Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 13-46/589-259
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’nin zam yapmasına rağmen zammı bir süre uygulamayarak ve peşin fiyatına çok uzun süre vade yaparak yıkıcı fiyat uygulamak suretiyle hâkim durumunu kötüye kullandığı iddiası
Karar Tarihi: 18.07.2013

1/10

Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2012-3-165 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 13-46/589-259
Karar Tarihi : 18.07.2013
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Kenan TÜRK, Doç. Dr. Mustafa ATEŞ,
İsmail Hakkı KARAKELLE, Reşit GÜRPINAR, Fevzi ÖZKAN
B. RAPORTÖRLER : Osman Tan ÇATALCALI, İbrahim Hilmi KOÇAK
C. BAŞVURUDA
BULUNANLAR : - Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş.
Osman Kavuncu Cad. 7. km 38070 Kocasinan/Kayseri
- Gizlilik Talebi Bulunmaktadır.
- Gizlilik Talebi Bulunmaktadır.
- Gizlilik Talebi Bulunmaktadır.
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : - Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
Mithatpaşa Caddesi No: 14 06100 Yenişehir/Ankara
(1) E. DOSYA KONUSU: Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’nin zam yapmasına rağmen
zammı bir süre uygulamayarak ve peşin fiyatına çok uzun süre vade yaparak
yıkıcı fiyat uygulamak suretiyle hâkim durumunu kötüye kullandığı iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş. (Kayseri Şeker) tarafından
yapılan başvuruda özetle; Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. (Türkşeker)’nin;
- 08.08.2012 tarihinde %7,6 zam yaptığı ancak bu zammı uygulamayarak
22.08.2012’ye kadar zamsız fiyattan 324.000 ton şeker sattığı,
- 01.10.2012 itibarıyla peşin fiyatına 12 ay vadeli satışlara başladığı ve bunun %15-
16 iskontoya tekabül ettiği,
- Her üretim yılı (Ekim ayı) başında stok yeri olmadığı gerekçesiyle peşin fiyatına
yüksek vadeler ile (16-20 ay) satış yaptığı,
- Maliyetinin altındaki bu satışlar ile kamu gücünü kötüye kullandığı
ve kendilerinin de bu uygulamalar nedeniyle zararına satış yapmak zorunda kaldığı
iddia edilmektedir.
Kurum kayıtlarına intikal eden ve gizlilik talebi bulunan başvurularda ise Türkşeker’in
maliyet altında satış yaptığı, kampanya alım dönemi başlar başlamaz 12 ay vade ile
satış yaparak %15’e denk gelen iskonto uyguladığı, bu uygulamadan dolayı Kayseri
Şeker’in sıkıntı yaşaması durumunda Kayseri, Sivas ve Yozgat illerindeki pancar
ekicilerinin pancar ekemez hale geleceği iddia edilmektedir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 1.10.2012 tarih ve 7332 sayı ile intikal eden
başvuru üzerine hazırlanan 1.11.2012 tarih ve 2012-3-165/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu
16.11.2012 tarihli Kurul toplantısında görüşülerek, 12-54/1528-M sayı ile önaraştırma
yapılmasına karar verilmiştir. İlgili karar uyarınca yapılan inceleme üzerine hazırlanan
15.7.2013 tarih ve 2012-3-165/ÖA sayılı Önaraştırma Raporu görüşülerek karara
bağlanmıştır.
13-46/589-259

