(4734 S. K. m. 37, 38, 54, 65) (İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik m. 18) (Kamu İhale Genel Tebliği m. 79)
Toplantı No: 2012/065 
Gündem No: 88
Karar Tarihi: 07.11.2012
Karar No: 2012/UH.II-4250  
Şikayetçi: Elif Sağlık Ve Sosyal Hizmetler Medikal Temizlik San. Tic.Ltd. Şti., Kartaltepe Mah. İncirli Cad. Teyyareci Nurettin Sk. No: 5 Kat 2 Dai. 5 İSTANBUL
İhaleyi Yapan Daire: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Rektörlüğü (Tıp Fakültesi), Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü SAMSUN
Başvuru Tarih ve Sayısı: 18.10.2012/34801 
Başvuruya Konu İhale: 2012/78047 İhale Kayıt Numaralı "Yardımcı Sağlık Hizmetleri Alımı" İhalesi
Kurumca Yapılan İnceleme ve Değerlendirme: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü tarafından 10.08.2012 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan “Yardımcı Sağlık Hizmetleri Alımı” ihalesine ilişkin olarak Elif Sağlık ve Sosyal Hizmetler Medikal Temizlik San. Tic. Ltd. Şti.’nin 01.10.2012 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 02.10.2012 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 18.10.2012 tarih ve 34801 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 18.10.2012 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.
Başvuruya ilişkin olarak 2012/3835 sayılı şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.
Karar:
Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi:
İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle; ihale konusu işin asgari işçilik maliyetinin 7.143.162,60 TL olduğu, ihale dokümanında hasta bakıcı hizmetleri personeline verilmesi istenilen giyim malzemeleri için kişi başı 0,01 TL bedel öngörülmesi durumunda toplam maliyetin 7.143.186,00 TL olduğu, ihale üzerinde bırakılan isteklinin teklif fiyatının ise 7.143.183,60 TL olduğu, dolayısıyla, anılan istekli tarafından giyim için bedel öngörülmediğinin düşünüldüğü, giyim için bedel öngörülmemesinin kamu ihale mevzuatına aykırı olduğu iddialarına yer verilmiştir.
A- Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:
10.08.2012 tarihinde yapılan ihaleye 13 isteklinin katıldığı, bu isteklilerden Poyraz Grup Otom.  Tur. Tem. Me. Gı. İn. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin geçici teminat mektubu ve banka referans mektubu sunulmadığı gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakıldığı, 12 isteklinin teklifinin geçerli teklif olarak değerlendirildiği, idarece 6 isteklinin teklifinin aşırı düşük teklif olarak değerlendirildiği ve aşırı düşük teklif açıklaması istenildiği, açıklama sunan 6 istekliden Şükürcan Grup Otomasyon Temizlik Hizmetleri Gıda Yem. İnş. Med. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti. ile Çağ Yapı İnşaat Taah Gıda Tem. Bilg. Tic. ve San. Ltd. Şti.nin aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun bulunmadığı ve tekliflerinin değerlendirme dışı bırakıldığı, diğer isteklilerin yaptığı açıklamaların idarece yeterli bulunarak ihalenin Okan Temizlik İlaçlama Gıda Mad. Ür. Paz. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti. üzerinde bırakıldığı, başvuru sahibinin ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlendiği görülmüştür.
İdari şartnamenin 2 nci maddesinde, ihale konusu işin adının, “OMÜ Tıp Fakültesi Şehir Sağlık Merkezi Ünitelerinde 01.01.2013-31.12.2013 Tarihleri Arası 395 Kişi ile Yardımcı Sağlık Hizmetleri Hizmeti Alımı” olarak belirtildiği, “Teklif fiyata dahil olan giderler” başlıklı 25 inci maddesinin; “25.1.Sözleşmenin uygulanması sırasında, işin tamamı için ilgili mevzuat gereğince ödenecek her türlü vergi (KDV hariç) , resim, harç, sigorta ve benzeri giderler istekliye ait olup, teklif fiyatına dahil edilecektir.
25.2.25.1. maddesinde yer alan gider kalemlerinde artış olması ya da benzeri yeni gider kalemlerinin oluşması hallerinde, teklif edilen fiyatın bu tür artış ya da farkları karşılayacak payı içerdiği kabul edilir. Yüklenici, bu artış ve farkları ileri sürerek herhangi bir hak talebinde bulunamaz.
25.3.Teklif fiyata dahil olan diğer giderler aşağıda belirtilmiştir:
25.3.1. İşin süresi ve personel sayısı dikkate alınarak ilgili mevzuatına göre hesaplanacak işçilik ücreti:
Bu ihale konusu işte; I.Grup hemşireler; 25 kişi olup asgari ücretin %120 fazlası ödeme yapılacaktır. II.Grup Sağlık hizmetleri; 175 kişi olup asgari ücretin %35 fazlası ödeme yapılacaktır.. III.Grup hastabakıcı hizmetleri; 195 kişi olup asgari ücretin %10 fazlası ödeme yapacaklardır.
25.3.2. Yemek, yol ve giyecek giderleri:
İşçilerin yemeği İdare tarafından karşılanacaktır. Yemek için bedel ön görülmeyecek, teklif fiyata dahil edilmeyecektir.
