(4734 S. K. m. 54, 65) (4925 S. K. m. 5) (Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği m. 41) (Kamu İhale Genel Tebliği m. 79)
Toplantı No : 2018/007
Gündem No : 45
Karar Tarihi : 07.02.2018
Karar No : 2018/UH.II-367
BAŞVURU SAHİBİ: Toprakhan İnş. Nak. Mad. Petrol Ürün. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti.,
İHALEYİ YAPAN İDARE: Karayolları 8. Bölge Müdürlüğü,
BAŞVURUYA KONU İHALE: 2017/508992 İhale Kayıt Numaralı “Karayolları 8. Bölge Müdürlüğü Servis Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Şoförlü Minibüs, Midibüs ve Otobüs Kiralanması İşi” İhalesi
KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:
Karayolları 8. Bölge Müdürlüğü tarafından 21.11.2017 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Karayolları 8. Bölge Müdürlüğü Servis Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Şoförlü Minibüs, Midibüs ve Otobüs Kiralanması İşi” ihalesine ilişkin olarak Toprakhan İnş. Nak. Mad. Petrol Ürün. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti.nin 08.12.2017 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 11.12.2017 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 15.12.2017 tarih ve 69065 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 15.12.2017 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.
Başvuruya ilişkin olarak 2017/3222 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.
KARAR: Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.
İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle,
1) Kısmi teklife açık ihalenin 1, 2 ve 3’üncü kısımlarına ilişkin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılma gerekçesi olarak gösterilen “Midibüs (19+1)”/“öz mal” şartını sağlamadığına ilişkin hususun ihale dokümanı düzenlemelerinde belirtilmediği, istenen koltuk şartı sayısının taraflarınca karşılandığı, ayrıca söz konusu araçlara ilişkin ihale dokümanında yapılan düzenlemelerde getirilen şartların tekliflerin değerlendirme aşamasına ilişkin olmadığı, sözleşmenin imzalanması aşamasına ilişkin olduğu, sözleşmenin yürütülmesi aşamasında işin yerine getirilmesi için gerekli olduğu öngörülen mesleki ve teknik yükümlülüklere yönelik düzenlemelere dayanılarak tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasının mevzuata aykırı olduğu,
2) İhalenin 2’nci kısmı üzerinde bırakılan isteklinin teklifinin aşırı düşük teklif sınır değerin altında olduğu, söz konusu isteklinin açıklamasının hangi gerekçelerle kabul edildiğine ilişkin ihale komisyonu kararında herhangi bir açıklama yapılmadığı, 360 günlük tek bir midibüs maliyetine ilişkin yapılan hesaplama sonucunda ortaya çıkan toplam tutarın 133.480,80 TL, isteklinin teklifinin ise 139.500,00 TL olduğu, bu çerçevede isteklinin vermiş olduğu teklif ile ihale konusu işin gerçekleştirilebilmesinin mümkün olmadığı, anılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının mevzuata uygun olmadığı ve yeniden incelenerek teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği iddialarına yer verilmiştir.
Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.
1) Başvuru sahibinin 1’inci iddiasına ilişkin olarak:
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Makine, teçhizat ve diğer ekipmana ilişkin belgeler ve kapasite raporu” başlıklı 41’nci maddesinde “(1) İşin yapılabilmesi için gerekli görülen makine, teçhizat ve diğer ekipmanın sayısına ve niteliğine dokümanda yer verilir. Makine, teçhizat ve ekipman için kendi malı olma şartının aranmaması esastır. Ancak idare, işin niteliğinin gerektirdiği hallerde, ihale konusu işin yapılabilmesi için adaya veya istekliye ait olmasını gerekli gördüğü makine, teçhizat ve diğer ekipmanı yeterlik kriteri olarak belirleyebilir. Bu durumda, makine, teçhizat ve diğer ekipmanın, teknik kriterlerine yönelik olarak dokümanda düzenleme yapılmış ise, bu niteliğe yönelik belgelerin de başvuru veya teklif kapsamında sunulması zorunludur…” hükmü yer almaktadır.
