Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 12-42/1252-406
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti.'nin lehine tesis edilen intifa hakkını terkin etmeyerek 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği'ni ihlal ettiği iddiası
Karar Tarihi: 28.08.2012

Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2012-1-79 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 12-42/1252-406
Karar Tarihi : 28.08.2012
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : İsmail Hakkı KARAKELLE, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY,
Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR
B. RAPORTÖRLER: Şamil PİŞMAF, Tuğçe KOYUNCU, Başak ARSLAN
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : Hüsem YÖRÜMEZ
Eski Karakol Geçidi 466 Sok. No:1 Bayramyeri/Denizli
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti.
Mutlukent Mah. Angora Blv. 2689 Sok. No:13 Çankaya/Ankara
(1) E. DOSYA KONUSU: Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti.’nin lehine
tesis edilen intifa hakkını terkin etmeyerek 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun ve 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti
Tebliği'ni ihlal ettiği iddiası.
(2) F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 08.06.2012 tarih ve 4822 sayı ile giren
başvuru üzerine hazırlanan, 26.06.2012 tarih ve 2012-1-79/İİ sayılı İlk İnceleme
Raporu’nun görüşülmesi sonucunda önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir. İlgili karar
uyarınca düzenlenen 16.08.2012 tarih ve 2012-1-79/ÖA sayılı Önaraştırma Raporu
görüşülerek karara bağlanmıştır.
(3) G. İDDİALARIN ÖZETİ: Yapılan başvuruda özetle;
- Başvuru sahibinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz üzerindeki akaryakıt istasyonunun
12.12.2006 tarihinde bir yıl süre ile Erdoğan VARLIKER’e ve 08.05.2009 tarihinde 10
yıl süre ile Berpet Akaryakıt Madencilik Kimya Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. (Berpet
Akaryakıt)’ye kiraya verildiği,
- Kira sözleşmeleri doğrultusunda söz konusu taşınmaz üzerinde Termopet Akaryakıt
Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti. (Termopet) lehine 13.03.2007 tarihinden itibaren 10 yıl
süreli intifa hakkı tesis edildiği,
- Termopet’in intifa hakkını terkin etmeyerek 4054 sayılı Kanun’u ihlal ettiği
iddia edilerek gereğinin yapılması talep edilmiştir.
(4) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: ilgili raporda;
- Hüsem YÖRÜMEZ ile Termopet arasında başvuruya konu istasyona ilişkin olarak
imzalanan 13.03.2007 tarihli intifa hakkı kurulmasına ilişkin resmi senet ve Termopet
ile Hüsem YÖRÜMEZ kiracısı Erdoğan VARLIKER-Ensa Petrol arasında imzalanan
26.02.2007 tarihli Akaryakıt Bayilik Sözleşmesi’nden oluşan dikey anlaşmanın
26.02.2012 tarihine kadar 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan muafiyetten yararlanma ve
uygulanma olanağının mevcut olduğu,
- Söz konusu anlaşmaya 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında bireysel
muafiyet de tanınamayacağı,
- Bu nedenle, Kanun’un 9. maddesi uyarınca, taraflara gerekçeli kararın tebliği
tarihinden itibaren altmış gün içinde aralarındaki dikey anlaşmayı sonlandırmaları
12-42/1252-406
2/5
gerektiği, aksi takdirde haklarında 4054 sayılı Kanun çerçevesinde işlem başlatılacağı
yönünde görüş bildirilmesinin uygun olacağı
ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Konu ile İlgili Mevzuat Hükümleri, Danıştay ve Rekabet Kurulu Kararları
(5) 2002/2 sayılı Tebliğ’in 2. maddesinde, üretim ve dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde
faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya hizmetin alımı,
satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalar “dikey anlaşma” olarak
tanımlanmaktadır. Tebliğ’in 3. maddesinde rekabet etmeme yükümlülüğü “alıcının
anlaşma konusu mal veya hizmetlerle rekabet eden mal veya hizmetleri üretmesini,
satın almasını, satmasını ya da yeniden satmasını engelleyen doğrudan veya dolaylı her
türlü yükümlülük” olarak ifade edilmiştir. Tebliğ’in 5(a) maddesinde ise, Tebliğ ile tanınan
muafiyetin anlaşmalarda alıcıya getirilen belirsiz süreli veya süresi beş yılı aşan rekabet
etmeme yükümlülüğüne uygulanmayacağı hükme bağlanmıştır.
(6) Bunun yanında anılan Tebliğ’in 5(a) maddesinin devamında, anlaşmalardaki rekabet
etmeme yükümlülüğüne veya bu yükümlülüğün anlaşmanın asli bir parçası olduğu
hallerde anlaşmanın tamamına yönelik olarak getirilen beş yıllık grup muafiyeti sınırına
ilişkin olarak bir istisnai durum düzenlenmiştir. Söz konusu hüküm, “Alıcının anlaşmaya
dayalı faaliyetlerini sürdürürken kullanacağı tesisin mülkiyeti arazi ile birlikte veya alıcı ile
bağlantısı olmayan üçüncü kişilerden sağlanan bir üst hakkı çerçevesinde sağlayıcıya ait
ise yahut alıcı bu faaliyetini sağlayıcının alıcı ile bağlantısı olmayan üçüncü kişilerden
elde ettiği bir ayni veya şahsi kullanım hakkının konusu olan bir tesiste sürdürecekse,
alıcıya getirilen rekabet etmeme yükümlülüğü, söz konusu tesisin alıcı tarafından
kullanıldığı süreye bağlanabilir; şu kadar ki, rekabet etmeme yükümlülüğü, bu sürenin
beş yılı aşan kısmı bakımından, sadece alıcının söz konusu tesiste yürüteceği faaliyetini
kapsar.” şeklindedir.
(7) 2002/2 sayılı Tebliğ’in açıklanmasına ilişkin Kılavuz’un 39. paragrafında ise, Tebliğ’in 5.
maddesinde dikey anlaşmalardaki rekabet etmeme yükümlülüklerine yönelik olarak
düzenlenen istisna konusunda, “Tebliğ’in 5 inci maddesi ile getirilen bu istisna,
“öncelikle ve özellikle” ilişkinin başlangıcından itibaren üçüncü şahıslardan ayni ya da
şahsi haklar kapsamında taşınmazın kullanma ve/veya yararlanma hakkının alınması ve
bunu müteakiben tesisin bizzat sağlayıcı tarafından işletilmesi ya da
kullanma/yararlanma hakkı veren ile hiçbir bağlantısı olmayan şahıslarla bayilik ilişkisinin
kurulması ile sınırlıdır. Muafiyet kapsamındaki beş yıllık süre dolmadan; faaliyetlerin
sona erdirilmesi, devralma vb. yollarla dikey anlaşmanın taraflarında değişiklik ortaya
çıkması halinde muafiyetten yararlanılabilecek sürenin uzaması söz konusu değildir.”
şeklinde açıklama yer almaktadır.
(8) Söz konusu hüküm ve açıklamalar irdelendiğinde, bahse konu istisnadan yararlanmanın,
öncelikle iki koşuldan birinin varlığına bağlı olduğu görülmektedir. Buna göre alıcı (bayi)
anlaşmaya dayalı faaliyetini; ya doğrudan veya alıcıyla hiçbir bağlantısı olmayan üçüncü
kişilerden sağlanan bir üst hakkı çerçevesinde sağlayıcıya (dağıtıcıya) ait tesis
(akaryakıt istasyonu) üzerinde ya da bizzat sağlayıcı tarafından alıcıyla hiçbir bağlantısı
olmayan üçüncü kişilerden elde edilen bir ayni veya şahsi kullanım hakkına konu bir
tesiste sürdürmelidir.
(9) Bunun yanı sıra anılan Kılavuz’da açıkça belirtildiği gibi, taraflar arasındaki dikey ilişkinin
istisna hükmünden yararlanabilmesi için, söz konusu ilişkinin en baştan itibaren yukarıda
belirtilen koşullara uygun olarak kurulması gerekmektedir. Nitekim Total/Akdağ
dosyasında, Kurul kararına karşı Danıştay 13. Dairesinin E.2006/1604 esas numarasına
kayden açılan dava sonucunda verilen 13.05.2008 tarih ve K.2008/4196 sayılı kararın
gerekçesi, bu değerlendirmeye paralellik göstermektedir. Söz konusu kararda özetle;
12-42/1252-406
3/5
dağıtıcının bayiyle kurmuş olduğu hukuki ilişkinin yani taraflar arasındaki dikey
anlaşmanın temelinin işletme sözleşmesi ve kira sözleşmesi olmak üzere iki sözleşmeye
dayandığı belirtildikten sonra, Yüksek Mahkeme’nin, bayilik sözleşmesi de dahil olmak
üzere anlaşmanın unsurlarında sonradan oluşacak değişikliklerin değil, anlaşmanın en
baştan itibaren 2002/2 sayılı Tebliğ’e uygun olarak kurulup kurulmadığının dikkate
alınması ve değerlendirmenin bu çerçevede yapılması gerektiğine işaret ettiği
görülmektedir.
(10) Bunun yanında konunun akaryakıt sektörü özelinde ayrı bir önemi de bulunmaktadır.
Şöyle ki; akaryakıt sektöründe akaryakıt istasyonu olmaksızın istasyonlu bayilik faaliyeti
yürütülememesi nedeniyle, dağıtım firmalarının ve bayilerin yürüttükleri ticari faaliyet ile
istasyon arasında sıkı bir ilişki söz konusudur. Bu nedenle, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 5.
maddesinde sayılan özel durum bir yana bırakılırsa, beş yıllık rekabet yasağı süresinin
esasen; “bir dağıtıcının bir istasyonu tek seferde yapacağı sözleşmeler yoluyla diğer
dağıtıcıların faaliyetine kapatabileceği üst sınır” olarak yorumlanması gerekmektedir.
(11) Diğer taraftan, Danıştayın ve Kurulumuzun konuyla ilgili olarak daha önce almış olduğu
kararlar ile de sabit olduğu üzere, intifa, tapuya şerh edilmiş kira veya benzeri etkiye
sahip sözleşmeler, bayi üzerindeki rekabet etmeme yükümlülüğünün süresinin 2002/2
sayılı Tebliğ ile düzenlenen beş yıllık üst sınırı fiili olarak aşmasına neden olmaktadır. Bu
bakımdan, bayilik sözleşmeleri ve bunlarla bağlantılı intifa, kira gibi sözleşmelerin,
aralarındaki hukuki ve iktisadi ilişki nedeniyle tek bir anlaşma olarak 2002/2 sayılı
Tebliğ’e uygunluklarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
(12) Bu çerçevede Kurulumuzun akaryakıt sektöründe dağıtım şirketleri ile bayileri arasında
yapılan dikey anlaşmalara ilişkin olarak daha önce almış olduğu kararlar uyarınca,
18.09.2005 tarihinden önce yapılan ve bu tarih itibarıyla kalan süresi beş yılı aşan dikey
anlaşmaların, 18.09.2010 tarihine kadar 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup
muafiyetinden yararlanma olanağı bulunmaktadır. 18.09.2005 tarihinden sonra yapılan
dikey anlaşmalar ise yapıldıkları tarihten itibaren beş yıl süreyle 2002/2 sayılı Tebliğ ile
düzenlenen grup muafiyeti kapsamındadır.
I.2. Taraflar Arasındaki Dikey İlişkiye Yönelik Bulgular
(13) Konuyla ilgili olarak Termopet tarafından gönderilen 01.08.2012 tarihli yazıda özetle;
- Dosya konusu akaryakıt istasyonunun, ilk olarak 26.02.2007 tarihinden itibaren beş yıl
süreli Bayilik Sözleşmesi’ne istinaden Erdoğan VARLIKER-Ensa Petrol tarafından
işletildiği, bu süreç içinde ise söz konusu istasyon üzerinde, istasyon maliki Hüsem
YÖRÜMEZ tarafından 13.03.2007 tarihinde 10 yıl süreli intifa hakkı tesis edildiği,
- Beş yıllık sürenin bitiminden önce söz konusu tesisin Berpet Akaryakıt’a devredilmesi
sebebi ile Ensa Petrol’ün kendi talebi üzerine 12.06.2009 tarihli EPDK kararı ile
lisansının iptal edildiği,
- Söz konusu istasyonun yeni şirket Berpet Akaryakıt’a devri ile birlikte taraflar arasında
25.05.2009 tarihinde beş yıl süreli Bayilik Sözleşmesi imzalandığı ve söz konusu
sözleşmenin 25.05.2012 tarihinde beş yıl süre ile yenilendiği, bu süreç içinde taraflar
arasında herhangi bir husumet olmadığı, ancak nedeni anlaşılmamakla beraber
istasyon maliki Hüsem YÖRÜMEZ tarafından Termopet’e 21.03.2012 tarihinde Denizli
I. Noterliği tarafından gönderilen ihtarname ile intifanın kaldırılmasının istendiği,
- Berpet Akaryakıt ile imzalanan 25.05.2009 tarihli sözleşme her ne kadar grup
muafiyetinde yer almasa da zaten 25.05.2012 tarihinde beş yıl süreyle yenilendiği,
- Berpet Akaryakıt sadece işletici olup müvekkili şirket kayıtlarında halen istasyon
sahibi olarak 3. şahıs olan Hüsem YÖRÜMEZ’in göründüğü, bayilerin ise kendisiyle
bir bağlantısının (akrabalık gibi) bulunmadığı,
ifade edilmiştir.
12-42/1252-406
4/5
I.3. Değerlendirme
(14) Dosyadaki bilgilerden; Erdoğan VARLIKER-Ensa Petrol ile Termopet arasında
imzalanan 26.02.2007 tarihli Akaryakıt Bayilik Sözleşmesi’nin 2. maddesi ile bayi üzerine
Termopet ürünleri ile rekabet etmeme yükümlülüğü getirilmektedir. Söz konusu
yükümlülüğün süresinin tespitinde ise, gerek bayilik sözleşmeleri, gerekse intifa hakkı
süresinin dikkate alınması gerekmektedir. Termopet lehine 10 yıl süre ile intifa hakkı
tesis edilmesine ilişkin 13.03.2007 tarihli resmi senet dikkate alındığında Erdoğan
VARLIKER-Ensa Petrol ile Termopet arasındaki dikey anlaşmanın 10 yıl süreli olarak
yapıldığı anlaşılmaktadır.
(15) Öte yandan, intifa hakkı tesis eden Hüsem YÖRÜMEZ ile bayilik sözleşmesinin tarafı
olan Erdoğan VARLIKER-Ensa Petrol farklı teşebbüsler olduğundan, dikey ilişkinin
2002/2 sayılı Tebliğ’in 5. maddesinin (a) bendinde düzenlenen istisna kapsamına girip
girmeyeceğinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Yukarıda da yer verildiği üzere, bir
anlaşmanın Tebliğ’in 5. maddesinin (a) bendi kapsamında değerlendirilebilmesi için
dağıtım şirketinin (sağlayıcı) ilgili akaryakıt istasyonuna ilişkin ayni veya şahsi hakkını
doğrudan malikten alması ve daha sonra bu istasyonu malik ile bağlantısı olmayan
başka bir şahsa işlettirmesi şartı aranmaktadır. Bu bakımdan, bayinin özellikle
sağlayıcıdan önce ilgili istasyon üzerinde ayni veya şahsi bir hakka sahip olması halinde,
daha sonra sağlayıcıya ayni veya şahsi hakkı veren üçüncü kişi (malik) ile bağlantılı
olduğu kabul edilmekte ve bu tür sözleşmeler istisna kapsamında
değerlendirilmemektedir.
(16) Taraflar arasında düzenlenen sözleşmelerin tamamı incelendiğinde; Hüsem YÖRÜMEZ
tarafından Termopet lehine intifa hakkı tesisine ilişkin 13.03.2007 tarihli resmi senedin
imzalanmasından önce, Hüsem YÖRÜMEZ ile Erdoğan VARLIKER arasında
12.12.2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bir kira sözleşmesinin düzenlendiği
görülmektedir. Esasen yalnızca kira akdinin varlığı dahi malik ile işleten (bayi) arasında
bir bağlantı bulunduğu şeklinde değerlendirilebilir. Kaldı ki, somut olayda istasyon
üzerinde işleten Erdoğan VARLIKER lehine tesis edilen kira hakkı, Termopet lehine tesis
edilen intifa hakkından da önce tarihlidir. Nitekim taşınmaza ilişkin kira bedelinin işleten
(bayi) tarafından intifa hakkı sahibi Termopet yerine malik Hüsem YÖRÜMEZ’e
ödenmesi de yine taraflar (malik ve işleten) arasındaki bağlantının somut bir
göstergesidir.
(17) Sayılan tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde, taraflar arasında 26.02.2007 tarihli
Akaryakıt Bayilik Sözleşmesi ile bununla bağlantılı 13.03.2007 tarihli intifa hakkından
oluşan dikey anlaşmanın 26.02.2012 tarihine kadar 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup
muafiyetinden yararlandığı, bu tarihten itibaren grup muafiyeti kapsamı dışında kaldığı
değerlendirilmektedir.
(18) Öte yandan beş yıllık sürenin bitiminden önce söz konusu tesisin Berpet Akaryakıt’a
devredilmesi de bu sonucu değiştirmemektedir. Zira yukarıda yer verilen Tebliğ’in
açıklanmasına ilişkin Kılavuz’un 39. paragrafına göre muafiyet kapsamındaki beş yıllık
süre dolmadan; faaliyetlerin sona erdirilmesi, devralma vb. yollarla dikey anlaşmanın
taraflarında değişiklik ortaya çıkması halinde muafiyetten yararlanılabilecek sürenin
uzaması söz konusu olmayacaktır.
(19) Dikey anlaşmalarda yer alan rekabet etmeme yükümlülüklerine Tebliğ ile getirilen beş
yıllık sürenin üzerinde bir süre için muafiyet tanınması, yukarıda açıklanan Tebliğ’in 5(a)
maddesinde yer alan istisna hükmü hariç olmak üzere, ancak ve ancak çok istisnai
hallerde makul görülebilir. Kurulumuz tarafından akaryakıt sektöründeki dikey
anlaşmalara bireysel muafiyet verilebilmesinin şartları 25.02.2010 tarihli ve 10-19/229-87
sayılı Delta Akaryakıt Ticaret A.Ş. ve 18.03.2010 tarih ve 10-24/338-122 sayılı Total Oil
Türkiye A.Ş. kararlarıyla belirlenmiş, söz konusu kararlardan sonraki tarihli muhtelif
kararlarda da benzer nitelikteki anlaşmalara bireysel muafiyet tanınmıştır. Anılan
12-42/1252-406
5/5
kararlarda; dikey anlaşmaların, daha önce üzerinde hiçbir gerçek ve/veya tüzel kişi
tarafından akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış arsalar/araziler üzerinde kurulmuş yeni
akaryakıt istasyonlarına ilişkin olmaları ve akaryakıt istasyonlarına özgü yatırımların
dağıtıcı tarafından üstleniliyor olması dikkate alınarak, bayilerin beşinci yılın sonunda,
dağıtım firması tarafından üstlenilen ilişkiye özgü yatırımın varsa kalan süreye tekabül
eden bedelini ödeyerek anlaşmaları sona erdirebilmeleri konusunda tarafların
anlaşmaları koşuluyla, 10 yıla kadar muafiyet tanınmasına karar verilmiştir.
(20) Konuyu inceleyen raportörlerce Termopet’e gönderilen bilgi isteme yazısında, anılan
istasyonun üzerinde daha önce akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış arsa/arazi üzerinde
kurulmuş ve yatırımları Termopet tarafından karşılanmış yeni istasyon olup olmadığına
ilişkin bilgi talep edilmiş, ancak gönderilen cevabi yazıda bu soruya ilişkin olarak bir
açıklama yapılmamıştır. Bu çerçevede yukarıda anılan Kurulumuz kararlarındaki
koşulları sağlamadığı anlaşılan dosya konusu dikey anlaşma bakımından 2002/2 sayılı
Tebliğ ile öngörülen sınırı aşan süreler için bireysel muafiyet tanınmasının da mümkün
olmadığı kanaatine varılmıştır.
J. SONUÇ
(21) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre;
- Hüsem YÖRÜMEZ ile Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti. arasında
başvuruya konu istasyona ilişkin olarak imzalanan 13.03.2007 tarihli intifa hakkı
kurulmasına ilişkin resmi senet ve Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti. ile
Hüsem YÖRÜMEZ kiracısı Erdoğan VARLIKER-ENSA PETROL arasında imzalanan
26.02.2007 tarihli Akaryakıt Bayilik Sözleşmesinden oluşan dikey anlaşmanın
26.02.2012 tarihine kadar 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan muafiyetten yararlanma ve
uygulanma olanağı bulunduğuna,
- Söz konusu anlaşmaya 4054 sayılı Kanun'un 5. maddesi kapsamında bireysel
muafiyet de tanınamayacağına,
- Bu nedenle, 4054 sayılı Kanun'un 9. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, taraflara
gerekçeli kararın tebliği tarihinden itibaren altmış gün içinde aralarındaki dikey
anlaşmayı sonlandırmaları gerektiği, aksi takdirde haklarında 4054 sayılı Kanun
çerçevesinde işlem başlatılacağı yönünde görüş bildirilmesini teminen Başkanlığın
görevlendirilmesine
OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.



Full & Egal Universal Law Academy