Yol için bedel öngörülmeyecek, teklif fiyata dahil edilmeyecektir.
Sözleşme süresince III. Grup Yardımcı Sağlık Hizmetleri İşçisi için alt ve üst 1 adet kışlık 1 adet yazlık olmak üzere toplam 2 takım kıyafet verilecektir. Personellere kışlık kıyafetler en geç 15.01.2013 tarihine kadar, yazlık kıyafetlerin ise en geç 15.05.2013 tarihine kadar eksiksiz olarak teslim edilecektir. Üniformalar kadın ve erkek personel için % 60 pamuk ve % 40 viscon kumaştan çekme, sararma, tüylenme yapmayacak (Açık Mavi renkte) reaktif boya ile boyanmış olmalıdır.
25.3.3. Bu madde boş bırakılmıştır.
25.3.4. Bu madde boş bırakılmıştır.
25.4.Sözleşme konusu işin bedelinin ödenmesi aşamasında doğacak Katma Değer Vergisi (KDV), ilgili mevzuatı çerçevesinde İdare tarafından yükleniciye ayrıca ödenir.
25.5. Kısa vadeli sigorta prim oranları belirtilecektir.
İş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası prim oranı % 1 (bir) dir.”şeklinde düzenlendiği görülmüştür.
İhale komisyonunca aşırı düşük olduğu değerlendirilen 6 teklife ilişkin olarak aşırı düşük teklif sorgulaması yapıldığı, yazı ekinde EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 Maliyet Satış Tutarı Tespit Tutanağı ile EK-O.8 Stok Tespit Tutanağına yer verildiği, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından süresi içerisinde sunulan açıklama yazısında işçilik hesaplama modülü kullanılarak yapılan hesaplamalara ilişkin çıktılar, giyim bedeline ilişkin proforma fatura ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağının sunulduğu tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kanunun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38 inci maddesinde; “İhale komisyonu verilen teklifleri 37 nci maddeye göre değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
İhale komisyonu;
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,
     
Hususlarında belgelendirilmek suretiyle yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.
(Ek fıkra: 20/11/2008-5812/12 md.) İhale komisyonu, aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesinde Kurum tarafından belirlenen kriterleri esas alır. Kurum bu maddenin uygulanmasında; aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değer veya sorgulama kriterleri ya da ortalamalar belirlemeye yetkilidir.” hükmü bulunmaktadır.
Kamu İhale Genel Tebliğinin “Hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79 uncu maddesinde; “…79.4.1. İsteklilerce yapılacak aşırı düşük teklife ilişkin açıklamalar belgelere dayanmalıdır. Belgelere dayanılmaksızın yapılan açıklamalar kabul edilmeyerek söz konusu teklifler reddedilecektir.
…
79.4.2.4. Tedarikçi veya üreticilerden alınan birim fiyatları gösteren proforma fatura sunularak açıklama yapılması durumunda proforma faturadaki birim satış tutarı;
a) Maliyete dayalı açıklama yapıldığında, maliyet/satış tutarı tespit tutanağında yer alan (Ek-O.5) ağırlıklı ortalama birim maliyetin,
b) Satışlar üzerinden açıklama yapıldığında, maliyet/satış tutarı tespit tutanağında yer alan (Ek-O.5) ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin,
altında olamaz.
Maliyete dayalı açıklama yapıldığında, mükellefle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından proforma fatura üzerine; “Birim satış tutarının, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre çıkartılan ve tarafımdan onaylanan maliyet/satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.
Satışlar üzerinden açıklama yapıldığında, mükellefle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından proforma fatura üzerine; “Birim satış tutarının, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre çıkartılan ve tarafımdan onaylanan maliyet/satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.
…
79.5. Aşırı düşük teklif sorgulaması sonucunda; (79.4.2.) maddesine uygun açıklamada bulunmayan, açıklamaları teknik şartnameye aykırı hususlar içeren veya teklif tutarı, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde asgari işçilik maliyeti ve % 3 oranındaki sözleşme giderleri ile genel giderleri, personel çalıştırılmasına dayalı olmamakla birlikte ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılacağı hizmet alımı ihalelerinde ise asgari işçilik maliyeti ve ilgili mevzuatı uyarınca hesaplanacak sözleşme giderlerini karşılamayan isteklilerin teklifleri gerekçeleri belirtilmek suretiyle reddedilecektir.” açıklamaları bulunmaktadır.