2/10


(4) H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; önaraştırma konusuna ilişkin olarak
4054 sayılı Kanun’un 41. maddesi uyarınca Türkşeker hakkında soruşturma
açılmasına gerek olmadığı sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Hakkında Önaraştırma Yapılan Taraf: Türkşeker
(5) 25 adet fabrikasıyla sektördeki en büyük teşebbüs olan Türkşeker’in 2012 yılı cirosu
(…..) TL’dir. Teşebbüsün hisselerinin tamamı TC Başbakanlık Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı’na aittir.
I.2. Pazara İlişkin Bilgiler
I.2.1. Genel Olarak Şeker Sektörü ve İlgili Mevzuat
(6) Dünyada tatlandırıcı olarak nitelendirilen ürünlerin büyük bir bölümü kamıştan veya
pancardan elde edilen şeker (sakaroz) ile nişastadan elde edilen şekerden
oluşmaktadır. Şeker kamışından ve pancardan elde edilen şeker birbirinin tam
anlamıyla ikamesidir. Ancak bu iki hammaddenin üretim maliyetleri ve yetiştirildiği
coğrafi alanlar farklılık arz etmektedir. Şeker kamışı havanın daha sıcak olduğu tropik
bölgelerde oldukça düşük maliyetle üretilebilirken, şeker pancarı iklimin daha soğuk
olduğu bölgelerde üretilmektedir. Ülkemizin bulunduğu yakın coğrafyada sadece şeker
pancarı yetiştirilebilmektedir.
(7) Nişasta bazlı şeker (NBŞ) ürünleri ise mısır, patates, buğday, kasava (tapioka) gibi
bitkilerden izole edilen nişastadan elde edilen ve genel olarak glukoz şurubu ve
izoglukoz olmak üzere iki ana türü bulunan karbonhidrat türü şekerlerdir. Ülkemizde
NBŞ, sadece mısırdan üretilmektedir.
(8) 2011-2012 pazarlama yılı1 verilerine göre, dünyada şeker üretiminin %78’i kamıştan,
%22’si ise pancardan elde edilmektedir. Dünya şeker borsa fiyatlarını pancar şekerine
göre düşük maliyetli olan kamış şekeri belirlemektedir. Dünyada kamış yetiştirilmesine
elverişli olmayan ancak pancar yetiştirilebilen bölgelerde şeker, esas olarak yerel
tüketim için üretilmektedir.
(9) Ülkemizde şekere ilişkin temel düzenleme, 19.04.2001 tarih ve 24378 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu (Kanun)’dur. “Amaç”
başlıklı 1. maddede Kanun’un amacının yurt içi talebin yurt içi üretimle karşılanması ve
gerektiğinde ihracata yönelik olarak Türkiye’de şeker rejiminin, şeker üretimindeki usul
ve esaslar ile fiyatlandırmanın, pazarlama şart ve yöntemlerinin düzenlenmesi olduğu;
7. maddede ise bu amacın gerçekleştirilmesi için Şeker Kurumu’nun yetkilendirildiği
ifade edilmektedir.
(10) Şeker Kurumu, Kanun’un 3. maddesi uyarınca, yurt içi şeker talebi ile fabrikaların
işleme ve üretim kapasitelerini göz önünde bulundurarak her yıl şirketlerin A ve B
kotalarını belirlemektedir. Kanun’un 2. maddesine göre A kotası “Yurt içi talebe göre
üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarı”, B kotası “ A
kotasının belli bir oranına tekabül eden ve güvenlik payı için bulundurulmak üzere
üretilen şeker miktarı” ve C kotası ise “A ve B kotaları dışında üretilen ve yurt içinde
pazarlanamayan şeker ile işlenmek üzere ihraç kaydıyla temin edilen ham ve beyaz
şekeri” ifade etmektedir. Yeni fabrika kurulabilmesi veya mevcut fabrikaların
kapasitelerini artırabilmeleri için Şeker Kurulu’ndan izin alınması gerekmektedir.

1 Pazarlama yılı 1 Eylül- 31 Ağustos dönemidir.
13-46/589-259

3/10


(11) Kanun’un şeker arzına ilişkin düzenlemelerin yer aldığı 4. maddesinde şirketlerin iki yıl
üst üste kendilerine tahsis edilen kotanın %90’ının altında bir arz gerçekleştirmeleri
durumunda kota ile arz arasındaki fark kadar kota haklarını kaybedecekleri, şirketlere
tahsis edilen kotaların Şeker Kurulu tarafından belirlenecek sürede kullanılmadığı
takdirde iptal edileceği, kotalar arasındaki transferin zorunlu hallerde ve Şeker
Kurulu’nun izniyle gerçekleşebildiği, şirketlerin bünyelerindeki fabrikalar için tahsis
edilen kotaların Şeker Kurulu’nun izniyle transfer edilebildiği belirtilmektedir.
(12) Kanun’un fiyatlara ilişkin düzenlemelerin yer aldığı 5. maddesinde ise şeker pancarı
alım fiyatının şirketler ile üreticiler ve/veya temsilcileri arasında varılan mutabakata
göre belirleneceği, buna ilişkin usul ve esasların Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından
çıkartılacak yönetmelikle düzenleneceği, şeker satış fiyatlarının şirketler tarafından
serbestçe belirleneceği ifade edilmektedir.
(13) Yukarıda yer verilen açıklamalar çerçevesinde şeker piyasasının işleyişi aşağıdaki
grafikte gösterilmektedir.
Grafik 1 – Pancar Şekeri Piyasasının İşleyişi



(14) Üretim yapmak üzere fabrika kurmak isteyen teşebbüslerin Şeker Kurumu’ndan izin
alma zorunluluğunun bulunması, şeker ithalatı için yüksek sayılabilecek bir vergi
uygulanması, üretim fazlasının yurt içine satılmasının Şeker Kurulu’nun iznine tabi
olması gibi faktörler bir arada düşünüldüğünde, şeker piyasasının yüksek giriş
engellerine sahip olduğunu ifade etmek mümkündür.
I.2.2. Şeker Kurumu’ndan Alınan Pazara İlişkin Bilgiler
(15) 2011/2012 ile 2012/2013 pazarlama yılları için Şeker Kurumu tarafından belirlenen A
ve B kotalarının şirketlere dağılımı ve şirketlerin kapasiteleri Tablo 1’de yer almaktadır.



Tablo 1 - Teşebbüslerin Kapasiteleri ve Kota Dağılımı (ton)
ŞİRKET
2011/12
Pazarlama Yılı
(Ton)
Oran
(%)
2012/13
PazarlamaYılı
(Ton)
Oran
(%)
Kapasite
(Ton) Oran (%)
13-46/589-259

4/10


(16) Tablodan görüldüğü gibi, son iki pazarlama yılında Şeker Kurumu tarafından şirketlere
dağıtılan kota miktarı hemen hemen aynı kalmış ve toplam kota miktarı yurtiçi şeker
üretim kapasitesinin yaklaşık %(…..)’sı oranında gerçekleşmiştir. Diğer yandan
Türkşeker, Kayseri Şeker, Amasya Şeker, Adapazarı Şeker ve Kütahya Şeker için
belirlenen kota miktarının bu şirketlerin yıllık kapasitelerinin altında olduğu; Konya
Şeker, Kayseri Şeker ve Keskinkılıç için belirlenen kota miktarının ise bu şirketlerin
yıllık kapasitelerinin üstünde olduğu görülmektedir.
(17) Aşağıdaki tabloda ise şirketlerin 2011/2012 pazarlama yılı ile 2012/2013 pazarlama
yılının Mart ayına kadar olan yurtiçi şeker satışlarına yer verilmektedir.
Tablo 2- Teşebbüslerin Yurtiçi Şeker Satışları
ŞİRKET 2011/2012 Oran (%) 2012/2013 Mart Oran (%)
TÜRKŞEKER
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
KONYA ŞEKER
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
KAYSERİ ŞEKER
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
KESKİNKILIÇ
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
AMASYA ŞEKER
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
ADAPAZARI ŞEKER
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
KÜTAHYA ŞEKER
MİKTAR (Ton) (…..) (…..) (…..) (…..)
TL (…..) (…..) (…..) (…..)
$ (…..) (…..) (…..) (…..)
GENEL TOPLAM
MİKTAR (Ton) 2.150.930,40 100,00 839.443,90 100,00
TL 4.165.843,70 100,00 1.758.507,40 100,00
$ 2.300.146,80 100,00 979.237,70 100,00
Kaynak: Şeker Kurumu
TÜRKŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KONYA ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KAYSERİ ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KESKİNKILIÇ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AMASYA ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADAPAZARI ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KÜTAHYA ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TOPLAM (…..) 100,00 (…..) 100,00 (…..) 100,00
Kaynak: Şeker Kurumu
13-46/589-259

5/10


(18) Tablo 2 incelendiğinde, 2011/2012 pazarlama döneminde en yüksek satışı
Türkşeker’in gerçekleştirdiği, teşebbüsün satışlarının toplam satışlara oranının miktar
bazında yaklaşık %(…..), toplam hasıla bazında ise yaklaşık %(…..) olduğu
görülmektedir. Türkşeker’den sonra en fazla satış gerçekleştiren Konya Şeker’in
2011/2012 pazarlama dönemindeki payının ise yaklaşık %(…..) olduğu
anlaşılmaktadır.
(19) A kotası şeker fiyatları serbest piyasada arz ve talep koşullarına göre taraflarca
serbestçe belirlenmektedir. Şirketlerin Ocak 2011 ve Mart 2013 arası dönemde A
kotası şekere uyguladıkları fiyatların ortalaması Tablo 3’de gösterilmektedir:
Tablo 3- A Kotası Şekerin Ocak 2011- Mart 2013 Dönemi KDV Hariç Satış Fiyatı Ortalamaları


2011 2012 2013
TL/Ton $/Ton TL/Ton $/Ton TL/Ton $/Ton
Ocak (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Şubat (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Mart (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Nisan (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Mayıs (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Haziran (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Temmuz (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Ağustos (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Eylül (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Ekim (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kasım (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Aralık (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Yıllık Ortalama 1.860 1.110 1.970 1.090 2.100 1.170
Kaynak: Şeker Kurumu
I.3. İlgili Pazar
(20) 4634 sayılı Şeker Kanunu’nda şeker “beyaz şeker (standart, rafine küp ve kristal
şeker), yarı beyaz şeker, rafine şeker, ham şeker ve kahverengi şeker olarak
sınıflandırılan, pancar veya kamıştan üretilen kristallendirilmiş sakaroz ile nişasta
kökenli izoglukoz, likid ya da kurutulmuş halde glukoz şurubu, sakaroz veya invert
şeker veya her ikisinin karışımının suda çözünmesinden meydana gelen şeker çözeltisi
ve invert şeker şurubu ile inülin şurubu” olarak tanımlanmaktadır. Aynı Kanun’un 3.
maddesine göre pazarlanacak şeker miktarı, sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı
ayrı olmak üzere şeker türlerine göre, gerektiğinde dönemsel olarak kotalar ile
belirlenmektedir.
(21) A kotası, yurt içi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker
miktarını, B kotası, A kotasının belli bir oranına tekabül eden ve güvenlik payı için
bulundurulmak üzere üretilen şeker miktarını, C şekeri ise A ve B kotaları dışında
üretilen ve yurt içinde pazarlanamayan şeker ile işlenmek üzere ihraç kaydıyla temin
edilen ham ve beyaz şekeri ifade etmektedir. A kotası şeker serbest piyasada
fiyatlandırılmaktadır. C şekeri fiyatları ise Temmuz 2012’ye kadar Şeker Kurulu
tarafından belirlenirken, bu tarihten sonra şirketler C şekeri satış fiyatlarını Şeker
Kurumu tarafından ilan edilen taban fiyatın altında olmamak kaydıyla kendileri
belirleyebilmektedir. Bu nedenle her ne kadar kalite yönünden herhangi bir fark olmasa
da gerek kullanım amaçları gerekse fiyat farklılıkları, C şekerinin diğer tür şekere göre
farklı bir biçimde değerlendirilmesini gerektirmektedir.
13-46/589-259

