Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 17-22/344-154
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: Mobil Oil Türk A.Ş. ile distribütörler arasında akdedilen Madeni Yağlar Distribütörlük Sözleşmesi’ne muafiyet verilmesi talebi
Karar Tarihi: 13.07.2017

Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2017-1-11 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 17-22/344-154
Karar Tarihi : 13.07.2017
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN,
Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER: Zeynep ŞENGÖREN ÖZCAN, Abdullah ATEŞ, Zekeriya TURAN
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : - Mobil Oil Türk A.Ş.
Temsilcisi: Av. Fatma Hediye ÜSTÜNDAĞ
Kozyatağı Sahrayıcedit Mahallesi Halk Sokak Pakpen Plaza
No:40-44 Kadıköy/İSTANBUL
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILANLAR : - Mobil Oil Türk A.Ş.
Temsilcisi: Av. Fatma Hediye ÜSTÜNDAĞ
Kozyatağı Sahrayıcedit Mahallesi Halk Sokak Pakpen Plaza
No:40-44 Kadıköy/İSTANBUL
- Bayraktarlar Akaryakıt Petrol Ürünleri İnşaat Ticaret ve Sanayi
Ltd. Şti.
Dere Mahallesi Lüleburgaz Caddesi No:43 Pınarhisar
KIRKLARELİ
- Özyılmaz Petrol Ürünleri Pazarlama Nakliyat ve Ticaret A.Ş.
Başakşehir Banu Evleri İnci Villaları No:13 Başakşehir
İSTANBUL
- Seçpet Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.
Velibab Mahallesi Timurhan Sokak No:3/1 Pendik İSTANBUL
- Yaşar Petrol Ürünleri Oto San. Tic. Ltd. Şti.
D-100 Karayolu Üzeri Cumhuriyet Mh. No:126 Merkez DÜZCE
- Makyağsan Makina ve Yağ Sanayi ve Pazarlama Ltd. Şti.
Yeni Yalova Yolu 14. km İnallar Plaza Arkası Çeşmebaşı Mah.
15. Cd. No: 25 Ovaakça 16335 Osmangazi BURSA
- Uğurlar Madeni Yağlar Mermer Nakliyat San. ve Tic. A.Ş.
Toptancılar Birliği 106 Ada D Blok No:2 Döşemealtı ANTALYA
- UD Petrol San. Tic. A.Ş.
Yeşiloba Mah. 46257 Sok. Yetsan Sanayi Sitesi No:3/AA
Seyhan/ADANA
- MAPA Petrol Ürünleri Ticaret ve Sanayi A.Ş.
Osman Kavuncu Mahallesi Gazibey Geçici Sokak No:8
Melikgazi KAYSERİ
- Erser Petrol Yan Ürünleri Kimyevi Mad. Ltd. Şti.
Yeni Mahalle Aşık Veysel Bulvarı 5. Bina No:67/B İçkapı No:
63 Melikgazi KAYSERİ
- Günsel Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti.
Kaymaklı Mah. Anadolu Cad. No:230 TRABZON
17-22/344-154
2/18

- Yağsan Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Ltd. Şti.
Büsan Özel O.S.B. 3. Sk. No:32 Karatay KONYA
(1) E. DOSYA KONUSU: Mobil Oil Türk A.Ş. ile distribütörler arasında akdedilen
Madeni Yağlar Distribütörlük Sözleşmesi’ne muafiyet verilmesi talebi.
(2) F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 03.04.2016 tarihinde intikal eden başvuru ve
başvuru hakkında Kurum kayıtlarına en son 22.05.2017 tarihinde giren bilgiler üzerine
hazırlanan 30.06.2017 tarihli ve 2017-1-11/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek
karara bağlanmıştır.
(3) G. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; Mobil Oil Türk A.Ş. (MOTAŞ) ile distribütörler
arasında akdedilen “Madeni Yağlar Distribütörlük Sözleşmesi” (Sözleşme) ve eklerinin
2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (2002/2 sayılı Tebliğ) ile
sağlanan grup muafiyetinden yararlandığı, distribütörler arasında akdedilen
Taahhütname’nin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı
Kanun) 4. maddesi kapsamında olduğu, dolayısıyla menfi tespit belgesi alamayacağı,
ayrıca 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan şartları karşılamaması sebebiyle
Taahhütname’ye bireysel muafiyet verilemeyeceği ifade edilmektedir.
H. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
H.1. İşlem Tarafları
H.1.1. MOTAŞ
(4) MOTAŞ, madeni yağ üretimi, ithalatı, ihracatı, ihrakiye satışı ile bu ürünlerin doğrudan
ve distribütörler vasıtası ile ülke içi pazarlaması ve satışı faaliyetlerinde bulunmaktadır.
Şirket ayrıca, 2015 yılında ExxonMobil Petroleum&Chemical BVBA’nın petrokimya
ürünlerinin satış ve pazarlaması faaliyetleri kapsamında acenteliğini almış olup,
acentelik faaliyetleri karşılığında komisyon geliri elde etmektedir. Bu faaliyetler
çerçevesinde MOTAŞ’ın Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan alınmış madeni yağ
lisansı ile yine aynı kurumdan alınmış olan ihrakiye teslim lisansı bulunmaktadır.
MOTAŞ’ın sermayesinin %100’ü Esso Italiana S.r.l.’in (ESSO ITALIANA) elinde
bulunmaktadır. ESSO ITALIANA’nın nihai ana şirketi ve dolayısıyla MOTAŞ’ı dolaylı
olarak kontrol eden şirket ise Exxon Mobil Corporation’dır.
H.1.2. Distribütörler ve Müşterileri
(5) Bildirim konusu Sözleşme çerçevesinde alıcı konumunda bulunan distribütörlerin her
biri petrol ürünleri ve madeni yağ dağıtım şirketi olarak kurulmuş olup madeni yağlarla
ilgili faaliyetlerini kendi dağıtım tesisleri, ekipmanları, araç ve personelini kullanarak
sürdüreceklerdir. MOTAŞ, madeni yağların ülke içine satış ve pazarlama faaliyetlerini
söz konusu distribütörler vasıtası ile gerçekleştirecektir. Bildirim konusu Sözleşme’ye
taraf olan ve ilgili pazarda yer alan1 11 distribütörün ticaret unvanlarına aşağıda yer
verilmiştir:
- Bayraktarlar Akaryakıt Petrol Ürünleri İnşaat Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti
(BAYRAKTARLAR)
- Özyılmaz Petrol Ürünleri Pazarlama Nakliyat ve Ticaret A.Ş. (ÖZYILMAZ)
- Seçpet Petrol Ürünleri San. Ve Tic. Ltd. Şti. (SEÇPET)
- Yaşar Petrol Ürünleri Oto San. Tic. Ltd. Şti. (YAŞAR PETROL)
- Makyağsan Makina ve Yağ Sanayi ve Pazarlama Ltd. Şti. (MAKYAĞSAN)

1 MOTAŞ ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yer alan bir distribütör arasında da ilgili Sözleşme
akdedilecektir.
17-22/344-154
3/18

- Uğurlar Madeni Yağlar Mermer Nakliyat San. ve Tic. A.Ş. (UĞURLAR)
- UD Petrol San. Tic. A.Ş. (UD PETROL)
- MAPA Petrol Ürünleri Ticaret v e Sanayi A.Ş. (MAPA)
- Erser Petrol Yan Ürünleri Kimyevi M ad. Ltd. Şti. (ERSER)
- Günsel Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti. (GÜNSEL PETROL)
- Yağsan Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Ltd. Şti. (YAĞSAN)
H.2. İlgili Pazar
H.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(6) Muafiyet tanınması talep edilen Sözleşme ile distribütörler Esso, Mobil ve/veya
ExxonMobil markası altında üretilen motor yağı, motosiklet yağı, makine yağları, dişli
yağları, deniz tipi dıştan takma motor yağı, gaz motoru yağları, dişli yağları,
şanzıman/transmisyon yağları gibi oto grubu madeni yağlar ile soğutma/kesme yağları,
sirkülasyon yağları, kompresör yağları, elektrik yalıtım yağlar, dişli yağları, gaz motoru
yağları, türbin yağları, kağıt makinesi yağları, hidrolik yağlar gibi endüstriyel grubu
madeni yağların dağıtımını yapacaklardır. Dolayısıyla anlaşmanın otomobil grubu
araçlar ile otobüs, tır, kamyon, traktör,bgv maden araçları gibi ağır vasıta sınıfına giren
araçlar ve iş makinelerinde kullanılan “oto grubu madeni yağları” ve “endüstriyel grubu
madeni yağları” kapsadığı anlaşılmaktadır. Anlaşmadan etkilenmesi muhtemel pazarlar
dikkate alınarak ve daha önceki Kurul kararları ile uyumlu olacak şekilde ilgili ürün
pazarı otomotiv madeni yağları ve endüstriyel madeni yağları içerecek şekilde “madeni
yağlar” olarak tanımlanmıştır.
H.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(7) Sözleşme konusu madeni yağlar, sahip olunan dağıtım kanalları ve servisler
aracılığıyla tüm Türkiye’ye satılmakta ve böylelikle rekabet koşulları ülke genelinde
homojen bir görünüm arz etmektedir. Bu nedenle, ilgili coğrafi pazar “Türkiye” olarak
tanımlanmıştır.
H.3. Değerlendirme
H.3.1. Bildirime Konu Sözleşme
(8) Bildirim konusu Sözleşme MOTAŞ tarafından ithal edilen, imal edilen, satılan ve
pazarlanan madeni yağ ürünlerinin Türkiye genelinde dağıtımına yönelik tedarikini,
satın alımını ve yeniden satımını konu edinmektedir. Sözleşme’nin eki olarak
tasarlanan “Pazarlama Destek Sözleşmesi” MOTAŞ’ın distribütöre sağladığı finansal
destek karşılığında distribütörün hak ve yükümlülüklerini düzenlemekte; “Distribütör
Primi” ise distribütörlerin belli hedefleri tutturmaları karşılığında alacakları primlerin
esaslarını belirlemektedir.
17-22/344-154
4/18

(9) Sözleşme’nin 1.2. maddesinde, “Distribütör, işbu Sözleşmeye bağlı olarak, Özel/Telif
Hakkında Tabii Markalar2 altında tanımlanmış ve tespit edilmiş olan bir Ürün ve
Hizmet/Servis grubunun satın alınmasını, tanıtım ve reklamının yapılmasını,
pazarlanmasını, satılmasını ve dağıtımının yapılmasını kabul etmektedir” ifadesi yer
almaktadır. Sözleşme’nin “Ürün ve Hizmetler” başlıklı 1.5. maddesinde ise “Distribütör,
Ek Belge A’da ve Ayrıntılı Ürün/ Hizmet Teklif Paketinde ayrıntılı olarak tanımlanan
Ürünlerin ve Hizmetlerin Münhasır Faaliyet Alanı içinde aktif olarak tanıtılması ve
satışlarının en üst seviyeye yükseltilmesi için iyi niyet çerçevesinde hareket etmek
suretiyle azami gayret ve çabasını göstermekle yükümlüdür.” ifadelerine yer
verilmektedir. Bahse konu Ek Belge A’da ürünler “PVL, CVL ve Endüstriyel” ürünler
olarak üçe ayrılmıştır. PVL ürün grubunda otomotiv transmisyon sıvıları, motor yağı,
motosiklet yağı, makine ve dişli yağları, yağlama hizmetleri; CVL ürün grubunda gaz
motoru yağları, dişli yağları, şanzıman /transmisyon yağları, hidrolik yağlar, demiryolu
yağları da dahil diğer yağlayıcılar; Endüstriyel ürünler grubunda ise soğutma/kesme
yağları, sirkülasyon yağları, dişli yağları, elektrik yalıtım yağları, türbin yağları gibi
madeni yağlar yer almaktadır.
(10) Anılan maddelerden Sözleşme’nin, MOTAŞ markası altında pazarlanan madeni
yağların, münhasır dağıtım sistemi ilkeleri çerçevesinde belirlenen distribütörler
vasıtası ile dağıtımının gerçekleştirilmesini amaçladığı anlaşılmaktadır. Bu çerçevede,
distribütörlere münhasır bölge tahsis edilmesini düzenleyen Sözleşme’nin “Atama”
başlıklı 1.1. maddesi aşağıdaki hükümleri içermektedir:
“İşbu belge vasıtasıyla Distribütör işbu Sözleşmede yer alan ve tanımlanan
kayıt ve şartlara tabi olarak Ürünlerin ve Hizmetlerin dağıtımını yapmak üzere
EK C’de belirtilen Münhasır Faaliyet Alanı ve Distribütör Münhasır Müşterileri
açısından münhasır nitelikte bir distribütör olarak atanmaktadır. Distribütör, işbu
Sözleşme ile bağlantılı olarak ve yine işbu Sözleşmede bundan sonraki
maddelerde belirtileceği şekilde kendisini, MOTAŞ’a veya Bağlı Şirketlerine ait
markaları taşıyan Ürünlerin ve/veya Hizmetlerin/Servislerin işbu Sözleşme
tahtında kendisine hasredilmiş Münhasır Faaliyet Alanındaki ve Distribütör
Münhasır Müşterileri açısından münhasır distribütörü olarak tanıtma ve takdim
etme yetkisine sahip bulunmaktadır.”

2 Aynı Sözleşme’nin 1.0 Tanımlar başlıklı maddesinde "Esso ve/ veya Mobil Markalı", "Esso ve/veya
Mobil Markalı" ve "ExxonMobil madeni yağ ürünleri”nin, MOTAŞ veya bağlı şirketlerinin veya
iştiraklerinin kendisine özgü markalarını taşıyan veya anılan markalar altında satılan ürün/hizmet-
servisleri ifade ettiği belirtilmiştir.
17-22/344-154
5/18

(11) Söz konusu madde ile getirilen bölge münhasırlığının yanı sıra MOTAŞ, kendi satış
yapacağı münhasır bir müşteri grubu da tayin etmiştir. Her bir dağıtıcının kendisine
ayrılan münhasır bölge ve müşteri grubu dışına yapacakları aktif satışlar
sınırlandırılmaktadır. Münhasırlığa ilişkin söz konusu düzenlemeler ile aktif satış yasağı
Sözleşme’nin “Hakların Mahfuz Tutulması” başlıklı 1.3. maddesinde şu şekilde yer
almaktadır
“Yükümlülükler: Distribütör, Münhasır Faaliyet Alanı içinde, Ek Belge A’da ve
Ayrıntılı Ürün/ Hizmet Teklif Paketinde ayrıntılı olarak tanımlanan Ürünlerin ve
Hizmetlerin aktif olarak tanıtılması ve satışlarının en üst seviyeye yükseltilmesi
için iyi niyet çerçevesinde hareket etmek suretiyle azami gayret ve çabasını
göstermekle yükümlüdür. Distribütör kendisinin birinci önceliğinin Ürünlerin ve
Hizmetlerin/Servislerin satışlarının rakip diğer tüm madeni yağ ürünleri ve
hizmetleri karşısında en üst seviyeye çıkartılması olduğunu kabul etmekte ve
onaylamakta ve bu yönde azami çaba göstereceğini taahhüt etmektedir. İşbu
Sözleşme, Distribütöre, Münhasır Faaliyet Alanında Ürünlerin ve/veya
Hizmetlerin/Servislerin aktif olarak tanıtımının ve/veya dağıtımının yapılması
konusunda münhasır bir hak ve yetki tanımaktadır. Ek C’de MOTAŞ Münhasır
Müşterileri olarak belirlenmiş kategoride yer alan müşterilere Ürün ve Hizmet
satışını münhasıran MOTAŞ gerçekleştirecek olup, Distribütör, MOTAŞ
Mühnasır Müşterileri’nden herhangi birisine hiçbir koşul altında aktif tanıtım,
pazarlama yahut satış yapmayacağını kabul ve taahhüt eder. MOTAŞ, MOTAŞ
Münhasır Müşterileri’ne doğrudan satış yapamaması durumunda söz konusu
satışın yapılması için ilgili MOTAŞ Münhasır Müşterisini, MOTAŞ Münhasır
Müşterisinin faaliyet gösterdiği alanda münhasıran MOTAŞ distribütörü olarak
faaliyet gösteren distribütöre yönlendirebilir. Her halükarda, Distribütör, kendi
Münhasır Faaliyet Alanı dışında yer alan ve başka bir distribütörün Münhasır
Faaliyet Alanında bulunan veya MOTAŞ Münhasır Müşterileri arasında yer alan
müşterilere hiçbir koşul altında aktif tanıtım ve satış gerçekleştirmeyeceğini de
kabul ve taahhüt eder.”
(12) Ayrıca Sözleşme’nin “Distribütörün Pazarlama ve İş Faaliyetlerine Yönelik
Yükümlülükleri” başlıklı 4.1. maddesinde distribütörün münhasır faaliyet alanı içerisinde
MOTAŞ ürünlerinin aktif satış, tanıtım ve pazarlaması faaliyetlerini diğer tüm rakip
madeni yağlar ve hizmetlere karşı öncelikli olarak yürüteceği, diğer bölgelere aktif satış
yapmayacağı belirtilmekte, aktif satış sınırlamasının ihlali halinde (…..)
düzenlenmektedir. MOTAŞ münhasır müşterileri Ek Belge C’de sayılmış ve bu
müşteriler hariç olmak üzere, distribütörün aktif satış yapacağı münhasır faaliyet
alanları şu şekilde belirlenmiştir:
- BAYRAKTARLAR: Edirne – Kırklareli – Tekirdağ
- ÖZYILMAZ: İstanbul Avrupa Yakası
- SEÇPET: İstanbul Anadolu Yakası – Gebze
- YAŞAR PETROL: Kocaeli (Gebze hariç) – Sakarya – Bolu – Zonguldak – Bartın
– Kastamonu – Sinop
- MAKYAĞSAN: Bursa – Yalova - Bilecik – Eskişehir – Kütahya - Balıkesir –
Çanakkale - İzmir – Manisa – Uşak –Afyon - Aydın – Denizli – Muğla
- UĞURLAR: Antalya – Burdur – Isparta
- UD PETROL: İçel – Adana – Osmaniye – Hatay – Gaziantep – Kilis -
Kahramanmaraş - Şanlıurfa – Adıyaman
- MAPA: Ankara – Kırıkkale – Kırşehir – Nevşehir – Niğde – Çankırı – Çorum -
Amasya – Samsun – Tokat – Yozgat – Sivas – Kayseri
17-22/344-154
6/18

- ERSER: Malatya – Elazığ – Erzincan – Tunceli – Bingöl – Muş – Erzurum -
Kars – Ardahan – Iğdır - Ağrı – Van – Bitlis – Siirt – Hakkari – Şırnak - Siirt –
Batman – Mardin – Diyarbakır
- GÜNSEL PETROL: Ordu – Giresun – Bayburt – Gümüşhane - Trabzon – Rize
– Artvin
- YAĞSAN: Konya – Karaman – Aksaray
(13) Ayrıca Sözleşme’nin 4.1. maddesinin (iv) bendinde pasif satışlar için bölge içine
uygulanandan daha avantajlı koşullar uygulanamayacağı öngörülmektedir. Anılan
madde ile getirilen düzenlemeye aşağıda aynen yer verilmiştir:
“iv. Distribütör, Ürün ve Hizmetlere yönelik olarak taleplerin en doğru şekilde
tahlil edilerek anlaşılması, en uygun şekilde karşılanması ve Ürün ve Hizmetlerin
satışının piyasada bulunan diğer markalı ürünler karşısında geliştirilmesi amacı
ile kendisine işbu Sözleşme Ek C ile Münhasır Faaliyet Alanı ve Distribütör
Münhasır Müşterilerinin tahsis edildiğini anlar ve kabul eder. Bu amaca uygun
olarak Distribütör, Münhasır Faaliyet Alanı içinde mümkün olan en uygun tedarik
koşulları ile aktif satış yapmayı taahhüt eder. Bu nedenle Distribütör, Münhasır
Faaliyet Alanında gerçekleştirdiği satışların tabi olduğu tedarik koşullarının
Münhasır Faaliyet Alanı dışındaki bölgelerden gelen benzer miktardaki ürün
taleplerini karşıladığı durumlarda (pasif satış) Ürün ve Hizmetlere uyguladığı
tedarik koşullarından daha dezavantajlı olmamasını sağlamayı kabul ve taahhüt
eder.”
(14) Aynı maddenin (vi) bendinde ise Sözleşme’deki hükümlerin hiçbir şekilde münhasır
faaliyet alanı dışında faaliyet gösteren veya distribütörün münhasır müşterileri arasında
yer almayan alıcılardan gelecek talepleri karşılamak sureti ile cereyan edecek pasif
satışları sınırlandırmadığı ve böylesi bir sınırlandırmaya yahut yasaklamaya mahal
verecek şekilde yorumlanamayacağı ifade edilmiştir. Ayrıca, Sözleşme’nin “Pasif
Satışların Kısıtlanmaması” başlıklı 1.8. maddesinde, “İşbu Sözleşmede yer alan hiçbir
hüküm Distribütör’ün Münhasır Faaliyet Alanı dışında yahut MOTAŞ Münhasır
Müşterilerine pasif satış yapma hakkını kısıtlayacak şekilde bir anlam içermemekte
olup işbu Sözleşmenin hiçbir hükmü bu şekilde yorumlanamaz.” şeklindeki hükme yer
verilmiştir.
(15) Bildirime konu Sözleşme ile ayrıca distribütöre çeşitli alım yükümlülükleri de
getirilmektedir. Sözleşme’nin “Satın Alma Yükümlülüğü” başlıklı 2.1. maddesi ile
distribütöre getirilmiş olan alımlarının tonaj olarak (…..) MOTAŞ’tan yapma şartı şu
şekilde ifade edilmiştir:
“(…) MOTAŞ herhangi bir başka şekilde olabileceğini onaylamadığı sürece, işbu
Sözleşme ve/veya Prim Anlaşması ve/veya Pazarlama Destek Sözleşmesi
kapsamında MOTAŞ’ın Distribütöre sağladığı nakdi kredi ve/veya ekipman
desteği gibi yatırımların geri dönüşünün sağlanması amacıyla, Distribütör belirli
bir takvim yılı için MOTAŞ ile beraber kararlaştırılan hedef prim tonajının en az
yüzde (…..) kadar Ürün satın alacaktır. Distribütör, Ürünlerin dağıtımının
yapılması için gerekli olan stok seviyelerinin makul olduğunu kabul etmektedir.”
17-22/344-154
7/18

(16) Sözleşme’nin 4.1. maddesinin (vii) bendinde ise MOTAŞ ürünlerinin satışının o yıl
içerisinde distribütörün cirosunun (…..) oluşturması gerektiği düzenlenmektedir. Anılan
madde hükmü şu şekildedir:
“vii. İşbu Sözleşme ve/veya Prim Anlaşması ve/veya Pazarlama Destek
Sözleşmesi kapsamında MOTAŞ’ın Distribütör’e sağladığı destek, nakdi kredi
ve/veya ekipman desteği gibi yatırımların geri dönüşünün sağlanması amacıyla,
Ürünlerin her bir Sözleşme yılı içerisindeki satışları Distribütör’ün o Sözleşme yılı
içerisinde gerçekleştireceği toplam satışlarının ciro olarak (…..) teşkil edecektir.
Distribütör, Ürünlere ve Hizmetlere diğer tüm rakip madeni yağlar ve hizmetlere
karşı öncelik tanımak suretiyle Ürünlerin ve Hizmetlerin tanıtılması ve Münhasır
Faaliyet Alanı içindeki aktif satışlarının maksimize edilmesi için iyi niyet
çerçevesinde azami gayretini göstermekle yükümlü bulunmaktadır.”
(17) İlaveten Pazarlama Destek Sözleşmesi’nin 3. maddesinde “Müşteri, işbu Sözleşme’nin
Süresi boyunca, Ürünleri münhasıran MOTAŞ’tan satın alacağını ve MOTAŞ dışında
üçüncü bir kişi tarafından üretilen/tedarik edilen, Ürünler ile aynı/benzer nitelikte ya da
muadili başka ürünler satmamayı, satın almamayı, kullanmamayı, üretmemeyi taahhüt
eder” hükmüne yer verilmiştir.
(18) Sözleşme’nin “Fiyatlandırma” başlıklı 4.7. maddesi uyarınca, “Distribütör, kendi
fiyatlarının, ödeme koşullarının, fiyatlandırma politikalarının, kredi ve indirim
politikalarının tespit edilmesinden münhasıran sorumludur. MOTAŞ, Distribütöre
fiyatlandırma, ödeme koşulları, fiyatlandırma politikaları, kredi ve indirim politikaları ile
ilgili olarak zaman zaman bağlayıcı nitelikte olmayan tavsiyelerde bulunabilir. Bununla
birlikte, Distribütör, MOTAŞ tarafından verilen tavsiye ve yapılan önerileri kabul etmek
ve uygulamakla yükümlü değildir.”.
(19) Bildirime konu Sözleşme ile MOTAŞ’ın distribütörler üzerindeki denetim hakları da
düzenlenmektedir. Sözleşme’nin “Denetleme Hakkı” başlıklı 13.7. maddesinde;
MOTAŞ’ın distribütörün ilgili tesislerini, ekipmanını ve denetlenmiş olsun veya olmasın
herhangi bir ortamda saklanmakta olan kayıt ve defterlerini denetleme ve inceleme
hakkına sahip olduğu, sadece sözleşme konusu ürün ve/veya hizmetlere ilişkin olarak,
12 aylık her bir dönem içerisinde en fazla iki kere, distribütör tarafından satılan her bir
ürün ve/veya hizmet bakımından, müşteriler, satılan miktar, fiyat, şart ve koşullar ile her
bir müşteriye satılan miktar, satış sıklığı ve satılma süresi, raf ömrü, ürünlerin stok
durumu ve şartlarını distribütörün kayıtları üzerinden denetleme hakkına sahip
olacağını, yine 12 aylık her bir dönem içerisinde en fazla iki kereye mahsus olmak
üzere distribütör tarafından satılan sözleşme konusu her bir ürün ve/veya hizmet
bakımından müşteri, satılan miktar, fiyat, şart ve koşullara dair bilgileri toplu halde en
az bir yıl geriye dönük bilgileri içerecek surette distribütörün kayıtları üzerinden
denetleme hakkına sahip olacağı düzenlenmiştir.
17-22/344-154
8/18

(20) Sözleşme’nin “Sözleşmenin Süresi” başlıklı 1.4. maddesi, Sözleşme’nin yürürlüğe
girme tarihinden itibaren 18 ayın sonunda sona ereceğini, MOTAŞ’ın takdir ve
değerlendirme hakkı münhasıran kendisine ait olmak üzere, her bir sona erme tarihi
itibariyle bir yılı aşmayacak sürelerle Sözleşme’nin süresini geçici olarak
uzatabileceğini, bununla birlikte Sözleşme’nin süresinin hiçbir surette toplam süre
olarak beş yılı aşacak şekilde uzatılamayacağını düzenlemektedir. Ayrıca, Pazarlama
Destek Sözleşmesi’nin 9. maddesi uyarınca “İşbu Sözleşme, Distribütörlük
Sözleşmesinin eki olup, onunla birlikte yorumlanacak ve onun tüm hüküm ve
koşullarına tabi olacaktır. Söz konusu Distribütörlük Sözleşmesi’nin sona erme tarihinin
işbu Sözleşme’nin sona erme tarihinden daha önce olması halinde, Taraflar,
Distribütörlük Sözleşmesi’nin süresini işbu Sözleşme sona erene kadar, ancak
Distribütörlük Sözleşmesi’nin esas başlangıç tarihinden itibaren beş (5) yıldan fazla
olmamak üzere uzatacakları hususunda mutabıktırlar. İşbu Sözleşme hiçbir şekilde
Distribütörlük Sözleşmesinin süresinin beş (5) yılı aşmasını gerektirmez.”
(21) Söz konusu Sözleşme ve eklerinin yanı sıra, distribütörlerin münhasır faaliyet alanı ve
münhasır müşterileri dışında kalan alıcılara aktif satış yasağının Sözleşme’de
öngörüldüğü şekilde uygulanmasını sağlamak üzere distribütörler arasında karşılıklı
taahhüt imzalanacaktır. Distribütörler arası imzalanacak olan bahse konu
Taahhütname üç maddeden oluşmaktadır ve anılan maddeler şöyledir:
“1. Şirketimiz ve Mobil Oil Türk A.Ş. ("MOTAŞ") arasında imzalanan [ve tarihinde
yürürlüğe girecek olan] Madeni Yağ Distribütörlük Sözleşmesi ("Sözleşme")
çerçevesinde işbu Taahhütnamenin ekinde Ek I3 uyarınca belirlenen Münhasır
Faaliyet Bölgeleri, Distribütör Münhasır Müşterileri ve MOTAŞ Münhasır
Müşterileri tanımları çerçevesinde getirilen ayrımları anladığımızı; Ek I
çerçevesinde MOTAŞ ile Sözleşme metnini imzalayan her bir distribütöre aktif
satış ve pazarlama çalışmalarını yürütmek üzere bir "Münhasır Faaliyet Alanı" ve
"Distribütör Münhasır Müşterileri" tanımlanmış olduğunu ve yapılan bu tanımları
kabul ettiğimizi beyan ederiz.
2. Tarafı olduğumuz Sözleşme'nin 4.1 (a) maddesine istinaden, Sözleşme'nin
ekindeki Ek C'de yer alan tanımlar uyarınca şirketimize tahsis edilen Münhasır
Faaliyet Alanı ile Distribütör Münhasır Müşterileri dışında MOTAŞ ile Madeni Yağ
Distribütörlük Sözleşmesi imzalamış bulunan diğer distribütörlerine tahsis edilmiş
diğer Münhasır Faaliyet Alanları'nda kurulu yahut faaliyet gösteren, yahut bu
distribütörlere hasredilmiş Distribütör Münhasır Müşterileri ile MOTAŞ Münhasır
Müşterileri olarak tanımlanan alıcılara aktif olarak satış ve pazarlama faaliyeti
gerçekleştirmeyeceğimizi işbu Taahhütname çerçevesinde aşağıda imzası
bulunan taraflar nezdinde kabul ve taahhüt ederiz.
3. İşbu Taahhütname ekleri ile birlikte; Sözleşme'nin yürürlük süresi boyunca
bağlayıcı olacak, Sözleşmenin sona erdiği tarih itibari ile ise Şirketimize ilişkin
olarak herhangi bir bağlayıcılığı kalmayacaktır.”

3 Ek I, Sözleşmede yer alan Ek Belge C ile aynı içeriğe sahiptir.
17-22/344-154
9/18

H.3.2. 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi Çerçevesinde Yapılan Değerlendirme
(22) Bildirime konu Sözleşme; üretim ve dağıtım zincirinin farklı aşamalarındaki teşebbüsler
arasında belli bir ürünün alımı, satımı ve yeniden satımı amacıyla imzalanmış dikey
nitelikte bir anlaşmadır. Sözleşme’nin tarafı olan distribütörlere bölge kısıtlaması
getirilmesinin yanı sıra belirlenen bölge içinde/dışında ve müşteri grupları haricinde aktif
satışların sınırlanması, alımların tamamının sağlayıcıdan gerçekleştirilmesi gibi 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olan hükümler içermektedir.
(23) Distribütörler arasında imzalanan Taahhütname ise rakipler arası yatay bir anlaşma
niteliği taşımakta ve distribütörlerin karşılıklı olarak birbirlerinin münhasır faaliyet
bölgelerine aktif satış yapmasını yasaklamaktadır. Dolayısıyla 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında olan söz konusu Taahhütname’ye menfi tespit belgesi verilmesi
mümkün değildir.
H.3.3. Bildirme Konu Sözleşme’nin 2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki
Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği Kapsamında Değerlendirilmesi
(24) 2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti
Tebliği’nin (2017/3 sayılı Tebliğ) Kapsam başlıklı 2. maddesi uyarınca yeni motorlu
taşıtların, bunların yedek parçalarının ya da tamir ve bakım hizmetlerinin alımı, satımı
veya yeniden satımı konulu dikey anlaşmalar, dikey sınırlamalar içermeleri halinde bu
Tebliğ’de düzenlenen koşullara uymak kaydıyla, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesindeki
yasaklamadan Kanun’un 5. maddesinin üçüncü fıkrasına dayanılarak grup olarak muaf
tutulmuştur.
(25) Anılan Tebliğ’de motorlu taşıt "karayollarında kullanım amaçlı, üç veya daha fazla
tekerlekli kendinden tahrikli aracı"; yedek parça ise "bir motorlu taşıtın parçalarını
değiştirmek amacıyla motorlu taşıtın üzerine veya içine takılabilen, yakıt hariç olmak
üzere, motorlu taşıtın kullanımı için gerekli olan yağlar gibi ürünlerin de dâhil olduğu
mallar" olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla 2017/3 sayılı Tebliğ’de yer alan yedek parça
tanımından hareketle, motorlu taşıtın kullanımı için gerekli olan yağların Tebliğ
kapsamında olduğu görülmektedir. Bununla birlikte madeni yağlar, bir motorlu taşıtın
bakım onarımında kullanılabileceği gibi, makine-teçhizat, inşaat gibi alanlarda da
kullanılabilmektedir. Bu tür parçaların hangi hallerde söz konusu Tebliğ kapsamında
yedek parça kabul edileceği 2017/3 Sayılı Tebliğin Açıklanmasına Dair Kılavuz’un “3.
Tanımlar” başlıklı maddesinin (h) bendinde şu şekilde açıklanmıştır:
“Motorlu taşıtların bakımında, onarımında ve parçalarının yenilenmesinde
kullanılan ve motorlu taşıtlara özel olan ürünler yedek parça kapsamına
girmektedir. Ancak bu nitelikteki parçalar arasında olan yağ ve boya gibi ürünler
bir motorlu taşıtın parçalarını değiştirmek amacıyla taşıtın içine veya üzerine
uygulanabildikleri gibi, Tebliğ kapsamında motorlu taşıt olarak kabul edilmeyen
motosiklet, traktör gibi taşıt tiplerine de uygulanabilmekte ya da inşaat gibi
tamamen farklı alanlarda da kullanılabilmektedir. Farklı amaçlarla kullanılabilen
bu nitelikteki ürünlerin yalnızca, bir motorlu taşıtın içine ya da üzerine
uygulanabileceklerinin genel olarak kabul edildiği hallerde bu malların dağıtımına
ilişkin dikey anlaşmaların Tebliğ kapsamına girdiği kabul edilmiştir. Bu nedenle,
ancak alıcı motorlu taşıtların bakımı ve onarımı sektöründe faaliyet gösteriyorsa
ya da bu sektöre mal sağlıyorsa söz konusu dikey anlaşmalar 2017/3 sayılı
Tebliğ kapsamına girecektir.
Örneğin yukarıda değinilen durum dikkate alınarak, boyaların ya da yağların
akaryakıt istasyonlarına ya da süpermarketlere satışını konu alan anlaşmalar
17-22/344-154
10/18

Tebliğ kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu tür anlaşmalar, şartları sağlamaları
halinde 2002/2 sayılı Tebliğ ile sağlanan grup muafiyetinden yararlanabilirler.
Buna karşın, örneğin yağ üreticilerinin/ithalatçılarının distribütörleri ile yaptıkları
otomotiv yağlarının dağıtımını içeren, distribütörlerin ise servislerle yaptıkları
otomotiv yağlarının dağıtımını konu edinen anlaşmalar 2017/3 sayılı Tebliğ
kapsamında yer almaktadır.”
(26) Bu çerçevede motor yağlarının yedek parça tanımı kapsamında olması nedeniyle, bu
türden ürünlerin dağıtımına ilişkin anlaşmaların 2017/3 sayılı Tebliğ kapsamında
olduğu; buna karşın anlaşmaya konu motor yağının hangi tip araçta ve ne amaçla
kullanılacağı konusunda makul belirlilik bulunmaması hâlinde ilgili ürünlerin 2002/2
sayılı Tebliğ kapsamında ele alınacağı anlaşılmaktadır4.
(27) Bildirime konu Sözleşme’ye bakıldığında, Sözleşme’nin otomotiv grubu yağlarının ve
endüstriyel yağların dağıtımına ilişkin olarak yapıldığı görülmektedir. Bu ürünlerden
endüstriyel yağlar motorlu taşıt sınıfına girmeyen araçlarda, aktarma parçalarında,
fabrika tipi tesislerin makinelerinde, dişlilerde kullanılmaktadır. Öte yandan otomotiv
grubu yağlarının, motorlu taşıtlarda kullanılan madeni yağların yanı sıra motosiklet,
traktör, deniz araçları (yatlar), maden araçları, ağır iş makineleri gibi araçlarda da
kullanıldığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, otomotiv grubu madeni yağların, sadece
motorlu taşıt sektöründe değil, bunun yanı sıra, motosiklet ve traktör gibi 2017/3 sayılı
Tebliğ’in motorlu taşıt tanımına girmeyen araçlarda ve endüstrilerde de
kullanılabileceği anlaşılmaktadır. Bu noktada, alıcının müşterilerinin söz konusu
ürünleri motorlu taşıtların bakım onarımı amacıyla alıp almadığının incelenmesi
gerekmektedir. Yukarıda yer verilen distribütörlerin satış yapacağı müşterileri grupları
Sözleşme Ek Belge C’de sayılmıştır. Bu müşteri grupları arasında otomotiv grubu
madeni yağları yedek parça olarak kullanabilecek tamirhaneler, yağ değiştirme
servislerinin yanında filo şirketleri, yakıt istasyonları gibi motorlu taşıt onarım
sektöründe faaliyet göstermeyen teşebbüslerin de olduğu görülmektedir. Dolayısıyla
distribütörlerin anlaşma konusu ürünleri motorlu taşıt onarım sektörüne sağlaması
yönünde bir belirlilik bulunmamaktadır. Bu nedenle, Sözleşme konusu madeni yağların
yalnızca bir motorlu taşıtın içine ya da üzerine uygulanacağının genel olarak kabul
edilemeyeceği anlaşıldığından bildirim konusu Sözleşme 2017/3 sayılı Tebliğ’in
kapsamında olmayıp, 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında değerlendirilmelidir.
H.3.4. Sözleşme’nin 2002/2 sayılı Grup Muafiyeti Tebliği Kapsamında
Değerlendirilmesi
(28) 2002/2 sayılı Tebliğ’in “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde dikey anlaşmalar “Üretim veya
dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs
arasında belirli mal veya hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan
anlaşmalar” şeklinde tanımlanmaktadır. Mevcut bildirimde muafiyet verilmesi talep
edilen Sözleşme, MOTAŞ ile distribütörleri arasında "Esso ve/veya Mobil” markalı,
"Esso ve/veya Mobil” markalı ve "ExxonMobil madeni yağ” ürünlerinin yeniden
satılmasına ilişkindir. Dolayısıyla, bildirim konusu Sözleşme 2002/2 sayılı Tebliğ
anlamında bir dikey anlaşmadır.

4 Kurul’un 24.4.2007 tarih, 07-34/345-125 ve 07-34/346-126 sayılı; 22.04.2010 tarihli, 10-33/530-189
sayılı ve 05.02.2015 tarihli, 15-06/70-28 sayılı kararlarında da benzer değerlendirmelere yer verilmiştir.
17-22/344-154
11/18

(29) 2002/2 sayılı Tebliğ ile sağlanan muafiyet, sağlayıcının dikey anlaşma konusu mal
veya hizmetleri sağladığı ilgili pazardaki pazar payının %40’ı aşmaması durumunda
uygulanmaktadır. MOTAŞ’ın Türkiye’de madeni yağ pazarında alt kırılımlarıyla birlikte
son üç yıla ilişkin pazar paylarına aşağıdaki tabloda yer verilmektedir.
Tablo 1: MOTAŞ‘ın Türkiye’deki Faaliyetlerinden Elde Ettiği Pazar Payı (%)
Madeni Yağ Grubu
Değer Bazında Hacim Bazında
2014 2015 2016 2014 2015 2016
Binek Oto Grubu Madeni Yağları (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Ticari Oto Grubu Madeni Yağları (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Endüstriyel Oto Grubu Madeni
Yağları (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
Madeni Yağlar (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(30) Bu itibarla sağlayıcının ilgili ürün pazarındaki pazar payı 2002/2 sayılı Tebliğ’de
belirtilen %40 eşiğini aşmadığı için Sözleşme 2002/2 sayılı Tebliğ çerçevesinde ve bu
Tebliğ’in 4. ve 5. maddeleri bakımından değerlendirilmelidir.
(31) 2002/2 sayılı Tebliğ’de yer verilen ağır kısıtlamalardan ilki alıcının kendi satış fiyatını
belirleme serbestisinin engellenmesidir. Bununla birlikte, Tebliğ’de taraflardan herhangi
birinin baskısı veya teşvik etmesi sonucu sabit veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi
koşuluyla, sağlayıcının azami satış fiyatını belirlemesi veya satış fiyatını tavsiye
etmesinin mümkün olduğu ifade edilmiştir. Yukarıda ayrıntılarına yer verildiği üzere
Sözleşme’nin “Fiyatlandırma” başlıklı 4.7. maddesinde distribütörün fiyatlandırma
politikasını tamamen kendisinin belirleyeceği, MOTAŞ’ın zaman zaman bağlayıcı
nitelikte olmayan tavsiyelerde bulunabileceği ancak distribütörün, MOTAŞ tarafından
verilen tavsiye ve yapılan önerileri kabul etmek ve uygulamakla yükümlü olmadığı
belirtilmiştir. Dolayısıyla, anılan maddede yer verilen tavsiye niteliğindeki satış fiyatının
Tebliğ hükümleri ile uyumlu olduğu görülmektedir.
(32) 2002/2 sayılı Tebliğ’in 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre; “…alıcının
sözleşme konusu mal veya hizmetleri satacağı bölge veya müşterilere ilişkin
kısıtlamalar getirilmesi” anlaşmayı grup muafiyeti dışına çıkaran diğer bir ağır
sınırlamadır. Bununla birlikte, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 4. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendinde bu kısıtlamanın dört istisnası öngörülmüştür. Söz konusu bentte yer alan ilk
istisna “Alıcının müşterilerince yapılacak satışları kapsamaması kaydıyla, sağlayıcı
tarafından kendisine veya bir alıcıya tahsis edilmiş münhasır bir bölgeye ya da
münhasır müşteri grubuna yapılacak aktif satışların kısıtlanması”dır. Yukarıda yer
verilen Tebliğ hükmünden anlaşılacağı üzere, münhasır bir bölge tespiti söz konusu
ise, bu münhasır bölgeye diğer bölgelerden aktif satış yapılması yasaklanabilmektedir.
Diğer bölge veya müşteri grubuna yapılacak pasif satışların kısıtlanması ise anlaşmayı
grup muafiyeti kapsamı dışına çıkartan bir ihlal olarak değerlendirilmektedir.
17-22/344-154
12/18

(33) Yukarıda yer verilen Sözleşme hükümlerinden anlaşıldığı üzere, Sözleşme ile her bir
distribütöre bir münhasır bölge atanmakta; distribütör söz konusu münhasır bölgede,
MOTAŞ’ın münhasır müşteri grubu haricindeki tüm müşterilere aktif satış yapabilmekte,
bununla birlikte distribütörün diğer bölgelere yapacağı aktif satışlar kısıtlanmaktadır.
Sözleşmenin 1.3 (a) ve 4.1. maddelerinden MOTAŞ’in yetkili satıcılarının her birine
münhasır bir bölge tayin ettiği, yetkili satıcıların her birinin bir diğer yetkili satıcıya
tahsis edilen bölgeye aktif satış yapamayacağı ancak pasif satışa yönelik bir
yasaklama bulunmadığı ve hatta Sözleşme’nin 1.8. maddesinde, yetkili satıcının
münhasır faaliyet alanı dışında yahut MOTAŞ münhasır müşterilerine pasif satış
yapma hakkının kısıtlanmayacağının düzenlendiği görülmektedir.
(34) Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz’un (Kılavuz) 25. paragrafında da ifade edildiği üzere
alıcıların satış yaptığı bölge veya müşteri grubunun münhasır olarak değerlendirilmesi
için, o bölge veya müşteri grubuna sadece tek bir alıcının veya sadece sağlayıcının
kendisinin aktif olarak satış yapıyor olması gerekmektedir. Başka bir ifadeyle, belirli bir
bölgeye veya müşteri grubuna aktif olarak satış yapan teşebbüs sayısı iki veya daha
fazla ise o bölge veya müşteri grubu artık münhasır değildir. Sözleşmenin 1.1.
maddesinde, MOTAŞ’ın distribütörü, belirlenen faaliyet alanı içerisinde münhasır
nitelikte bir distribütör olarak atadığı ifade edilmiştir. İlaveten Sözleşmenin Ek Belge C
bölümünde münhasır faaliyet alanı ve distribütör münhasır müşterileri belirlenmiş ve
aynı sınırlar dahiline birden fazla teşebbüsün atanmasına olanak vermeyen şehir
dağılımı teşebbüs bazında belirtilmiştir.
(35) Ek Belge C uyarınca bölge münhasırlığının yanı sıra MOTAŞ’ın belli müşteri gruplarına
ise sadece kendisinin satış yapabileceğinin düzenlendiği görülmektedir. Bir başka
deyişle, bölge münhasırlığının yanı sıra münhasır müşteri gruplarının oluşturulduğu
anlaşılmaktadır. Örneğin, nihai kullanıcı niteliğinde olmayan ve yıllık ortalama alımları
50 ton üzerinde olan alıcılar, yetkili servisler, ilk dolum yapan otomotiv üreticileri, araç
sayısı 50’den fazla olan filolar, enerji santralleri, çimento, cam, lastik petrol ve doğalgaz
üreticileri, petrol rafineleri, MOTAŞ’ın münhasır müşteri grubunu oluşturmaktadır.
Kılavuz’un 21. maddesinde sağlayıcıların, müşterileri, alıcılar arasında aynı anda hem
bölgesel hem de müşteri tipi olarak bölmesinin mümkün olduğu belirtilmiş ve ilaç
üreticisi bir teşebbüsün her ildeki hastane ve eczanelere farklı dağıtıcılar ataması,
bölge ve müşteri paylaşımının eşzamanlı uygulamasına örnek olarak verilmiştir.
Mevcut durumda da madeni yağ alıcıları hem müşteri hem de bölge münhasırlığı
içerecek şekilde belli distribütörler ve MOTAŞ’ın kendisi arasında bölüştürülmüştür. Bu
bakımdan Sözleşme ile öngörülen bölge ve müşteri münhasırlığının ve her bir
distribütörün kendisine tanınan bölge ve müşteri grubu dışındaki müşterilere yapacağı
aktif satışın kısıtlanmasının 2002/2 sayılı Tebliğ ile sağlanan muafiyet kapsamında
olduğu değerlendirilmektedir.
17-22/344-154
13/18

(36) Bununla birlikte, Sözleşme’nin 4.1. maddesinin (iv) bendinde getirilen düzenlemenin
ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Söz konusu Sözleşme maddesine göre
distribütör, münhasır faaliyet alanı içinde mümkün olan en uygun tedarik koşulları ile
aktif satış yapmayı ve bu nedenle distribütör, münhasır faaliyet alanında
gerçekleştirdiği satışların tabi olduğu tedarik koşullarının münhasır faaliyet alanı
dışındaki bölgelerden gelen benzer miktardaki ürün taleplerini karşıladığı durumlarda
(pasif satış) ürün ve hizmetlere uyguladığı tedarik koşullarından daha dezavantajlı
olmamasını sağlamayı kabul ve taahhüt etmektedir. Bildirim formunda söz konusu
hükmün “en çok kayrılan müşteri” (most favored nation-MFN) hükümlerine benzediği
ancak burada kayrılanın distribütörün müşterileri olduğu, hükmün amacının ise
distribütörün kendisine ayrılan bölgede en uygun tedarik koşullarını müşterilerine
sunması olduğu ifade edilmiştir.
(37) MFN koşulu, esas olarak bir sağlayıcının müşterisine bir başka müşteriye daha
avantajlı şartlar sunmayacağını taahhüt etmesini ifade etmektedir5. MFN koşulları,
markanın korunması, bedavacılık probleminin önlenmesi, ticari ilişkiye özgü yatırımların
teşvik edilmesi, işlem maliyetlerini azaltılması gibi rekabet üzerinde olumlu etkiler
yaratırken, pazarda fiyat katılığının oluşması, işbirliğinin kolaylaşması, giriş engellerinin
oluşması gibi anti-rekabetçi etkiler de ortaya çıkarabilmektedirler. Özellikle MFN
koşulunu getiren tarafın pazar gücüne sahip olması durumunda, söz konusu anti-
rekabetçi etkilerin pazardaki rekabeti sınırlaması daha muhtemel hale gelmektedir.
Bununla birlikte, MFN koşullarında, alıcı taraf çoğunlukla son kullanıcı olmamakta ve
bu koşullar dikey ilişkideki iki teşebbüs arasında kararlaştırılmaktadır. İşbu dosya
kapsamında ele alınan Sözleşme’de yer alan hüküm ise yine bir dikey anlaşmada
ortaya konulmakla birlikte, bu ilişkide anlaşma tarafı teşebbüsler en çok kayrılan
müşteri konumunda değildir. Sözleşme ile ortaya konan hüküm ile MOTAŞ’ın ya da
distribütörlerden herhangi birinin kendisine en iyi şartın sunulması öngörülememekte,
distribütörün en iyi şartı kendi bölgesindeki müşterilere bir başka deyişle nihai
kullanıcılara sunması kararlaştırılmaktadır. Bu haliyle söz konusu hüküm aslında
münhasır dağıtım sisteminin amaçlarından olan bayi faaliyetlerinin kendilerine atanan
münhasır bölgeye odaklanması ve münhasır bölgeye yatırım yapılmasının bir başka
ifadesidir. Bu nedenle, bahse konu hükmün tam olarak bir MFN şartı olmadığı, bu
hüküm nedeniyle rakip sağlayıcıların veya distribütörlerin pazardan dışlanması veya
hükmün pazardaki bir fiyat işbirliğinin kolaylaştırıcı unsuru olmasının mümkün olmadığı
değerlendirilmektedir.
(38) Bununla birlikte işbu dosya bakımından söz konusu hükmün yarattığı rekabetçi endişe
bayinin pasif satışlar bakımından yapacağı indirim güdüsünün azalmasıdır. Zira söz
konusu hüküm, pasif satışlar bakımından yapılan bir indirimin veya sağlanan avantajlı
ödeme koşullarının aynı zamanda münhasır faaliyet bölgesi bakımından da
uygulanmasını gerektirmektedir. Bu noktada, diğer bir münhasır tedarik bölgesinden
kendi isteği ile başka bir distribütörden alım yapmak isteyen müşteriler (pasif satış) ile
karşılıklı pazarlık süreci sonucunda belirlenecek olan ticaret koşullarının tedarik
bölgesinde uygulananlardan daha avantajlı olması durumunda distribütör söz konusu
indirimi kendi bölgesindeki müşterilere de uygulamak durumunda kalacaktır. Tek bir
müşteri bakımından uygulanabilir olan indirimlerin çok daha büyük bir müşteri kitlesine
de uygulanmasının gerekmesi, distribütörün pasif satışlar bakımından fiyat indirme
güdüsünü azaltma ve fiyat katılığına yol açma potansiyeli taşımaktadır.

5 Konuyla ilgili detaylı bilgi için ADIYAMAN, H. (2017) “Rekabet Hukukunda Fiyat Parite Anlaşmaları: En
Çok Kayrılan Ülke/Müşteri Koşulu”, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi, Yayın No. 328.
17-22/344-154
14/18

(39) MOTAŞ, 20.04.2017 tarihli cevabı yazısında bu hükmün gerekçelerini açıklamıştır.
MOTAŞ ürünlerinin Türkiye pazarında elde ettikleri pazar payının son on yıldaki
gelişimine bakıldığında yaklaşık %(…..)’lerden %(…..)'lar seviyesine gerilediği,
MOTAŞ'ın mevcut dağıtım modelinin etkinsiz olduğu ve yatay rekabette MOTAŞ'ı
hedeflerine taşıyamadığı belirtilmiştir. MOTAŞ, Sözleşme’nin 4.1. maddesinin (iv)
bendiyle distribütörlerinin kendilerine tahsis edilen bölgelerde uzmanlaşmalarını
beklemekte ve bu beklentinin bir devamı olarak distribütörlerinin bu amaçla insan
kaynaklarına yatırım yaparak satış geliştirme ve müşteri memnuniyeti için yatırımda
bulunmalarını öngörmektedir. Mevcut sistemde MOTAŞ distribütörlerinin benzer
yatırımlarını asgari düzeyde tutma eğiliminde olduklarının gözlemlendiği belirtmiştir.
Bunun başlıca sebebinin markalar arası rekabet için yapılacak insan kaynakları ve iş
geliştirme yatırımlarının diğer MOTAŞ distribütörlerinin marka içi rekabet çerçevesinde
"bedavacı" girişimlerine hedef olacağının bilinmesi ve yatırımların hızla erozyona
uğratılacağından çekinilmesi olduğu ifade edilmiştir.
(40) MOTAŞ, distribütörlerine belirli miktarlarda satın alma gerçekleştirmeleri durumunda
prim verdiğini ve yeni Sözleşme ile de vermeye devam edeceğini, bu şekilde pazar
payının geliştirilmesinin özendirilmesinin amaçlandığını, buna karşılık, mevcut sistemde
distribütörlerin kurulu bulundukları faaliyet bölgelerinde satış miktarını artırarak pazar
payı geliştirme ve bunun sonucunda alım miktarlarını artırarak prim geliri elde etme
politikası izlemediklerini ifade etmiştir. Distribütörlerin sıklıkla yıl boyu faaliyet
bölgelerinde nispeten yüksek fiyatlar uyguladığını, bunun sonucunda prim için
hedeflenen miktarların altında kaldıklarını, ancak prim ödeme dönemi yaklaştığında
prim hak etmek için aşılması gereken sınıra kadar ihtiyaç duyulan satın alımları
gerçekleştirmek için çare aradıklarını, prim için getirilen alım kotasını tutturmak için
yapılan ek satışları, ürünleri kurulu bulundukları ve müşteri portföylerinin genel olarak
yerleşik bulunduğu bölgeden mümkün olduğunca uzakta yer alan alıcılara indirimli
fiyatlarla satarak gerçekleştirdiklerini, bu şekilde distribütörlerin kurulu bulundukları
yörelerde fiyat düzeyini değiştirmeden yani nispeten yüksek tutularak prim geliri elde
ettiklerini belirtmiştir. Bu ticari politikanın bir yandan MOTAŞ distribütörlerinin kendi
bölgelerinde rakiplere karşı pazar payı kazanmalarını engellerken diğer yanda da
bedavacılık ihtimali nedeni ile her bir bayinin bölgesinde iş geliştirme ve insan
kaynakları yatırımları yapmak için ticari isteğini azalttığını ifade etmiştir.
(41) Bununla beraber MOTAŞ tarafından Sözleşme’nin 4.1. maddesinin (iv) bendi ile tesis
edilen mekanizmanın distribütörlerin kendilerine tahsis edilmiş bölgeye en iyi
koşullarda hizmet sunmasına yol açacağı ve bölge içine yatırım yapılmasını caydıran
bedavacılık probleminin önlenmesine yardımcı olacağı belirtilmiştir. Distribütörlerin
bölgelerinde mümkün olan en düşük fiyatı uygulamalarının, marka içi rekabeti olumlu
şekilde etkileyeceği, distribütörlerin organizasyonel etkinliklerini artırarak idari
maliyetlerini kontrol altına almalarını sağlayacağı ifade edilmiştir. Diğer taraftan bölge
içine sağlanan en iyi ticari koşulların rakip markalar ile rekabeti güçlendirerek markalar
arası rekabeti de artırmasının beklendiği dile getirilmektedir.
17-22/344-154
15/18

(42) MOTAŞ’ın açıklamalarından söz konusu hükmün bölge münhasırlığını güçlendirmek
amacıyla getirildiği, yukarıda da belirtildiği gibi bayi faaliyetlerinin kendilerine ayrılan
münhasır bölgeye odaklanmasını hedeflediği anlaşılmaktadır. Bayinin indirimlerini
öncelikle bölgesindeki müşterilerine uygulaması böylelikle müşteri sadakatinin
artırılması, bölge içindeki müşterilerin rakip madeni yağ sağlayıcılarını değil MOTAŞ’ı
tercih etmesi amaçlanmakta ve bu suretle markalar arası rekabetin de artırılacağı
belirtilmektedir. Bu açıklamalardan hareketle söz konusu hükmün esasında pasif
satışlar bakımından indirimlerin önüne geçmekten ziyade, aktif satışların
sınırlandırılmasını amaçladığı söylenebilecektir. Nitekim, Dikey Kılavuz’un 23.
paragrafında diğer bölgelerdeki müşterileri doğrudan hedefleyen reklamların veya
promosyonların diğer aktif satış yöntemleri arasında sayılabileceği belirtilmiştir. Bu
noktada, distribütörün kendi bölgesi dışındaki bölgelere uygulayacağı indirimli fiyatlar,
kendi bölgesinde de sunulmadığı takdirde doğrudan diğer bölgelerdeki müşterileri
hedef alan bir satış yöntemi olarak değerlendirilebileceğinden aktif satış olarak
tanımlanabilecektir. Dolayısıyla, distribütörün münhasır faaliyet alanında
gerçekleştirdiği satışların tabi olduğu tedarik koşullarının münhasır faaliyet alanı
dışındaki bölgelerden gelen benzer miktardaki ürün taleplerini karşıladığı durumlara
göre dezavantajlı olmaması veya tersten okunacak olursa pasif satışa uygulanan
koşulların münhasır bölgenin kendisine sağlanan koşullardan daha avantajlı
olmamasının aslında aktif satışları kısıtlayan bir yöntem olduğu ve bu nedenle söz
konusu kısıtlamanın Tebliğ ile uyumlu olduğu değerlendirilmektedir.
(43) Sözleşme’nin 2.1. maddesi uyarınca distribütörün hedef prim tonajının (…..)’ı kadar
MOTAŞ’tan alım yapması şartının getirildiği ve ayrıca 4.1. maddesinin (vii) bendine
göre ise MOTAŞ ürünlerinin satışının o yıl içerisinde distribütörün cirosunun (…..)
oluşturması gerektiği anlaşılmaktadır. İlaveten Pazarlama Destek Sözleşmesi’nin 3.
maddesinde de distribütörün sözleşme süresi boyunca ürünleri MOTAŞ’tan satın
alacağı ve rakip ürünler satmamayı, kullanmamayı ve üretmemeyi taahhüt ettiği
görülmektedir. 2002/2 sayılı Tebliğ’in 5. maddesi uyarınca, süresi beş yılı aşmayan
rekabet etmeme yükümlülükleri Tebliğ ile sağlanan muafiyetten yararlanmaktadır.
Yukarıda ayrıntılarına yer verilen Sözleşme’nin 1.4. maddesinde Sözleşme’nin
yürürlüğe girme tarihinden itibaren on sekiz ayın sonunda sona ereceği, MOTAŞ’ın,
takdir ve değerlendirme hakkı münhasıran kendisine ait olmak üzere sözleşme
süresinin bitimi itibariyle bir yılı aşmayacak sürelerle uzatabileceği, ancak sözleşmenin
süresinin hiçbir surette toplam süre olarak beş yılı aşacak şekilde uzatılamayacağı
belirtilmiştir. Ayrıca sözleşme hükümleri sadece sözleşme süresi boyunca geçerli olup,
anlaşmanın sona ermesinden sonraki döneme ilişkin herhangi bir yasaklayıcı
yükümlülük bulunmamaktadır. İlaveten distribütöre sağlanacak yatırım desteğinin
koşullarını düzenleyen ve bildirime konu Sözleşme’nin eki olan Pazarlama Destek
Sözleşmesi’nin 9. maddesinde Pazarlama Destek Sözleşmesi’nin süresinin
Distribütörlük Sözleşmesi’nin esas başlangıç tarihinden itibaren beş yıldan uzun
olamayacağı ve bu sözleşmenin hiçbir şekilde Distribütörlük Sözleşmesi’nin süresinin
beş yılı aşmasını gerektirmeyeceği düzenlenmiştir. Bildirim konusu Sözleşme ve
eklerinin bir arada değerlendirilmesi sonucunda, getirilen rekabet etmeme
yükümlülüğünün beş yılı aşmadığı anlaşıldığından 2002/2 sayılı Tebliğ ile uyumlu
olduğu anlaşılmaktadır.
17-22/344-154
16/18

(44) MOTAŞ, Sözleşme’nin 13.7. maddesinde öngörülen denetleme hükümlerinin; bayilerin
Sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerine uygun davranıp davranmadıklarının tespiti
amacıyla getirildiğini ve elde edilen bilgilerin üçüncü kişiler ile paylaşılmayacağını,
hatta elde edilen bilgilerin MOTAŞ bünyesinde bile sınırlı bir dağıtıma tabii tutulacağını
belirtmiştir.
(45) Bildirim konusu Sözleşme bir bütün olarak değerlendirildiğinde, MOTAŞ’ın münhasır
dağıtım sistemini benimsediği, bu çerçevede hem kendisine hem de distribütörlerine
münhasır müşteri ve bölge tanıdığı, ayrıca temelde on sekiz ay olarak belirlenen
Sözleşme süresinin en fazla beş yıla kadar uzatılabileceği ve sözleşme süresi boyunca
distribütöre rekabet etmeme yükümlülüğü getirildiği anlaşılmaktadır. Dikey Kılavuz’un
142. Paragrafında, münhasır dağıtımın, beş yıllık süreyi aşmayan rekabet etmeme
yükümlülüğü, miktar zorlaması veya tek elden satın alma gibi rekabet sınırlamaları ile
birlikte uygulansa bile, sağlayıcının pazar payı %40’ı aşmadığı sürece Tebliğ’den
otomatik olarak yararlanacağı ifade edilmiştir. Dolayısıyla bildirim konusu Sözleşme’nin
2002/2 sayılı Tebliğ ile sağlanan muafiyetten yararlandığı sonucuna ulaşılmıştır.
H.3.5. Distribütör Arasındaki Taahhütnamenin 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi
Kapsamında Değerlendirilmesi
(46) Bildirim konusu Sözleşme’nin eki olarak tasarlanmamakla birlikte, sözleşme süresi
boyunca geçerli olacak ve sözleşme tarafı olan distribütörlerin kendi aralarında
birbirlerinin bölgelerine aktif satış yapmayacaklarına dair bir taahhütname imzalamaları
öngörülmektedir. MOTAŞ bu taahhütnamenin tarafı değildir. Toplamda üç maddeden
oluşan işbu taahhütname ile distribütörler Sözleşme’nin 4.1. maddesine istinaden
Sözleşme EK-C’de yer alan tanımlar ile kendilerine tahsis edilen münhasır faaliyet
alanı dışındaki müşterilere aktif satış ve pazarlama faaliyeti gerçekleştirmeyeceklerini
kabul etmektedirler. Aslında söz konusu taahhüt ile kabul edilen aktif satış yapmama
yükümlülüğü; Sözleşme’nin 1.3. ve 4.1 maddeleri ile getirilmiş olan yükümlülüklerin bir
tekrarıdır. Bununla birlikte, bildirim konusu Sözleşme dikey bir sözleşme niteliği
taşımaktayken bahse konu Taahhütname dağıtım zincirinin aynı seviyesinde
distribütörler arasında gerçekleştirildiğinden yatay bir sözleşme niteliğindedir.
(47) Söz konusu yatay sözleşme ile rakipler birbirlerinin bölgelerine aktif satış
yapmayacaklarına dair taahhüt vermektedir. Bir başka deyişle, söz konusu yatay
anlaşma ile bölge paylaşımı gerçekleştirilmektedir. İşbu taahhütname sonucunda
oluşan paylaşılmış pazar yapısı, esasen MOTAŞ ile distribütörleri arasında
gerçekleştirilen ve 2002/2 sayılı Tebliğ ile uyumlu olduğu bir önceki bölümde
değerlendirilen Sözleşme ile yaratılacak pazar yapısından farklı değildir. Zira,
Taahhütname ile Sözleşme’den farklı veya daha geniş bir pazar paylaşımı
öngörülmemektedir. Bununla birlikte Sözleşme ile her bir distribütör sadece MOTAŞ’a
karşı bölgesi dışına aktif satış yapmama yükümlülüğü altına girerken, işbu
Taahhütname ile her bir distribütör birbirine karşı da sorumlu kılınmaktadır. Nitekim
MOTAŞ’ın konu ile ilgili yaptığı açıklamalardan, Taahhütname ile amaçlanın da
distribütörler arasında hak ve yükümlülük doğuran bir hukuki ilişki kurmak olduğu
anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Taahhütname, distribütörlere 2002/2 sayılı Tebliğ ile
getirilmesine izin verilen ve MOTAŞ’a karşı sorumlu olunan yükümlülüğü birbirlerine de
sunmalarını sağlayarak genişletmektedir. Bildirim Formunda da distribütörlerin bu
yükümlülüğe uygun davranma konusunda birbirlerini gözeteceklerinin düşünüldüğü ve
böylelikle aktif satış yasağının daha kuvvetli bir uygulama alanı bulmasının umulduğu
belirtilmektedir. Bu Taahhütname sayesinde MOTAŞ’ın aktif satış yasağı ihlallerinde
hakem olarak görülmesinin önüne geçmenin amaçlandığı ifade edilmektedir.
17-22/344-154
17/18

(48) Taahhütname’nin bölge paylaşımını öngören bir yatay anlaşma olması sebebiyle 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesine aykırı olduğu, dolayısıyla Taahhütname’ye menfi tespit
belgesi verilmesinin mümkün olmadığı değerlendirilmektedir. Söz konusu hükmün,
bölge münhasırlığını kuvvetlendireceği, bundan dolayı bölge münhasırlığından
beklenen bedavacılık probleminin önüne geçilmesi ve distribütörlerin kendi bölgelerine
yönelik yatırım yapmalarının teşvik edilmesi gibi faydaların doğması ve tüketicilerin
bundan fayda sağlaması öngörülmektedir. Ayrıca MOTAŞ’ın madeni yağlar
pazarındaki pazar payının %(…..) olduğu ve Castrol, Total, Shell, Petrol Ofisi gibi
tanınmış markalar ile rekabet ettiği göz önüne alındığında söz konusu bölge
paylaşımının pazarın önemli bir bölümünde rekabeti ortadan kaldırmayacağı ve sadece
marka içi rekabet üzerinde sınırlayıcı etki doğuracağı belirtilmelidir. Bu bakımdan söz
konusu Taahhütname’nin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan bireysel
muafiyet şartlarından ilk üçünü sağladığı değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, bir
anlaşmanın bireysel muafiyet alabilmesi için gerekli son koşul, ilk iki olumlu koşuldaki
yararların elde edilmesi için rekabeti daha az sınırlayıcı bir yöntemin bulunmamasıdır.
Dosya kapsamında bölge münhasırlığı MOTAŞ ile bayileri arasındaki dikey nitelikteki
bildirime konu Sözleşme ile de sağlanmaktadır. Sözleşme uyarınca, distribütörler kendi
bölgeleri dışındaki bölgelere aktif satış yapmayacaklardır. Dolayısıyla yukarıda
bahsedilen tüketici faydasına işbu Taahhütname olmadan da ulaşılması mümkündür.
Dolayısıyla Taahhütname ile ortaya çıkan faydaların distribütörleri birbirlerine karşı
yükümlülük altına sokan yatay bir anlaşma olmadan da ortaya çıkacağı, bir başka
deyişle söz konusu faydalara rekabeti daha az sınırlayan bir yöntem olan MOTAŞ ve
bayileri arasındaki dikey nitelikteki Sözleşme ile de erişebileceği anlaşılmıştır. Bu
nedenle, anılan Taahhütname’nin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde öngörülen son
şartı karşılamadığı, dolayısıyla bildirim konusu Taahhütname’ye bireysel muafiyet
tanınamayacağı sonucuna ulaşılmıştır.
17-22/344-154
18/18

J. SONUÇ
(49) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre,
 Mobil Oil Türk A.Ş. ile distribütörler arasında akdedilen Madeni Yağlar
Distribütörlük Sözleşmesi’nin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında
olduğuna,
 Bununla birlikte, Madeni Yağlar Distribütörlük Sözleşmesi’nin ve eklerinin 2002/2
sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında grup
muafiyetinden yararlandığına,
 Distribütörler arasında akdedilen Taahhütname’ye, 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesi kapsamında olması nedeniyle, aynı Kanun’un 8. maddesi çerçevesinde
menfi tespit belgesi verilemeyeceğine,
 Ayrıca 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan şartları karşılamaması
nedeniyle ilgili Taahhütname’ye bireysel muafiyet de tanınamayacağına
gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemelerinde yargı
yolu açık olmak üzere, OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.



Full & Egal Universal Law Academy