İhale üzerinde bırakılan istekli tarafından yapılan aşırı düşük teklif açıklamasının incelenmesi sonucunda;
Brüt asgari ücretin % 120 fazlası üzerinden ücret ödenmesi öngörülen ve ihalenin birinci grubunda yer alan 25 personel için % 3 sözleşme gideri dahil işçilik maliyetinin KİK işçilik hesaplama modülü kullanılarak 1 kişi için aylık 2.589,38 TL, toplam 776.814,00 TL olarak hesaplandığı,
Brüt asgari ücretin % 35 fazlası üzerinden ücret ödenmesi öngörülen ve ihalenin ikinci grubunda yer alan 175 personel için % 3 sözleşme gideri dahil işçilik maliyetinin KİK işçilik hesaplama modülü kullanılarak 1 kişi için aylık 1.588,94 TL, toplam 3.336.774,00 TL olarak hesaplandığı,
Brüt asgari ücretin % 10 fazlası üzerinden ücret ödenmesi öngörülen ve ihalenin üçüncü grubunda yer alan 195 personel için % 3 sözleşme gideri dahil işçilik maliyetinin KİK işçilik hesaplama modülü kullanılarak 1 kişi için aylık 1.294,69 TL, toplam 3.029.574,60 TL olarak hesaplandığı,
Yapılan hesaplamalar sonucunda, ihalenin üçüncü grubunda yer alan personele verilmesi öngörülen giyim bedeli hariç, işçilik maliyetinin 7.143.183,60 TL (=776.814,00 + 3.336.774,00 + 3.029.574,60) olarak bulunduğu,
İhalenin üçüncü grubunda yer alan hasta bakıcı hizmetleri personeli için verilmesi öngörülen giyim malzemeleri (yazlık ve kışlık birer adet iş elbisesi) için kişi başı 0,02 TL, toplam 3,90 TL (=0,02 TL x 195 kişi) bedel öngördükleri, bu bedeli tevsik etmek için Kahraman Temizlik Tekstil-Ömer Devrim Kahraman’dan alınmış proforma faturanın sunulduğu, proforma faturanın meslek mensubu tarafından “Birim satış tutarının, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre çıkartılan ve tarafımdan onaylanan maliyet/satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak onaylandığı, proforma fatura ile birlikte maliyet/satış tutarı tespit tutanağının sunulduğu, proforma faturadaki bilgilerle tutanaktaki bilgilerin uyumlu olduğu,
Giyim bedeli üzerinden % 3 oranında sözleşme giderinin (3,90 TL x 0,03 = 0,12 TL) maliyete dahil edildiği, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından 16,98 TL firma kârı öngörülerek teklif bedeli olan 7.143.183,60 TL’ye (=7.143.183,60 TL(toplam işçilik maliyeti) + 4,02 TL (sözleşme gideri dahil giyim gideri) + 16,98 (firma karı)) ulaşıldığı görülmüştür.
Bu itibarla, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında herhangi bir mevzuata aykırılığın bulunmadığı anlaşıldığından, başvuru sahibinin iddiası yerinde bulunmamıştır.
B) İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18’inci maddesi yönünden yapılan inceleme sonucunda tespit edilen aykırılıklar ve buna ilişkin inceleme ve hukuki değerlendirme aşağıda yapılmıştır:
1) Şükürcan Grup Otomasyon Temizlik Hizmetleri Gıda Yem. İnş. Med. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulan açıklama yazısında maliyet tablosu, işçilik hesaplama modülü kullanılarak yapılan hesaplamalara ilişkin çıktılar ve giyim bedeline ilişkin proforma fatura sunulduğu, idarece verilen 19.09.2012 tarihli komisyon kararında anılan isteklinin teklifine ilişkin olarak;
“…aşırı düşük teklifi incelendiğinde; I-Grup Hemşireler İşçilik gideri, II-Grup Sağlık Hizmetleri İşçilik giderleri, III-Grup Sağlık Hizmetleri İşçilik giderleri mevzuata uygun olarak açıklama verilmiş olup idari şartnamenin 25. Maddesinde yer alan III-Grup Yardımcı Sağlık Hizmetleri işçi kıyafetleri için, firmanın sunmuş olduğu proforma fatura ekinde maliyet/satış tespit tutanağı ile bu tutanağın ekinde sunulması gereken mükellefe ait imza sirküsü ve SMMM’ye ait faaliyet belgesinin sunulmadığı tespit edilmiş olup firmanın teklifi değerlendirme dışı bırakılmasına…” karar verildiği görülmüştür.
Kamu İhale Genel Tebliğinin “Hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79 uncu maddesinin 4.1. bendinde isteklilerce yapılacak aşırı düşük teklife ilişkin açıklamaların belgelere dayandırılması gerektiği, aksi takdirde açıklamaların kabul edilmeyeceği düzenlenmiştir. Tebliğin konuya yönelik düzenlemeleri bir bütün olarak ele alındığında, maliyet/satış tespit tutanaklarına ilişkin olarak ikili bir ayrıma gidildiği, bunlardan birincisinin isteklilerin kendi ürettikleri, aldıkları veya sattıkları mallara, diğerinin ise proforma fatura ve/veya fiyat teklifini düzenleyen kişilere ait mallara yönelik olduğu anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda, Tebliğin anılan maddesinin 4.2.15. maddesinde maliyet/satış tespit tutanaklarının düzenlemesine ilişkin şekil şartlarına yer verildikten sonra;
Tedarikçi veya üreticilerden alınan proforma fatura sunularak açıklama yapılması halinde buna ilişkin maliyet/satış tutanaklarının proforma fatura ekinde idareye verilmeyeceği ve düzenleyen meslek mensubu tarafından muhafaza edileceği ve ancak gerekli görülmesi halinde meslek mensubundan idarece istenebileceği,
İsteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin maliyet/satış tespit tutanağının ise istekli tarafından açıklama ekinde idareye sunulacağı belirtilmiştir.