İdari Şartname’nin “İhale konusu işe ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde ihale konusu hizmetin adının “Karayolları 8 Bölge Müdürlüğü servis hizmetlerinde çalıştırılmak üzere şoförlü minibüs, midibüs ve otobüs kiralanması işi”, miktarı ve türünün ise “3 Adet Minibüs, 24 adet Midibüs ve 18 adet Otobüs kiralanması” şeklinde düzenlendiği görülmüştür.
Anılan Şartname’nin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri” başlıklı 7’nci maddesinde “…h) İsteklilerin, ihaleye girebilmeleri için teklifleriyle beraber teslim edecekleri belgeler ve yazılı olarak yapması gereken açıklamalar aşağıda belirtilmiştir.
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanununun 5.maddesinde belirtilen Yetki Belgesi alma zorunluluğu nedeniyle ihale kapsamında belirtilen işleri yapabilmek için Bakanlıktan yetki belgesi alınması zorunludur. İstekliler, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği gereği bu ihaleye teklif verebilmek için yapacakları faaliyete uygun yetki belgesi ile taşımalarda kullanılacak taşıtların niteliğini ve sayısını gösteren taşıt belgesine sahip olacaktır. Taşıt belgesinde kayıtlı her taşıt için düzenlenen taşıt kartlarının, taşıtlarda bulunması zorunludur. İstekliler bu iş için;
Teklif verecek isteklilerin D2 belgesi olacak. Verilecek D2 Belgesi ihale edilen Minibüslerin 17 Koltuğu, Midibüslerin 1. Kısım 14, Koltuğu, 2. Kısım 14, Koltuğu, 3. Kısım 54, Koltuğu, 4. Kısım 47, Koltuğu, 5. Kısım 34, Koltuğu, Otobüsler için 1. Kısım 120, Koltuğu, 2. Kısım 60, Koltuğu, 3. Kısım 36, Koltuğu, araçların tamamı için 396 koltuğu belgeleyecektir. Yönetmelikte (D2 belgesi 75 koltuk sayısına sahip talipliye verilir. Yüklenici 2 katı kadar araç kiralayabilir) denilmektedir. İhale sonrası kiralanacak araçlar Taşıt Belgelerine işlemeden sözleşme imzalanmayacak ve Sözleşmenin ilgili maddeleri uygulanacaktır.
D2 belgesi ve eki (Taşıt Belgesi), ihale öncesi teklif dosyasında birlikte sunulacaktır…” düzenlemesi yer almaktadır.
Teknik Şartname’nin “İhaleye Girebilme Şartları, Tekliflerin Hazırlanması, Şoförlü Taşıt Kiralama Bedeli ve Teklif Fiyatına Dahil Olan Giderler” başlıklı 4’üncü maddesinde “4.1.İHALEYE GİREBİLME ŞARTLARI: İsteklilerin, ihaleye girebilmeleri için teklifleriyle beraber teslim edecekleri belgeler ve yazılı olarak yapması gereken açıklamalar aşağıda belirtilmiştir.
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanununun 5.maddesinde belirtilen Yetki Belgesi alma zorunluluğu nedeniyle ihale kapsamında belirtilen işleri yapabilmek için Bakanlıktan yetki belgesi alınması zorunludur. İstekliler, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği gereği bu ihaleye teklif verebilmek için yapacakları faaliyete uygun yetki belgesi ile taşımalarda kullanılacak taşıtların niteliğini ve sayısını gösteren taşıt belgesine sahip olacaktır. Taşıt belgesinde kayıtlı her taşıt için düzenlenen taşıt kartlarının, taşıtlarda bulunması zorunludur. İstekliler bu iş için;
4.1. Teklif verecek isteklilerin D2 belgesi olacak. Verilecek D2 Belgesi ihale edilen Minibüslerin 17 Koltuğu, Midibüslerin 1. Kısım 14, Koltuğu, 2. Kısım 14, Koltuğu, 3. Kısım 54, Koltuğu, 4. Kısım 47, Koltuğu, 5. Kısım 34, Koltuğu, Otobüsler için 1. Kısım 120, Koltuğu, 2. Kısım 60, Koltuğu, 3. Kısım 36, Koltuğu, araçların tamamı için 396 koltuğu belgeleyecektir. Yönetmelikte (D2 belgesi 75 koltuk sayısına sahip talipliye verilir. Yüklenici 2 katı kadar araç kiralayabilir) denilmektedir. İhale sonrası kiralanacak araçlar Taşıt Belgelerine işlemeden sözleşme imzalanmayacak ve Sözleşmenin ilgili maddeleri uygulanacaktır…
4.2. D2 belgesi ve eki (Taşıt Belgesi), ihale öncesi teklif dosyasında birlikte sunulacaktır…” düzenlemesi yer almaktadır.
Kısmi teklife açık ihalede 12 adet ihale dokümanı satın alındığı, 1 ve 3’üncü kısımdaki 19+1 midibüs kısmına 3, 2’nci kısmındaki 19+1 midibüs kısmına 4 isteklinin katıldığı, söz konusu iddia konusu kısımlara ilişkin başvuru sahibi isteklinin teklifinin; ihale dokümanı düzenlemelerinde midibüs için koltuk sayısının 19+1 olarak tanımlandığı teklifi kapsamında sunulan D2 yetki belgesi eki olan taşıt belgesinde belirtilen özmal araçların minibüs tanımına uygun olduğu, (19+1) midibüs tanımına uymadığı gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakıldığı, ihalenin iddia konusu kısımlarının Mesut Eser üzerinde bırakıldığı görülmüştür.
Yukarıda yer verilen ihale dokümanı düzenlemelerine bakıldığında, idarece ihaleye katılan isteklilerin teklifleri kapsamında D2 yetki belgesi ve eki taşıt belgesini sunmaları gerektiğine ilişkin düzenleme yapıldığı, taşıt belgesine kayıtlı araçların taşıt kartlarının taşıtlarda bulunmasının zorunlu olduğunun belirtildiği, söz konusu D2 yetki belgesinin ihale konusu işte kullanılacak araçların koltuk sayısını belgelendirmesi gerektiği, öte yandan ihale sonrasında kiralanacak araçların D2 yetki belgesi eki taşıt belgesine işlenmeden sözleşmenin imzalanmayacağı ve söz konusu sözleşmenin ilgili maddelerinin uygulanacağına ilişkin düzenlemelere yer verildiği anlaşılmıştır.
Bu çerçevede, başvuru sahibi istekli tarafından teklif dosyası kapsamında iddia konusu hususa yönelik sunulan belgeler incelendiğinde, anılan isteklinin veriliş tarihi 17.11.2017, geçerlilik tarihi 17.11.2022 olan D2 yetki belgesini sunduğu, söz konusu yetki belgesinin eki taşıt belgesinde kendi malı 5 adet araç listesi ve bahse konu araçların her birine ait taşıt kartlarının sunulduğu, taşıt kartlarına sahip 4 aracın şoför hariç 17 koltuklu minibüs tek katlı, 1 aracın şoför hariç 17 koltuklu minibüs cinsi araçlara ilişkin olduğu tespit edilmiştir.
