiilen ortaya
çıkmış rekabeti sınırlayıcı sonuçların yanı sıra henüz ortaya çıkmamış ancak makul bir
olasılık dâhilinde ortaya çıkabilecek sınırlayıcı etkiler de anlaşmanın 4. maddeyi ihlal
ettiğinin ileri sürülebilmesi bakımından yeterlidir. Rekabeti kısıtlayıcı etkinin varlığı için
anlaşmanın fiyat, üretim miktarı, ürün kalitesi, ürün çeşitliliği ya da inovasyon gibi pazardaki
rekabet parametrelerinden en az biri üzerinde olumsuz etkisinin bulunması ya da makul bir
olasılık dâhilinde böyle bir potansiyele sahip olması gerekir.” ifadelerine yer verilmektedir.
(354) Yer verilen Muafiyet Kılavuzu düzenlemesinden anlaşılacağı üzere, herhangi bir
yatay/dikey anlaşmanın pazarda rekabeti kısıtlayıcı etkisinin varlığını söyleyebilmek için,
anlaşmanın rekabeti kısıtlayıcı sonuçlarının somut bir şekilde fiilen ortaya çıkması
gerekmemektedir. Makul bir olasılık dâhilinde ortaya çıkabilecek sınırlayıcı etkiler de
rekabeti ihlal ettiğinin ileri sürülebilmesi bakımından yeterlidir. Dosya kapsamında ilgili ürün
pazarı olarak tanımlanan çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarının
Türkiye’deki gelişimi, mevcut oyuncuları ve pazarın kendine has özellikleri (çift taraflı niteliği
vb.) BOOKINGCOM’un ve rakiplerinin bu pazarda sahip olduğu konum ortaya konulmuştur.
Akabinde, BOOKINGCOM’un uyguladığı MFC hükümlerinin, söz konusu konumlara bağlı
olarak BOOKINGCOM’un müşterisi olan konaklama tesislerinin ve rakibi olan diğer
çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformlarının davranışlarına ve rekabet etme
yeteneklerine mevcut ve kuvvetle olası etkileri değerlendirilerek sonuca ulaşılmıştır.
17-01/12-4
78/94
Dosyanın gerçek bağlamı ele alınarak uygun bir pazar analizinin yapılması gerektiği:
(355) Yukarıda “a) Geniş ve genel ifadeler ve soyut sınıflandırmaya dayalı bir yaklaşımdan ziyade
belirli ve somut bir inceleme gerektiği” başlığı altında ilgili iddiaya ilişkin olarak yapılan
değerlendirmelere ek olarak, belirtilmelidir ki, dosya kapsamında pazarın gerçek
koşullarının araştırılması adına BOOKINGCOM’un yerli ve yabancı rakipleri ile konaklama
tesislerinden bilgi toplanmış, toplanan bu bilgiler çerçevesinde pazarda uygulanmakta olan
geniş MFC hükümleri çerçevesinde rekabetin kısıtlandığı sonucuna varılmıştır. Buna göre,
MFC hükümlerinin çevrimiçi konaklama rezervasyonu hizmetleri pazarında,
BOOKINGCOM ile anlaşmalı olan konaklama tesislerinden daha düşük oda fiyatı
almalarının engellenmesi nedeniyle rakiplerin daha düşük komisyon önerme güdüsünü
azalttığı ve böylece rakiplerin BOOKINGCOM’un uyguladığı komisyonlar üzerinde
rekabetçi baskı yaratmasını güçleştirdiği değerlendirilmiştir. Ayrıca, dolaylı ağ etkilerinin de
bulunduğu pazarda, pazara yeni girecek teşebbüslerce, rekabetçi adımlar atılması
güçleştirilmekte ve bu teşebbüslerin pazarda etkin bir rakip haline gelebilmek için kritik
hacim eşiğine ulaşmaları zorlaşmaktadır. Dolayısıyla pazara yeni girişlerin zorlaştırıldığı
sonucuna varılmaktadır. İlaveten konaklama tesisleri bakımından ise marka içi rekabetin
kısıtlandığı değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, dosya kapsamında rekabeti kısıtlayıcı bu
etkilerin büyüklüğüne ilişkin olarak; pazar gücü, pazardaki rakiplerin konumu ile yeni
girişlerin olup olmadığı hususları temel alınarak analiz yapılmıştır.
Rekabet hukuku hükümlerini ihlal ettiği iddia edilen sözleşmelerin olmadığı durumlarda
oluşan ekonomik ve yasal koşullar ile kıyaslanması gerektiği:
(356) AB Rekabet Hukuku uygulamasında, formalistik yaklaşımın terk edilmesi sonrasında etki
temelli yaklaşım benimsenmiştir. Bu yaklaşım çerçevesinde, yatay işbirliği anlaşmaları
bağlamında, anlaşmanın bulunmadığı varsayımında rakiplerin rekabet edip etmeyecekleri
incelenirken dikey anlaşmalarda yer alan kısıtlamalar bakımından ABAD tarafından sıklıkla
bakılan kriter ilgili anlaşmanın inceleme konusu rekabet kısıtı olmadan gerçekleşip
gerçekleşmeyeceği, diğer bir deyişle anlaşmanın gerçekleşmesinden elde edilecek sonuç
bakımından zorunlu ve orantısal olup olmadığıdır. Örneğin, franchise anlaşmalarında
sağlayıcının know-how’ını ve marka imajını korumak, seçici dağıtım sisteminde ise marka
imajını korumak vb. amaçlarla alıcıya sadece kaliteye ilişkin koşullar getirilmesi gibi
durumlarda böyle bir zorunluluk olduğu söylenebilecektir. Teşebbüsün savunmada atıfta
bulunduğu AB Dikey Kılavuzu’nda bu analize ilişkin olarak yer verilen bu yaklaşımın “Dikey
Anlaşmalara İlişkin Kılavuz”umuzda yer almadığı belirtilmelidir. Kaldı ki, bu türden bir analiz
yapıldığı durumda dahi, inceleme konusu geniş MFC hükümlerinin uygulanmasının
rekabeti kısıtlayacağı sonucuna varılacaktır. Nitekim geniş MFC hükümlerinin
BOOKINGCOM’un konaklama tesisleri ile imzaladığı sözleşmelerin ana amacını elde
etmek bakımından zorunlu ve orantılı olmadığı çünkü bu hükümlerin, BOOKINGCOM
tarafından karşılaşılabilecek olan bedavacılık sorunun çözümü için zorunlu ve
vazgeçilemez nitelikte bulunmadığı değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
79/94
I.6.1.2.3. BOOKINGCOM tarafından uygulanan MFC hükümlerinin konaklama
tesislerinin pazarda kendi fiyatlarını belirleme özgürlüklerine herhangi bir olumsuz
etkisinin bulunmadığı ve en iyi fiyat garantisinden dolayı rekabet kısıtlamasının
herhangi bir şekilde artmadığı:
MFC hükümlerinin konaklama tesislerinin fiyat belirleme özgürlüklerine engel olmadığı:
(357) Savunmada MFC hükümlerinin, konaklama tesislerinin fiyat belirleme özgürlükleri üzerinde
herhangi bir etkisinin olmadığı belirtilmektedir. Ancak dosya kapsamında
BOOKINGCOM’un konaklama tesislerinin fiyat belirleme serbestisine engel olduğu
yönünde herhangi bir iddia bulunmamaktadır. Diğer yandan BOOKINGCOM ile konaklama
tesisleri arasındaki sözleşmelerle, BOOKINGCOM dışındaki kanallardan tüketicilere
sunulan oda fiyatının aynısının veya daha uygun bir fiyatın BOOKINGCOM’a ait platformda
da sunulması yükümlülüğü getirilmektedir. Nitekim konaklama tesislerinden talep edilen
bilgilere cevaben gelen bilgi yazılarında; tesislerin kendi sayfaları dâhil tüm sayfalara aynı
fiyatın verildiği ve fiyat farklılığı yaratılmamasına çalışıldığı, çevrimiçi rezervasyon
platformlarına sunulan odalar bakımından fiyat ve koşul eşitliğini sağlamak için Micros
Channel Manager - Kanal Yöneticisi programını kullanıldığı ve bu programın söz konusu
çevrimiçi kanallar arasında pariteyi koruduğu, BOOKINGCOM’un en iyi fiyat garantisi
uygulaması çerçevesinde kendi sitelerinde ve diğer çevrimiçi rezervasyon platformlarında
daha düşük fiyat verilemediği, oda satış fiyatlarının tüm platformlarda dengelendiği ve tüm
çevrimiçi kanallarda aynı fiyatın bulunması ve eşit olmasının talep edildiği, en iyi fiyat
garantisi uygulamasının bireysel konaklayan müşteriler bakımından fiyatlarda caydırıcılık
yarattığı, BOOKINGCOM platformunda en iyi fiyat garantisi uygulaması çerçevesinde
anons edilen fiyatın bağlı bulundukları otel grupları standartlarına göre otelin kendi
sitesinde yer alan afişe satış fiyatına denk gelmek zorunda olduğu ifadelerine yer
verilmektedir. Bu kapsamda, BOOKINGCOM tarafından konaklama tesislerinin fiyatlarının
ne olacağı yönünde bir müdahalede bulunulmadığı anlaşılmakla beraber, sözleşme
hükümlerinin uygulanmasının, konaklama tesislerinin farklı kanallar üzerinden
BOOKINGCOM’a verilene kıyasla indirimli fiyatlar vermelerini engellediği
değerlendirilmektedir. Bu anlamda yeniden satış fiyatının tespiti gibi doğrudan bir fiyat
tespiti söz konusu olmamakla birlikte, farklı kanallarda marka içi rekabetin kısıtlanması
bakımından etkilerinin benzer olabileceği söylenebilecektir.
BOOKINGCOM’un en iyi fiyat garantisi uygulamasının hiçbir suretle pazardaki rekabete
etkisinin bulunmadığı:
(358) Savunmada, en iyi fiyat garantisi hükümlerine değinilmeksizin MFC hükümlerinin rekabeti
kısıtladığının dile getirildiği ifade edilmiştir. Dosya kapsamında BOOKINGCOM ile
konaklama tesisleri arasında imzalanan sözleşmede yer alan fiyat ve kontenjan paritesi
hükümleriyle birlikte en iyi fiyat garantisi uygulaması da incelenmiş olup, tüm bu sözleşme
hükümleri beraberce değerlendirilmiştir. Kaldı ki, söz konusu uygulamaların birbirinden
bağımsız olmadığı, fiyat ve kontenjan paritesi hükümleri olmaksızın en iyi fiyat garantisi
uygulamasının büyük ölçüde anlamını yitireceği düşünüldüğünden, bu uygulamalar bir
bütün olarak MFC hükümleri adı altında değerlendirilmiştir.
(359) Savunmada ayrıca en iyi fiyat garantisi uygulamasının tüketicilerin bu uygulamadan
haberdar olmaması ve BOOKINGCOM tarafından sistematik bir denetim mekanizması
kullanılmaması gibi nedenlerle rekabeti kısıtlamadığı iddia edilmektedir. Rekabetin
kısıtlanmasının kaynağı; en iyi fiyat garantisi ile fiyat ve kontenjan paritesi hükümlerinin
tüketicilerin farkındalıklarına bağlı olarak rezervasyon davranışlarının etkilenmesi değil,
aksine sözleşmeye dayalı olarak getirilen kısıtlamalar vasıtasıyla konaklama tesislerinin
fiyatlama davranış ve güdülerinin etkilenmesi ve ayrıca rakip çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platform hizmetleri pazarına girişlerin zorlaştırılmasıdır.
17-01/12-4
80/94
(360) Buna ilaveten BOOKINGCOM’un, konaklama tesislerinin sözleşme kapsamında MFC
hükümlerine uyup uymadıklarının aktif olarak takibini yaptığını belirten görüşler
bulunmaktadır. Nitekim konaklama tesislerinden gelen bilgi yazılarında; fiyat farklılığı
olduğu zamanlarda BOOKINGCOM’dan uyarı mailleri alındığı ancak artık temsilcilerinin
kendilerini telefon yoluyla uyardıkları, fiyat eşitsizliklerinin giderilmesi konusunda sürekli
uyarı ve baskılara maruz kalınabildiği, toptan satış yapan iş ortaklarına daha düşük fiyat
verilebildiği ve bunun BOOKINGCOM tarafından otelin baskı altında tutulmasına sebep
olduğu, BOOKINGCOM yetkililerinin en iyi fiyat garantisi uygulamasını takip ettikleri ve
gerekli durumlarda otelleri bilgilendirerek gerekli düzeltmelerin yapılmasını sağladıkları, en
iyi fiyat garantisi uygulamasına uyarlılığın tespiti için TRIVAGO, HOTELSCOMBINED,
GOOGLE/HOTELFINDER, WEGO gibi birçok internet sitesinin BOOKINGCOM tarafından
kullanıldığı ve kontrol yapıldığı, bu uygulamaya aykırılık nedeniyle BOOKINGCOM
tarafından fiyatların düzeltilmesinin talep edildiği, en iyi fiyat garantisi uygulamasına uyulup
uyulmadığının tespiti için HOTELSCOMBINED, TRIVAGO, KAYAK gibi meta arama
sitelerinin kullanılarak kontrol edildiği ve sürekli uyarı mesajları gönderildiği ve aykırı bir
tespitin olması durumunda ilgili otelin sıralamada alt sıralara atılabildiği, BOOKINGCOM’un
ve diğer çevrimiçi rezervasyon kanallarının belli bir otelin tüm kanallardaki fiyatlarını
görebildikleri ve fiyat eşitsizliği durumunda bilgi maili gönderebildikleri, BOOKINGCOM’da
rate parity uygulaması olduğu ve diğer kanallar ile arada oluşan fiyat farklarına ilişkin bilgi
maili gönderildiği ve en iyi fiyat garantisi uygulamasına uyulup uyulmadığının denetiminde
kullanılan bir mekanizmanın olup olmadığının bilinmediği ancak kendilerine gönderilen
maillerde kamuya açık (TRIPADVISOR vb.) internet sitelerine ilişkin görüntülerin
kullanıldığı, BOOKINGCOM’un zaman zaman fiyat konusunda müdahil olmaya çalıştığı ve
doğrudan tüketiciye yönelik otel odası satan çevrimiçi rezervasyon platformlarındaki
fiyatları karşılaştırarak kendilerinin fiyatı yüksek kalıyorsa sebebini bilme talebiyle mailler
gönderdiği ifadelerine yer verilmektedir. Keza yerinde incelemede
BOOKINGDOTCOM’dan elde edilen belgelerden ve bu belgelerin açıklanması amacıyla
BOOKINGCOM’dan talep edilen bilgilerden de anlaşıldığı üzere, konaklama tesislerinin
farklı kanallardan farklı fiyatlar duyurduklarının tespit edilmesi halinde konaklama
tesisleriyle telefon veya e-posta yoluyla iletişime geçildiği ve fiyat ve kontenjan paritesi
hükümlerine uyumun talep edildiği anlaşılmaktadır. Bu çerçevede, BOOKINGCOM’un
bizzat kendisi tarafından belgelere ilişkin olarak yapılan açıklamalar ışığında
BOOKINGCOM tarafından sistematik bir denetim mekanizması kullanılmadığı yönündeki
iddianın kabulü mümkün görülmemektedir.
(361) Savunmada son olarak, en iyi fiyat garantisi kapsamında Türkiye’de 2014 yılında
BOOKINGCOM’a sadece (…..) şikâyette bulunulduğu, bunun aynı dönemde yapılan
rezervasyonların sadece (…..) oluşturduğu ve bu oranın göz ardı edilebilir olmakla birlikte
rekabetçi durumu etkilemediği ve tüketicilerin arama ve rezervasyon yapma davranışlarını
etkilemediği iddia edilmektedir. En iyi fiyat garantisi kapsamında yapılan şikâyetlerin sayısı
ve bu sayının toplam rezervasyon sayısına oranla düşük olması; pazarda faaliyet gösteren
konaklama tesislerinin tamamına yakınının BOOKINGCOM ile olan sözleşmelerinde yer
alan en iyi fiyat garantisi/MFC hükümleri koşullarına uyum sağladığı anlamına da
gelebilecektir. Bu nedenle bu veriden yola çıkarak, söz konusu MFC hükümlerinin herhangi
bir etki doğurmadığı sonucuna varmak mümkün görünmemektedir.
(362) Bunlara ilaveten, soruşturma sürecinde elde edilen bilgiler çerçevesinde, çevrimiçi
konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarında 2010-2014 yılları arasında, önemli
ölçüde büyüme gerçekleşmiş olmasına rağmen fiyat rekabetinin düzeyi zayıf kalmış,
uygulanan komisyon oranları sabit kalmıştır. Şöyle ki, anılan dönemde BOOKINGCOM’un
yıllar bazında uyguladığı komisyon oranının (…..) seviyesinde dalgalandığı, pazardaki
ortalama komisyon oranının ise (…..) bandında dalgalandığı görülmektedir.
17-01/12-4
81/94
I.6.1.2.4. BOOKINGCOM’un uyguladığı MFC hükümlerinin pazar kapama etkisine
sebebiyet vermediği:
(363) AB’nin 102. madde kapsamındaki dışlayıcı kötüye kullanmalara ilişkin Kılavuz’unda anti-
rekabetçi kapamanın; mevcut ya da potansiyel rakiplerin pazara etkili şekilde erişimini
güçleştiren ya da ortadan kaldıran durumları ifade edeceği belirtilmiştir. Dikey Anlaşmalara
İlişkin Kılavuzu’muzda ise, kapama etkisinin pazardaki mevcut rekabeti olumsuz etkilediği
gibi pazara giriş engeli yaratarak potansiyel rekabeti de önlediği ifadesi yer almaktadır.
(364) Dosya kapsamında pazar kapama etkisi kavramı; MFC hükümleri uygulanması vasıtasıyla,
çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform hizmetleri pazarına etkili girişlerin
zorlaştırılması ve mevcut rakiplerin de oda fiyatına ilişkin rekabetçi avantaja sahip olmaları
engellenmesi ve bu nedenle de BOOKINGCOM ile etkili şekilde rekabet edememeleri
anlamında kullanılmıştır. Pazar kapama kavramı yurtdışında alınan kararlarda da MFC
uygulamanın etkileri değerlendirilirken kullanılmıştır.
(365) Savunmada, rekabet etmeme hükümleri/münhasırlık içeren sözleşmelerin yarattığı etki ile
kıyaslanmış ve mevcut dosyada BOOKINGCOM ile rekabet eden diğer çevrimiçi
rezervasyon platformlarının konaklama tesisleri ile çalışma özgürlüklerinin kısıtlanmadığı
belirtilmiştir. Belirtilmelidir ki, MFC hükümleri yoluyla konaklama tesislerinin rakip
platformlarla çalışma özgürlüğünün engellendiği yönünde bir iddia dosya kapsamında yer
almamaktadır. Ancak ilgili ürün pazarının çift taraflı niteliği, ağ etkileri, dolaylı şebeke
dışsallıkları gibi hususları içermesi de göz önünde bulundurulduğunda, MFC hükümleri
yoluyla pazara giriş ve büyüme engelleri yaratıldığı, bu çerçevede konaklama tesisleri ile
çalışacak olan rakiplerin etkili bir şekilde pazara girmesinin/büyümesinin/faaliyet
göstermesinin engellendiği değerlendirilmektedir. Dosya kapsamında değinildiği üzere,
MFC hükümlerine yönelik oluşturulan teori ve ilgili ürün pazarına ilişkin diğer rekabet
otoritelerince verilen kararlar da MFC hükümlerinin rakip çevrimiçi platformların daha düşük
fiyat alıp varlığını devam etmesine mani olarak veya zorlaştırarak giriş engeli yarattığını
ortaya koymaktadır.
(366) Savunmada, BOOKINGCOM’un pazar gücü ele alınırken yalnızca pazar paylarına
dayanıldığı, başkaca unsurların dikkate alınmadığı ifade edilmektedir. Oysaki dosya
kapsamında BOOKINGCOM’un pazar gücü değerlendirilirken, iddia edildiği üzere sadece
pazar payına vurgu yapılmamıştır. “Çevrimiçi Konaklama Rezervasyonu Platform
Hizmetleri Pazarının Çift Taraflı Pazar Niteliği ve BOOKINGCOM’un Pazar Gücüne İlişkin
Değerlendirme” başlıklı bölümde de yer verildiği üzere BOOKINGCOM’un pazardaki
konumu değerlendirilirken, pazar payının yanında ilgili ürün pazarının çift taraflı niteliği, ağ
etkileri, dolaylı şebeke dışsallıkları, bilinirliği, çalışılan tesis sayısı, pazardan daha hızlı
büyümesi ve soruşturma kapsamında elde edilen teşebbüs görüşleri de göz önünde
bulundurulmuştur.
17-01/12-4
82/94
Pazardaki mevcut rekabet BOOKINGCOM’un pazar gücünün önüne geçmektedir:
(367) Savunmada, genel anlamda internet ortamında rekabet ortamının bir tık ötede bulunduğu
ve Türkiye’de ilgili sektörde faaliyet gösteren birçok teşebbüs tarafından BOOKINGCOM’un
ciddi anlamda rekabete maruz kaldığı iddia edilmektedir. Dosya kapsamında sektörde çok
sayıda teşebbüsün olduğu tespit edilmiş olmakla birlikte (Tablo 4 ve Tablo 5) teşebbüs
sayısının tek başına pazardaki mevcut rekabetin düzeyini gösterdiğini söylemek mümkün
değildir. Nitekim 2010 ila 2014 yılları arasında pazardaki birçok teşebbüsün pazar payı
%1’in bile altında kalırken, BOOKINGCOM’un komisyon miktarı bakımından (…..)
aralığında (Tablo 4); geceleme sayısı bakımından (…..) aralığında pazar payı aldığı
görülmektedir. Buna göre BOOKINGCOM’un komisyon miktarı bakımından pazar payı
2010 yılında en yakın rakibinin yaklaşık iki katıyken 2014 yılında beş katına; geceleme
sayısı bakımından pazar payı 2010 yılında en yakın rakibinin yaklaşık üç katıyken 2014
yılında yaklaşık beş katına çıkmıştır. Ayrıca aynı dönemde rakiplerinin pazar paylarında
olumlu yönde sıçramalar görülmemektedir. Son olarak aynı dönemde en yüksek paya
sahip dört teşebbüsün paylarının toplamının komisyon miktarı bakımından %78-88
aralığında; geceleme sayısı bakımından %86-88 aralığında olduğu tespit edilmiştir. Bu
bakımdan, iddia edildiği üzere, pazardaki mevcut rekabet düzeyinin BOOKINGCOM’un
pazar gücünün önüne geçtiğini söylemek mümkün görünmemektedir.
(368) Buna ilaveten savunma tarafınca, TRIVAGO ve TRIPADVISOR internet sitelerinde,
Türkiye’de bulunan konaklama tesisleri bakımından BOOKINGCOM ile rekabet eden
250’den fazla rakip çevrimiçi seyahat acentelerinin olduğu iddia edilmektedir. Öncelikle
belirtilmelidir ki, TRIVAGO’nun internet sitesinde “Trivago otel arama motoru ile 250’den
fazla rezervasyon sitesi üzerinden, dünyanın dört bir yanında 1 milyondan fazla otelin
fiyatlarını karşılaştırabilirsiniz.” ibaresi yer almaktadır. Dolayısıyla ilgili rakamın Türkiye’de
faaliyette bulunan çevrimiçi konaklama rezervasyonu platformlarıyla sınırlı olmadığı, dünya
genelinde faal olan tüm teşebbüsleri kapsadığı açıktır. Ancak dünya genelinde faaliyet
gösteren tüm teşebbüslerin Türkiye’deki konaklama tesisleri bakımından gerçekleşen
rezervasyon faaliyetlerine doğrudan etki ettiğini iddia etmek mümkün görünmemektedir.
Çünkü söz konusu platformların bir kısmının bölgesel olarak yoğunlaşmış şekilde çalıştığı
ve Türkiye’de faaliyet göstermediği dosya sürecinde de tespit edilmiştir. Ayrıca, söz konusu
platformların belirli bir ülkede etkin şekilde çalışabilmesi için konaklama tesisleri ile
gerektiğinde yerel dilde iletişime geçmek ve bu iletişimi sürdürmek, müşteri hizmetleri
altyapısı kurmak gibi yatırımlar yapması gerekmektedir.
17-01/12-4
83/94
Olası pazara yeni girişler BOOKINGCOM’un pazar gücünün önüne geçmektedir:
(369) Savunmada ayrıca ilgili ürün pazarında Avrupa’da son dönemde çok sayıda çevrimiçi
platformun faaliyete geçtiği, bu teşebbüslerin yakın gelecekte Türkiye pazarına girişlerinin
muhtemel olduğu, bunun yanında Bakanlık verilerine göre önümüzdeki dönemde birçok
konaklama tesisinin faaliyete geçmesinin beklendiği, dolayısıyla çevrimiçi platformlar
bakımından yeni fırsatların doğacağı belirtilmiştir. İlk olarak, tarafça Avrupa pazarına yeni
giriş yapmış teşebbüslerin yakın gelecekte Türkiye pazarına girişlerinin nasıl muhtemel
olduğuna dair herhangi bir kaynak gösterilmemiş, söz konusu iddia herhangi bir somut
veriye dayandırılmamıştır. Buna ek olarak pazarda mevcut olan ağ etkileri ve dolaylı
şebeke dışsallıkları da dikkate alındığında, inceleme konusu MFC hükümleri yürürlüğünü
korudukça, söz konusu teşebbüslerin pazara etkili şekilde girmelerinin ve pazarda
büyümelerinin güç olacağı değerlendirilmektedir. İkinci olarak, yeni konaklama tesislerinin
faaliyete geçecek olması, ilk bakışta mevcut veya potansiyel rakip çevrimiçi platformlar için
fırsat olarak görülebilecek olsa da ilgili ürün pazarında ağ etkileri ve dolaylı şebeke
dışsallıklarının söz konusu olması nedeniyle pazardaki rekabet üzerinde değişikliğe yol
açmayabilecektir. Nitekim BOOKINGCOM hâlihazırda en yüksek bilinirliğe ve kapasiteye
sahip çevrimiçi platform olduğundan yeni konaklama tesisleri için de zorunlu ticari ortağa
yakın bir konumda olacaktır. Bu bağlamda tarafın pazardaki potansiyel rekabetin
BOOKINGCOM’un pazar gücünün önüne geçtiği yönündeki savunmasına katılmak
mümkün olmamıştır.
Türkiye pazarının büyümesi hâlihazırda devam ettiğinden, Türkiye pazarı olgun bir pazar
olarak vasıflandırılamamaktadır:
(370) Savunmada, Dikey Anlaşmalar Kılavuzu’na atıfla, doymuş pazarlarda dikey kısıtlamaların
negatif etkisinin dinamik pazarlara göre daha olası olduğu belirtilerek BOOKINGCOM’un
pazar gücünün ve MFC hükümlerinin yarattığı etkilerin yanlış değerlendirildiği iddia
edilmektedir. İlgili ürün pazarının, dinamik bir pazar olduğu “Çevrimiçi Konaklama
Rezervasyonu Platform Hizmetleri Pazarının Çift Taraflı Pazar Niteliği ve
BOOKINGCOM’un Pazar Gücüne İlişkin Değerlendirme” başlıklı bölümde de belirtilmiştir.
Her ne kadar pazarın büyüme eğiliminin devam edebileceği öngörülse de, pazarda mevcut
olduğu ifade edilen ağ etkileri ve dolaylı şebeke dışsallıkları nedeniyle teşebbüslerin
durumu önümüzdeki dönemde kalıcılık arz edebilecektir. Bunun yanı sıra pazarın
doymuşluk seviyesi, pazar gücünün ve pazardaki kapama etkilerinin değerlendirilmesinde
dikkate alınan faktörlerden yalnızca biridir. Dosya kapsamında da, bu husus dikkate
alınarak, pazarın doymuşluk seviyesi; pazarın diğer özellikleri ile birlikte, teşebbüslerden
gelen görüşler, BOOKINGCOM’un anlaşma yaptığı tesis sayısı ve yaygınlığı gibi faktörlerle
birlikte değerlendirilmiştir.
I.6.1.2.5. BOOKINGCOM’un pazardaki büyüme sebebinin MFC hükümleri olarak
görülmesi ve BOOKINGCOM’un pazarda büyümesinin arkasında yatabilecek yatırım,
reklam, iş akışının kalitesi ve kolaylığı gibi ekonomik ve ticari sebeplerin dikkate
alınmamasının hukuken hatalı olduğu:
(371) Dosya kapsamında BOOKINGCOM’un pazardaki büyümesinin yalnızca MFC hükümlerine
dayandığı yönünde yapılmış herhangi bir tespit bulunmamaktadır. BOOKINGCOM’un
büyümesine katkıda bulunan birçok faktör bulunmakla birlikte, belli bir pazar büyüklüğüne
ulaştıktan sonra dolaylı şebeke dışsallıklarının da etkisiyle, uygulanan MFC hükümlerinin,
BOOKINGCOM’un bu konumunu rakiplere ve potansiyel girişlerin yaratacağı rekabetçi
baskıya karşı koruyucu niteliğe kavuştuğu değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
84/94
(372) Dosya kapsamında MFC hükümlerinin ilgili ürün pazarında komisyon oranları bakımından
rekabeti azalttığı, rakip platformların konaklama tesislerine daha düşük komisyon önerme
güdüsünü azalttığı, ağ etkileri nedeniyle giriş engeli yarattığı, konaklama tesislerinin
faaliyetleri bakımından marka içi ve markalar arası rekabeti kısıtladığı, bu durumun da
BOOKINGCOM’un pazar gücünün artmasına katkıda bulunduğu değerlendirilmektedir.
I.6.1.2.6. İlgili ürün pazarında rekabeti kısıtlayıcı etkilerin gösterilmediği, konaklama
tesisleri sektöründeki refah artışının dikkate alınmadığı, konaklama tesisi
pazarındaki refah gelişiminin (en azından kısmen) çevrimiçi platform pazarının
rekabetçi ve inovatif yapısından kaynaklandığı:
(373) Savunmada dosya kapsamında ilgili ürün pazarı olarak tanımlanan “çevrimiçi konaklama
rezervasyonu platform hizmetleri” pazarındaki rekabetçi etkileri değerlendirebilmek adına
konaklama tesisleri pazarındaki gelişmelerin de dikkate alınması gerektiğine yer verilmiştir.
Bu bağlamda, TÜİK tarafından derlenen verilerden yola çıkarak; 2009-2015 yılları arasında
geceleme ve ziyaretçi sayılarında %28-47 arasında artış olduğu, konaklama tesislerinin
reel fiyat endeksinin azalma eğiliminde olduğu, konaklama tesisi ve yiyecek hizmetlerinin
GSYİH’deki payının artış eğiliminde olduğu, bu nedenle ilgili dönemde konaklama tesisleri
pazarında tüketici refahının arttığı vurgulanmıştır.
Tarafın sunduğu verilerin, ilgili dönemde, konaklama tesisleri bakımından birtakım
iyileşmelerin yaşandığı gösterebilecek nitelikte olduğunu söylemek mümkündür. Bununla
birlikte, BOOKINGCOM gibi çevrimiçi platformların getirdiği yeniliklerin, tarafın da belirttiği
gibi, bu iyileşmelere en azından bir parça katkıda bulunduğu söylenebilecektir. Ancak
anılan iyileşmelerin çevrimiçi platformların yapısı gereği sağlanabileceği; bunu
gerçekleştirmek için soruşturma konusu geniş MFC hükümlerine ihtiyaç olmadığı
değerlendirilmektedir. Buna ilaveten, BOOKINGCOM tarafından uygulanmakta olan MFC
hükümlerinin söz konusu gelişmeleri destekleyici etkide bulunduğu sonucuna ulaşmak
savunma tarafınca sunulmuş olan veriler çerçevesinde mümkün görülmemektedir. Zira
ziyaretçi sayısında, geceleme sayısında ve konaklama tesisi harcaması değerinde
gerçekleşen artış ile konaklama tesisi hizmetlerinin fiyatlarının senelik enflasyon artışından
daha düşük oranda artmış olmasında birçok faktörün etkisi vardır. Öte yandan, MFC
hükümlerinin bulunmadığı varsayıldığında, inceleme konusu dönemde gerçekleşebilecek
olan refah artışının daha yüksek olma ihtimali bulunmaktadır. Bu çerçevede, sunulan
veriler, MFC hükümlerinin konaklama tesisleri arasındaki rekabeti kısıtlayıcı etkiler
doğurmadığı savını desteklemekte yetersiz kalmaktadır.
17-01/12-4
85/94
I.6.2. Dosya Kapsamında Yer Alan Pazar Payı Hesaplamalarının BOOKINGCOM’un
Payını Olduğundan Fazla Gösterdiği, Alternatif Bir Yöntemle Teşebbüsün Payının
(…..) Arasında Hesaplanabileceği, Bu Bakımdan 4054 Sayılı Kanun’un 4. Maddesini
İhlal Ettiği Düşünülse Dahi Soruşturma Konusu Sözleşmelerin Her Halükarda 2002/2
Sayılı Tebliğ Kapsamındaki Muafiyetten Yararlanacağı İddiası
(374) Savunmada, dosya kapsamında hesaplanan pazar payının BOOKINGCOM’un gerçek
pazar payını olduğundan fazla tahmin ettiği, örneklem olarak seçilen 60 konaklama
tesisinin pazarın yapısını ve pazar büyüklüğünün ortaya konmasında yetersiz kaldığı ifade
edilmektedir. Tarafa göre pazar büyüklüğü, TÜİK tarafından derlenen geceleme sayısı
verilerinin bir teşebbüs birliği olan Hotrec’in “Avrupa Otel Dağılımı Çalışması”nda84 tespit
edilen çevrimiçi platformların payına oranlanarak daha doğru tespit edilecektir. Anılan
çalışmada Türkiye’de otel rezervasyonlarında çevrimiçi platformların payı 2013 yılında
%12,1; 2015 yılında %17,3 olarak hesaplanmıştır. Buna göre, TÜİK tarafından derlenen
geceleme sayısının bahsedilen paylara oranlanarak bulunan pazar büyüklüğü dikkate
alındığında, savunma tarafınca BOOKINGCOM’un pazar payı 2013 yılında (…..), 2014
yılında (…..), 2015 yılında da (…..) olarak hesaplanmıştır. Ayrıca belirtilmelidir ki “Avrupa
Otel Dağılımı Çalışması”nda çevrimiçi platformların 2014 yılı için Türkiye’deki paylarına yer
verilmemiş olup savunma tarafınca çevrimiçi platformların 2014 yılı payı için 2013 ve 2015
yıllarının orta değeri alınmıştır.
(375) “Çevrimiçi Konaklama Rezervasyon Platformu Hizmetleri Pazarında Pazar Payı Analizi”
başlıklı bölümde yer verildiği üzere, Türkiye’de çevrimiçi konaklama rezervasyonu platform
hizmetleri pazarının toplam büyüklüğüne ilişkin herhangi bir veri bulunmamaktadır. Bu
nedenle soruşturma sürecinde, pazarda faaliyet gösterdiği tespit edilen yerli ve yabancı 59
adet çevrimiçi platformdan ve 60 adet konaklama tesisinden veri talep edilmiştir. Bu
çerçevede, çevrimiçi platformlara yönelik pazar büyüklüğü ve payı hesaplanırken yerli ve
yabancı platformlardan elde edilen bilgiler kullanılmıştır. Bunun yanı sıra ulaşılamayan
veya dâhil edilemeyen platformların da bulunduğu kabul edilerek sadece hata payının
hesaplanması için 60 adet konaklama tesisinden elde edilen veriler hesaba katılmıştır. Bu
bakımdan savunma tarafının, dosya kapsamında yapılmış olan pazar payı
hesaplamasının, 60 konaklama tesisinden alınan verilerine dayandığına yönelik iddiası,
gerçeği yansıtmamaktadır.
(376) Bu kapsamda ayrıca, tarafça öne sürülen ve örnek olarak seçilen konaklama tesislerinin
sayısının (60 tesis) ilgili amaca ulaşmak ve adil bir analiz yürütmek için yetersiz olduğu
iddiasına da katılmak mümkün olmamıştır. Zira pazar analizi yapılırken, yukarıda değinildiği
gibi, sadece konaklama tesislerinden elde edilen verilere dayanılmamıştır. Bunun yanı sıra
belirtmek gerekir ki; tarafça daha isabetli olduğu ileri sürülerek sunulan Hotrec çalışması
da 2013 yılı için 52; 2015 yılı için 56 konaklama tesisinden elde edilen verilere
dayanmaktadır85.
(377) Bununla birlikte pazar analizinde kullanılan örneklemin önyargılı bir şekilde seçildiği iddiası
gerçeği yansıtmamaktadır. Söz konusu örneklem, Türkiye’nin çeşitli illerinde bulunan her
büyüklükte konaklama tesisinden rastgele seçilmektedir. Bunun yanında, taraf örneklemin
önyargılı oluşturulduğu kanaatine yönelik herhangi bir dayanak sunmamaktadır.
84 Schegg, R. (2016), “European Hotel Distribution Study”,
968a-23bab64db5c1.pdf.
85 İbid s.60.
17-01/12-4
86/94
(378) Öte yandan, ilgili ürün pazarının toplam büyüklüğünün tarafın önerdiği gibi toplam ziyaretçi
sayısının Hotrec’in sunduğu çevrimiçi rezervasyon oranı ile çarpılması suretiyle tümden
gelerek hesaplanması bazı sorunlar doğurabilecektir. İlk olarak, Türkiye’de rezervasyon
hizmetleri pazarının ne kadarının çevrimiçi kanallardan kaynaklandığına yönelik resmi bir
veri seti bulunmamaktadır. Bu eksiklik, savunma tarafınca yapıldığı gibi, birden fazla
kaynağın beraberce kullanılmasıyla giderilebilecek olmakla birlikte, bu durumda da
kullanılabilecek farklı kaynakların veri setlerinin, metodolojilerinin, terimlerinin birbiriyle
örtüşüp örtüşmemesi gibi bazı sorunlar doğabilecektir86.
(379) Ayrıca, ilgili ürün pazarının geleneksel rezervasyon kanallarından büyük ölçüde farklılaştığı
ve TÜİK tarafından derlenen verilerin bu yönde bir ayrımı içermediği göz önünde
bulundurulduğunda, dosya kapsamında da yapılmış olduğu gibi, pazardaki çevrimiçi
platformlardan doğrudan edinilen bilgiler çerçevesinde analiz yapılmasının daha doğru
sonuçlar doğuracağı belirtilmelidir. Böylelikle farklı çalışmaların farklı metodolojilerinden
kaynaklanabilecek sorunların önüne geçilebilecektir. Nitekim bu tür tüme varım yöntemleri
daha önce de Kurul’un birçok dosyasında pazar büyüklüğünün ve pazar paylarının
belirlenmesinde benimsenmiştir87.
(380) Bununla birlikte tarafça sunulan Hotrec raporunda çeşitli çevrimiçi platformların Avrupa
ülkelerindeki paylarına yer verilmiştir. Aşağıdaki tabloda yer verildiği üzere, dosya
kapsamında BOOKINGCOM’un geceleme sayıları üzerinden hesaplanan pazar paylarının,
Hotrec raporunda hesaplanan Avrupa ülkelerindeki pazar payları ile büyük ölçüde
benzeştiği görülmektedir88. Buna karşın tarafça sunulan hesaplama yöntemi dikkate
alınırsa BOOKINGCOM’un payı (…..) seviyelerine inmekte ve diğer ülkelerde elde ettiği
pazar payından büyük ölçüde farklılaşmaktadır. Aynı şekilde, dosya kapsamında ilk üç
sıradaki teşebbüsün pazar paylarının diğer ülkelerde elde ettikleri pazar paylarıyla
benzeştiği görülmektedir.
86 Örneğin taraf savunmalarında Hotrec tarafından yürütülen çalışmanın pazar dinamiklerini ne derecede
yansıttığını doğrulayabilecek bir pozisyonda olmadıklarını dile getirmişlerdir. Nitekim taraf da savunmalarında
TÜİK ile BOOKINGCOM verilerinde kullanılan geceleme terimlerinin aynı olmadığına yer vermiş; dolayısıyla
bazı varsayımlara dayanarak yeni hesaplamalar yapmak durumunda kalmışlardır.
87 Örneğin; 17.11.2011 tarihli ve 11-57/1473-539 sayılı Mars/AFM kararı, 09.07.2015 tarihli ve 15-29/420-117
sayılı AEH/Migros kararı, Rekabet Kurumu Sinema Hizmetleri Sektör Raporu, Rekabet Kurumu Motorlu
Taşıtlar Sektör Raporu.
88 Hotrec Çalışması’nda komisyon payları üzerinden bir hesaplama yapılmadığından geceleme sayısı
bakımından hesaplanan paylar kıyaslanmıştır.
17-01/12-4
87/94
Tablo 8: BOOKINGCOM ve İlk Üç Çevrimiçi Platformun Geceleme Sayısına Göre Pazar Payı (%)
BOOKINGCOM’un Pazar Payı İlk Üç Çevrimiçi Platformun Toplam Payı
Çevrimiçi Platformların
Rezervasyonlar İçindeki
Payı
2013 2015 2013 2015 2013 2015
Avusturya 66,8 65,0 90,2 89,5 15,4 21,2
Belçika 70,2 68,6 84,7 89,0 27,9 36,7
Çekya 65,0 60,6 92,5 85,4 18,1 23,7
Danimarka 58,1 59,4 84,4 92,1 21,7 22,7
Finlandiya 64,6 63,7 73,3 84,9 12,3 16,0
Almanya 41,6 47,0 92,0 94,2 20,9 24,1
Yunanistan 73,3 73,6 90,6 94,7 16,3 22,9
Macaristan 57,8 57,7 78,2 80,5 19,0 21,3
Norveç 72,7 63,1 91,9 99,6 8,9 15,5
İspanya 66,2 54,9 89,0 85,8 21,7 27,6
İsviçre 69,7 70,3 91,4 94,1 19,4 20,6
Türkiye89 (…..) (…..) 78,0 82,0 12,1 17,3
Genel Ortalama 59,5 62,2 91,1 91,7 19,3 22,3
(381) Son olarak savunma tarafınca konaklama tesisi sayılarının daha düşük hesaplanması
suretiyle toplam pazar büyüklüğünün hatalı belirlendiği ileri sürülmektedir. Savunma
tarafınca, TRIPADVISOR sitesinde 17.000 mülkün sıralandığı ve BOOKINGCOM’un
hâlihazırda (…..) tesisinin yapım aşamasında olduğu göz önünde bulundurulduğunda;
dosya kapsamında, Türkiye’deki toplam tesis sayısının 2014 yılında (…..) olarak ele
alınmasının hatalı olduğu iddia edilmektedir. Dosya kapsamında kullanılan toplam tesis
sayısı verileri T.C. Turizm ve Kültür Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü
tarafından hazırlanan konaklama istatistiklerinden alınmıştır. Bunun yanı sıra,
savunmalarda anılan sitede sayılan mülklerin kapsamının ilgili veri ile ne kadar örtüştüğüne
dair herhangi bir açıklamaya yer verilmemiştir. Ayrıca, TRIPADVISOR’da yer aldığı iddia
edilen 17.000 mülkün içine, kiralık yazlıklar ve evlerin de girdiği bilinmekte olup, söz konusu
verinin kaynağı savunma tarafınca sunulmamıştır. Son olarak belirtilmelidir ki, yapım
aşamasında olan henüz tamamlanmamış tesislerin toplam konaklama tesisi sayısına dâhil
edilmesi doğru değildir.
(382) Yukarıda yer verilen değerlendirmeler çerçevesinde, ilgili ürün pazarının büyüklüğünün ve
teşebbüslerin pazar paylarının belirlenmesinde dosya kapsamında belirlenen yöntemin ve
bu çerçevede ulaşılan sonuçların makul olduğu değerlendirilmektedir. Bu bakımdan
BOOKINGCOM’un elde edilen komisyon tutarları bakımından pazar payı 2010 yılından bu
yana %40’ın üzerindedir. Ek olarak, hesaplanan pazar payları, pazarda faaliyet gösteren
teşebbüslerin dosya kapsamında sunduğu BOOKINGCOM’un pazar gücüne sahip
olduğuna işaret eden görüşler ile de uyumludur. Bu bağlamda tarafın, “4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiği düşünülse dahi soruşturma konusu sözleşmelerin her
halükarda 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamındaki muafiyetten yararlanacağı” yönündeki
savunmalarının geçerli olmadığı değerlendirilmektedir.
89 Dosya kapsamında Türkiye için en son 2014 yılına ait veriler yer aldığından, 2015 yılı sütununda yer alan
pay 2014 yılına aittir.
17-01/12-4
88/94
I.6.3. BOOKINGCOM’un İdari Para Cezasına İlişkin Savunmaları
(383) Taraf savunmalarında BOOKINGCOM ile konaklama tesisleri arasında imzalanan
sözleşmelerdeki fiyat ve kontenjan paritelerine ilişkin hükümlerin 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında rekabeti sınırlayıcı olduğunu ispatlayan herhangi bir delil
bulunmadığına, MFC hükümlerinin pazardaki rekabete olumlu katkılarının olduğuna ve
pazarı kapama etkisi yaratmadığına, bu nedenle teşebbüse para cezası verilmesinin
ölçülülük ilkesini ihlal ettiğine yer vermiştir. Türk rekabet hukukunda MFC hükümlerini per
se yasaklayan herhangi bir hüküm bulunmadığı, MFC hükümlerinin yakın zamana kadar
gerek Türkiye gerek Avrupa’da yeteri kadar incelenmediği, bu bakımdan teşebbüsün ilgili
hükümlerin rekabet kurallarını ihlal edebileceğini öngörmesinin beklenemeyeceği, bunun
yanında bu konuda henüz idari para cezası verme yoluna giden herhangi bir otorite
bulunmadığı nedenleriyle idari para cezası verilmesinin idare hukukun öngörülebilirlik ve
tutarlılık ilkeleriyle uyuşmadığı ifade edilmiştir. İlaveten, Kurul’un gelişmekte olan
pazarlarda bulunan atipik ticari uygulamaları rekabet hukuku bakımından incelediği
kararlarının bulunduğu90, bu kararlarda soruşturulan teşebbüslerin idari para cezası ile
cezalandırılması yerine 4054 sayılı Kanun’un 9. maddesi üçüncü fıkrası uyarınca görüş
gönderildiği, dolayısıyla Kurul’un yasal belirliliğin ve öngörülebilirliğin bulunmadığı
durumlarda idari para cezası yoluna başvurma konusunda tereddüt gösterdiği, bu durumun
Komisyon’un Motorola91 kararıyla benzerlik gösterdiği belirtilmiştir.
(384) Bilindiği üzere, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinde yer alan hükmün lafzı çerçevesinde
yasaklanan birtakım eylemler örnek olarak sıralanmıştır. İlgili maddenin kapsamının
sayılan örneklerle sınırlı olmadığı açıkça anlaşılmaktadır. Zaten iş ortamlarının ve iş yapma
biçimlerinin çeşitliliği göz önünde bulundurulduğunda, kanun metninde rekabeti ihlal
edebilecek her bir anlaşmanın tek tek sayılması beklenmemelidir. Buna ilaveten,
BOOKINGCOM tarafından uygulanan sözleşmelerin, birçok farklı rekabet otoritesince
incelenmesi sonucunda alınan kararlarda fikir birliği bulunan husus, incelemeye konu geniş
MFC hükümlerinin rekabeti sınırlayıcı olduğu ya da bu hükümlerin, taahhüt
mekanizmasıyla çözülebileceği kabul edilen bir rekabet sorununa yol açtığıdır. Kararların
farklılaşması, dar MFC hükümlerinin değerlendirilmesi noktasında olmuştur. Bu bakımdan
teşebbüsün, ilgili hükümlerin rekabet kurallarını ihlal edebileceğini öngörmesinin
beklenemeyeceği iddiasının kabulü mümkün görülmemektedir.
90 11.05.2016 tarihli ve 16-16/262-114 sayılı Total Oil Türkiye; 28.12.2015 tarihli ve 15-46/766-281 sayılı
Google; 15.11.2016 tarihli ve 06-84/1059-306 sayılı Gas Stations; 12.09.2014 tarihli ve 14-32/645-282 sayılı
BP; 05.04.2007 tarihli ve 07-30/292-109 sayılı LPG kararları.
91 Komisyon’un 29.04.2014 tarihli ve Case AT.39985 sayılı kararı. İlgili kararda Komisyon’un ceza uygulama
yolunda takdir hakkına sahip olduğu, objektif nedenlere dayanarak istisnai durumlarda ceza uygulama yoluna
başvurmayabileceği, dosyanın özellikleri çerçevesinde AB’de dosya konusunun ihlal teşkil ettiğine yönelik
içtihat bulunmaması ve yerel mahkemelerin bu hususa ilişkin ayrı sonuçlara vardığı göz önünde
bulundurularak ceza uygulama yoluna başvurulmadığı belirtilmektedir (para.559-561).
17-01/12-4
89/94
(385) Tarafın savunmalarında soruşturma raporunda MFC hükümlerinin olası rekabeti engelleyici
etkileri gösterilmediğinden, idari para cezası verilmesinin Kurul’un 4054 sayılı Kanun’un 9.
maddesi üçüncü fıkrası uyarınca görüş gönderdiği içtihadıyla açık biçimde çeliştiği, dikey
boyuttaki rekabet hukuku hususlarına yatay rekabet hususlarına kıyasla daha
müsamahakâr yaklaşıldığı, örneğin ağır rekabet ihlallerinden bulunduğu (yeniden satış
fiyatının tespiti) bazı kararlarında92 para cezası uygulamak yerine görüş gönderildiği, bu
bakımdan dosya kapsamında rekabetin ihlal edildiği sonucuna ulaşılırsa, idari para cezası
verilmesi yerine görüş gönderilmesinin içtihada daha uygun olacağı belirtilmektedir.
(386) 4054 sayılı Kanun’un 9. maddesinin 3. fıkrası; “Kurul, birinci fıkraya göre bir karar almadan
önce ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliklerine ihlale ne şekilde son vereceklerine ilişkin
görüşlerini yazılı olarak bildirir” şeklinde düzenlenmiştir. 9. maddenin birinci fıkrasının,
tamamlanmış ve ihlal tespiti yapılmış olan bir inceleme açısından ihlalin sona erdirilmesi
kararını, son fıkranın ise henüz ihlal tespitinin nihai olarak yapılmadığı bir aşamada ihlalin
ne şekilde sona erdirilebileceğine ilişkin görüş gönderilmesini düzenlediği bilinmektedir.
Üçüncü fıkra açısından belirleyici olan husus, bu bildirimin bir “görüş” şeklinde olması ve
bu görüşün tarafa “Kurul birinci fıkraya göre bir karar almadan önce” gönderilecek
olmasıdır. Kurul’un nihai karara varmadığı ve bu yönüyle Kanun kapsamında bir ihlali nihai
olarak tespit etmiş olamayacağı bir dönemde ve “böyle bir tespit yapmaksızın” konu
hakkında nihai karara varması düşünülemeyeceğinden, bu bildirim ancak bir görüş
niteliğinde olabilecektir.