6/10


(22) Yukarıda da belirtildiği üzere tatlandırıcılar genel olarak pancar veya kamış bazlı kristal
şeker ve nişasta bazlı şeker olarak ayrılmaktadır. Nişasta bazlı şekerin kotası A kotası
şeker için belirlenen kotanın %10’u kadar belirlenmektedir. Gerek elde edildikleri
hammadde farklılıkları, gerekse farklı kota belirlenme usulleri nedeniyle pancardan
elde edilen şeker ve nişasta bazlı şekerler de benzer şekilde ayrı alt pazarlar olarak
değerlendirilmelidir.
(23) Bununla birlikte değerlendirme bakımından herhangi bir değişiklik yaratmaması
nedeniyle dosya kapsamında ilgili ürün pazarı belirlenmemiştir.
I.4. Değerlendirme
(24) Dosya konusu iddia, Türkşeker’in yıkıcı fiyat uygulamak suretiyle hakim durumunu
kötüye kullandığı iddiasıdır. Bilindiği üzere yıkıcı fiyat uygulamasında ortaya konulması
gereken temel unsurlar;
- Hâkim durumun varlığı,
- Hâkim durumdaki teşebbüsün fiyatlarının maliyetlerinin altında olup olmadığı,
- Hâkim durumdaki teşebbüsün yıkıcı fiyat uygulamadaki amacı,
- Stratejinin başarıyla sonuçlanmasının ardından hasat ihtimalinin var olup
olmadığı
şeklinde sıralanmaktadır. Bu hususlar aşağıda değerlendirilmektedir.
(25) Tablo 2’den de görüldüğü üzere 2011/2012 pazarlama yılında Türkşeker’in pazar payı
%56; en yakın rakibi konumunda olan Konya Şeker’in pazar payı ise %(…..)’dir.
Sektördeki kota uygulaması nedeniyle teşebbüslerin önceki yıllardaki pazar payları da
2011/2012 pazarlama yılındaki pazar paylarına yakın bir şekilde gerçekleşmiştir.
Türkşeker; Amasya Şeker2, Adapazarı Şeker3 ve Kütahya Şeker4’in özelleştirilmesi ile
önemli ölçüde pazar payı kaybetmiştir. Her ne kadar Türkşeker’in pazar payı en yakın
rakibinin yaklaşık 2,5- 3 katı olarak gerçekleşse de, bu pazar payının azami üretim
miktarlarının Şeker Kurulu tarafından firmaların kapasite oranlarına göre
belirlenmesinden kaynaklandığı söylenebilir.
(26) Türkiye’de faaliyet gösteren 7 şeker üreticisi teşebbüsün kapasiteleri ve 2011 ve 2012
yıllarına ilişkin kapasite kullanım oranları (KKO) Tablo 4’de gösterilmektedir.
Tablo 4- Şeker Üreticisi Teşebbüslerin 2011- 2012 Yılları Kapasiteleri ve Üretim Miktarları
2011 2012
FABRİKA ADI
FİİLİ KAPASİTE
TON / YIL
ÜRETİM /
TON
KKO FİİLİ KAPASİTE
TON / YIL
ÜRETİM /
TON
KKO
AFYON (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AĞRI (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ALPULLU (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ANKARA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BOR (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
BURDUR (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ÇARŞAMBA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ÇORUM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

2 2004 yılında özelleştirilmiştir. Rekabet Kurulu’nun 3.6.2004 tarih, 04-40/450-112 sayılı kararı ile söz
konusu işlemin 1998/4 sayılı Tebliğ kapsamında olmayan bir devralma işlemi olduğuna karar verilmiştir.
3 2005 yılında özelleştirilmiştir. Rekabet Kurulu’nun 1.9.2005 tarih, 05-53/810-22 sayılı kararıyla söz
konusu işleme izin verilmiştir.
4 2004 yılında özelleştirilmiştir. Rekabet Kurulu’nun 20.9.2004 tarih, 04-60/858-20 sayılı kararı ile söz
konusu işleme izin verilmiştir.
13-46/589-259

7/10


ELAZIĞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ELBİSTAN (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ERCİŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
EREĞLİ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ERZİNCAN (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ERZURUM (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ESKİŞEHİR (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ILGIN (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KARS (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KASTAMONU (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KIRŞEHİR (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
MALATYA (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
MUŞ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
SUSURLUK (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TURHAL (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
UŞAK (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
YOZGAT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
TÜRKŞEKER
TOPLAM
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADAPAZARI
ŞEKER
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AMASYA
ŞEKER
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KAYSERİ
ŞEKER
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KESKİNKILIÇ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KONYA
ŞEKER
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KÜTAHYA
ŞEKER
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
GENEL
TOPLAM
(…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Alınan Bilgiler

(27) Tablodan görüldüğü üzere sektörün 2012 yılı kapasitesi bir önceki yıl ile aynı seviyede
kalmıştır. Sektöre ilişkin düzenlemeler nedeniyle kapasite kullanımlarında ani ve
beklenmeyen artışlar ancak Şeker Kurulu’nun müdahalesi ile mümkündür.
(28) Şeker üretimi kotalarla belirleniyor olmakla birlikte, şeker fiyatı piyasada
belirlenmektedir. Perakende satış seviyesinde güçlü alıcıların olması şirketler üzerinde
rekabetçi baskı oluşturabilmekte ve şirketlerin fiyatları rekabetçi fiyatların üzerine
çıkarmasına müsaade etmemektedir. Ürünün homojen olması da, şirketleri birbirleriyle
fiyat rekabeti yapmak zorunda bırakmak suretiyle alıcı gücünü artırmaktadır.
(29) Yukarıda da belirtildiği üzere sektörde yasal giriş engelleri bulunmaktadır. Diğer
yandan Türkşeker, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 12.08.2008 tarih ve 2008/50 sayılı
Kararı uyarınca özelleştirilmesi planlanan bir kamu iktisadi teşebbüsü olup, 25 adet
fabrikası coğrafi bazda ayrılarak 6 adet portföy oluşturulmuştur. Önümüzdeki yıllarda
yeni aktörlerin söz konusu portföyleri satın alarak pazara girmesi mümkündür.
(30) Bu açıklamalar ışığında, şeker piyasasının giriş engelleri yüksek ve regüle edilen bir
piyasa olması, aktörlerin üretimlerini artırmakta veya azaltmakta özgür olmamaları,
Türkşeker’in önemli bir pazar payına sahip olmakla birlikte önümüzdeki yıllarda
bölünmek suretiyle özelleştirilmesinin planlanması, ürünün homojen olması ve alıcı
13-46/589-259

8/10


gücü bulunması nedenleriyle Türkşeker’in pazarda hâkim durumda olduğu tespitini
yapmak güçleşmektedir. Bu nedenle bu hususa ilişkin kesin bir yargıya varmaksızın,
Türkşeker’in hâkim durumda olduğu varsayılarak iddia konusu uygulamaların bir ihlal
teşkil edip etmediği incelenecek, ihlal tespit edilmesi halinde ise daha detaylı bir hâkim
durum analizinin gerekli olduğu sonucuna varılacaktır.
(31) Aşağıdaki tabloda teşebbüslerin 2011 ve 2012 yıllarına ilişkin ortalama değişken
maliyetleri (ODM), ortalama toplam maliyetleri (OTM) ve ortalama satış fiyatları (OSF)
karşılaştırılmaktadır.
Tablo 5- Şeker Üreticisi Teşebbüslerin 2011- 2012 Yılları Maliyet ve Satış Fiyatları

