Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 15-40/664-232
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Limon piyasasında faaliyet gösteren teşebbüslerin limon fiyatlarını birlikte belirlemeye yönelik girişim ve davranışlarda bulunmak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal edip etmediklerinin tespiti
Karar Tarihi: 10.11.2015

Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2015-3-54 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 15-40/664-232
Karar Tarihi : 10.11.2015

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER

Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Fevzi ÖZKAN, Dr. Metin ARSLAN,
Doç. Dr. Tahir SARAÇ, Kenan TÜRK

B. RAPORTÖRLER: Erdem AKTEKİN, Name AKÇA

C. BAŞVURUDA
BULUNAN :- T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Strateji Geliştirme Başkanlığı
Eskişehir Yolu 10 km. Lodumlu/Ankara

D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : - Limon Sektöründe Faaliyet Gösteren Teşebbüsler

(1) E. DOSYA KONUSU: Limon piyasasında faaliyet gösteren teşebbüslerin limon
fiyatlarını birlikte belirlemeye yönelik girişim ve davranışlarda bulunmak suretiyle
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal edip etmediklerinin
tespiti.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yapılan
başvuruda özetle; Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme
Komitesi’nin limon özelinde yaptığı değerlendirmede özellikle Mayıs-Haziran-Temmuz
aylarında ürünün fiyatında görülen artışların, 2015 yılında Nevşehir’deki depolara 1,5
milyon sandık kadar fazla limon stoku yapılması nedeniyle suni bir biçimde yaratıldığı
şüphesi oluştuğu ifade edilerek; 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un
(4054 sayılı Kanun) 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğine dair işlem tesis edilmesi talep
edilmiştir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 12.08.2015 tarih ve 3787 sayı ile giren başvuru
üzerine hazırlanan 19.08.2015 tarih ve 2015-3-54/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu’nun
görüşülmesi sonucunda önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir.
(4) İlgili karar uyarınca düzenlenen 28.10.2015 tarih ve 2015-3-54/ÖA sayılı Önaraştırma
Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(5) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda önaraştırma konusu iddialar ile ilgili olarak; limon
piyasasında faaliyet gösteren teşebbüslerin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal
ettiklerine dair herhangi bir emarenin bulunmadığı, dolayısıyla aynı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca soruşturma açılmasına gerek olmadığı sonuç ve kanaatine ulaşıldığı
ifade edilmiştir.




15-40/664-232
2 / 9

I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Limon Sektörüne İlişkin Bilgi1
I.1.1. Dünya Limon Üretimi ve Ticareti
(6) Limonun da aralarında yer aldığı turunçgiller; portakal, mandalina, limon ve vb. ticari
türleri içeren, taze tüketildiği gibi işlenerek de çeşitli sanayi dallarında (meyve suyu, reçel
vb.) hammadde olarak kullanılabilen bir meyve grubudur. Turunçgiller içinde limon, asitli
olması nedeniyle diğer turunçgillerden tüketim yönüyle farklılık göstermekte ve ağırlıklı
olarak diğer gıdalarla birlikte tüketilmektedir.
(7) Dünyada limon üretiminde önemli üretici ülkeler arasında Hindistan, Meksika, Çin ve
Arjantin başı çekmektedir. Brezilya, ABD, İspanya ve Türkiye ise bu ülkeleri takip
etmektedir. 2010-2013 yılları arasında Dünya limon üretimi 15 milyon ton düzeyinde yatay
bir seyir izlemiştir.
(8) Dünya limon ticareti ele alındığında Türkiye, üretimine kıyasla daha önemli bir noktada
yer almaktadır. Türkiye, Meksika ve İspanya’dan sonra dünya limon ihracatından aldığı
%13’lük pay ile üçüncü sıradadır.
I.1.2. Türkiye Limon Üretim ve Ticareti
(9) Ülkemizde limon hasadı Ağustos ayı sonunda bazı erkenci limon çeşitlerinin yetişmesiyle
başlamakta, o yılki sıcaklık gerçekleşmelerine göre Mart veya Nisan ayında ise
tamamlanmaktadır.
(10) Türkiye’nin limon üretimi 1970’li yıllarda yüz bin tonun biraz üzerinde iken, bunu takip
eden her on yılda yaklaşık olarak yüz bin ton artış göstererek 2000’li yıllarda beş yüz bin
tona, daha sonra ise tekrar artarak yaklaşık sekiz yüz bin tona kadar yükselmiştir.
(11) Türkiye’nin limon üretiminin önemli bir kısmı Akdeniz bölgesinde yer alan dört ilde
gerçekleştirilmektedir. Üretim miktarı açısından en büyük pay ise yaklaşık %57 ile Mersin
iline aittir. Türkiye’nin limon üretiminde 2014 yılı verilerine göre Mersin ili dışındaki yerlerin
aldıkları paylar Adana %18, Antalya %10, Muğla %8 ve Hatay %5 şeklinde dağılmaktadır.
Limon üretiminin yapıldığı diğer bazı illerimiz arasında İzmir, Aydın ve Osmaniye de
sayılabilecek olmakla birlikte bu illerin üretim miktarı önemsiz düzeydedir. Türkiye limon
üretiminin son üç yılda 2011 yılında yakaladığı zirve noktası olan sekiz yüz bin ton
düzeylerinden yedi yüz bin ton düzeylerine gerilediği söylenebilecektir.
Tablo1- Türkiye Limon Üretimi (2010-2014) (Ton)
İl/Yıl 2010 2011 2012 2013 2014
Mersin 527.976 482.456 403.123 407.401 414.499
Adana 111.900 145.948 133.918 142.591 132.953
Antalya 57.379 66.725 71.507 72.668 73.369
Muğla 57.297 60.778 61.155 61.779 60.411
Hatay 29.039 30.793 36.990 38.241 40.556
Diğer 3.472 3.511 3.518 3.603 3.442
TOPLAM 787.063 790.211 710.211 726.283 725.230
Kaynak: TÜİK Verileri
(12) Limon üretiminin, mevsimsellik nedeniyle kuzey ve güney yarım küre ülkeleri arasında
farklı zamanlarda gerçekleşmesi dış ticaretin akışını da önemli bir biçimde etkilemektedir.
Türkiye, İspanya ile birlikte, dış pazarda ürün hasadının alındığı döneme denk gelen
Eylül-Mart ayları arasında aktif iken, yaz aylarında Arjantin gibi güney yarım küre
ülkelerinin ihracata başlamasıyla birlikte dış pazarda bulunurluğunu yitirmektedir.

1“Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı 2012 Narenciye Sektör Araştırması”, “Türkiye’de Limon Üretim Ekonomisi
ve Pazar Yapısı”, Ziraat Mühendisleri Odası’nın “Türkiye’de Turunçgil Üretimi, Dış Ticareti ve Sorunları”
eserleri ve teşebbüslerden edinilen bilgilerden yararlanılmıştır.
15-40/664-232
3 / 9

(13) Türkiye son dönemlerde yıllık dört yüz bin ton limon ihraç ederken, limon ithalatı ise
önemsiz düzeyde gerçekleşmiştir. İthalatın düşük seyretmesinin bir nedeninin halihazırda
uygulanan %54 oranında gümrük vergisi olduğu kanaati oluşmuştur.
Tablo 2- Türkiye Limon Dış Ticareti (2011-2015) (Ton)
2011 2012 2013 2014 2015 (Ağustos)
İhracat 487.001 366.288 409.618 408.378 227.294
İthalat 512 2.856 1.704 2.098 1.957
Kaynak: TÜİK Verileri
(14) Turunçgiller içinde limon, yıl boyu talep edilen ve tüketilen bir ürün olması nedeniyle,
tüketim yönünden sürekli bir talep ile karşı karşıyadır. Yılın her ayında limona yönelik bir
talep varlığından bahsedilebilecekse de ürünün üretimi ancak yılın bir bölümünde
gerçekleştirilmektedir.
(15) Bu nedenle yıl boyu süren talebi karşılayabilmek için piyasada limonun depolanması ve
üretim olmayan aylarda talebin bu depolardan karşılanması şeklinde bir yöntem
geliştirilmiştir. Bu uzun dönemli saklama yönteminin uygulanabilmesi ise bir bakıma,
Türkiye’nin Ürgüp-Ortahisar bölgesinde sahip olduğu doğal soğuk hava deposu niteliği
taşıyan mağaraların varlığı ile mümkün olmuştur.
(16) Türkiye’de limonlar uzun yıllardır Ürgüp-Ortahisar bölgesindeki volkanik kayalara
oyulmuş yaklaşık iki bin kadar depoda saklanmakta ve buradan iç ve dış pazarlara
gönderilmektedir. Üretici veya tüccarlar üretim bölgesinde topladıkları limonları bu
bölgede bulunan depolara taşıyarak sandıklar içinde ambalajlayıp
depolayabilmektedirler. Depolama hasadın sona erme dönemi olan Mart ayına kadar
devam edebilmektedir. Mart ayı sonundan itibaren buraya gelen limonlar en son Ağustos
ayına kadar kalmakta ve bu dönem boyunca piyasalara arz edilmektedir. Genellikle depo
işletmecileri bu ticaretin aracısı konumunda olmakla birlikte kendi adlarına ürün alarak da
depolama yapabilmektedirler.
(17) Uygun bakım ve besleme işlemleri depolanacak meyve kalitesi üzerinde etkili olmakta ve
iyi bir depolama için de kaliteli meyve elde edilmesi gerekmektedir. Ancak ürünün iyi
bakımdan geçmesi depodaki çürümenin tamamen önüne geçememektedir. Bu nedenle
depoda sandıklarda kontroller yapılmakta ve oluşan çürük meyveler ayıklanarak tekrar
sandıklara doldurularak depolamaya devam edilmektedir. Fire miktarı limonun depoda
kaldığı süreye bağlı olarak artmakla birlikte yaklaşık %10 civarında gerçekleşmektedir.

15-40/664-232
4 / 9

I.1.3. Limon Pazarlama Kanalları
Şekil 1- Limon Pazarlama Kanalları

Kaynak: “Türkiye’de Limon Üretim Ekonomisi ve Pazar Yapısı” başlıklı Doktora Tezi.
(18) Limon tarladan son tüketiciye ulaşıncaya kadar bir dizi pazarlama kanalından
geçmektedir. Şekil 1’de de görüldüğü üzere üreticiden birçok farklı türden teşebbüs alım
yapabilmektedir. Esasen yukarıdaki şekilde yer alan limon ticaretine ilişkin katmanlı ve
karmaşık yapı Türkiye’deki çoğu tarım ürünü açısından benzerlik göstermektedir2. Sebze
ve meyve fiyatlarını tarladan tüketiciye kadar gelen süreçte arttıran bu yapı ve yarattığı
sorunlar son dönemde Türkiye gündeminde de kendisine daha sık yer bulur hale
gelmiştir.
I.2. İlgili Pazar
(19) Limon ürününün; “Lamas Limonu”, “Kara Limon”, “Molla Mehmet Limonu”, “Kıbrıs
Limonu”, “Kütdiken Limonu”, “Mayer Limonu” ve “Misket Limon” gibi türleri bulunmaktadır.
Ancak şikâyete konu olayın limonun son tüketiciye yansıyan fiyatında genel olarak
yaşanan artış olması sebebiyle ilgili ürün pazarı limon ürünü özelinde limon üretimi ve
dağıtımı olarak ele alınabilecektir. Öte yandan, “İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin
Kılavuz”un 20. paragrafında da yer verildiği üzere; mevcut dosyada ulaşılacak sonucu
etkilemeyeceğinden hareketle hem ürün hem de coğrafi boyutuyla kesin bir pazar tanımı
yapılmasına gerek görülmemiştir.
I.3. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme
I.3.1. Yerinde İnceleme ve Görüşmelerde Elde Edilen Bilgi ve Belgeler
(20) Önaraştırma sürecinde limon piyasasında faaliyet gösteren teşebbüsler hakkında bilgi
almak için Raportörlerce 13.10.2015 tarihinde Mersin Ticaret ve Sanayi Odası’na gidilmiş
ve Mersin’de limon sektörünün öncü firmalarının hangileri olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Bu
bilgi üzerine sektörün önde gelen üç büyük teşebbüsü olan Değirmenciler Zirai Ürün
İşleme Paketleme Pazarlama Taşımacılık ve Tic. Ltd. Şti. (DEĞİRMENCİLER), Çekok
Gıda San. Tic. A.Ş. (ÇEKOK) ve Topal Narenciye’de (TOPAL) yerinde incelemeler
gerçekleştirilmiş ve Rapotörlerce teşebbüslerin yetkilileri ile sektöre dair görüşmeler

2 12.01.2010 tarih ve 10-04/42-20 sayılı, 01.05.2008 tarih ve 08-31/392-131 sayılı Kurul kararları.
15-40/664-232
5 / 9

yapılmıştır. Sektörde yer alan diğer büyük teşebbüs olan Aksun Tarımsal Ürünler İthalat
ihracat San. ve Tic. A.Ş.’de (AKSUN) ise, iç piyasaya satış yapmadığı için, yerinde
inceleme yapılmamış sadece görüşme gerçekleştirilmiştir.
I.3.2. Hukuki Değerlendirme
(21) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinde; rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını
taşıyan veya bu etkiyi doğuran ya da doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası
anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliği karar ve eylemleri yasaklanmıştır. Bu
kapsamda anlaşma olarak nitelendirilebilecek bir ihlalden söz edebilmek için
teşebbüslerin ortak bir amaç veya sonuca yönelik niyetlerinin örtüştüğünün ve bu amaca
yönelik bağlılığın bilinçli olduğunun ortaya konulması gerekmektedir.
(22) Şikayete konu eylem olan limon stoklama faaliyeti kapsamında koordinasyon yaratıldığı
şüphesi 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında değerlendirilebilecek bir iddiadır.
(23) Özellikle Mayıs-Haziran-Temmuz aylarında artış gözlemlenen limon fiyatlarına ve
gözlemlenen artışın nedenlerine ilişkin analize geçmeden önce belirtmek gerekir ki,
limonun mağaralarda depolanmasının amacı, üretimin gerçekleşmediği yaz aylarında yıl
boyu devam eden ürün talebini karşılamaktır. Mağaralarda depolanan limonlar yurt dışı
fiyat ve talep oluşumuna bağlı olarak imkân bulan teşebbüslerce ihraç edilmekte ve/veya
Mayıs-Ağustos arasındaki dönemde iç pazara sunulmaktadır. Buna bağlı olarak her yıl
limon fiyatı yılın bu döneminde arzın yalnızca elde kalan stoktan karşılanması nedeniyle
bir artış göstermektedir. Bu artış stokların her geçen ay düşmesi ile birlikte Temmuz-
Ağustos döneminde zirve yapmakta, Ağustos sonu ve Eylül başı gibi yeni ürünlerin ortaya
çıkması ile birlikte fiyatlar tekrar gerilemektedir.
(24) Açıklanan bu yapı içerisinde, başvuruda incelenmesi talep edilen türden bir stoklama
eylemi esasen hasat olmayan dönemde mal arzının görece daha yüksek bir seviyede
seyretmesine ve fiyata etki eden diğer faktörlerin farklılaşmaması halinde önceki yıla
nazaran fiyatın daha düşük bir noktada dengeye gelmesine neden olacaktır. Bu
kapsamda, ilgili yaz döneminde fiyat artırma amacıyla bir arada hareket etmek için
anlaşacak teşebbüslerin iddia olunanın tam tersine depolara daha az miktarda ürün stoku
yapmayı içeren bir stratejiyi benimsemeleri beklenecektir.
(25) Ürünün yüksek miktarda stoklanması, ancak stok dışında piyasada bulunan arz
miktarının talebi karşılamaması durumunda, stoklama yapılan dönemdeki fiyat üzerinde
yukarı yönlü bir baskı aracı olarak kullanılabilecektir. Ancak başvuruya konu fiyat artışları
ürünün stoklara alındığı dönemde değil ürünün stoktan piyasaya arz edileceği dönemde
gerçekleşmiştir.
(26) Açıklanan nedenlerle, başvuruda stok miktarı ve fiyatlar arasında ileri sürülen biçimde bir
ilişkinin temel ekonomik prensipler ve piyasa işleyişiyle uyumlu olmadığı kanaatine
varılmıştır.
(27) Esasen limon piyasasının yapısı da teşebbüsler arası rekabeti sınırlayıcı türden bir
anlaşmanın gerçekleştirilme ihtimalini güçleştirmektedir. Diğer tarım ürünlerine benzer bir
biçimde limon üretimi de küçük ölçekli ve dağınık bir yapı sergilemektedir. Ürünler aracılar
tarafından küçük ölçekli üreticilerden toplanmakta ve ürün benzer birkaç aracı
katmanından geçtikten sonra pazar ile buluşmaktadır. Sadece Mersin Ticaret ve Sanayi
Odası’na kayıtlı aktif bir biçimde sebze/meyve aracılığı/tüccarlığıyla iştigal eden 600’ün
üzerine firma bulunmaktadır. Gümrük ve Sanayi Bakanlığı Hal Kayıt Sisteminden elde
edilen verilere göre yalnızca 2014 yılında üreticiler ve tüccarlar arasında 700 binden fazla
satış işlemi 1000’nin üzerinde farklı teşebbüs veya tüccara gerçekleştirilmiştir.

15-40/664-232
6 / 9

(28) Bununla birlikte, tüm bu değerlendirmeleri somutlaştırmak ve yaz aylarında gözlemlenen
artışın teşebbüsler arası rekabeti sınırlamayı amaçlayan bir anlaşmadan kaynaklanıp
kaynaklanmadığını tespit etmek amacıyla, üretimin önemli bir kısmını yapan Mersin ilinde
faaliyet gösteren ve görece yüksek miktarda limon ticareti gerçekleştiren dört teşebbüste
Raportörlerce yerinde inceleme ve/veya görüşme yapılmıştır. Bu teşebbüslerden birinin
iç piyasaya mal arz etmediği tespit edilmiştir. Diğer üç teşebbüsün ise aralarında fiyat,
üretim veya stok miktarı gibi konularda ortak hareket etmeye yönelik bir anlaşma
içerisinde olduklarına dair bir emareye rastlanmamıştır.
(29) 2015 yılı yaz aylarında gerçekleşen fiyatların, başvuruda öne sürüldüğü üzere 2014 yılına
göre olağandışı bir oranda artıp artmadığını tespit edebilmek için 2015 limon fiyatları 2014
yılı ile karşılaştırılmıştır. Aylık yapılan karşılaştırma ile talebe ve böylelikle fiyata yansıyan
mevsimsel etkilerin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. Buna ek olarak fiyatlardaki
yüzdesel artış enflasyondan da arındırılmıştır. Aşağıda yer alan Tablo 3‘te 2014-2015
yıllarında gerçekleşen ve TÜFE hesaplamalarında kullanılan aylık ortalama limon
fiyatlarına ve yukarıda ifade olunan analize yer verilmiştir.






15-40/664-232
7 / 9


Tablo 3 - 2014-2015 Aylık Ortalama Limon Fiyatları


Kaynak: TÜİK Verileri

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül

Fiyat
(Kg)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
Fiyat
(Kg)
Bir
Önceki
Aya
Göre
Değişim
(%)
2014 2,29 2,54 10,92 2,68 5,51 2,81 4,85 3,31 17,79 4,12 24,47 5,36 30,10 7,23 34,89 4,88 -32,50
2015 2,52 2,56 1,59 2,68 4,69 2,91 8,58 3,74 28,52 5,09 36,10 7,14 40,28 6,95 -2,66 5,20 -25,18
2014-2015
Değişim (%) 10 0,79 0,00 3,56 12,99 23,54 33,21 -3,87 6,56
2014-2015 Yılın
Aynı
Ayına Göre
TÜFE Değişimi
7,24 7,55 7,61 7,91 8,09 7,2 6,81 7,14 7,95
Enflasyondan
Arındırılmış
Değişim (%)
2,40 -6,20 -7,00 -4,00 3,90 15,20 24,60 -10,20 -1,30
15-40/664-232
8 / 9

(30) Bu çerçevede, tablodaki verilerden limon fiyatındaki artışın 2015’in ilk dört ayında
enflasyon artışının gerisinde kaldığı, Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında bir önceki
yıla göre enflasyon oranının üzerinde arttığı ve daha sonra Ağustos-Eylül aylarında
fiyatların tekrar düştüğü gözlemlenmektedir.
(31) Gerçekleştirilen yerinde incelemelerde, özellikle Mayıs-Temmuz döneminde, fiyatlarda
yaşanan yükselişin nedeni sorulduğunda; teşebbüs yetkililerinin, stoklanan limonun
her geçen gün birim maliyetinin artması ve stokun gün geçtikçe azalması nedeniyle
sektörde fiyatların her yıl Ağustos’a doğru artış gösterdiğini, bununla beraber 2014
yılında Arjantin’de limon üretiminin az olması dolayısıyla küresel piyasada
karşılanamayan talebin Türkiye limonuna kaydığını, buna ek olarak geçen yıl kış ayının
beklenenden soğuk geçmesi nedeniyle limon ürününün depolama ömrünün azaldığını,
tüm bu etkenlerin birleşimi sonucu ek bir düşüş gösteren limon stoku nedeniyle
fiyatların normalden çok arttığını düşündüklerini ifade ettikleri dosya içeriğinden
anlaşılmıştır.
(32) ABD Tarım Bakanlığı tarafından hazırlanan “Turunçgiller: Dünya Pazarları ve Ticaret”
adlı raporun Haziran 2014 sayısında da, teşebbüs yetkililerinin verdikleri bilgilere
paralel olarak, Arjantin’de kışın sert geçmesi nedeniyle 2014 yılında toplam dünya
üretiminin ve Arjantin’in ihracatının azalacağının beklendiği; takip eden yılda dünya
ticaretinde oluşacak bu boşluğun ise Türkiye tarafından doldurmasının beklendiği ifade
olunmuştur.3
(33) 2015 yılı Türkiye limon ihracatında bahsi geçen türden bir etkinin varlığını sorgulamak
amacıyla 2013-2015 yıllarının ilk yedi ayında gerçekleşen limon ihracat miktarları
karşılaştırılmıştır.
Tablo 4- 2013-2015 Yılları İlk Yedi Ay Gerçekleşen Türkiye Limon İhracatı
Yıl İlk 7 aylık ihracat (Ton)
2013 167.271
2014 172.275
2015 222.500
Kaynak: TÜİK Verileri
(34) İhracat verileri değerlendirildiğinde, teşebbüslerden alınan bilgiler ve ABD Tarım
Bakanlığının öngörüsüne paralel bir şekilde 2015 yılında önceki yıllara göre Türkiye
limonuna yönelik küresel talebin artmış olabileceğinden bahsedilebilecektir. Şöyle ki,
2015 yılının ilk yedi ayında, diğer yıllara kıyasla, ihracatımızda yaklaşık elli bin tonluk
bir artış gerçekleşmiştir. Toplam iç tüketimin yaklaşık yıllık 325 bin ton olduğu kabul
edilirse4 bu miktarın fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturabilecek önemli bir
miktara tekabül ettiği değerlendirilmiştir.
(35) Hasat olmayan yaz ayları döneminde limon fiyatına etki eden en önemli etkenler, elde
kalan stoklanmış limonun miktarı ve birim limona yüklenen maliyettir. Mart ayının
sonuna kadar depolanan limonların birim maliyeti, her geçen ay katlanılan depolama
maliyetinin artmasıyla sürekli yükselmektedir. Yine çürüme yönüyle kaybedilen
limonlar da katlanılan birim başı depolama maliyetinin artmasına neden olmaktadır.
Mayıs-Ağustos arası fiyatlarda görülen artışın, her geçen ay artan maliyetler ve azalan
stok miktarı ile uyumlu olacak şekilde aydan aya sıçramalar şeklinde gerçekleştiği
görülmüştür.


3 ABD Tarım Bakanlığı, “Turunçgiller: Dünya Pazarları ve Ticaret” Raporu, Haziran 2014, s. 3.
4 İç tüketim miktarı, göz ardı edilebilecek düzeyde ithalatın varlığında toplam üretiminden ihracat
rakamının düşülmesi yoluyla tahmin edilmiştir.
15-40/664-232
9 / 9

(36) Stok miktarı temel olarak; mağaralara alınan limon miktarı, mağaralardan ihraç edilen
limon miktarı ve çürüme miktarından etkilenmektedir. Artan stoka rağmen enflasyonun
üzerinde artış gösteren fiyatların, muhtemel bir açıklaması artan ihracattır.
(37) Çürüme miktarına ilişkin olarak ise, görüşülen teşebbüs yetkilileri soğuk geçen kış
nedeniyle geçen yılki ürünlerin dayanıksızlaştığını ve 2015 yılında depolarda
çürümenin daha çok gerçekleştiğini ifade etmişlerdir. İlgili başvuruda da 2015 yılında
hasat zamanı gerçekleşen yoğun yağış nedeniyle depolarda alışılagelmiş oran olan
%10’nun üzerinde bir çürüme gerçekleştiği bilgisi sunulmuştur. Bu durumun, artan
ihracatla birlikte göz önünde bulundurulduğunda, iç piyasaya sunulacak ürün
miktarının diğer yıllara göre daha az olması sonucunu doğurduğu ve fiyatlar üzerinde
yukarı yönlü baskı oluşturduğu değerlendirilmiştir.
(38) Başvuruya konu edilen rekabetin kısıtlandığına ilişkin iddianın, pazarın işleyişi ve temel
ekonomik prensiplerle uyuşmadığı tespit edilmiştir. Bununla beraber iddiaya konu fiyat
artışlarının, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamına girecek teşebbüsler arası bir
anlaşma sonucunda gerçekleşmiş olma ihtimali dikkate alınarak, Türkiye limon
üretiminin yarısından fazlasını gerçekleştiren Mersin ilinde faaliyet gösteren ve
pazarda öncü olarak nitelendirilebilecek üç teşebbüste yapılan yerinde incelemelerde,
fiyat artışlarının teşebbüsler arası bir anlaşmadan kaynaklandığı savını destekleyecek
herhangi bir belgeye ulaşılmamıştır.
(39) Kaldı ki, 2015 yılında Mayıs-Ağustos döneminde fiyatlarda gözlemlenen enflasyon
üzerindeki artışların ise yıl içerisinde ihracata yönelik ek bir talebin oluşması ve
depolarda beklenin üzerinde çürüme gerçekleşmesi sonucunda arz üzerinde oluşan
baskı ile açıklanabileceği kanaatine varılmıştır. Sonuç olarak, piyasadaki fiyat seviyesi
ve diğer uygulamalara bakıldığında limon sektöründe faaliyet gösteren teşebbüsler
arası bir anlaşmanın varlığına yönelik herhangi bir emareye ulaşılamamıştır.
J. SONUÇ
(40) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, 4054 sayılı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca soruşturma açılmamasına OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.




Full & Egal Universal Law Academy