Yukarıda yazılı düzenlemelerden çıkan sonuç, tedarikçi veya üreticilerden alınan proforma fatura sunularak açıklama yapılması halinde bahse konu maliyet/satış tutanaklarının istekliler tarafından sunulmasına gerek bulunmadığı, gerekli görülmesi halinde idarenin tutanağı muhafaza etmekle yükümlü ilgili meslek mensubundan bunları talep edebileceğidir.
Kaldı ki, Tebliğin sözü edilen 79 uncu maddesinin 4.2.3. bendinde isteklilerin açıklamalarına dayanak teşkil edebilecek belgeler arasında “İsteklinin ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanaklarına” yer verilip,proforma fatura sunularak açıklama yapılması halinde böyle bir belgeden bahsedilmemiş olması, yapılan tespiti teyit etmektedir.
Dolayısıyla, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulmasına gerek bulunmayan belgelerin Şükürcan Grup Otomasyon Temizlik Hizmetleri Gıda Yem. İnş. Med. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulmaması nedeniyle teklifinin değerlendirme dışı bırakılması işleminde hukuka uyarlık bulunmamıştır.
2) 19.09.2012 tarihli ihale komisyonu kararında Çağ Yapı İnşaat Taah Gıda Tem. Bilg. Tic. ve San. Ltd. Şti.’nin teklifi hakkında;
“…aşırı düşük teklifi incelendiğinde; I-Grup Hemşireler İşçilik gideri, II-Grup Sağlık Hizmetleri İşçilik giderleri, III-Grup Sağlık Hizmetleri İşçilik giderleri mevzuata uygun olarak açıklama verilmiş olup idari şartnamenin 25. Maddesinde yer alan III-Grup Yardımcı Sağlık Hizmetleri işçi kıyafetleri için, firmanın sunmuş olduğu proforma fatura ekinde maliyet/satış tespit tutanağı ile bu tutanağın ekinde sunulması gereken mükellefe ait imza sirküsü ve SMMM’ye ait faaliyet belgesi sunulmuş olup, mükellefe ait imza sirküsü Kahraman Temizlik Tekstil-Ömer Devrim Kahraman mükellefin kendisi tarafından Aslının aynıdır şeklinde düşülen şerhin mevzuata uygun olmadığı tespit edilmiş olup, firmanın teklifi değerlendirme dışı bırakılmıştır.” şeklinde karar verildiği görülmüştür.
Bahse konu isteklinin tedarikçi ve/veya üreticiden alınan proforma faturayı aşırı düşük teklif açıklamasına dayanak olarak sunduğu, açıklama kapsamında maliyet/satış tespit tutanağına yer verdiği, ancak tutanağın ekinde bulunan imza sirküsünün uygun olmaması nedeniyle değerlendirme dışı bırakıldığı anlaşılmıştır. Yukarıda yapılan değerlendirmelere atıfla, idare tarafından aşırı düşük teklif sorgulaması kapsamında istekliler tarafından sunulmasına gerek bulunmayan bir belgenin ekinde yer alan eksikliğin teklifin değerlendirme dışı bırakılma gerekçesi olarak esas alınamayacağı sonucuna ulaşılmıştır.
Bununla birlikte, anılan isteklinin aşırı düşük teklif sorgulamasına verdiği cevap ekinde bulunan işçilik hesaplama tablosunda kişi başı 0,04 TL giyim bedeli öngördüğü, bunun sunulan proforma fatura ile tevsik edildiği ve KİK işçilik modülü kullanılarak yapılan hesaplamalara ilişkin çıktılara yer verildiği görülmüştür. Bahse konu KİK modülü çıktılarından III-Grup Sağlık Hizmetleri İşçilik giderlerine ilişkin olanı incelendiğinde, modülün giyim bedeli satırına 0,04 TL tutarının yazıldığı ve hesaplamanın buna göre yapılarak bu kısım için toplam işçilik maliyetinin 3.029.574,60 TL olarak belirlendiği anlaşılmıştır. Ancak, tarafımızca yapılan incelemede, KİK işçilik modülünün giyim bedeli satırına herhangi bir tutar yazılmaksızın yapılan hesaplamada da aynı işçilik maliyetine ulaşıldığı görülmüş olup, işçilik modülünün 0,04 TL tutarındaki giyim bedelini toplam işçilik maliyetine yansıtmadığı anlaşılmıştır.
Ayrıca, anılan istekli tarafından ihalenin üçüncü grubunda yer alan personel için hazırlanan işçilik hesaplama tablosu da incelendiğinde, bir kişinin giyim bedeli ve %3 sözleşme gideri hariç bir aylık işçilik maliyetini 1.256,98 TL olarak hesapladıkları, bu tutara bir kişinin bir aylık giyim bedeli olan 0,003 TL’nin (=0,04 TL/12 ay) eklenerek hesaplamanın yapıldığı, bir kişinin bir aylık maliyetinin virgülden sonra iki ondalık basamak sayısına yer verilerek hesaba katılması neticesinde taraflarınca yapılan hesaplamada da işçilik maliyetine giyim bedelinin yansıtılmamış olduğu görülmüştür.