Netice itibariyle, kısmi teklife açık ihalede isteklilerin D2 yetki belgesi ve eki taşıt belgesinin teklifleri ile birlikte sunulması gerektiğinin düzenlendiği, bu bağlamda başvuru sahibi isteklinin D2 yetki belgesi ve eki taşıt belgesini sunduğu, idarece ihale konusu işe ilişkin tekliflerin verilmesinden sonra sözleşmenin imzalanması aşamasına kadar ihaleye katılan isteklilere ihale konusu işte kullanılacak araçların kiralama usulü ile temin edileceği ve kiralanan araçların D2 yetki belgesi eki taşıt belgesine işlenmesi suretiyle ihale üzerinde bırakılan istekli ile sözleşmenin imzalanacağına ilişkin İdari Şartname’de düzenleme yapıldığı, söz konusu düzenleme uyarınca idare tarafından isteklilere ihale tarihinden sonra araç kiralayabilecekleri yönünde hak tanındığı, sadece kiralanan araçların D2 yetki belgesi eki taşıt belgesine işlenmesinin sözleşme imzalanmadan önce salt ihale üzerinde bırakılan isteklinin yapacağı bir işlem niteliğinde olduğu, bu itibarla anılan istekli tarafından sunulan taşıt belgesinde iddia konusu kısımlarda istenen araçlara ilişkin şartları sağlamasa da tekliflerin verilmesinden sözleşmenin imzalanması aşamasına kadar geçen süre zarfı içerisinde ihale konusu işte kullanılacak araçları kiralama imkanı olduğu dikkate alındığında idarece tekliflerin değerlendirmesi esnasında araçlara ilişkin özellikleri karşılamadığı şeklindeki gerekçeler ile anılan isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılmasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
2) Başvuru sahibinin 2’nci iddiasına ilişkin olarak:
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in başvuruların şekil unsurlarını düzenleyen 8’inci maddesinde “(1) Şikâyet başvuruları idareye, itirazen şikayet başvuruları ise Kuruma hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle yapılır.
(2) Dilekçelerde aşağıdaki hususlara yer verilir;
…
ç) Başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı deliller…” hükmü yer almaktadır.
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğin “İtirazen şikayet başvurularında aranılacak şekil unsurları” başlıklı 11’inci maddesinin son fıkrasında “Yönetmeliğin 8 inci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendinde başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı delillerin başvuru dilekçelerinde belirtilmesi gerektiği düzenlendiğinden, başvuruda bulunulan hususların dilekçelerde somut bir biçimde, mevzuata aykırı bulunma sebepleri ile birlikte gösterilmesi gerekmektedir. İşlemin hangi unsurlarının hangi gerekçelerle hukuka aykırı olduğu belirtilmeksizin sadece mevzuata aykırı olduğu gibi soyut ve mesnetsiz iddialara yer verilmesi halinde, Yönetmeliğin 8 inci maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle başvurunun reddine ilişkin sorumluluk başvurana ait olacağından bu hususa dikkat edilmesi gerekmektedir.” açıklamasına yer verilmiştir.
Diğer taraftan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.3’üncü maddesinde “79.3. İdarelerin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki düzenlemeleri de dikkate almaları gerekmektedir.
79.3.1. Teklifi aşırı düşük olarak tespit edildikten sonra yukarıdaki yöntemlere göre usulüne uygun açıklama yapan isteklilerin teklifleri geçerli kabul edilir. Hayatın olağan akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle teklifler reddedilemez…” açıklamaları yer almaktadır.
Yukarıda aktarılan hususlar çerçevesinde, şikâyet ve itirazen şikâyet başvurularının ve bu başvurular kapsamında ileri sürülen iddiaların, somut bir aykırılık içermesi gerekmektedir. Şöyle ki, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia edenlere başvuru hakkı tanımaktadır. Dolayısıyla başvurularda, şikâyete konu işlemin taşıdığı iddia edilen hukuka aykırılığın gerekçesi veya gerekçelerine yer verilmelidir.
Başvuru sahibinin yukarıda aktarılan ikinci iddiasında, kendilerince ihale konusu işte kullanılacak tek bir midibüse ilişkin yapılan matematiksel maliyet hesapları sonucunda bulunan bedelin biraz üstünde teklif sunan ihale üzerinde bırakılan isteklinin vermiş olduğu teklif ile ihale konusu işin gerçekleştirilebilmesinin mümkün olmadığı belirtilmiştir. Yine itirazen şikâyet dilekçesinde herhangi bir somut iddia ve gerekçeye yer verilmeksizin ihale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamalarının Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79’uncu maddelerine uygun olmadığı yönündeki kanaatleri belirtilmiş ve araç, personel ve yakıt giderlerine ilişkin matematiksel hesaplama yapıldığında verilen teklifle işin gerçekleştirilemeyeceği yönünde açıklamalara yer verilmiştir.
Bu çerçevede, başvuru sahibinin ikinci iddiasında ihale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamalarının hangi gerekçe ile uygun bulunmaması gerektiğine dair somut iddialara ve hukuki gerekçelere yer verilmediği, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından verilen ihalenin 2’nci kısmına ilişkin toplam teklif tutarı esas alınarak söz konusu isteklinin aşırı düşük teklif açıklamalarının yapılan matematiksel hesaplar neticesinde tek bir midibüs maliyetine ilişkin bulunan toplam tutara göre başvuru konusu işin yapılamayacağına yönelik kanaatin belirtildiği, isteklilerce sunulan aşırı düşük teklif açıklamaları değerlendirilirken Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.3.1’inci maddesi gereğince hayatın olağan akışına ve ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle tekliflerin reddedilmesinin ise mümkün olmadığı anlaşıldığından başvuru sahibinin ikinci iddiasının 4734 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (c) bendi gereğince reddedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, ihale komisyonu kararında ihalenin 2’nci kısmı üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının kabul edilme gerekçelerine yer verilmediği şeklindeki iddiası incelendiğinde; KİK018.0/H numaralı ihale komisyonu kararı standart formunda “…Teklifi değerlendirme dışı bırakılan istekli bulunuyor ise değerlendirme dışı bırakılma gerekçeleri de belirtilecektir.” açıklamaları uyarınca ihale komisyonu kararlarında teklifi geçerli kabul edilmeyen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına ilişkin aykırılıkların ayrıntılı bir şekilde komisyon kararında belirtilmesi gerektiği, ancak teklifi uygun bulunan isteklilerin tekliflerinin hangi gerekçelerle uygun bulunduğuna yönelik herhangi bir açıklama yapılmasına ihtiyaç olmadığı sonucuna varılmıştır.
Diğer taraftan, İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğ’in “İtirazen şikâyet başvurularında aranılacak şekil unsurları” başlıklı 11’inci maddesinin altıncı fıkrasında “…Kısmi teklife açık ihalelerde… tekliflerin verilmesi ile bu aşamadan sonraki işlemlere ilişkin başvurularda, başvuru bedeli toplam yaklaşık maliyet üzerinden yatırılır. Başvuruya konu kısmın yaklaşık maliyetine göre fazla yatırıldığı tespit edilen tutar Kurum tarafından başvuru sahibine iade edilir” açıklaması bulunmaktadır. Başvuru sahibi tarafından başvuru bedelinin 11.123,00 TL olarak yatırıldığı görülmüştür. İhalenin şikâyete konu kısmının yaklaşık maliyet tutarı dikkate alındığında, 4734 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının iki numaralı bendi gereğince başvuru bedeli 7.415,00 TL olarak hesaplanmakta olup, fazla ödendiği anlaşılan 3.708,00 TL’nin yazılı talebi halinde başvuru sahibine iade edilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, başvuru sahibi istekli Toprakhan İnş. Nak. Mad. Petrol Ürün. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin değerlendirmeye alınması ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun'un 65'inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,
1) Anılan Kanun'un 54'üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,
2) Fazla ödenen başvuru bedelinin başvuru sahibinin yazılı talebi halinde iadesine,
Oybirliği ile karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy