Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 16-36/613-274
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Efes Pazarlama ve Dağıtım Ticaret A.Ş.’nin şikâyetçilere ait satış noktalarında rakip ürün dolaplarının kullanılmasına engel olmak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiği iddiası
Karar Tarihi: 03.11.2016

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2016-3-16 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 16-36/613-274
Karar Tarihi : 03.11.2016
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Fevzi ÖZKAN, Adem BİRCAN, Şükran KODALAK
B. RAPORTÖRLER: Cumhur Atalay HATİPOĞLU, Bahar ERSOY ZENGİN, Name AKÇA,
Mehmet GERÇEK
C. BAŞVURUDA
BULUNANLAR : - Yaşar SEZERNAZLI
Yeni Mah. Dereyamanlı Cad. No: 3 Avanos/Nevşehir
- Yasemin SEZSEN
Temsilcileri: Av. Umut KIRTIL ve Av. E. Nur KIRTIL
Eski Kuyumcular Mah. Kızılay Cad. No:25/10/Balıkesir
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : Efes Pazarlama ve Dağıtım Tic. A.Ş.
Fatih Sultan Mehmet Mah. Balkan Cad. No:58 Buyaka E Blok
Tepeüstü 34771 Ümraniye/İstanbul
(1) E. DOSYA KONUSU: Efes Pazarlama ve Dağıtım Ticaret A.Ş.’nin şikâyetçilere ait
satış noktalarında rakip ürün dolaplarının kullanılmasına engel olmak suretiyle 4054
sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiği iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Yaşar SEZERNAZLI tarafından yapılan başvuruda özetle;
- başvuru sahibine ait satış noktasının 01.08.2013 tarihinde Ekomini Alt Franchise
Sözleşmesi ile Ekomini market olduğu,
- son bir seneye kadar Ekomini yetkilileri ve distribütör ile herhangi bir sıkıntı
yaşanmamasına karşın son zamanlarda Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayi A.Ş.
(TUBORG) ürünlerini sattıkları gerekçesiyle baskıya maruz kaldıkları,
- 2014 Temmuz ayında satış noktasına TUBORG’a ait soğutucu dolap koydukları,
fakat yetkililer tarafından bunun sözleşmeye aykırı olduğu belirtilerek dolabın
noktadan çıkarıldığı,
- satış noktasına kendi imkanları ile alkollü ve alkolsüz soğutucu dolap yaptırma
isteklerini yetkililere ifade etmelerine rağmen bunun sözleşme kapsamında yasak
olduğunun belirtildiği ve buna imkan tanınmadığı,
- anlaşmalı olunan firmalara ait ürünler dışında işyeri önüne stantlı ürün konulmasına
müsaade edilmediği, firmanın anlaşmalı olması halinde ise satış noktalarının
kurulum düzeni haricinde ürünleri diledikleri yerde konumlandırabildikleri,
- kendi işletmeleri dışında Nevşehir’de diğer Ekomini noktalarında cips ve benzeri
stantların dışarda olmasına rağmen bu noktalara ihtarname çekilmediği, bunun
nedeni olarak bahse konu noktalarda TUBORG'a ait ürünlerin bulundurulmamasının
gösterilebileceği,
- işyerinde TUBORG satışına başladıktan bir ay sonra, sözleşme yenileme tarihinde
distribütör ve Ekomini yetkililerinin işyerinin mülk sahibi ile görüşüp başvuru sahibinin
etik olmayan davranışlar içinde olduğunu belirttikleri; bu bağlamda işyerinden
16-36/613-274
2/19
çıkarılmaları halinde bir yıllık kira bedelini mülk sahibine peşin olarak ödemeyi teklif
ettikleri,
- Ekomini Alt Franchise Sözleşmesi imzalandığında sözleşmenin tek suret olarak
düzenlendiği, ihtar çekilmesine rağmen sözleşmenin başvuru sahibine
gönderilmediği, bu nedenle sözleşmede neyin yasak olup neyin yasak olmadığı
noktasında bilgi sahibi olmadıkları,
- distribütör ve Ekomini yetkililerinin sözlü olarak TUBORG birası satılmaması
karşılığında sıkıntıların çözüleceğini belirttikleri
ifade edilerek, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (4054 sayılı Kanun)
kapsamında gereğinin yapılması talep edilmiştir.
(3) Aynı konudaki bir başka başvuruda ise, Yasemin SEZSEN’in vekilleri aracılığı ile Efes
Pazarlama ve Dağıtım Ticaret A.Ş.’ye (EFPA) ve bilgi olarak Kuruma gönderdiği
ihtarnameye ve EFPA’nın buna ilişkin cevabi ihtarnamesine yer verilmiştir. Şikayetçinin
göndermiş olduğu, EFPA ile Ekomini marketler zinciri adı altında yapılmış olan
sözleşmenin feshi, sözleşme örnekleri ve senet aslı iade talepli başvuruya konu
ihtarnamede özetle;
- 2013 yılı Mart ayında Ekomini market için imzalanan sözleşmenin tarafı olarak
sözleşmeden doğan bütün yükümlülüklerin başvuru sahibi tarafından yerine
getirildiği, ancak sözleşme gereği bağlı bulunulan EFPA-Bursa bölge sorumlusu
tarafından marketin içerisinde bulunan soğutucuların kullanımı ve rafların
yenilenmesi ile ilgili sorunların yaşandığı,
- market içerisinde bulunan rafların yenilenmemesi, Anadolu Efes Biracılık ve Malt
Sanayii A.Ş.’ye (ANADOLU EFES) ait dolapların ön plana çıkarılması, farklı bira
markasına ait dolap konulmaması ve konulan dolabın derhal kaldırılması yönünde
Bursa sorumlusu ve satış temsilcisi tarafından başvuru sahibine baskı yapıldığı,
- bahsi geçen baskı ve tacizlerin sözleşmeye aykırılık teşkil ettiği ve bu durumun
kayıtlarla delil altına alındığı,
- EFPA’nın söz konusu uygulamalarının hem Türk Ticaret Kanunu’na hem de Rekabet
Kurulu kararlarına açıkça aykırı olması nedeniyle bayilik sözleşmesinin başvuru
sahibi tarafından 01.08.2016 tarihi itibarıyla feshedildiği
hususları belirtilerek senet aslının ve sözleşme örneğinin gönderilmemesi durumunda
yasal işlem başlatılacağı ve Rekabet Kurumuna başvurulacağı ifade edilmiştir.
(4) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 23.03.2016 tarihinde giren başvuru üzerine
hazırlanan 19.04.2016 tarih ve 2016-3-16/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu Kurulumuzun
03.05.2016 tarihli toplantısında görüşülmüş ve 16-15/248-M sayı ile önaraştırma
yapılmasına karar verilmiştir.
(5) Öte yandan, 02.08.2016 tarihinde konuya ilişkin bir diğer başvuru yapılmıştır. Anılan
başvuru üzerine hazırlanan 19.08.2016 tarih ve 2016-3-50/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu
Kurulumuzun 25.08.2016 tarihli toplantısında görüşülmüş ve 16-29/492-M sayı ile,
başvuru konusu iddialara yönelik olarak önaraştırma yapılmasına ve bu önaraştırmanın
16-15/248-M sayılı Kurul kararı ile başlatılan önaraştırma ile birleştirilerek yürütülmesine
karar verilmiştir.
(6) İlgili kararlar uyarınca düzenlenen 25.10.2016 tarih ve 2016-3-16/ÖA sayılı rapor
görüşülerek karara bağlanmıştır.
16-36/613-274
3/19
(7) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; başvurulara konu iddialar hakkında 4054 sayılı
Kanun’un 41. maddesi uyarınca soruşturma açılmasına gerek olmadığı ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Hakkında İnceleme Yapılan Taraf: EFPA
(8) ANADOLU EFES tarafından üretilen ve ithal edilen biraların dağıtım, pazarlama ve
satışını yapan EFPA, ticari faaliyetlerini 15 ayrı satış müdürlüğü ve 190 adet bayi
vasıtasıyla gerçekleştirmektedir. EFPA’nın sermayesinin %99’u ANADOLU EFES’e aittir.
(9) Bira pazarında; yurt içinde ve dışında 18 bira fabrikası, yedi malt üretim tesisi, bir
şerbetçiotu üretim tesisi ve 22 meşrubat şişeleme tesisiyle faaliyet gösteren ANADOLU
EFES’in büyük ortakları SABMiller Harmony Holdings Limited, Anadolu Endüstri Holding
A.Ş., Yazıcılar Holding A.Ş. ve Özilhan Sınai A.Ş.’dir.
(10) Türkiye’de; İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana’da olmak üzere dört bira fabrikasına sahip
olan şirketin, Konya ve Afyon’da birer adet malt üretim tesisi ve Bilecik’te bir adet
şerbetçiotu işleme tesisi bulunmaktadır.
I.2. İlgili Pazar
I.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(11) Alkollü içeceklere yönelik olarak, EFPA’nın satış ve pazarlama uygulamaları daha önce
Kurulumuzun başta 22.04.2005 tarih ve 05-27/317-80 sayı, 10.04.2008 tarih ve 08-
28/321-105 sayı, 18.03.2010 tarih ve 10-24/331-119 sayılı kararları olmak üzere birçok
kararına konu olmuştur. Kararlarda genel olarak bar, otel ve lokanta gibi noktaların dahil
olduğu “açık satış yapılan bira pazarı” (yerinde tüketim) ve bakkal, market, büfe gibi
noktaları kapsayan “kapalı satış yapılan bira pazarı” (perakende kanalı) olmak üzere iki
farklı ilgili ürün pazarı belirlenmiştir. Mevcut dosya kapsamında da söz konusu
kararlardaki yaklaşım dikkate alınarak ilgili ürün pazarı “kapalı satış yapılan bira pazarı”
olarak tespit edilmiştir.
I.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(12) Dosya konusu ürün bakımından pazara giriş, arz kaynaklarına ulaşma, üretim, dağıtım,
pazarlama ve satış şartlarının bölgesel bir farklılık göstermediği göz önüne alınarak, ilgili
coğrafi pazar “Türkiye” olarak belirlenmiştir.
I.3. Yerinde İncelemede Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
(13) EFPA Güney Marmara Satış Müdürlüğü ve Güney Marmara Mağazalar Satış ve
Pazarlama Saha Müdürlüğünden alınan 13.05.2016 tarihli “EKOMİNİ (…..) HAKKINDA”
konulu e-postaya aşağıda yer verilmektedir.
(14) Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha Müdürü (…..)’dan (…..)’ya ve bilgi olarak ise Mağazalar
Satış ve Pazarlama Saha Müdürü (…..) ile Saha Sorumlusu (…..)’ye gönderilen
13.05.2016 tarihli e-postada;
“… Bildiğin gibi, Ekomini (…..) ile hep beraber görüştüğümüzde bir takım sözler aldık.
Mağazanın yaratılmasında biz vardık, dükkanın tamirat işlemlerinde biz vardık, ilave kira
desteğinde yine biz vardık…
Dolayısı ile (…..)’ın hep zor zamanlarında aranılan biziz, ama bir soğutucu yüzünden
terslenen de biziz. Bu işte bir yanlışlık yok mu sizce?
Nasıl bir iletişim yöntemi kullanırsın bilemem. Ona sen karar ver.
Lakin verilen sözler yerine getirilmeden, ben de verdiğim sözü yerine getiremeyeceğim...”
ifadesine yer verilmektedir.
16-36/613-274
4/19
(15) EFPA Güney Marmara Satış Müdürlüğü ve Güney Marmara Mağazalar Satış ve
Pazarlama Saha Müdürlüğünden alınan 13.07.2016 tarihli “EKOMİNİ (…..) HAKKINDA”
konulu e-postalara aşağıda yer verilmektedir.
(16) Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha Müdürü (…..)’dan (…..)’e gönderilen e-postada;
“… Balıkesir’de bulunan Ekomini (…..) 4 kira ödemedi diye tüm evraklarını size
göndermiştik ve acilen aksiyon almamız için rica etmiştik. Bu işletme bayramda da
açılmadı. Kendisine de hiçbir şekilde ulaşamıyoruz.
Yardımcı olur musunuz.
NOT: Bu mağaza okul karşısındadır. Bu nedenle hiçbir şekilde devir de edemeyiz. Acilen
kendisine ulaşmalıyız.”
ifadesi bulunmaktadır.
(17) Bu e-postaya cevaben aynı tarihte (…..)’den Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha Müdürü
(…..)’a gönderilen e-postada ise;
“… (…..) için acilen aksiyon talebiniz ile gelen belgeleri hemen icra takibine koyduk.
Bakırköy (…..) İcra Müdürlüğü (…..) sayılı dosya ile ödeme emrini gönderdik. Ancak
tebligat parçası dönmeden yani ödeme emri tebliğ edilmeden takibi kesinleştirmem ve
haciz gibi hukuki işlemleri yapabilmem kanunen mümkün olmadığından ödeme emrinin
tebliğ parçasını bekliyorum. Eğer bila tebliğ gelirse mernis adresine tebligat gönderilmesi
için talepte bulunup tebliğ işlemlerini tamamlayacağız.
Bu aşamada hukuki olarak yapılabilecek tüm işlemler tarafımızca gerçekleştirilmiş olup
tebliğ işlemi akabinde (…..) tarafımızla irtibata geçerse sizinle bilgi paylaşımında
bulunurum...”
denilmektedir.
(18) EFPA Güney Marmara Satış Müdürlüğü ve Güney Marmara Mağazalar Satış ve
Pazarlama Saha Müdürlüğünden alınan 02.08.2016-03.08.2016 tarihli “EKOMİNİ (…..)
İHTARNAME HAKKINDA” konulu e-postalara aşağıda yer verilmektedir.
(19) Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha Müdürü (…..)’dan (…..)’e ve bilgi olarak ise (…..) ve
Mağazalar Satış ve Pazarlama Saha Müdürü (…..)’ya gönderilen 02.08.2016 tarihli e-
posta;
“(…..) merhaba,
Sizin de bildiğiniz gibi, Balıkesir de bulunan Ekomini (…..) ile ilgili, bir süredir sıkıntılar
yaşamaktayız.
Kendisi mağazaya, başka marka soğutucu konumlandırmıştı, biz de kendisine ‘Ekomini
mağazalarının planogramlarının bizim tarafımızdan yapıldığını ve herhangi bir değişiklik
yapamayacağını’ söylemiştik. Öğrendiğimiz kadarı ile başka bira markasından da bir
bedel almış.
Bununla beraber kurallarımıza aykırı olmasına rağmen mağazaya (…..) standı da
konumlandırmış ve ilgili firmadan da bedelsiz almıştır. Bunun gibi birkaç konuda da düzen
kurallarımıza uymamaktadır ve ısrarcı da olmaktadır.
Ekomini (…..), 04 Hazirandan bugüne, yaklaşık iki aydır kapalıdır. Kiralarını da 6 aydır
bayimize ödememektedir. Bu konuda ilgili işletmeciye ihtarname de sizin aracılığınız ile
gönderdik.
Ekomini (…..) noter vasıtası ile bize ihtarname göndermiş. İhtarname Bugün teslim alındı (
02.08.2016) ihtarname ektedir…”
şeklindedir.
16-36/613-274
5/19

(20) Mağazalar Satış ve Pazarlama Saha Müdürü (…..)’dan Ekomini Mağazalar Satış ve
Pazarlama Grup Müdürü (…..)’e ve bilgi olarak ise Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha
Müdürü (…..)’a gönderilen ve yukarıda yer verilen yazışmayı ileten 03.08.2016 tarihli e-
postada ise;
“…Balıkesir’deki mağazalarımızdan (…..) bize hem raflarının değişmemesinden hem de
diğer marka soğutucu koymasına müsaade etmememizden dolayı sözleşmesi ile ilgili
fesih ihtarnamesi çekmiştir. (…..) konu hakkında bilgilendirilmiştir. Rekabet Kuruluna da
bununla ilgili şikayet ettiğini belirtmektedir…”
ifadesi yer almaktadır.
(21) EFPA Güney Marmara Satış Müdürlüğü ve Güney Marmara Mağazalar Satış ve
Pazarlama Saha Müdürlüğünden alınan 03.08.2016 tarihli “(…..) hakk” konulu e-postaya
aşağıda yer verilmektedir.
(22) Mağazalar Satış ve Pazarlama Saha Müdürü (…..)’dan Ekomini Proje ve Yatırımlar Grup
Müdürü (…..)’ya ve bilgi olarak ise (…..) ile Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha Müdürü
(…..)’a gönderilen 03.08.2016 tarihli e-postada;
“… İşletmeci hem mağaza içine hem de mağazanın deposuna 1'er olmak üzere onay
vermediğimiz 2 adet diğer marka soğutucu koymuştur. Nisan ayında biz görüşmeyi yaptık.
Ramazan ayının başlangıcından önce ise mağaza içerisindeki diğer soğutucuyu çıkardı.
Ancak depo bizim özel alanımız siz karışamazsınız diyerek depodaki diğer marka
soğutucuyu çıkarmayı reddetti. Fotoğrafları ektedir. Ramazan başlangıcında da mağazayı
tatil ve sağlık sebepleri öne sürerek kapatmış ve bugüne kadar da açmamıştır. Kayıt altına
aldığı nedir bilmiyorum ama diğer tarafın izni olmadan ortam dinlemesi yapması veya
kayıt altına alması da kötü niyetli davranış içerisinde olduğunun göstergesidir. Aslında
yasada tam olarak ne öngörür bilemiyorum ama bunun yasal olmadığını, suç teşkil ettiğini
düşünüyorum ve bunun için de gerekirse dava açılması gerektiğini düşünüyorum…”
ifadesine yer verilmiştir.
(23) EFPA’dan alınan 02.08.2016-03.08.2016 tarihli “EKOMINI (…..) İHTARNAME
HAKKINDA” konulu e-postalara aşağıda yer verilmektedir.
(24) Mağaza Proje ve Yatırımlar Saha Müdürü (…..)’dan (…..)’e ve bilgi olarak (…..) ile
Mağazalar Satış ve Pazarlama Saha Müdürü (…..)’ya gönderildiği anlaşılan 02.08.2006
tarihli e-postada;
“…Sizin de bildiğiniz gibi, Balıkesir de bulunan Ekomini (…..) ile ilgili, bir süredir sıkıntılar
yaşamaktayız. Kendisi mağazaya, başka marka soğutucu konumlandırmıştı, biz de
kendisine ‘Ekomini mağazalarının planogramlarının bizim tarafımızdan yapıldığını ve
herhangi bir değişiklik yapamayacağını’ söylemiştik. Öğrendiğimiz kadarı ile başka bira
markasından da bir bedel almış.
Bununla beraber kurallarımıza aykırı olmasına rağmen mağazaya (…..) standı da
konumlandırmış ve ilgili firmadan da bedelsiz almıştır. Bunun gibi birkaç konuda da düzen
kurallarımıza uymamaktadır ve ısrarcı da olmaktadır.
Ekomini (…..), 04 Haziran tarihinden bugüne, yaklaşık iki aydır kapalıdır. Kiralananı da 6
aydır bayimize ödememektedir. Bu konuda ilgili işletmeciye ihtarname de sizin
aracılığımızla gönderdik.
Ekomini (…..) noter vasıtası ile bize ihtarname göndermiş. İhtarname Bugün teslim alındı
(02.08.2016) ihtarname ektedir…”
denilmektedir.
16-36/613-274
6/19
(25) Bu e-postaya istinaden (…..)’den (…..)’a ve bilgi olarak ise (…..)’e gönderildiği anlaşılan
02.08.2016 tarihli e-postada;
“…Balıkesir’de bulunan bir Ekomini işleticisinin vekili tarafından, muhatabın Efes
Pazarlama ve Dağıtım Ticaret A.Ş. dağıtımda Bilgi olarak da Rekabet Kurumu’nun
gösterildiği Alt Franchise sözleşmesinin feshi ve sözleşme ile senedin talep edildiği bir
ihtarname gönderilmiştir.
Durumun Rekabet hukuku açısından değerlendirilmesi ve bu konuda görüşlerin
paylaşılabilmesi için ilgili ihtarname ekte sunulmuştur…”
ifadesi yer almaktadır.
(26) Bunun üzerine (…..)’dan Grup Rekabet Uyum Müdürü (…..) ve ANADOLU EFES Rekabet
Uyum Müdürü (…..)’e ve bilgi olarak ise (…..)’ya gönderilen 02.08.2016 tarihli e-postada;
“…Ekte yer alan ihtarnameye istinaden, verilecek cevap konusunda, yarın bir
değerlendirme yapılması uygun olacaktır.”
denilmiştir.
(27) Bu e-postaya yanıt olarak Grup Rekabet Uyum Müdürü (…..)’den (…..)’a ve bilgi olarak
ise Anadolu Efes Rekabet Uyum Müdürü (…..) ile (…..)’ya gönderilen 03.08.2016 tarihli e-
posta şu şekildedir;
“…Bölgedeki arkadaşlardan aldığım bilgiler uyarınca düşüncelerim şunlar:
1- Nokta 2013 senesinde açılmış
2- Nokta açıldığından beri Tuborg satışı bizim dolaplarda yapılıyor.
3- Noktada son Nisan 2016 içinde Tuborg soğutucusu konumlandırılıyor.
4-Bunun üzerine kendisine Ekominin franchise sistemi olduğu, nasıl (…..) da işleticiler
kafalarına göre ya da para alma karşılığı (…..) dolabı koyamıyorsa, bizim sistemimizin de
bu şekilde işlediği ve nokta içindeki her şeyin bir plana göre konumlandırıldığı söylenmiş
ve başkaca markalara ait dolapların konulamayacağı belirtilmiştir.
5-Dolayısıyla kendisine 2003 yılından beri yaptığımız gibi bizim dolabımızın %20’sinde
soğuk olarak ve mağaza içinde sıcak rafta satmaya devam edebileceği ancak planograma
ve franchise sözleşmesine aykırı olarak Tuborg dolabı veya başkaca bir meşrubat
koyamayacağı bilgisi verilmiştir.
6- Bunun üzerine nokta elinde ses kaydı olduğu ve bu yaptığımızın rekabete aykırı
olduğunu söyleyip ses kaydı ile birlikte bunları Rekabet Kurumuna göndereceğini
belirtmiştir.
7- Nokta Haziran 2016 başından beri kapalı. Dolayısıyla bu hem franchise sözleşmesine
hem de franchise sözleşmesine aykırı olan ve bize sözleşmeyi fesih etme ve yapılan
yatırımları geri alma hakkı veren bir başka durumdur.
8- Kendisinin bayimize kira borcu var. Bu nedenle hakkında icra takibi açılmış (TARİH-
SAYI GEREK)
Bu bilgiler ışığında, ben Rekabet Kurulu'nun 23.05.2012 tarih, 12-27/795-223 sayılı kararı
ile grup muafiyeti kapsamında olduğu sonucuna varılmış olan Ekomini franchise ve alt
franchise sözleşmeleri uyarınca, franchise sisteminin şekil şartlarının bozulamayacağı; bu
bağlamda planogramda olmayan meşrubat ya da alkolli içki dolabı noktalara
konumlandırılamayacağı; noktada 2013 yılından beri Tuborg satıldığı ve bizim dolabının
%20'sinin kullandıldığı düşünüldüğünde ortada rekabete aykırı olabilecek bir durum
olmadığı düşüncesindeyim.
16-36/613-274
7/19
İhtar sahibi nokta ve buna benzer noktalar çeşitli maddi çıkar beklentileri ile özellikle (…..)
ile bu tip iddialar ya da tehditlerde bulunabilmektedir. Rekabet Kurulu kararlarına uygun bir
şekilde hareket etmek için azami gayret sarf ediyoruz. Her sene eğitim ve denetimler
yapıyoruz. Bu bağlamda Ekomini sistemimizde herhangi rekabete aykırı bir durumun
olmadığı ve şikayet sahibine bu çerçevede bir cevap verilmesi gerektiğini
düşünmekteyim."
ifadesi yer almaktadır.
I.4. Master Franchise ve Alt Franchise Sözleşmelerinde Yer Alan Önemli Hükümler
(28) Kurulumuz, EFPA ile ilgili geçmiş tarihli kararlarında1 EFPA’nın sahip olduğu pazar
gücünü dikkate alarak kapalı satış noktaları (KSN’ler) ile yaptığı sözleşmelerde yalnızca
EFPA ürünlerinin satılması sonucunu doğurabilecek hükümlerin varlığını ve münhasıran
EFPA ürünlerinin satılmasına yol açacak fiili uygulamaları 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında ihlal olarak değerlendirmiştir. Bir başka ifadeyle, EFPA tarafından
kapalı satış noktalarında tesis edilen fiili veya sözleşmeye dayanan münhasırlık
Kurulumuz tarafından rekabeti sınırlayıcı davranış olarak nitelendirilmiştir. Bu çerçevede
rakip ürün dolaplarının Ekomini noktalarından çıkarıldığı yönündeki iddiaların sözleşme
yoluyla veya fiilen münhasırlığa yol açıp açmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
(29) Bu amaçla öncelikle, Master Franchise Sözleşmesi (MFS) ve Alt Franchise
Sözleşmesi’nin (AFS) değerlendirildiği 23.05.2012 tarih ve 12-27/795-223 sayılı Kurul
kararına değinmek gerekmektedir. Bu karar ile “Kurulumuzca daha önce 2002/2 sayılı
Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında olmadığına ve muafiyet de
tanınamayacağına karar verilmiş ürünler bakımından, anlaşmaların münhasırlık içerecek
şekilde akdedilemeyeceğine; diğer ürünler bakımından ise Efes Pazarlama Dağıtım ve
Ticaret AŞ.'nin "master franchise" ve "franchise alan" konumundaki teşebbüsler ile
akdedeceği sözleşmelerin 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği
kapsamında olduğuna” hükmedilmiştir. Aşağıda grup muafiyetinden yararlandığı
sonucuna ulaşılan MFS ve AFS’nin konuyla ilgili maddelerine yer verilecektir.
I.4.1. Ekomini MFS’de Yer Alan Hükümler
“(…..)
…
(30)

(…..TİCARİ SIR…..)


(31)

(…..TİCARİ SIR…..)




1 22.04.2005 tarih, 05-27/317-80 sayılı; 31.10.2005 tarih, 05-76/1031-288 sayılı; 10.4.2008 tarih, 08-28/321-
105 sayılı; 18.3.2010 tarih, 10-24/331-119 sayılı; 13.7.2011 tarih, 11-42/911-281 sayılı; 23.05.2012 tarih, 12-
27/796-224 sayılı; 23.05.2012 tarih, 12-27/795-223 sayılı ve 09.10.2013 tarih, 13-57/802-341 sayılı Kurul
Karaları.
16-36/613-274
8/19
(32)

(…..TİCARİ SIR…..)


(33)

(…..TİCARİ SIR…..)
…
(…..)
(34)

(…..TİCARİ SIR…..)


(35)

(…..TİCARİ SIR…..)


(36)

(…..TİCARİ SIR…..)


(…..)
(37)

(…..TİCARİ SIR…..)


(38)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(…..)
…
(39)

(…..TİCARİ SIR…..)
…
16-36/613-274
9/19
(40)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(…..)
…
(41)

(…..TİCARİ SIR…..)


I.4.2. Ekomini AFS’de Yer Alan Hükümler
(…..)
(42)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(43)

(…..TİCARİ SIR…..)


(44)

(…..TİCARİ SIR…..)


(45)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(…..)
(46)

(…..TİCARİ SIR…..)
…
16-36/613-274
10/19
(47)

(…..TİCARİ SIR…..)


(…..)
(48)

(…..TİCARİ SIR…..).


(49)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(…..)
(50)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(51)

(…..TİCARİ SIR…..)


…
(52)

(…..TİCARİ SIR…..)


(53)

(…..TİCARİ SIR…..)


16-36/613-274
11/19
I.5. DEĞERLENDİRME
I.5.1. MFS ve AFS Çerçevesinde Ekomini Sisteminin Değerlendirilmesi
I.5.1.1. Ekomini Sistemi
(54) Her iki şikâyete de konu olan Ekomini franchise sistemi; EFPA ile Franchise Alan (FA)
arasında imzalanan sözleşmeler aracılığıyla kurulan, Franchise Veren (FV/EFPA)
tarafından aktarılacak know-how çerçevesinde, kendine has ve ayırt edici özellikleri
bulunan, ortak kimliği haiz, küçük süpermarket/bakkal/büfe formatındaki zincir
mağazalardan oluşan ve bünyesinde faaliyet gösterecek Ekomini noktalarından oluşan bir
sistem olarak tanımlanmıştır. EFPA ile FA’lar arasında imzalanan MFS’nin “Tanımlar”
başlığı altındaki 1. maddesinde Ekomini sisteminde;
- konum, boyut ve dekorasyonunun bütün Ekomini noktalarında standart olacağı,
- pazara ve sisteme uygun olan ürün kategorilerinin ve ürün markalarının belirleneceği
ve bunların tüketici harcamasını maksimum kılacak şekilde mağaza içinde
konumlandırılacağı ve satışa sunulacağı,
- satış ve satış artırmaya yönelik iş modeli, merkezi pazarlık ya da satın alma gibi
tedarik yöntemleri, finansman, reklam ve stok yönetimi içeren, Türk Patent Enstitüsü
nezdinde tasarım tescillerine konu edilen raf/stand vb. materyal ile özel bir
görünürlüğe sahip olacağı,
- işyeri ve çalışanların belirli aranan niteliklerinin olacağı ve belIi bir sistem bünyesinde
sürekli ve düzenli eğitim faaliyetlerinin bulunacağı
düzenlenmiştir.
(55) Aynı Sözleşme’nin “FV’nin Hak ve Yükümlülükleri” başlığı altındaki 6.2. maddesinde,
Ekomini noktalarının yerinin, sayısının ve mikro lokasyonlarının tespitinin üç aşamadan
oluşan objektif kriterler çerçevesinde tespit edileceği belirtilmektedir. Söz konusu kriterler
dikkate alındığında özetle, Ekominilerin en az 25 m2 en fazla 100 m2 büyüklüğünde
olduğu, Ekomini noktasının 50 metre yakınında bira satan kapalı nokta bulunmaması
gerektiği, FV tarafından üretilmekte olan bira ürünleri için tüketici talebinin olması
gerektiği, söz konusu ilçede özellikle modern hızlı tüketim malı perakendecilerinin
yaygınlaşması ve bazı diğer faktörler sebebiyle FV'nin sattığı bira ürünlerinin satışını
yapan kapalı satış noktaları sayısında düşüş görülen yerlerde Ekominilerin açılmasına
ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır.
I.5.1.2. Grup Muafiyetinden Yararlanan MFS ve AFS ile Mevcut Sözleşmelerin
Karşılaştırılması
(56) Kurulumuzun EFPA’ya ilişkin 23.05.2012 tarih ve 12-27/795-223 sayılı kararında
“Kurulumuzca daha önce 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği
kapsamında olmadığına ve muafiyet de tanınamayacağına karar verilmiş ürünler
bakımından, anlaşmaların münhasırlık içerecek şekilde akdedilemeyeceğine; diğer ürünler
bakımından ise Efes Pazarlama Dağıtım ve Ticaret A.Ş.’nin ‘master franchise’ ve
‘franchise alan’ konumundaki teşebbüsler ile akdedeceği sözleşmelerin 2002/2 sayılı
Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında olduğuna” hükmedilmiştir.
Anılan Kurul kararı çerçevesinde ise, ilgili sözleşmelerin münhasırlığa ilişkin maddelerine
“İşbu madde kapsamındaki münhasırlık, Ek-1’de belirtilen Ürün Kategorileri altında yer
alan ürünlerden Rekabet Kurulunca muafiyet tanınamayacağına karar verilmiş olanlarının
sağlayıcıları (Mey İçki, Algida, Efes Pilsen, Frito-Lay ve Coca Cola) ile yapılacak
anlaşmaları kapsamamaktadır.” ibaresi eklenmiştir.
16-36/613-274
12/19
(57) Mevcut önaraştırma kapsamında EFPA’dan, şikâyetçi Ekomini noktalarıyla imzalanan
AFS’lerin ve söz konusu Ekomini noktalarının bayileri ile EFPA arasında imzalanan
MFS’lerin birer örneği talep edilmiştir. EFPA tarafından gönderilen sözleşme örnekleri
incelendiğinde, 23.05.2012 tarih ve 12-27/795-223 sayılı Kurulumuz kararına konu olan ve
grup muafiyetinden yararlanan MFS ve AFS’lere ilişkin hükümlerin korunduğu
görülmektedir. Bununla birlikte, MFS ve AFS’lere sırasıyla aşağıdaki hükümlerin eklendiği
tespit edilmiştir:


“(…..TİCARİ SIR…..)”


(58) Görüldüğü üzere, anılan hükümler doğrultusunda, Ekomini noktalarında satışa sunulacak
ürünlerin tamamının veya bir kısmının yalnızca EFPA tarafından yetkilendirilen
tedarikçilerden temin edilmesi şartı getirilmiştir. Anılan sözleşmelere yukarıdaki hükümler
eklenmekle birlikte, söz konusu hükümlerin her iki sözleşmenin 5.1. maddelerinde yer alan
ve Kurulumuz tarafından grup muafiyeti kapsamında değerlendirilen hükümleri ile birlikte
değerlendirilmesi gerekmektedir. MFS ve AFS’lerin 5.1. maddeleri sırasıyla aşağıdaki
gibidir:


“(…..TİCARİ SIR…..)”


(59) Bu çerçevede, Kurulumuzun ilgili kararına uygun bir şekilde, Ekomini noktalarında bazı
markalar (Mey İçki, Algida, Efes Pilsen, Frito-Lay ve Coca Cola) bakımından münhasırlık
yasağı getirilmiş olup, Ekomini noktalarının Tuborg veya diğer marka ürünleri satmasında
veya bulundurmasında sözleşme hükümleri çerçevesinde herhangi bir engel
bulunmamaktadır. Her iki sözleşmenin 5.1. maddesinin lafzının açık olması karşısında,
söz konusu sözleşmelere daha sonradan eklenen 5.2. maddenin Tuborg satılmasını
engelleme amacına yönelik olmadığı değerlendirilmektedir. Kaldı ki, şikâyete konu
Ekomini noktalarıyla ayrıca imzalanan KSN Sözleşmesi de incelendiğinde, söz konusu
noktalara Kurul kararlarına uygun bir şekilde, tek marka (ANADOLU EFES) satma
yükümlülüğünün getirilemeyeceğinin açıkça düzenlendiği görülmektedir. Bu bağlamda
MFS ve AFS’lere eklenen 5.2. maddenin, MFS ve AFS’lerin tüm hükümleri bir bütün
olarak incelendiğinde, anılan sözleşmelerin özünde bir değişiklik meydana getirmediği;
söz konusu maddenin eklenme sebebinin birtakım ekonomik gerekçelere dayandığı
anlaşılmaktadır. Söz konusu ekonomik gerekçelerin temelini ise, Ekomini noktalarında
satılan ürün portföyünün standardizasyonunun ve kalite standartlarının korunmasının
oluşturduğu değerlendirilmektedir. Şöyle ki, yetkilendirilmemiş tedarikçilerden (örneğin
spot piyasalar veya Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) mevzuatına
aykırı bir şekilde alkol ruhsatı olmayan toptancılar) alınacak herhangi bir ürün, Ekomini
noktalarındaki ürünlerin kalitesini düşürebilecek nitelikte olabileceği gibi; söz konusu
ürünlerin ambalajının, son kullanım tarihlerinin vs. kontrolünün yapılamaması/zorlaşması
gibi sorunları da beraberinde getirebilecektir. Dolayısıyla hem Ekomini işletenler hem de
tüketiciler açısından, yetkilendirilmiş tedarikçilerden ürün alımı yapılmasının oldukça önem
taşıdığı; bu çerçevede de söz konusu düzenlemenin her iki sözleşmeye eklenmesine
ihtiyaç duyulduğu görülmektedir.
16-36/613-274
13/19
I.5.1.3. Franchise Anlaşmalarının Rekabet Mevzuatındaki Durumu
(60) Mevzuatımızda franchise anlaşmalarının rekabet yasaklarına ilişkin hükümleri 2002/2
sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin (2002/2 sayılı Tebliğ) 5.
maddesi çerçevesinde değerlendirilmekte olup Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz’da
(Kılavuz) da bu anlaşmalara ilişkin bilgiler ve ayrıca rekabetçi endişe yaratmayacak
sınırlamalara ilişkin açıklamalar yer almaktadır.
(61) Kılavuz’da franchise anlaşmalarının, malların veya hizmetlerin dağıtımında kullanılacak
olan, özellikle marka, işaret gibi fikri haklarla ve know-how’la ilgili lisansları içeren
anlaşmalar olduğu; fikri hak ve know-how lisanslarına ek olarak franchise verenin
genellikle sözleşme süresinde franchise alana ticari ve teknik yardım sağladığı; söz
konusu lisanslar ve yardımlar karşılığında franchise alan tarafından franchise verene bir
franchise ücreti ödendiği; franchise sistemi çerçevesinde franchise verenin sınırlı bir
yatırımla ürünleri için yeknesak bir dağıtım ağı kurmasının mümkün hale geldiği
belirtilmektedir (para. 183).
(62) Franchise anlaşmalarının hükümlerinin rekabet mevzuatına aykırı olup olmadığının
değerlendirilmesi bakımından, Kılavuz’da yer alan açıklamalar yol göstericidir. Buna göre
franchise anlaşmalarında kimi yükümlülükler fikri hakların korunması ve franchise ağının
ortak kimliğinin ve ürünün korunması açısından gerekli olduğu ölçüde 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesi kapsamında görülmeyebilecektir. Diğer yandan satışlara ilişkin kimi
kısıtlamalar (sözleşme bölgesi, seçici dağıtım) da franchise alanın hizmet kalitesine ve
franchise sistemine yatırım yapmasını teşvik ederek ve ortak kimliğin korunmasına
yardımcı olarak marka içi rekabetteki azalmayı dengeleyebilecektir.
(63) Bununla birlikte, 23.05.2012 tarih ve 12-27/795-223 sayılı Kurulumuz kararında da ifade
edildiği üzere, EFPA’nın Ekomini sistemi içinde franchise veren konumunun yanı sıra aynı
zamanda bira ürünlerinin satışını yapan teşebbüs kimliğinin bulunduğu; özünde bir KSN
olan Ekomini noktalarına yapacağı bira satışlarında rekabet mevzuatına ve geçmiş tarihli
Kurulumuz kararlarına aykırı davranışlarda bulunmaması gerektiği açıktır.
(64) Bu bilgiler çerçevesinde özetle, mevcut MFS ve AFS’nin, geçmiş Kurulumuz kararlarıyla
muafiyeti geri alınmış markalara rekabete aykırı bir şekilde münhasırlık getirecek nitelikte
hükümler içermediği, bununla beraber, yukarıda sıralanan sözleşme hükümlerinin
franchise sisteminin yeknesaklığını ve standardını (dekorasyon, raf ve dolap düzeni gibi)
koruma amacını taşıdığı anlaşılmaktadır. Söz konusu maddeler dikkate alındığında, FV
konumundaki EFPA’nın, sistemin belirli standartlar dahilinde işleyebilmesi, Ekomini satış
noktalarının yeknesaklığının ve düzeninin sağlanması için önemli bir söz hakkına sahip
olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda, EFPA’nın Ekomini noktalarında rakip dolapların
konumlandırılıp konumlandırılamayacağı, noktaya rakip dolap koyulması mümkünse
bunun ne şekilde yapılabileceği konularında sözleşmeye dayanan açık bir yetkisi
bulunmaktadır. Ancak bu yetkiyi yalnızca Ekomini noktalarının standardını korumak
amacıyla kullanıp kullanmadığının tespiti gerekmektedir. Bir başka ifadeyle, rakiplerin
faaliyetlerini zorlaştırma amacıyla bu yetkinin kullanılması 4054 sayılı Kanun kapsamında
bir sorumluluk doğurabilecektir.
(65) Bu çerçevede, EFPA’nın özellikle kendi ürünleri için fiili münhasırlık sağlanmasına neden
olabilecek davranışlarda bulunup bulunmadığının incelenmesi gerekmektedir.
I.5.2. Şikâyetçilerin Başvuruları Hakkında Değerlendirme
(66) Başvuruda yer alan iddialar karşısında EFPA, şikâyetçilerle ilgili ihtilafların gerekçesine
yönelik açıklamalarda bulunmuştur.
16-36/613-274
14/19
I.5.2.1. Umut Market-Yaşar SEZERNAZLI Hakkındaki EFPA Açıklamaları
(67) EFPA tarafından; Avanos’taki Yaşar SEZERNAZLI’nın işlettiği Ekomini noktasının, EFPA
tarafından verilen ekmek dolabını izinsiz çıkartarak yerine başka bir ekmek dolabı
konumlandırdığı, ürün başlıkları ile konumlandırılan stantlara farklı ürünler yerleştirdiği,
hiçbir ürüne fiyat etiketi koyulmadığı, işletme içerisindeki bütünlüğün, özellikle, yerlere stok
ürünleri koymak suretiyle bozulduğu, Ekomini sistemi genelinde promosyonlu olarak
sunulan ürünlerin noktada bulundurulmadığı belirtilmiştir. Nitekim EFPA’nın bu hususları
içeren bir ihtarnameyi şikâyetçiye gönderdiği önaraştırma kapsamında tespit edilmiştir.
(68) Ekomini noktasıyla yaşanan uyuşmazlıkların, noktanın sözleşmeye aykırı çok sayıda
davranış ve uygulamasından kaynaklandığı ve rekabet hukuku kapsamında
incelenebilecek herhangi bir husus bulunmadığı ifade edilmiştir.
I.5.2.2. Yarenay Büfe-Yasemin SEZSEN Hakkındaki EFPA Açıklamaları
(69) İncelemeye konu şirket yetkililerince; Balıkesir’de bulunan Yasemin SEZSEN tarafından
işletilen Ekomini noktasının TUBORG soğutucusunu, planograma ve TAPDK mevzuatının
ilgili hükümlerine aykırı biçimde, alkollü içecek dolabı için ayrılmış olan bölümde değil,
çikolata, çikolatalı gofret, vb. ürünlerin yer aldığı kısımda konumlandırdığı ifade edilmiştir.
Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkilerin Satışına ve Sunumuna İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik’in, “Alkollü İçkilerin Teşhirinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar”ın
sayıldığı 23. maddesine atıfta bulunularak bu hükme aykırı olarak yerleştirilen alkollü ürün
dolaplarının TAPDK mevzuatını da ihlal ettiği belirtilmiştir.
(70) Ayrıca EFPA tarafından;
- ortalama 42-43 metrekarelik bir Ekomini mağazasında, TAPDK mevzuatına uygun
olarak ortalama 12-13 metrekarelik bir alkollü içecekler bölümü bulunduğu,
- bu bölümde, bira dolabı olarak EFPA dolabının konulmasının öngörüldüğü,
- Ekomini noktasının isteği doğrultusunda, hem alkollü içecekler bölümünde sıcak
rafta, hem de EFPA dolabının %20’lik bölümünde TUBORG bira ürünlerinin satışa
sunulduğu,
- alkol alanı olarak ayrılan alan dışında kalan alana ne TUBORG’a ne de başka bir
alkollü içecek firmasına ait soğutucu, teşhir ya da sıcak raf konulmasının mümkün
olmadığı,
- bunun aksine bir uygulamanın, TAPDK mevzuatı uyarınca Ekomini mağaza
sahiplerinin bireysel olarak, 2016 rakamlarına göre 53.108 TL’lik bir idari para cezası
ile karşı karşıya kalmasına neden olabileceği,
- böyle bir cezayla karşılaşılması halinde, bu durumun franchise sözleşmeleri uyarınca
fesih gerekçesi teşkil edeceği
ifade edilmiştir.
I.5.2.3. Şikâyetçiler Hakkındaki EFPA Açıklamalarının Değerlendirilmesi
(71) Önceki bölümlerde ayrıntılarıyla açıklandığı üzere Ekomini noktalarıyla imzalanan AFS’ler
EFPA’ya planogramlara uyulmasının sağlanması bakımından önemli yetkiler vermektedir.
Dolayısıyla, belirlenmiş olan planograma Ekomini noktalarınca uyulmaması EFPA’nın
sözleşme kapsamındaki haklarını kullanma imkânı tanımaktadır.
(72) Bu aşamada, şikâyetçilerin bireysel başvurularındaki ihtilaf konularında hangi tarafın haklı
olduğunun değerlendirilmesinden çok EFPA’ya atfedilen davranışların 4054 sayılı Kanun
kapsamında ihlal olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği önem arz etmektedir. Bu
çerçevede şikâyetçilerin iddialarından bağımsız olarak EFPA davranışlarının 4054 sayılı
Kanun’un 4. ve 6. maddeleri kapsamında incelenmesi gerekmektedir.
16-36/613-274
15/19
I.5.3. 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi Kapsamında Yapılan Değerlendirme
(73) Yapılan yerinde incelemelerde, EFPA’nın Ekomini noktalarında fiilen münhasırlık tesis
etmeyi amaçladığını gösteren herhangi bir bilgi, belge, bulgu tespit edilmemiştir. Diğer
taraftan, EFPA’nın rakip ürün dolabının kurulumuna -franchise sisteminin sağlıklı bir
şekilde işlemesine yönelik kaygılarla- engel olması MFS ve AFS kapsamında mümkün
olmakta ve fakat rakip ürünlerin Ekomini noktalarında satılması bu sözleşmelerle
sınırlandırılamamaktadır. Zira 10.04.2008 tarih ve 08-28/321-105 sayılı Kurulumuz kararı
uyarınca getirilen, “100 m2’nin altında satış alanına sahip noktalarda, EFPA/BİMPAŞ
dolabı haricinde tüketicinin doğrudan erişebileceği başka bir alkollü içecek dolabı yoksa
dolaplara ilişkin ariyet sözleşmelerinin, dolabın görünür kısmının ve satış noktasındaki
toplam dolap hacminin %20’sine rakip ürün konulmasını temin edecek şekilde
düzenlenmesi zorunluluğu” rakip ürün dolabının çıkarılması sonucunda fiilen münhasırlık
tesis edilebilmesinin önüne geçmektedir. Nitekim önaraştırma kapsamında Avanos’ta
faaliyet gösteren şikayetçi ile yapılan görüşmeler sırasında TUBORG ürünlerine EFPA
dolabında yer verildiği raportörlerce tespit edilmiştir2.
(74) TUBORG’tan edinilen bilgilere göre, Ekomini noktalarında TUBORG satışı
yapılabilmektedir. Ekim 2013-Eylül 2016 dönemindeki her bir ay için Ekomini noktalarına
yapılan bira satışları incelendiğinde, Ekim 2013’te %(…..) olan TUBORG’un Ekomini
noktalarına satış payının Eylül 2016’da %(…..) olduğu görülmektedir. EFPA’nın payları ise
aynı dönemler için sırasıyla %(…..) ve %(…..) olarak gerçekleşmiştir. Yıllık trende
bakıldığında 2014 yılında Ekomini noktalarının TUBORG alımlarının hacmi %(…..) iken
2015 yılında ve 2016 yılının ilk dokuz ayında bu oranlar sırasıyla %(…..) ve %(…..) olarak
gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, mevcut sözleşmelerin ve fiili uygulamaların Ekomini
noktalarında yalnızca EFPA ürünleri satışına neden olabilecek bir münhasırlığa yol
açmadığı anlaşılmaktadır. Son üç yıl içinde TUBORG’un Ekomini noktalarına yaptığı
satışların artış eğiliminde olması bu değerlendirmeyi desteklemektedir. Zira 2014 yılı ile
karşılaştırıldığında 2016 yılında Ekomini noktalarına yapılan TUBORG satışlarının payı
%(…..) oranında (%(…..)’den %(…..)’ye) artmıştır.
(75) Eylül 2016 dönemi için EFPA’nın sunduğu Ekomini sayısı (1.584) ile TUBORG’un
sunduğu Tuborg ürünleri bulunduran Ekomini sayısı ((…..)) dikkate alındığında
TUBORG’un Ekominilerdeki bulunurluk oranı %(…..) olarak hesaplanmaktadır.
(76) Nielsen Ağustos 2016 verilerine göre TUBORG’un tüm KSN’lerde bulunurluk oranı
%(…..)’dir. Bu oran dikkate alındığında TUBORG’un Ekominilerdeki bulunurluk oranı
(%(…..)) düşük kalmaktadır.
(77) EFPA, TUBORG’un Ekomini noktalarındaki bulunurluk oranının düşüklüğünü temelde üç
unsura bağlamaktadır: 1) Ekominilerin sayısal dağıtım oranının3 düşük olduğu bölgelerde
açılması, 2) EFPA tarafından yapılan ilk kurulum yatırımları nedeniyle Ekomini noktası
işletenlerin EFPA’ya yönelik ahde vefası, 3) Ekomini noktalarının tercihleri.
(78) Gerek 2012 tarihli Ekomini başvurusunun değerlendirildiği muafiyet dosyasına yansıyan
açıklamalar gerekse sistemin işleyişini düzenleyen sözleşmeler dikkate alındığında,
Ekomini noktalarının Türkiye ortalamalarına göre alkollü içki satışı yapılan noktaların daha
az olduğu bölgelerde açılmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. EFPA da sayısal dağıtım oranı
%(…..)’dan düşük olan bölgelerde Ekomini noktası açmaya öncelik verildiğini
vurgulamaktadır.

2 Diğer şikayetçinin Haziran 2016’da faaliyetlerine son vermiş olması nedeniyle, söz konusu noktada bu
yönde bir tespit yapılması mümkün olmamıştır.
3Sayısal dağıtım, EFPA tarafından, “bir ilçede bulunan 100 adet geleneksel ve organize kapalı satış
noktasından kaçında alkollü içecek satıldığını gösteren oran” olarak tanımlanmıştır.
16-36/613-274
16/19
(79) EFPA’nın sunduğu veriler de bu eğilimi göstermektedir. 24.10.2016 tarihinde aktif olarak
çalışan 1.559 Ekomini noktasından (…..)’inin (%(…..)) sayısal dağıtım oranı %(…..)’dan
düşük olan; (…..)’ünün (%(…..)) sayısal dağıtım oranı %(…..) aralığında olan; (…..)
adedinin (%(…..)) sayısal dağıtım oranı %(…..) aralığında olan; kalan (…..)’sinin (%(…..))
sayısal dağıtım oranının %(…..)’un üzerinde olan yerlerde açıldığı ifade edilmiştir. Bu
veriler Ekomini noktalarının %(…..) oranındaki ((…..) nokta) bölümünün sayısal dağıtımın
%(…..)’un altında kaldığı illerde açıldığını göstermektedir.
(80) TUBORG ürünleri bulunan Ekomini noktalarının coğrafi dağılımına bakıldığında, tüm KSN
pazarındaki TUBORG bulunurluğunun daha yüksek olduğu illerde yoğunlaştığı
görülmektedir. EFPA’nın Geovision firmasının verilerine ve kendi ekibinin saha
çalışmalarına dayandırdığı iddiasına göre, TUBORG ürünleri bulunduran (…..) noktanın
(…..)’u (%(…..)) 15 ilde4 yer almaktadır. Bu 15 ildeki Ekominilerde TUBORG bulunurluğu
ise %(…..) ((…..) Ekomini noktasının (…..)’u) olarak hesaplanmıştır. TUBORG’un daha az
bulunur olduğu 66 ilde ise oran %(…..)’ye (982 Ekomini noktasının (…..)’ü) gerilemektedir.
Söz konusu 66 ildeki geleneksel kanal satış noktaları içinde TUBORG bulunurluk oranı ise
%(…..) (Ekominiler hariç (…..) geleneksel noktanın (…..)’i) olarak belirtilmiştir.
(81) Bu verilere göre, TUBORG’un Ekominilerdeki bulunurluğu, KSN bulunurluk oranlarının
daha yüksek olduğu 15 ilde yoğunlaşmaktadır. Sözü edilen 15 il özelindeki bulunurluk
oranları arasındaki fark (…..) puan olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer 66 ilde ortaya çıkan
fark ise (…..) puan olarak hesaplanmıştır.
(82) TUBORG’un tüm KSN’ler dikkate alındığında bulunurluğunun en çok olduğu 15 ilin coğrafi
dağılımına bakıldığında, bu illerin daha ziyade kıyı bölgelerinde yoğunlaştığı
görülmektedir.
(83) Tüm Ekomini noktalarının (1.559) yaklaşık %(…..)’lük bölümünün ((…..)), tüm KSN’lerin
((…..)) yalnızca yaklaşık %(…..)’lık bölümünün ((…..)) 66 ilde açıldığı, bu durumun
Ekomini noktalarının daha ziyade sayısal dağıtım oranının düşük olduğu illerde açıldığı
bilgisini destekler nitelikte olduğu görülmektedir. Bir başka ifadeyle, TUBORG’un daha az
yoğunlukla çalıştığı 66 ilde sayıca daha çok Ekomini noktası açılmış olması TUBORG’un
tüm Ekomini noktaları içindeki bulunurluk oranını daha düşük göstermektedir.
(84) Dolayısıyla TUBORG’un söz konusu 66 ildeki Ekominilerdeki bulunurluk oranının daha az
(%(…..)), kalan 15 ilde ise daha çok (%(…..)) olmasının, halihazırda kendi tercihleri ile
şekillenen KSN bulunurluk dağılımına uygun olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle
TUBORG’un Ekomini noktalarında daha az bulunur olmasının, bu noktaların daha düşük
sayısal dağıtım oranı olan illerde açılıyor olmasına bağlanması mümkündür. Bu
çerçevede, TUBORG’un Ekomini noktalarındaki bulunurluk oranının düşüklüğü, mevcut
dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler dikkate alındığında, EFPA’nın davranışlarına
atfedilebilir nitelikte görünmemektedir.
(85) Diğer taraftan, dosya kapsamında TUBORG’tan son üç yıllık dönem içerisinde dolap
çıkarılan Ekomini noktalarının bilgisi ve bu noktalardaki litre bazında satış verileri talep
edilmiştir. Gelen cevabi yazıda (…..) noktadan dolap çıkarıldığı bilgisi ve bu noktalardaki
satış verileri paylaşılmıştır. Söz konusu noktalarda üç yıllık dönem içerisinde dolap
çıkarılmadan önceki ortalama aylık satış miktarı ve dolap çıkarıldıktan sonraki ortalama
aylık satış verileri karşılaştırılarak dolabın satışlara etkisi saptanmaya çalışılmıştır. Aynı
Ekomini noktalarına ilişkin benzer veriler EFPA’dan da talep edilmiş ve söz konusu
noktaların toplam bira satışlarının seyri incelenmiştir.

4 İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Muğla, Mersin, Aydın Hatay, Bursa Tekirdağ, Adana, Balıkesir, Eskişehir,
Edirne ve Kırklareli.
16-36/613-274
17/19
(86) Bahse konu Ekomini noktalarının (…..)’unda dolap çıkarılması sonrasında aylık ortalama
satış miktarı artmış, (…..) noktada ise azalmıştır. Kalan (…..) nokta açısından ise bir
değişiklik olmamıştır. Sonuç olarak söz konusu (…..) noktanın (…..)’sında TUBORG’un
ortalama satışları düşmekle birlikte kalan (…..) nokta açısından bu ortalama artmış ya da
aynı kalmıştır. Ayrıca söz konusu noktaların bir kısmında TUBORG dolabı olmasına
rağmen teşebbüsten gelen verilerde ürün satışı yapılmadığı görülmektedir. Dosya
kapsamındaki bilgilerden, Ekomini noktalarının doğrudan EFPA veya TUBORG’tan alım
yapmayıp spot piyasadan ürün temin ederek ürün bulunurluğunu sağlayabildiği
anlaşılmaktadır. Dolayısıyla genel durumu ortaya koymakla beraber söz konusu verilerin
tam olarak gerçeği yansıttığını söylemek mümkün görünmemektedir.
(87) Bütün bu bilgiler ve geçmiş Kurulumuz kararları çerçevesinde, EFPA’nın iddia konusu
uygulamalarının Ekomini noktalarında EFPA ürünleri lehine münhasırlığa yol açmadığı, bu
nedenle şikayet konusu davranışların 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal
olarak değerlendirilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.
I.5.4. Kanun’un 6. Maddesi Kapsamında Yapılan Değerlendirme
(88) 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesinde “Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde
ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına yahut
başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanması hukuka
aykırı ve yasaktır” hükmüyle hakim durumun kötüye kullanılması ihlal olarak
nitelendirilmiştir. Bu tanıma göre iki şartın birlikte varlığı halinde ihlalden
bahsedilebilecektir: 1) hakim durum ve 2) kötüye kullanma. Dolayısıyla bu koşullardan
birinin eksikliği halinde Kanun’un 6. maddesi kapsamında bir ihlalin varlığını ileri sürmek
mümkün değildir. Bu çerçevede, ilk önce EFPA’nın şikâyet konusu uygulamalarının
kötüye kullanma olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği değerlendirilmiştir.
(89) 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesinin (a) bendinde “Ticarî faaliyet alanına başka bir
teşebbüsün girmesine doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması ya da rakiplerin
piyasadaki faaliyetlerinin zorlaştırılmasını amaçlayan eylemler” kötüye kullanma
hallerinden biri olarak sayılmıştır. Dolayısıyla, şikayet konusu Ekomini noktalarından rakip
ürün dolaplarını çıkarması bu kapsamda incelenmiştir.
(90) Hakim durumdaki teşebbüsün kendisine rakip olan teşebbüslere yönelik davranışlarının
hangi koşullarda dışlayıcı kötüye kullanma olarak nitelendirilebileceği “Hâkim Durumdaki
Teşebbüslerin Dışlayıcı Kötüye Kullanma Niteliğindeki Davranışlarının
Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz”da açıklanmaktadır. Buna göre, hakim durumdaki
teşebbüsün davranışlarının kendine özgü koşulların yanı sıra, pazardaki fiili veya
muhtemel etkiler de göz önünde bulundurularak incelenmesi ve davranışın fiili veya
muhtemel rekabet karşıtı piyasa kapamaya yol açıp açmadığının değerlendirilmesi
gerekmektedir. Rekabet karşıtı piyasa kapamadan bahsedilebilmesi için mevcut rakiplerin
arz kaynaklarına veya pazarlara ulaşımının zorlaştırılmış ya da engellenmiş olması şartı
aranmaktadır. Ayrıca, incelenen davranışların piyasayı kapama etkisine sahip olabilmesi
için hakim durumdaki teşebbüsün uygulamalarının geniş kapsamda ve uzun süreli olması
gerekmektedir.
(91) Bu çerçevede, hemen ve yinelenerek belirtilmesi gereken husus, Kurulumuzca grup
muafiyetinden yararlandığı tespiti yapılan MFS ve AFS’nin, Ekomini noktalarındaki düzene
ilişkin standartların EFPA tarafından belirlenmesini mümkün kılmasıdır. Bunun yanı sıra,
EFPA tarafından ileri sürülen bilgilere göre, TAPDK mevzuatı gereğince uyulması gereken
düzenlemelerin ihlal edilmesi durumunda Ekomini noktalarına verilebilecek para
cezalarının da EFPA’nın anılan yetkilerini kullanmasını meşrulaştırabilecek bir husus
olarak akılda tutulması gerekmektedir.
16-36/613-274
18/19
(92) Anılan sözleşme hükümleri ve ilgili mevzuat uyarınca şikâyetçilere ait satış noktalarından
rakip ürün dolaplarının çıkarılabilmesinin Ekomini noktalarında EFPA ürünleri lehine
münhasırlığa yol açmadığı yukarıda ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca yine
yukarıda değerlendirildiği üzere, TUBORG’un Ekomini noktalarındaki bulunurluk oranının
düşüklüğü, mevcut dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler dikkate alındığında, EFPA’nın
davranışlarına atfedilebilir nitelikte görünmemektedir.
(93) Öte yandan, TUBORG’un KSN satışları içindeki payı incelenen dönemde önemli miktarda
artmıştır. Buna göre, Ekim 2013’te %(…..) olan TUBORG’un KSN satışları5 içindeki pazar
payı, Eylül 2016’ya gelindiğinde %(…..)’ye ulaşmıştır. Aynı dönemde EFPA’nın KSN’lere
yapılan satışlar içindeki payının %(…..)’ten %(…..)’e düştüğü görülmektedir.
(94) Ayrıca yukarıda da değinildiği üzere, son üç yıl içinde TUBORG’un Ekomini noktalarına
yaptığı satışlar artış eğilimindedir. Zira 2014 yılı ile karşılaştırıldığında 2016 yılında
Ekomini noktalarına yapılan TUBORG satışlarının payı %(…..) oranında (%(…..)’den
%(…..)’ye) artmıştır.
(95) Geçmiş tarihli Kurulumuz kararlarında TUBORG’un pazar payındaki azalmaya sıklıkla
dikkat çekilmiş ve bu durumun, özellikle büyüyen bir pazarda, teşebbüsün pazar gücünün
olmadığı yönünde güçlü bir gösterge olduğu değerlendirmesi yapılmıştır. Mevcut
önaraştırma çerçevesinde elde edilen bilgilerden son üç yıl içerisinde TUBORG’un pazar
payının düzenli bir artış gösterdiği anlaşılmaktadır.
(96) Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, şikayet başvurularında sözü edilen rakip
dolabın Ekomini noktalarından çıkarılması sonucunu doğuran davranışlarla EFPA’nın
kapalı satış yapılan bira pazarını rakip faaliyetlere kapattığına ilişkin dosya kapsamında
herhangi bir bilgi, belge ya da bulgu mevcut değildir. Bu nedenle 4054 sayılı Kanun’un 6.
maddesi kapsamında bir ihlalden bahsedilemeyeceği değerlendirilmektedir.
I.5.5. Genel Değerlendirme
(97) Yukarıda yer verilen değerlendirmeler çerçevesinde özetle;
- 23.05.2012 tarih ve 12-27/795-223 sayılı Kurul kararıyla grup muafiyetinden
yararlandığı sonucuna ulaşılan MFS ve AFS’lerin Ekominilerin yeknesaklığı ve
standardı konusunda EFPA’ya açıkça söz hakkı tanıması,
- Yine aynı Kurulumuz kararıyla grup muafiyetinden yararlandırılan MFS ve AFS’lerde
EFPA münhasırlığının açıkça yasaklanması,
- Geçmiş Kurulumuz kararlarının sözleşmeden veya fiili uygulamalardan
kaynaklanabilecek münhasırlığa izin vermemiş olması ve fakat Ekomini noktalarına
TUBORG dolabı konulmasının engellenmiş olmasının fiili münhasırlığa yol açacak
nitelik arz etmemesi, zira dolabı bulunmasa da TUBORG ürünlerinin Ekomini
noktalarında satılmasının önünde herhangi bir engel bulunmaması,
- Son üç yıl içinde TUBORG’un Ekomini noktalarına yaptığı satışların artış eğiliminde
olması,
- Ekomini noktalarındaki TUBORG bulunurluk oranlarının tüm KSN’lere göre daha
düşük olmasının, mevcut dosya kapsamındaki bilgi, belge ve veriler dikkate
alındığında, EFPA’nın davranışlarına atfedilebilmesinin mümkün olmaması,

5 Diğer rakiplerin satış toplamları, %1’in çok altında olduğundan, ihmal edilebilir düzeydedir.
16-36/613-274
19/19

- şikayet başvurularında sözü edilen rakip dolabın Ekomini noktalarından çıkarılması
sonucunu doğuran davranışlarla EFPA’nın kapalı satış yapılan bira pazarını rakip
faaliyetlere kapattığına ilişkin dosya kapsamında herhangi bir bilgi, belge ya da
bulgunun mevcut olmaması
bir arada değerlendirildiğinde, bu dosya özelinde, EFPA hakkında soruşturma açılmasını
gerektirecek hususların bulunmadığı kanaatine ulaşılmıştır.
J. SONUÇ
(98) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, 4054 sayılı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca şikayetin reddi ile soruşturma açılmamasına OYBİRLİĞİ ile karar
verilmiştir.



Full & Egal Universal Law Academy