2011 2012
ODM
(TL/kg)
OTM
(TL/kg)
OSF
(TL/kg)
ODM
(TL/kg)
OTM
(TL/kg)
OSF
(TL/kg)
TÜRKŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
ADAPAZARI ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
AMASYA ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KAYSERİ ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KESKİNKILIÇ5 (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KONYA ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KÜTAHYA ŞEKER (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Kaynak: Teşebbüslerden Alınan Bilgiler
(32) Tablodan görüldüğü üzere 2011 yılında Kütahya Şeker dışındaki tüm teşebbüslerin,
2012 yılında ise tüm teşebbüslerin maliyetleri Türkşeker’den daha düşüktür. Ayrıca
Türkşeker’in 2011 ile 2012 yıllarında ortalama satış fiyatının hem ortalama toplam
maliyetten hem de ortalama değişken maliyetten yüksek olduğu görülmektedir.
(33) Tablo 6’da ise Türkşeker tarafından 2012 yılında yapılan kampanyalı ve peşin
satışların fabrika bazında dağılımına yer verilmektedir.
Tablo 6- Türkşeker’in 2012 Yılı Peşin ve Kampanyalı Şeker Satışları
2012 TAKVİM YILI PEŞİN VE KAMPANYALI ŞEKER SATIŞ UYGULAMALARI
KRİSTAL ŞEKER KG/TL. UYGULANAN FABRİKALAR TON
İNDİRİMSİZ PEŞİN (…..) TÜMÜ (…..)
* (…..) ton şeker 08/08/2012 - 17/08/2012 tarihleri
arasında satılmıştır.

İNDİRİMSİZ PEŞİN (22/08/2012 - 31/12/2012) (…..) TÜMÜ (…..)
İNDİRİMLİ PEŞİN (%5 İNDİRİM)
(07/03/2012 - 13/03/2012) (…..) BOR (…..)
(19/12/2011 - 07/03/2012) (…..) EREĞLİ (…..)
(14/03/2012 - 21/03/2012) (…..) EREĞLİ (…..)
(01/01/2012 - 31/01/2012) (…..) MUŞ (…..)
(01/02/2011 - 25/03/2012) (…..) ERZURUM (…..)
(26/03/2012 - 06/04/2012) (…..) KASTAMONU (…..)
(…..) KIRŞEHİR (…..)
(…..) TURHAL (…..)
TOPLAM (…..)
İNDİRİMLİ PEŞİN (%5 İNDİRİM)

5 Pancar maliyetlerini sabit maliyetler içerisinde göstermesi nedeniyle Keskinkılıç’ın ortalama değişken
maliyeti diğer şeker üreticisi teşebbüslerden farklılaşmaktadır.
13-46/589-259

9/10


(09/04/2012 - 27/04/2012) (…..) AFYON (…..)
ANKARA (…..)
BURDUR (…..)
ÇARŞAMBA (…..)
ÇORUM (…..)
EREĞLİ (…..)
ERZİNCAN (…..)
ILGIN (…..)
* (Kastamonu: 1.900,900; Çarşamba: 3.294,200 ton) KASTAMONU (…..)
KIRŞEHİR (…..)
TURHAL (…..)
YOZGAT (…..)
TOPLAM (…..)
İNDİRİMLİ PEŞİN (%5 İNDİRİM)
(07/12/2012 - 31/12/2012) (…..) KIRŞEHİR (…..)
İNDİRİMLİ PEŞİN SATIŞLAR TOPLAMI (…..)
İNDİRİMSİZ - VADELİ (11 AY) (…..) KASTAMONU (…..)
İNDİRİMSİZ - VADELİ (12 AY) (…..) TURHAL (…..)
İNDİRİMSİZ - VADELİ (13 AY) (…..) YOZGAT (…..)
(01/10/2012 - 02/11/2012) TOPLAM (…..)
VADELİ SATIŞLAR TOPLAMI (…..)
KAMPANYALI SATIŞLAR TOPLAMI (…..)
İNDİRİMSİZ PEŞİN (…..) ERZURUM (…..)
(22/08/2012 - 31/12/2012) (…..) ERZURUM (…..)
TOPLAM (…..)
İNDİRİMSİZ PEŞİN SATIŞLAR (…..)
İNDİRİMLİ PEŞİN SATIŞLAR (…..)
PEŞİN SATIŞLAR TOPLAMI (…..)
VADELİ ŞEKER SATIŞLARI (…..)
YURTİÇİ SATIŞLAR TOPLAMI (…..)
KAMPANYALI SATIŞLAR TOPLAMI (…..)
(34) Tablodan da görüldüğü üzere Türkşeker tarafından 2012 yılının farklı tarihlerinde farklı
koşullarla şeker satışı gerçekleştirilmiştir. Teşebbüs tarafından verilen bilgilerde yapılan
indirimlerin stoklarda yer alan ürünlerin doğal afet sonucu zayiatı, ürünleri stoklayacak
depolama tesislerinin yetersiz oluşu, kısa vadeli nakit ihtiyacının karşılanması ve
kaçakçılığın önüne geçilmesi gibi gerekçelere dayandığı ifade edilmiştir. Bu çerçevede
dosya konusu iddiaların da Türkşeker’in elindeki stokları 2011/2012 kampanyasının
sonunda eriterek kotasını kaybetmemek6 için uygulamaya koyduğu pazarlama
stratejisinin bir sonucu olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Zira Türkşeker’in 2012 yılının
Temmuz ayındaki stoklarının (…..) ton olduğu, söz konusu kampanya sonucunda
stokların hızla tükendiği görülmüştür.
(35) Türkşeker’in 2012 yılında gerçekleştirdiği bazı indirimli fiyatları 2012 yılında (…..)
(TL/ton) olan OTM’nin altında olmakla birlikte, söz konusu fiyatlar ODM’nin üstündedir.
Bilindiği gibi yıkıcı fiyatlama değerlendirmesinde ODM’nin altındaki fiyatlar yıkıcı,
OTM’ye eşit ya da bundan yüksek fiyatlar ise rekabetçi olarak kabul edilmektedir.

6 Yukarıda belirtildiği gibi Şeker Kanunu’na göre şirketler iki yıl üst üste kendilerine tahsis edilen kotanın
%90’ının altında bir arz gerçekleştirmeleri durumunda kota ile arz arasındaki fark kadar kota haklarını
kaybetmektedir.
13-46/589-259

10/10


Ayrıca söz konusu indirimli satışlar kısa süreli olarak gerçekleşmiş ve Türkşeker’in
toplam satışlarının %(…..)’ini oluşturmuştur. Dosya kapsamında yapılan incelemede,
Türkşeker’in maliyetinin altında satış yapmak suretiyle diğer teşebbüsleri pazar dışına
itme amacını gösteren herhangi bir belgeye de ulaşılamamıştır.
(36) Türkşeker’in rakiplerinden birinin piyasa dışına çıkması durumunda kota artırımlarının
Şeker Kurulu tarafından yapılması nedeniyle hasat ihtimalinin bulunmadığını söylemek
mümkündür.
(37) Ayrıca, Türkşeker’den elde edilen bilgi ve belgelerden, teşebbüsün mevzuat gereği7
zararına satış yapamayacağı, teşebbüsü zarara uğratacak veya üretim maliyetlerinin
altında kalacak bir fiyat belirlenmeyecek şekilde yönetim kurulu kararı ile indirimsiz
peşin, indirimli peşin, indirimsiz vadeli, indirimli vadeli satış usulleri benimseyebileceği
anlaşılmaktadır.
(38) Bu hususlar ışığında dosya konusuna ilişkin olarak soruşturma açılmasına gerek
olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
J. SONUÇ
(39) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, 4054 sayılı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca şikayetin reddi ile soruşturma açılmamasına OYBİRLİĞİ ile karar
verilmiştir.


7 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1. maddesi ve 2012 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programı
Kararının 32. maddesi gereğince Hazine Müsteşarlığınca yayınlanan Uygulamaya İlişkin Usul ve Esaslar
Genelgesi eki 16. maddesi.


Full & Egal Universal Law Academy