Dolayısıyla, anılan istekli tarafından teklif edilen bedelin kıyafet bedelini içermediği, diğer bir deyişle asgari işçilik maliyetini karşılamadığı anlaşıldığından teklifinin bu gerekçeyle değerlendirme dışı bırakılması gerektiği anlaşılmıştır. Sonuç olarak, anılan isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması işleminde aykırılık olmadığı sonucuna varılmıştır.
Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, Şükürcan Grup Otomasyon Temizlik Hizmetleri Gıda Yem. İnş. Med. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin değerlendirmeye alınması ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanunun 65 inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 60 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere;
Anılan Kanunun 54 üncü maddesinin onuncu fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,
Oyçokluğu ile karar verildi.
EK GEREKÇE
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53. maddesinin (a) fıkrasında; Kamu İhale Kurumunun, bu Kanunda belirtilen esas, usul ve işlemlerin doğru olarak uygulanması konusunda görevli ve yetkili olduğu, (b) fıkrasının 9. bendinden sonraki 2. alt bendinde de; Kurumun Kurul kararıyla bu Kanunun ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun uygulanmasına ilişkin standart ihale dokümanı, tip sözleşme, yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya yetkili olduğu, Kurul ve Kurumun yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanacağı, standart ihale dokümanları, tip sözleşmeler, yönetmelik ve tebliğlerin Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulacağı hükme bağlanmıştır.
Anılan düzenleme uyarınca, Kamu İhale Kurulunun 4734 ve 4735 sayılı Kanunların uygulanması konusunda genel düzenleyici işlemler yapma yetkisini haiz olduğu kuşkusuzdur.
Anılan yetki çerçevesinde yürürlüğe konulan Kamu İhale Genel Tebliğinin 79.4.2.18 maddesinde; “İtirazen şikayet başvurularına ilişkin olarak Kurum tarafından yapılan incelemede gerekli görülmesi durumunda, proforma fatura ve fiyat tekliflerine ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanakları, bunları muhafaza eden meslek mensubundan istenebilir. Gerek meslek mensubundan istenen tutanaklar gerekse ihaleyi yapan idare tarafından Kuruma gönderilen belgeler arasında yer alan proforma fatura ve fiyat teklif tutarları ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağında belirtilen maliyet ve satış tutarlarının arasında uyumsuzluk olduğunun veya bu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının değerlendirilmesi durumunda; proforma fatura ve fiyat teklifleri ile maliyet/satış tutarı tespit tutanakları mükellef ve/veya isteklinin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir ve gerekli olması halinde Cumhuriyet Savcılığına bildirim yapılır.” hükmü bulunmaktadır.
İnceleme kapsamında karşılaşılan proforma faturalardaki ekonomik değerlerin hayatın olağan akışına uygun olup olmadığının objektif bir kriterinin olamayacağı açık ise de, olağandışılık konusundaki makul şüphe yeterlidir.
İhalenin iptal edilmiş olması ya da aşırı düşük teklif açıklaması uygun bulunmayan isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılmış olması dahi giyim bedeline ilişkin olarak düzenlenen ve idareye sunulan belgenin usulüne uygun olmadığına ilişkin eylemi ortadan kaldırmayacağından;
İnceleme konusu ihalede,
1) İhale üzerinde bırakılan Okan Temizlik İlaçlama Gıda Mad. Ür. Paz. ve İnş. San.  Tic. Ltd. Şti.’nin aşırı düşük teklif açıklamasında, Kahraman Temizlik Tekstil – Ömer Devrim tarafından düzenlenen giyim bedeline ilişkin (yazlık ve kışlık birer adet iş elbisesi) kişi başı 0,02 TL bedel öngören proforma fatura ile açıklamada bulunmasına karşın, bu anılan proforma fatura ekindeki maliyet/satış tespit tutarı tespit tutanağında mevzuata aykırılık görülmeyerek, açıklaması kabul edildiğinden, anılan proforma fatura ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağı gönderilmek suretiyle, söz konusu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı tespitinin yapılacak incelemelerde değerlendirilmek üzere, anılan proforma faturayı düzenleyen Kahraman Temizlik Tekstil – Ömer Devrim’in bağlı olduğu Maltepe Vergi Dairesi Başkanlığı'na bildirimde bulunulması,
2) Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi Elif Sağlık ve Sosyal Hiz. Med. Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin aşırı düşük teklif açıklamasında, Kahraman Temizlik Tekstil – Ömer Devrim tarafından düzenlenen giyim bedeline ilişkin (alt-üst) kişi başı 0,01 TL bedel öngören proforma fatura ile açıklamada bulunmasına karşın, bu anılan proforma fatura ekindeki maliyet/satış tespit tutarı tespit tutanağında mevzuata aykırılık görülmeyerek, açıklaması kabul edildiğinden, anılan proforma fatura ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağı gönderilmek suretiyle, söz konusu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı tespitinin yapılacak incelemelerde değerlendirilmek üzere, anılan proforma faturayı düzenleyen Kahraman Temizlik Tekstil – Ömer Devrim’in bağlı olduğu Maltepe Vergi Dairesi Başkanlığı'na bildirimde bulunulması,
3) Kemal Çağlar İnş. Elk. Ür. Tic. San. Ltd. Şti.’nin aşırı düşük teklif açıklamasında, Kısmetim İş Elbiseleri Toptan Kuma ve Konfeksiyon – Gamze Yokuşbaş tarafından düzenlenen giyim bedeline ilişkin kişi başına yazlık iş elbisesi için 0,05 TL, kışlık iş elbisesi için ise 0,06 TL bedel öngören proforma fatura ile açıklamada bulunmasına karşın, bu anılan proforma fatura ekindeki maliyet/satış tespit tutarı tespit tutanağında mevzuata aykırılık görülmeyerek, açıklaması kabul edildiğinden, anılan proforma fatura ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağı gönderilmek suretiyle, söz konusu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı tespitinin yapılacak incelemelerde değerlendirilmek üzere, anılan proforma faturayı düzenleyen Kısmetim İş Elbiseleri Toptan Kuma ve Konfeksiyon – Gamze Yokuşbaş’ın bağlı olduğu Kızılbey Vergi Dairesi Başkanlığı'na bildirimde bulunulması,
4) Berka Temz. Tic. Ltd. Şti.- Aserha Sos. Ltd. Şti. Ortak Girişimi’nin aşırı düşük teklif açıklamasında, SRN Temizlik Malzemeleri Tekstil İş Elbiseleri İlaçlama ve Tarım Ürünleri- Esmer Emir tarafından düzenlenen giyim bedeline ilişkin (alt-üst forma) kişi başı 0,10 TL bedel öngören proforma fatura ile açıklamada bulunmasına karşın, bu anılan proforma fatura ekindeki maliyet/satış tespit tutarı tespit tutanağında mevzuata aykırılık görülmeyerek, açıklaması kabul edildiğinden, anılan proforma fatura ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağı gönderilmek suretiyle, söz konusu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı tespitinin yapılacak incelemelerde değerlendirilmek üzere, anılan proforma faturayı düzenleyen SRN Temizlik Malzemeleri Tekstil İş Elbiseleri İlaçlama ve Tarım Ürünleri- Esmer Emir’in bağlı olduğu Maltepe Vergi Dairesi Başkanlığı'na bildirimde bulunulması,
Anılan Tebliğ gereği olduğundan, bu hususların anılan Kurul Kararı gerekçeleri arasında yer alması gerektiği yönündeki düşüncemizle, karara katılıyoruz.
KARŞI OY
Başvuru sahibinin itirazen şikayet başvuru dilekçesinde belirtilen iddiasına yönelik Kurul çoğunluğunca “düzeltici işlem belirlenmesine” karar verilmiştir.
Başvuru sahibinin iddiasına yönelik yapılan incelemeye göre;
Kamu İhale Tebliğinin 79.4.2.18. maddesinde; “İtirazen şikayet başvurularına ilişkin olarak Kurum tarafından yapılan incelemede gerekli görülmesi durumunda, proforma fatura ve fiyat tekliflerine ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanakları, bunları muhafaza eden meslek mensubundan istenebilir. Gerek meslek mensubundan istenen tutanaklar gerekse ihaleyi yapan idare tarafından Kuruma gönderilen belgeler arasında yer alan proforma fatura ve fiyat teklif tutarları ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağında belirtilen maliyet ve satış tutarlarının arasında uyumsuzluk olduğunun veya bu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının değerlendirilmesi durumunda; proforma fatura ve fiyat teklifleri ile maliyet/satış tutarı tespit tutanakları mükellef ve/veya isteklinin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir ve gerekli olması halinde Cumhuriyet Savcılığına bildirim yapılır.” açıklaması yer almaktadır.
Kurumca bu açıklama uyarınca yapılan incelemelere göre, hizmet alımlarında aşırı düşük teklif açıklamasında giyim bedeline ilişkin yapılan açıklamalarda, istekli tarafından giyim bedeline ilişkin sunulan proforma fatura ve fiyat teklif tutarları ile maliyet/satış tutarı tespit tutanağında belirtilen maliyet ve satış tutarlarının arasında uyumsuzluk olduğunun veya bu belgelerde yer alan bilgilerin ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının değerlendirilmesi durumunda, belirtilen proforma fatura ve fiyat teklifleri ile maliyet/satış tutarı tespit tutanakları mükellef ve/veya isteklinin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilmesi, ayrıca konunun önemine göre de Cumhuriyet Savcılığına bildirim yapılması hususlarının anlaşılması gerektiğinin aşikar olması nedeni ve bu yönde verilen Kurul Kararları ile konu içtihat niteliğini kazanmış olmasının yanında Tebliğin yukarıda sözü edilen düzenlemesi birbirine bağlı/bağımlı iki temel açıklamadır.
Şöyle ki; cari piyasa koşullarına, temel ekonomik verilere ve hayatın olağan durumuna uygun olmadığı anlaşılan fiyat teklifinin bir şekilde şekle uygun olarak müşavir tarafından tevsik edilmesi halinde, bu durumun ilgili vergi dairesine bildirilerek “bu tevsikin” doğruluğunun testi istenilmekte ve sistemin sigortası genel kabulüyle yapılmış bir mevzuat düzenlemesi şeklinde tezahür etmiştir. Kamu İhale Tebliğinin 79.4.2.18. maddesinin birbirine bağımlı son açıklama cümlesinin uygulanmaması halinde başlangıç cümlesine göre tekliflerin değerlendirilmesinin sağlıklı ve hukuken uygun bir yanı olmayacaktır.
İstekliler tarafından asgari işçilik bedelinin çok az üstünde verilen teklif bedelinin en düşük teklife yakın olmasının sağlanması için teklif bileşenlerinden olan giyim bedeli açıklamasına yönelik olarak verilen proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının düşük bedelli olarak oluşturulduğunun konu ile ilgili içtihat niteliğinde verilmiş Kurul kararlarından anlaşıldığı, verilen proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının anlaşılmasına rağmen, düşük bedelli de olsa, istekli tarafından verilen proforma fatura ve fiyat tekliflerin Kamu İhale Genel Tebliğinin ilgili hükümlerine göre belge üzerinde taşıması gereken şartları taşıdığının tespiti halinde anılan açıklamanın mevzuat uyarınca uygun görüldüğünün içtihat niteliğinde verilmiş olan Kurul kararlarından anlaşıldığı, ancak sunulan proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının anlaşılması durumunda da, teklif açıklaması bu yönden mevzuata uygun görülmekle birlikte proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının düşüklüğünün düzenlenen ve idareye sunulan belgenin usulüne uygun olmadığına ilişkin eylemi ortadan kaldırmayacağı düşüncesi ile, Kanunun temel ilkelerinden eşit muamele ve güvenirlik ilkelerinin ön planda çalıştırılmasının temini yönünden incelenmesi için Kurulca bağlı bulunan vergi dairesine gönderilmiştir.
Yukarıda yapılan iki değerlendirmenin belge üzerinde aynı anda var olduğu durumda, bildirim yapılmasının anlamlı olduğu yönünde bütünlük sağladığı şeklinde yapılan değerlendirmelerin birbirinden bağımsız işletilmesi durumunda, yani aşırı düşük açıklamada, isteklinin giyime ilişkin sunduğu proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının açıkça bilinmesine rağmen, sırf, anılan belgelerin Tebliğinin sözü edilen açıklamalarına göre belge üzerinde taşıması gereken şartlara uygun olarak taşıdığı tespitine dayanılarak isteklinin açıklamasının mevzuata uygun olduğunu kabul etmenin mevzuat ile çelişki yarattığı, bu nedenle, anılan belgelerin Kamu İhale Genel Tebliğinin ilgili açıklamalarına göre belge üzerinde taşıması gereken şartları taşıdığının tespit edilmiş olmasına rağmen, proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı durumunun incelenmesi için Tebliğin ilgili açıklaması uyarınca ilgili vergi dairesine bile bile gönderilmemesi durumunda, Kanunda belirtilen temel ilkelerden eşit muamele ve güvenirlik ilkelerinin ön planda zedelendiği işlemlerin gerçekleştirilmiş olacağı düşüncesiyle, Tebliğin ilgili açıklamalarına göre, belge üzerinde taşıması gereken şartları taşıdığının tespit edilmiş olmasına rağmen, vergi dairesine bildirim yapılmasına gerek görülmeyen, proforma fatura ve fiyat teklif tutarlarının, ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığının anlaşıldığı durumda, anılan isteklinin aşırı düşük açıklamalarının mevzuata uygun olmadığı gerekçesi olarak kabul edilmemesi gerekmektedir.
İncelemeye konu ihalede, başvuru sahibinin iddiası yukarıda aktarılan değerlendirmeler ışığı altında değerlendirildiğinde;
Başvuruya konu ihaleye 13 isteklinin katıldığı, bu isteklilerden Poyraz Grup Otom.  Tur. Tem. Me. Gı. İn. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin geçici teminat mektubu ve banka referans mektubu sunulmadığı gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakıldığı, 12 isteklinin teklifinin geçerli teklif olarak değerlendirildiği, idarece 6 isteklinin teklifinin aşırı düşük teklif olarak değerlendirildiği ve aşırı düşük teklif açıklaması istenildiği, açıklama sunan 6 istekliden Çağ Yapı İnşaat Taah Gıda Tem. Bilg. Tic. ve San. Ltd. Şti. ile Şükürcan Grup Otomasyon Temizlik Hizmetleri Gıda Yem. İnş. Med. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun bulunmadığı ve tekliflerinin değerlendirme dışı bırakıldığı, diğer isteklilerin yaptığı açıklamaların idarece yeterli bulunarak ihalenin Okan Temizlik İlaçlama Gıda Mad. Ür. Paz. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti. üzerinde bırakıldığı, Elif Sağlık ve Sosyal Hiz. Med. Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlendiği,
Aşırı düşük teklif açıklaması uygun bulunarak ihale üzerinde bırakılan Okan Temizlik İlaçlama Gıda Mad. Ür. Paz. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti.’nin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında ihale konusu işte çalışacak personelin giyim maliyetinin tevsiki için, 195 takım alt üst yazlık iş elbisesi için 0,01 TL birim fiyat ve 195 takım alt üst kışlık iş elbisesi için 0,01 TL birim fiyatlar üzerinden toplamda 3,90 TL fiyat öngörülen Kahraman Temizlik tekstil-Ömer Devrim KAHRAMAN tarafından istekli adına tanzim edilerek düzenlenmiş 09.08.2012 tarihli proforma fatura ileekinde bu fiyatların açıklanmasına ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanağının (Ek-O.5) sunulduğu,
Anlaşılmıştır.
İhalenin üzerinde bırakıldığı istekli tarafından aşırı düşük açıklamaları kapsamında sunduğu; proforma fatura ile eki maliyet/satış tespit tutanağında parça başı giyim maliyeti olarak önerilen bedellerinin, maliyet muhasebesi kayıtları açısından ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı, bu nedenle adı geçen isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının mevzuata uygun olmadığı gerekçesine dayanılarak teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği değerlendirilmiştir.
Diğer yandan, başvuru sahibinin iddiasının İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18 inci maddesi yönünden yapılan inceleme sonucunda tespit edilen aykırılıklar ve buna ilişkin inceleme ve hukuki değerlendirmeye göre;
Aşırı düşük teklif açıklaması uygun görülerek ihalede ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenen başvuru sahibi Elif Sağlık ve Sosyal Hiz. Med. Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulan açıklama yazısında, giyim bedeli olarak toplam 3,90 TL, açıklama ekinde sunulan Kahraman Temizlik Tekstil-Ömer Devrim Kahraman’dan alınmış proforma faturada iş elbisesi (alt-üst forma) başına 0,01 TL,
Aşırı düşük açıklaması idarece uygun görülen istekli Kemal Çağlar İnş. Elk. Ür. Tic. San. Ltd. Şti. tarafından sunulan 03.09.2012 tarihli açıklama yazısında giyim bedeli olarak toplam 21,45 TL, açıklama ekinde sunulan Kısmetim İş Elbiseleri Toptan Kuma ve Konfeksiyon – Gamze Yokuşbaş’tan alınmış proforma faturada birim başına yazlık iş elbisesi için 0,05 TL, kışlık iş elbisesi için ise 0,06 TL,
Aşırı düşük açıklaması idarece uygun görülen istekli Berka Temz. Tic. Ltd. Şti.- Aserha Sos. Ltd. Şti. Ortak Girişimi tarafından sunulan ve 31.08.2012 tarihinde idare kayıtlarına alınan bila tarihli açıklama yazısında giyim bedeli olarak toplam 39,00 TL, açıklama ekinde sunulan SRN Temizlik Malzemeleri Tekstil İş Elbiseleri İlaçlama ve Tarım Ürünleri- Esmer Emir’den alınmış proforma faturada iş elbisesi (alt-üst forma) başına 0,10 TL,
Bedel öngörüldüğü anlaşılmış, söz konusu açıklamaların maliyet/satış tutarı tutanağı ile teyit edildiği görülmüştür.
Anılan isteklilerin aşırı düşük açıklamaları kapsamında sundukları; proforma fatura ile eki maliyet/satış tespit tutanağında parça başı giyim maliyeti olarak önerilen bedellerinin, maliyet muhasebesi kayıtları açısından ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı, bu nedenle adı geçen isteklilerin aşırı düşük teklif açıklamasının mevzuata uygun olmadığı gerekçesine dayanılarak tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği değerlendirilmiştir.
Açıklanan nedenlerle, ticari şirketlerin iktisadi amacının kâr elde etmek olduğu, kâr elde etmese dahi en azından zarar etmemek üzere ticari faaliyetlerine devam etmelerinin bir zorunluluk olduğu aksi takdirde söz konusu şirketlerin zarar etmemek ve kâr elde etmek için kayıt dışı ticari yollara başvurmalarının kuvvetle muhtemel olduğu düşüncesi ile, inceleme konusu ihalede giyimine ilişkin açıklamaları kapsamında verdikleri proforma faturalardaki teklif fiyatlarının maliyet muhasebesi kayıtları açısından ticari hayatın olağan durumu ve ekonomik verilerle ilgili genel bilgilerle uyumlu olmadığı belirlenen, ihale üzerinde bırakılan istekli ile ihalede ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenen başvuru sahibi Elif Sağlık ve Sosyal Hiz. Med. Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin teklifleri ile, idarece aşırı düşük teklif açıklamaları uygun bulunan Kemal Çağlar İnş. Elk. Ür. Tic. San. Ltd. Şti. ve Berka Temz. Tic. Ltd. Şti.- Aserha Sos. Ltd. Şti. Ortak Girişiminin tekliflerinin bu gerekçeler ile değerlendirme dışı bırakılması gerektiği yönündeki düşüncem ile, bu hususlara yönelik Kurul çoğunluğunca alınan “düzeltici işlem belirlenmesine” niteliğindeki karara katılmıyorum.  (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy