Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 16-05/107-48
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Maysan Mando Otomotiv Parçaları San. ve Tic. A.Ş.’nin şikayetçiye mal vermeyi reddettiği ve şikayetçinin rakipleri ile ortak hareket ederek şikayetçiyi pazar dışına itmeye çalıştığı ve böylelikle rekabeti engellediği iddiası
Karar Tarihi: 18.02.2016

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2015-4-42 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 16-05/107-48
Karar Tarihi : 18.02.2016
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Fevzi ÖZKAN, Dr. Metin ARSLAN,
Doç. Dr. Tahir SARAÇ, Kenan TÜRK
B. RAPORTÖRLER: Hale GÜNDÜZ, Şevket GÜLTEKİN
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : - Gizlilik talebi bulunmaktadır.
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : - Maysan Mando Otomotiv Parçaları San. ve Tic. A.Ş.
Organize Sanayi Bölgesi Yeşil Cad. No:26 Nilüfer/Bursa
(1) E. DOSYA KONUSU: Maysan Mando Otomotiv Parçaları San. ve Tic. A.Ş.’nin
şikayetçiye mal vermeyi reddettiği ve şikayetçinin rakipleri ile ortak hareket ederek
şikayetçiyi pazar dışına itmeye çalıştığı ve böylelikle rekabeti engellediği iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Başvuruda özetle;
- Şikayetçi teşebbüsün (Şikayetçi), Maysan Mando Otomotiv Parçaları San. ve Tic.
A.Ş. (MAYSAN MANDO) ile bayilik sözleşmesi imzalamak suretiyle söz konusu
firmanın üretip distribütörlüğünü yaptığı otomobil amortisörlerinin satış ve
pazarlamasına başladığı,
- Şikayetçi’nin hızla büyümesi sebebiyle rakiplerinin MAYSAN MANDO’ya Şikayetçi’ye
ürün verilmemesi hususunda baskılara başladığı,
- MAYSAN MANDO’nun bu baskılar üzerine, son mal sevkiyatını 2015 yılının
baharında yaptıktan sonra resmi olarak bayilik sözleşmesini bitirmemekle birlikte
artık Şikayetçi’ye ürün tedarik etmeyeceğini şifahen bildirdiği ve bu yolla Şikayetçi’yi
pazar dışına ittiği,
- Şu anda mevcut otomotiv yedek parça piyasasında genel dağıtıcılar tarafından satışı
yapılan ve ürettikleri ürün (amortisör) aynı olan üç firmanın bulunduğu, MAYSAN
MANDO’nun ürettiği ürünün diğer ikisine kıyasla daha düşük kalitede olmasına
karşın fiyatının makul olması sebebiyle özellikle Türkiye’nin doğu illerinde ve eski
araçlar için tercih edilip kullanılmakta olduğu, bu nedenle de en fazla pazar payına
sahip olan marka olduğu,
- Dolayısıyla bahse konu ürünün, ikamesi var gibi görünmekle birlikte, aslında fiyatları
ve hitap ettikleri araçların jeneresyonları sebebiyle farklı müşteri gruplarına yönelik
olduğu,
- Bu bakımdan bahse konu ürünü üretip pazarlayan her üç firmanın da aslında
pazarda tekel konumunda bulunduğu ve birinden alınamayan bir ürünün başka bir
distribütörden tedarik edilmesinin mümkün olmadığı,
- Son olarak, Şikayetçi’nin en fazla yatırım ve satışını yaptığı ürünü, rakiplerinin haksız
ve hukuka aykırı baskısı sebebiyle MAYSAN MANDO’dan alamadığı ve bu yolla
pazar dışına itildiği
16-05/107-48


2/6

iddia edilmiştir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 27.08.2015 tarihinde giren başvuru üzerine
hazırlanan 08.09.2015 tarih ve 2015-4-42/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu, 06.10.2015 tarihli
Kurul toplantısında görüşülmüş ve 15-37/593-M sayı ile önaraştırma yapılmasına karar
verilmiştir. İlgili karar uyarınca düzenlenen 03.02.2016 tarih ve 2015-4-42/ÖA sayılı
Önaraştırma Raporu görüşülerek, karara bağlanmıştır.
(4) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; MAYSAN MANDO ve bayileri arasında
Şikayetçi’yi pazar dışına itmeyi amaçlayan bir anlaşma veya uyumlu eylemin olduğuna
ilişkin herhangi bir bulguya rastlanmadığı; sevkiyattaki gecikmelerin MAYSAN
MANDO’nun satışlarının ağırlığını sıfır otomotiv üreticilerine kaydırmasından ve stokların
otomotiv üreticilerinin taleplerini karşılamakta zaman zaman yetersiz kalmasından
kaynaklandığı; söz konusu gecikmelerin mevcut olay bakımından kötüye kullanma olarak
kabul edilemeyeceği anlaşıldığından, MAYSAN MANDO hakkında soruşturma açılmasına
gerek olmadığı ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Hakkında Önaraştırma Yaplan: MAYSAN MANDO
(5) MAYSAN MANDO’nun ürün gamı, binek araçlar, hafif ticari araçlar, otobüsler ve ağır
kamyonların yanı sıra, demiryolları ve askeri uygulamalara yönelik geniş bir amortisör
yelpazesinden oluşmaktadır. MAYSAN MANDO’nun toplam üretiminin (…..) oranındaki
bölümü, (…..TİCARİ SIR…..) gibi yurtdışı OEM’lere (Original Equipment Manufacturer)
ve (…..TİCARİ SIR…..) gibi çok sayıda yerel OEM’lere ayrılmıştır. MAYSAN MANDO,
üretiminin %(…..) ile yurt içi satış sonrası ürün ve servis talebini karşılamakta; kalan
%(…..) bölümünü ise yaklaşık 75 ülkeye ihraç etmektedir. MAYSAN MANDO’nun
hissedarları Güney Kore’li bir şirket olan Mando Corporation ile Çukurova Holding
A.Ş.’dir. MAYSAN MANDO ticari araçlar ve binek araçlar için ayrı olmak üzere Türkiye
genelinde bayilik sistemi yoluyla faaliyetlerine devam etmektedir.
I.2. İlgili Pazar
I.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(6) MAYSAN MANDO, Türkiye genelinde bayileri vasıtasıyla amortisör satışı yapmaktadır.
Amortisörler, lastikler, sarmal yaylar ve bağlantı parçaları ile birlikte süspansiyon
sisteminin en temel parçalarından biridir.
(7) Rekabet Kurulunun otomotiv pazarına ilişkin benzer konulu kararlarında1; otomotiv yedek
parçalarının talep yönlü ikame edilebilirlikleri dikkate alınmış ve her bir yedek parça türü
ayrı birer ürün pazarı olacak şekilde “şanzıman”, “aks”, “amortisör”, “rot” ve “debriyaj”
şeklinde daha dar pazar tanımları yapılmıştır.
(8) Söz konusu Kurul kararları göz önünde bulundurularak, işbu dosya bakımından ilgili ürün
pazarı “amortisör satışı” pazarı olarak ele alınmıştır.


I.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(9) MAYSAN MANDO, ticari araçlar ve binek araçlar için amortisör satışı faaliyetlerini
İstanbul, İzmir, Ankara, Konya, Denizli, Adana, Gaziantep, Samsun vb. gibi Türkiye’nin

1 Kurulun 25.12.2001 tarih ve 01-63/644-170 sayılı kararı ile 08.08.2002 tarih ve 02-47/601-243 sayılı
kararı.
16-05/107-48


3/6

geneline yayılmış bayileri vasıtasıyla yürütmektedir. Dolayısıyla, dosya bakımından ilgili
coğrafi pazar “Türkiye” olarak tanımlanmıştır.
I.3. Önaraştırma Sürecinde Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
I.3.1. MAYSAN MANDO’dan Elde Edilen Bilgiler
(10) Önaraştırma kapsamında MAYSAN MANDO’da yapılan incelemede raportörlerce;
MAYSAN MANDO’nun bayileri ile olan ilişkilerinin nasıl kurulup nasıl sona erdirildiği,
bayilere yapılan ürün sevkiyatlarında yaşanan sıkıntıların sebepleri ve bayilik sisteminin
genel işleyişi hakkında bilgi alınmıştır. Söz konusu bilgilere ilişkin olarak bazı e-posta
yazışmaları elde edilmiştir. Ayrıca MAYSAN MANDO’dan 2013-2015 yılları arasında
amortisör satışlarına ilişkin olarak pazar payı ve ciro bilgisi talep edilmiştir.
(11) Cevabi bilgilerde, bayilerin rakip amortisör üreticilerinin de ürünlerini satmakta oldukları;
bugüne kadar bayileri ile satış adetleri hususunda karşılıklı hiçbir bilgi alışverişlerinin
bulunmadığı, dolayısıyla da talep edilen amortisör satışlarına ilişkin pazar payı bilgisine
sahip olmadıkları belirtilmiştir. Ancak MAYSAN MANDO, 2013-2015 yılları arasında
yapmış olduğu amortisör satışlarının dağılımına ilişkin aşağıdaki tabloyu sunmuştur:
Tablo: MAYSAN MANDO Amortisör Satışı Oranları (%)
Müşteri Bazlı Amortisör Satış Oranları 2013 2014 2015
Yurtiçi Araç Üreticileri (OEM) (…..) (…..) (…..)
Yurtiçi Yenileme Pazarı (…..) (…..) (…..)
Yurtdışı Araç Üreticileri (OEM) (…..) (…..) (…..)
Yurtdışı Yenileme Pazarı (…..) (…..) (…..)
TOPLAM (…..) (…..) (…..)
I.3.2. Şikayetçi’den Elde Edilen Bilgiler
(12) Şikayetçi’den elde edilen bilgilere göre, MAYSAN MANDO ile yapılan bayilik
anlaşmasının bitmesine ilişkin olarak herhangi bir yazılı doküman vs. bulunmamakta
olup; talep edilen siparişlerin neden gönderilmediği hususunda Şikayetçi tarafından
MAYSAN MANDO'nun aranması üzerine, herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin
siparişlerin gönderilmeyeceğinin ve dilenirse Şikayetçi’nin bayilik akdinin feshedilmesini
talep edebileceğinin ifade edildiği belirtilmektedir.
(13) Şikayetçi’nin 2012-2015 yılları arasında MAYSAN MANDO ürünlerinin satışından elde
ettiği cironun söz konusu yıllara ait toplam cirosu içindeki payı incelendiğinde ise; 2012
yılında %(…..), 2013 yılında %(…..), 2014 yılında %(…..) ve 2015 yılı altı aylık dönemde
ise %(…..) olduğu anlaşılmıştır. Dolayısıyla Şikayetçi’nin MAYSAN MANDO ürünleri
satışından elde ettiği cironun toplam cirosu içindeki payının ortalama %(…..) arasında
olduğu görülmektedir.






I.4. Değerlendirme
I.4.1. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 4.
Maddesi Çerçevesinde Yapılan Değerlendirme
16-05/107-48


4/6

(14) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinde belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan
veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu
etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu
eylemler yasaklanmaktadır. Bu kapsamda “Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin
zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da
diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin
engellenmesi” rekabeti kısıtlayıcı anlaşma veya uyumlu eylem türlerinden biri olarak kabul
edilmektedir.
(15) Şikayetçi’nin rakibi konumundaki bayilerin MAYSAN MANDO’ya mal vermemesi
konusunda baskı yaptıkları iddiası, anılan madde kapsamında değerlendirilebilecek
niteliktedir. Bu çerçevede öncelikle MAYSAN MANDO ve bayileri arasında rekabeti
kısıtlayıcı bir anlaşmanın var olup olmadığı hususu incelenmiştir. Ancak, yapılan yerinde
incelemede söz konusu iddiayı destekler nitelikte herhangi bir bulgu veya belgeye
rastlanmamıştır.
(16) Bununla birlikte incelenen e-posta yazışmalarından, sadece Şikayetçi’nin değil başka
bayilerin de MAYSAN MANDO ürünlerinin arzında yaşanan gecikmelerden şikayetçi
oldukları anlaşılmaktadır. Örneğin, (…..) yetkilisi tarafından 10.08.2015 tarihinde
MAYSAN MANDO yetkilisine gönderilen e-postada, sevkiyatlardaki gecikme aşağıdaki
şekilde ifade edilmektedir:
“… bey …Üretim ve sevkiyat devam ediyor sanırım…Bize malzeme gelmiyor 1 haftadır
acil ihtiyaçlarım da var bakar mısınız stoklarda var mı?”
(17) Başka bir bayi olan (…..) tarafından MAYSAN MANDO yetkilisine gönderilen e-postada
ise MAYSAN MANDO ürünlerinin bulunmasında yaşanan sıkıntılar aşağıdaki şekilde
ifade edilmektedir:
“Merhaba
….biz yine mücadele verdik maysanı yerleştirdik ama mal piyasada yok o kadar firmayla
çalışmamıza rağmen mal yok.”
(18) Bahse konu gecikmelerin sebebi, MAYSAN MANDO yetkilisi tarafından pazarlama
stratejisinde yapılan değişiklik olarak açıklanmıştır. Şöyle ki; 2015 yılında, basına
yansıyan haberlerde de ifade edildiği üzere, otomotiv arzında ve talebinde rekor kabul
edilebilecek artışlar olmuş ve yeni araç üreticilerinin amortisör talebi artmıştır. Ancak,
MAYSAN MANDO’nun üretimi ve stokları bu yoğunlukta bir talebe hazır olmadığı için
öncelikli olarak daha kârlı olan yeni araç üreticilerine mal sevkiyatı yapılmış; bu durum
bayilere yapılan sevkiyatlarda gecikmelere neden olmuştur. Dolayısıyla, Şikayetçi’ye ürün
sevkiyatının gecikmesindeki sebeplerden birinin OEM’lerin amortisör talebindeki artış ve
MAYSAN MANDO tarafından önceliğin bu talebin karşılanmasına verilmesinin olduğu
anlaşılmaktadır.
(19) Öte yandan ŞİKAYETÇİ’ye yapılan sevkiyatlarda yaşanan gecikmelerin ve en nihayetinde
Şikayetçi’ye mal arzının tamamen kesilmesinin, Şikayetçi’yi piyasa dışına çıkarmayı
amaçlayan veya Şikayetçi’nin pazar dışına itilmesine yol açabilecek nitelikte olup
olmadığının da değerlendirilmesi gerekmektedir. Nitekim, doğrudan yahut dolaylı olarak
mal vermeyi/sözleşme yapmayı reddetme 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesi kapsamında
değerlendirilebilecek kötüye kullanma hallerinden biridir.
I.4.2. 4054 Sayılı Kanun’un 6. Maddesi Kapsamında Değerlendirme
(20) 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesi kapsamında incelenen bir davranışın ihlal teşkil
edebilmesi için davranışı gerçekleştiren teşebbüsün hâkim durumda olmasının yanı sıra,
söz konusu davranışın kötüye kullanma niteliği taşıması gerekmektedir. Başvuru konusu
16-05/107-48


5/6

olay bakımından öncelikle kötüye kullanmanın varlığına yönelik iddiaların
değerlendirilmesi yoluna gidilmiştir.
(21) Şikayetçi, sevkiyatların diğer bayilerin baskıları üzerine MAYSAN MANDO tarafından
kasıtlı olarak geciktirildiğini ve daha sonra ise tamamen durdurulduğunu iddia etmektedir.
MAYSAN MANDO’da yapılan incelemede doğrudan yahut dolaylı olarak mal
vermeyi/sözleşme yapmayı reddetmeye dayanak teşkil edebilecek herhangi bir
yazışmaya rastlanmamıştır. MAYSAN MANDO’ya, bayilerle kurulan sözleşmeye dayalı
ilişkinin hangi hallerde sonlandırıldığı sorulduğunda; bugüne kadar sık sık bayiliğin
sonlandırılması durumuyla karşılaşılmadığı, ancak istisnai durumlarda bayilik ilişkisinin
bitirildiği, bu hallerin öncelikli olarak bayiden gelen siparişin uygun zamanda sevk
edilememesi nedeniyle bayi tarafından gelen talep üzerine olduğu, ikinci olarak fatura
vadelerine uyumsuzluktan bir diğer ifade ile mutabık kalınan ödeme koşullarına uyarıldığı
halde bayi tarafından uyulmamasından kaynaklanabileceği ifade edilmiştir. Üçüncü
olarak, bayilerin istenilen satış rakamına ve prim hedefine uymaması durumunda bayi
prim sistemine giremediği ve bayiliğin sonlandırıldığı belirtilmiştir. Özetle mutabık kalınan
ticari koşullara uyulması halinde MAYSAN MANDO tarafından bayilik sonlandırma
durumunun söz konusu olmadığı ileri sürülmüştür. Son olarak bayinin teminat mektubunu
(her bayi yaptığı satış oranında teminat mektubu sunmak zorunda) yenilememesi
durumunda da bayilik ilişkisinin otomatik olarak son bulduğu ifade edilmiştir. MAYSAN
MANDO yetkilisi tarafından şifahen, sevkiyatlarda yaşanan gecikmeler üzerine bazı
bayilerin teminat mektuplarını yenilemediği ve bunun sonucunda bayilik ilişkisinin bittiği
ifade edilmiştir.
(22) Bu çerçevede esasında bayilik ilişkisinin Şikayetçi tarafından bitirildiği anlaşılmaktadır.
Sevkiyatta yaşanan gecikmelerin kasıtlı olduğunun ve Şikayetçi’yi bayilik ilişkisini
sonlandırmaya zorladığının kabul edilmesi ve bu durumun dolaylı olarak mal vermeyi
reddetme olarak değerlendirilmesi halinde söz konusu hususun kötüye kullanma olarak
kabul edilip edilemeyeceğinin ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir.
(23) Rekabet hukuku uygulamasında, esas olarak, hâkim durumda olsun ya da olmasın tüm
teşebbüslerin iş yapacakları teşebbüsleri özgürce seçme ve mülkiyetlerinde bulunan
varlıklar üzerinde özgürce tasarruf edebilme hakları olduğu kabul edilmektedir. Bununla
birlikte, istisnai bazı durumlarda hâkim durumdaki teşebbüslerin sözleşme yapmayı
reddetmeleri rekabeti kısıtlayıcı bir davranış olarak değerlendirilebilmekte ve hâkim
durumdaki teşebbüse rekabet hukuku çerçevesinde sözleşme yapma yükümlülüğü
getirilebilmektedir.
(24) Sözleşme yapmayı/mal vermeyi reddetme, mal veya hizmet alımına ilişkin mevcut bir
sözleşme ilişkisinin kesilmesi şeklinde de ortaya çıkabilmektedir. Sözleşme yapmayı/mal
vermeyi reddetmenin ihlal olarak değerlendirilebilmesi için üç koşulun aynı anda
gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılması gerekmektedir. Bu çerçevede;
- Reddetme, alt pazarda rekabet etmek için vazgeçilmez bir ürüne ya da hizmete
ilişkin olmalı,
- Reddetmenin, alt pazarda etkin rekabeti ortadan kaldırması muhtemel olmalı,
- Reddetmenin tüketici zararına yol açması muhtemel olmalıdır.
(25) Başvuru konusu olay bakımından üç koşulun aynı anda sağlanıp sağlanmadığına
bakıldığında, öncelikle MAYSAN MANDO tarafından üretilen amortisörlerin Şikayetçi’nin
otomotiv yedek parça pazarında rekabet edebilmesi bakımından vazgeçilmez olmadığı
anlaşılmaktadır. Nitekim dosyada yer alan ciro bilgilerine bakıldığında, MAYSAN MANDO
ürünlerinin Şikayetçi’nin toplam gelirleri içindeki payının %(…..) civarında olduğu
16-05/107-48


6/6

görülmektedir. Bu bakımdan, söz konusu ürünleri satamamanın Şikayetçi’nin pazar dışına
itilmesine ya da alt pazardaki etkin rekabetin ortadan kalkmasına yol açmasının mümkün
olmadığı değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, mal vermeyi reddetmenin kötüye kullanma
olarak nitelendirilebilmesi için gerekli koşullarının mevcut olay bakımından karşılanmadığı
ve bu haliyle MAYSAN MANDO’nun Şikayetçi’ye ürün sevkiyatı yapmamasının kötüye
kullanma olarak değerlendirilemeyeceği kanaatine varılmıştır.
J. SONUÇ
(26) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, 4054 sayılı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca şikayetin reddi ile soruşturma açılmamasına OYBİRLİĞİ ile karar
verilmiştir.


Full & Egal Universal Law Academy