(387) Kurul’un 4054 sayılı Kanun’un 9. maddesi üçüncü fıkrası kapsamında görüş göndermek
suretiyle ilk inceleme veya önaraştırma aşamalarındaki bazı süreçleri sonlandırmış olduğu
kararlar mevcut olmakla birlikte93, yürütülmüş bir soruşturmanın sonucunda ihlal tespiti
yapılan bir nihai kararda idari para cezası uygulamak yerine Kanun’un 9. maddesinin
üçüncü fıkrası uygulanarak görüş gönderilmesi mümkün değildir. Soruşturma sürecinin
sonunda Kurul’un nihai bir kararla ihlal tespiti yapmış olduğu durumda, 4054 sayılı Kanun
gereğince yapılması gereken, idari para cezası uygulamanın yanı sıra, ihlal halen devam
etmekteyse, 9. maddenin birinci fıkrasında düzenlenen, ihlale son vermeye ilişkin kararın
muhataplara bildirilmesidir.
(388) Savunmada ayrıca BOOKINGCOM tarafından sunulan taahhütlerin potansiyel rekabetçi
etkileri ortadan kaldırdığı, taahhütlerin yerine getirilmesiyle dosya kapsamında idari para
cezasına konu bir davranışının kalmayacağı belirtilmektedir. Ancak BOOKINGCOM’un
uyguladığı geniş MFC uygulamasının 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiği ve bu
uygulamanın bireysel muafiyet alamayacağı tespit edilmiştir. Önerilen taahhütler de dosya
kapsamında ortaya konulan ve bir-beş yıl süre ile davam eden rekabet ihlalini ortadan
kaldırmamaktadır. Bu sebeple ilgili savunmanın kabul edilmesi mümkün değildir.
92 13.03.2013 tarihli ve 13-14/204-105 sayılı Aygaz; 23.09.2010 tarihli ve 10-60/1251-469 sayılı Yatsan;
27.05.2008 tarihli ve 08-35/462-162 sayılı Kuralkan; 13.06.2013 tarihli ve 13-36/468-204 sayılı Reckitt
Benckiser; 20.08.2014 tarihli ve 14-29/597-263 sayılı Çilek; 22.10.2014 tarihli ve 14-42/764-340 sayılı Dogati
kararları.
93 Kaldı ki, önaraştırma sonunda ihlal oluşturabilecek eylemler tespit edilmesine rağmen 4054 sayılı Kanun’un
9. maddesi üçüncü fıkrası uyarınca görüş bildirilmesi suretiyle süreci sonlandıran Kurul kararlarının
bazılarının Danıştay tarafından iptal edilebildiği görülmektedir. (30.11.2011 tarihli, E:2008/3117, K:2011/5424
sayılı, 02.13.2013 tarihli, E:2009/4016, K:2013/901 sayılı Danıştay 13. Dairesi kararları.)
17-01/12-4
90/94
I.6.4. BOOKINGCOM’un İddia Edilen İhlale Katılımının Beş Yıldan Uzun Sürmediği
İddiası
(389) Savunma tarafınca, (…..), 2002/2 sayılı Tebliğ’in 6. maddesinin a fıkrasının (c) bendinde
muafiyetin belirli bir dönem boyunca devam etmesini öngören hükümlerin yok sayıldığı,
BOOKINGCOM’un sözleşmelerinin 2010, 2011, 2012 yıllarının tamamı için dikey grup
muafiyeti korumasından faydalanması gerektiği, buna göre ise Ceza Yönetmeliği’nin 5.
maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendinde yer alan, ihlalin beş yıldan kısa bir yıldan uzun
sürmesi nedeniyle, temel para cezasının yarım katı oranında artırılabileceği yönündeki
hükmün dikkate alınması gerektiği iddia edilmektedir.
(390) 2002/2 Tebliğ’in 6. maddesinin a fıkrasının (c) bendinde “Pazar payı başlangıçta %40’tan
fazla olmayıp daha sonra %45’i aşmayacak şekilde eşiğin üzerine çıkarsa muafiyet, pazar
payı eşiğinin ilk aşıldığı yılı takip eden sonraki iki yıl boyunca da geçerli olmaya devam
eder.” hükmü yer almaktadır. Ancak ilgili hükmün uygulanabilmesi için pazar payında
yaşanacak artışın %45’i aşmayacak şekilde gerçekleşmesi gerekmekte olup, %45’in
aşılması halinde, aşıldığı andan itibaren söz konusu hükmün korumasından çıkılacağı
açıktır. Dosya kapsamında, BOOKINGCOM’un ve rakiplerinin komisyon tutarları üzerinden
hesaplanan pazar paylarının, komisyon geliri değerlerine dayanması nedeniyle pazar
gücünü daha doğru yansıttığı kabul edilmiştir. Ancak komisyon tutarları esas alınarak
hesaplanan pazar payları bakımından %40’ın aşıldığı yılın tespiti mümkün
görülmediğinden ilgili hükmün uygulanıp uygulanamayacağı konusunda belirsizlik
bulunmaktadır. (…..TİCARİ SIR…..). Her hâlükârda, geceleme sayısı temel alınarak
hesaplanan pazar payları bakımından Ceza Yönetmeliği’nin 5. maddesinin üçüncü
fıkrasının (a) bendine göre ihlalin beş yıldan kısa ama bir yıldan uzun sürmesi nedeniyle
temel para cezasının yarım katı oranında artırılması gerekmektedir.
I.6.5. İdari Para Cezası Uygulanması Halinde Hafifletici Unsurların Bulunduğu İddiası
(391) Savunmada BOOKINGCOM tarafından sunulan taahhütler ile Kurumla aktif işbirliği içinde
olunduğu, talep edilen tüm bilgi ve belgelerin sunulduğu, incelemeye yardımcı olunduğu
dile getirilmekte ve bu hususların Ceza Yönetmeliği uyarınca hafifletici sebep olarak göz
önünde bulundurulması gerektiği ifade edilmektedir.
(392) BOOKINGCOM’un Kurum tarafından istenen bilgi ve belgeleri sunması ile incelemeye
yardımcı olması kanuni bir yükümlülük olup Ceza Yönetmeliği’nde hafifletici sebep olarak
öngörülen "yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi haricinde incelemeye yardımcı
olunması" şeklinde değerlendirilemeyecektir. Dosya kapsamında bir taahhüt sunulmakla
birlikte henüz uygulamaya konulmamıştır. Bu kapsamda hafifletici sebep olarak
değerlendirilmemiştir.
17-01/12-4
91/94
I.7. Ceza Yönetmeliği Kapsamında Değerlendirme
(393) 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin üçüncü fıkrasında “Bu Kanun’un 4, 6 ve 7 nci
maddelerinde yasaklanmış davranışlarda bulunanlara, ceza verilecek teşebbüs ile
teşebbüs birlikleri veya bu birliklerin üyelerinin nihai karardan bir önceki mali yılsonunda
oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa nihai karar tarihine en yakın mali
yılsonunda oluşan ve Kurul tarafından saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde
onuna kadar idarî para cezası verilir” hükmüne yer verilmiştir. Ceza Yönetmeliği’nin 1.
maddesinde amacı; “4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 4 üncü ve 6 ncı
maddelerinde yasaklanmış davranışlarda bulunan teşebbüs ile teşebbüs birlikleri veya bu
birliklerin üyeleri ile bunların yönetici ve çalışanlarına, aynı Kanunun 16 ncı maddesi
gereğince verilecek para cezasının tespitine ilişkin usul ve esasları düzenlemek” şeklinde
belirlenmiştir.
(394) Bu bağlamda yukarıda yer verilen tüm açıklamalar çerçevesinde BOOKINGCOM’un 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiği tespit edilmiş olup söz konusu teşebbüse 4054
sayılı Kanun’un 16. maddesi ve Ceza Yönetmeliği hükümleri uyarınca idari para cezası
uygulanması gerekmektedir.
(395) Ceza Yönetmeliği uyarınca nihai para cezası miktarı belirlenirken, öncelikle temel para
cezası belirlenmeli ve ardından varsa ağırlaştırıcı ve hafifletici unsurlar uygulanarak nihai
para cezası tespit edilmelidir. Ceza Yönetmeliği’nin 5. maddesinin birinci fıkrasında temel
para cezasının hesaplanması bakımından “karteller” ve “diğer ihlaller” şeklinde bir ayrım
yapıldığı görülmektedir. Buna göre BOOKINGCOM’un 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini
ihlal eden eylemleri, “diğer ihlaller” kategorisinde yer almaktadır. Dolayısıyla Ceza
Yönetmeliği’nin 5. maddesinin ikinci fıkrası da dikkate alınarak, temel para cezasının
hesaplanmasına esas alınacak oran (…..) olarak belirlenmiştir.
(396) Ceza Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre temel para cezasının belirlenmesinde ikinci adım
ihlalin süresidir. BOOKINGCOM eylemleri dolayısıyla ortaya çıkan ihlalin bir yıldan uzun
beş yıldan kısa süreli olması nedeniyle temel para cezasına esas alınan oran Yönetmeliğin
5. maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendine göre yarısı oranında artırılmıştır. Bu sebeple,
(…..) oranı yarısı kadar artırılarak (…..) temel para cezası oranına ulaşılmıştır. Belirlenen
oran dahilinde BOOKINGCOM’a 2015 yılında Türkiye’den elde ettiği ve (…..) TL tutarında
olan cirosu üzerinden idari para cezası uygulanmıştır.
(397) Diğer taraftan Ceza Yönetmeliği’nin 6. ve 7. maddeleri kapsamında temel para cezasının
artırılmasını veya hafifletilmesini gerektiren haller düzenlenmektedir. Ancak dosya
kapsamında ağırlaştırıcı veya hafifletici unsurların bulunmadığı değerlendirilmektedir.
17-01/12-4
92/94
J. SONUÇ
(398) 09.07.2015 tarihli ve 15-29/432-M sayılı Kurul kararı uyarınca yürütülen soruşturma ile ilgili
olarak düzenlenen Rapor’a ve Ek Görüş’e, toplanan delillere, yazılı savunmalara, sözlü
savunma toplantısında yapılan açıklamalara ve incelenen dosya kapsamına göre,
1. BOOKINGCOM’un konaklama tesisleri ile imzaladığı sözleşmelerdeki incelemeye
konu fiyat ve kontenjan paritesi hükümleri ve en iyi fiyat garantisi uygulaması
hükümleri nedeniyle söz konusu sözleşmelerin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi
kapsamında olduğuna OYBİRLİĞİ ile,
2. Soruşturma kapsamında incelenen sözleşmelerin, 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara
ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 2. maddesinde öngörülen pazar payı eşiğinin
aşılması nedeniyle, aynı Tebliğ kapsamında grup muafiyetinden yararlanamadığına,
anılan sözleşmelere 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan şartları taşımadığı
için bireysel muafiyet verilemeyeceğine, bu nedenle söz konusu sözleşmelerdeki
rekabeti kısıtlayıcı hükümlerin ve bunlara ilişkin uygulamaların 4054 sayılı Rekabetin
Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesi anlamında ihlal teşkil ettiğine
OYBİRLİĞİ ile,
3. Bu nedenle, 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin üçüncü fıkrası ve “Rekabeti
Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye
Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik”in 5. maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendi ve ikinci fıkrası ile üçüncü fıkrasının (a) bendi hükümleri
uyarınca 2015 mali yılı sonunda oluşan ve Kurul tarafından belirlenen yıllık gayri safi
gelirlerinin takdiren, (…..) oranında olmak üzere, B B.V.’ne 2.543.992,85
TL idari para cezası verilmesine OYÇOKLUĞU ile,
4. Bookingdotcom Destek Hizmetleri Limited Şirketi’nin soruşturma konusu
uygulamaların esasları üzerinde herhangi bir karar verici rolünün bulunmaması
nedenleriyle, soruşturma konusu iddialar bakımından herhangi bir sorumluluğunun
olmadığına, bu nedenle adı geçen firmaya idari para cezası verilemeyeceğine
OYBİRLİĞİ ile,
gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu
açık olmak üzere, karar verilmiştir.
17-01/12-4
93/94
KARŞI OY GEREKÇESİ
(05.01.2017 tarihli ve 17-01/12-4 sayılı Kurul Kararı)
Kurulun 05/01/2017 Tarih ve 17-01 Sayılı Toplantısında görüşülen B B.V. ile
Türkiye ofisi olarak faaliyet gösteren Bookingdotcom Destek Hizmetleri Limited Şirketi’
nin sundukları rezervasyon hizmeti kapsamındaki “en iyi fiyat garantisi” uygulamasının
4054 Sayılı Kanunun 4. ve 6. maddelerini ihlal edip etmediğine yönelik olarak
Bookingcom’a Kurulun 09.07.2017 tarihli ve 15-29/432-M Sayılı kararı ile açılan
soruşturma neticesinde kurulca alınan kararın 3’üncü maddesine aşağıdaki gerekçelerim
nedeniyle karşıyım.
Öncelikle MFN (Most Favoured Nation) uygulamalarının diğer bir ifade ile en iyi şartların
kendisine sağlanmasına ilişkin sözleşme hükümlerinin rekabete aykırı ve ihlal niteliğinde
olduğuna dair Türk Rekabet hukukunda bir hükmün ya da bu konu ile ilgili bir Kurul
kararının bulunmaması MFN hükümlerinin hukuki durumuna ilişkin hukuki güvenlik ve
öngörülebilirliğine ilişkin belirsizliğe neden olmakta ve bu durum para cezası verilmesine
engel bir durum oluşturmaktadır. Bookingcom’a soruşturma açıldığında Kurulun MFN
uygulamalarının rekabet ihlali olduğuna dair Kurulun herhangi bir kararı
bulunmamaktadır.
Diğer taraftan taraf savunmalarında Bookingcom’un pazar payının soruşturma heyetince
hatalı hesaplandığı, alternatif hesaplama yöntemlerine göre adıgeçen teşebbüsün pazar
payının %40’ın altında olduğu ve dolayısıyla grup muafiyeti kapsamında bulunduğu iddia
edilmektedir. Soruşturma heyetinin 59’u Bookingcom platformuna dahil 60 konaklama
tesisinin ciro ve geceleme bilgileri üzerinden hareketle Bookingcom’un pazar payının
%(…..)’nin üstünde olduğu sonucuna ulaşıldığı, oysaki bunun hatalı olduğu, zira otellerin
rastgele biçimde seçilmediği, tüm konaklama tesislerini temsilde yetersiz kaldığı,
Bookingcom’un pazar payını olduğundan yüksek gösterdiği, TÜİK verileri kullanılarak
yapılan alternatif bir hesaplama yöntemine göre ise tüm konaklama sektörünün toplam
geceleme miktarı üzerinden online rezervasyonlar içerisindeki Bookingcom’un geceleme
miktarları dikkate alınarak yapılan hesaplama da Bookingcom’un pazar payının %40’ın
altına düştüğü ve grup muafiyeti kapsamında olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Taraf
savunmalarının haklılık payının bulunduğu değerlendirilmektedir.
Dosya kapsamında dile getirilmesi gereken diğer bir husus da çevrimiçi rezervasyon
platform hizmetleri pazarının ülkemizde gelişen ve henüz doygunluğa ulaşmayan bir
pazar olduğudur. Son 5 yıl içerisinde Avrupa'da ve ülkemizde internetin hız ve
kapasitesinin artması, yaygınlaşmasıyla online konaklama sektörüne en az 15 civarında
teşebbüs girişi olmuştur. Önümüzdeki yıllarda Avrupa'da bulunan ve henüz ülkemize
giriş yapmamış grupların da ülkemiz online konaklama pazarına girebilecekleri tahmin
edilmektedir.
Bookingcom’un MFN uygulamaları Avrupa ülkelerinin önemli bir bölümünde de inceleme
konusu olmuş, ancak Bookingcom’un mevcut uygulamalarının yerine Dar MFN olarak
adlandırılan konaklama tesisinin Bookingcom’un rakiplerini bağlamayacak şekilde
sadece kendi fiyatı ile Bookingcom’un fiyatlarının aynı olmasını öngören taahhütleri
üzerine Avrupa’daki 23 ülke Rekabet otoriteleri tarafından açılan soruşturmalar idari para
cezasına konu olmadan kapatılmıştır.
17-01/12-4
94/94
Sonuç olarak Rekabet ihlali olduğu konusunda hukuki belirlilik bulunmayan, alternatif
Pazar payı hesaplama yöntemlerine göre ilgili ürün pazarındaki pazar payının %40’ ın
altında olması sebebiyle grup muafiyeti kapsamında bulunduğu iddia edilen ve genel otel
rezervasyonları içerisinde cüzi miktarda payı bulunan online rezervasyon pazarının
ülkemiz için halen gelişen ve doymamış bir pazar niteliğinde bulunması, bunun belirgin
bir özelliği olarak da son yıllarda çok sayıda teşebbüsün bu pazara girmiş bulunduğu
dikkate alınarak AB ve dışı ülke rekabet otoritelerince cezaya konu olmaksızın kapatılan
işbu dosyadaki eylem ve işlemlerin Kurulumuz uygulamasına da aykırı olmayan biçimde
taahhüt alınmak suretiyle idari para cezası verilmeksizin nihayetlendirilmesi mümkün
iken bunun aksine ceza verilmesi yönünde oluşan çoğunluk görüşüne karşıyım.
Fevzi ÖZKAN
Kurul Üyesi
Full & Egal Universal Law Academy
Mahkeme: Rekabet Kurumu
Karar Tarihi: 05.01.2017
Rekabet Kurumu - Karar Sayı 17-01/12-4
Karar Dilini Çevir: