(4734 S. K. m. 54, 65)
Toplantı No: 2010/030
Gündem No: 23
Karar Tarihi: 29.04.2010
Karar No: 2010-UY.I-1220
Şikayetçi: Yılmaz Mühendislik Taahhüt / Ender Yılmaz, Altayçeşme Mahallesi Atatürk Cad. Saray Apt. No:91/2 MALTEPE/İSTANBUL
İhaleyi yapan idare: T.R.T. Genel Müdürlüğü, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı 2. Kat ORAN/ANKARA
Başvuru tarih ve sayısı: 19.03.2010 / 6331
Başvuruya Konu İhale: 2009/181085 İhale Kayıt Numaralı "T.R.T. 8 (Arapça) Kanalına Çekim Platosu Yapılması" İhalesi
Kurumca Yapılan İnceleme ve Değerlendirme: 01.04.2010 tarih ve I.Y.07.55.0063/2010-16E sayılı Esas İnceleme Raporunda;
T.R.T. Genel Müdürlüğü tarafından 14.01.2010 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan “T.R.T. 8 (Arapça) Kanalına Çekim Platosu Yapılması” ihalesine ilişkin olarak Yılmaz Mühendislik Taahhüt / Ender Yılmaz’ın 09.03.2010 tarihinde yaptığı şikayet başvurusunun, idarenin 15.03.2010 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibinin 19.03.2010 tarih ve 6331 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 19.03.2010 tarihli dilekçe ile itirazen şikayet başvurusunda bulunduğu,
İdare tarafından gönderilen bilgi ve belgelerin incelenmesinden;
4734 sayılı Kanunun 54 üncü maddesinin onuncu fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,
Karar verilmesinin uygun olacağı hususlarına yer verilmiştir.
Karar:
Esas İnceleme Raporu ve ekleri incelendi:
İtirazen şikayet dilekçesinde özetle;
1- İhale üzerinde bırakılan Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş:’nin sunduğu iş bitirme belgesinin benzer işe uygun olmadığı,
2- Anılan firmanın teklifinin aşırı düşük teklif olduğu, ihale dokümanında inşaat, makine ve elektrik analizlerine ait tüm alt rayiçlerin (işçilik ve malzeme rayiçlerinin 2010 rayiçleri değerlendirilerek) miktar ve fiyatlarının (işçilik fiyatlarının asgari ücret altında kalmaması ve analizlerdeki sürelerinde gerçekçiliği dikkate alınarak) anılan Tebliğ hükmü çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği
İddialarına yer verilmiştir.
A- Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:
1) Başvuru sahibinin 1 inci iddiasına ilişkin olarak:
İhale üzerinde bırakılan Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş. teklif dosyası içerisinde 22.08.2007 tarihinde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı tarafından düzenlenen “A.Ü. Tıp Fakültesi Dekanlığı Vehbi Koç Göz Bankası Binasının Tadilat ve Restorasyonu”na ilişkin iş bitirme belgesinin, yine TRT Genel Müdürlüğü tarafından 23.09.2009 tarihinde düzenlenen “Eski Arim Binasının Stüdyo Binasına Dönüştürülmesi” işine ilişkin uygulanan yapı tekniğinin “araştırma ve imalat binasının betonarme karkasa kadar tamamen sökülerek TV stüdyosu ve teknik hacimleri ile büroların yapılması” olarak belirtilen iş bitirme belgesinin sunulduğu görülmüştür.
İdari Şartnamenin 2.1.a maddesinde ihale konusu işin adı; “Arapça Kanalına Çekim Platosu Yapılması” 2.1.c maddesinde ise ihale konusu işin miktarı (fiziki) ve türü; “Kuruçeşme İstanbul TV Müdürlüğünde Kullanılmayan Yakıt Deposu, Soğutma Grubu ve Klima Santrali Mekânlarının Sökülüp Yerine Çekim Platosu ile Teknik ve Destek Hacimlerinin Yapılması” olarak belirtilmiştir.
Anılan Şartnamenin 7.6.a maddesinde; “Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Dair Tebliğ’de yer alan (B) Üstyapı (Bina) Grubu İşlerin II. Grubundaki işler benzer iş olarak kabul edileceği” belirtilmiş ve 7.6.1 maddesinde;“İş deneyim belgesi yerine diplomalarını sunmak suretiyle ihaleye girecek olan mühendis ve mimarların, Üniversite veya Yüksek Okulların Mimarlık veya İnşaat Mühendisliği bölümlerinden mezun olmaları gerekmektedir.” düzenlemesine yer verilmiştir.
“Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “İş deneyimini gösteren belgeler” başlıklı 39 uncu maddesinde;
“(1) Aday veya isteklilerden, yurt içinde veya yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri, ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimlerini tevsik etmeleri için iş deneyim belgesi istenilmesi zorunludur.
…
(4) Yapım işlerinde iş deneyiminde değerlendirilecek benzer işlerin belirlendiği tebliğde belirtilen esaslara uygun biçimde, hangi nitelikteki iş ya da işlerin benzer iş kabul edileceği idarece tespit edilir ve ihale veya ön yeterlik dokümanı ile ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilanda veya davet mektubunda belirtilir.” hükmü yer almaktadır.
Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Dair Tebliğinin benzer İş Grupları Listesinde; B/II Grubu İşler;
“1- Radyo -TV istasyonları, kuleleri ve binaları,
2- Özelliği olan askeri yapılar,
3- Özelliği olan ihtisas hastaneleri,
4- Bakanlık binası, borsa binası,
5- Üniversite kampüsleri,
6- Kültür ve kongre merkezleri,
7- Müze, sergi kütüphane kompleksleri,
8- Alışveriş kompleksleri (içerisinde sineme, tiyatro, sergi salonu, kafe, restoran, market vb. bulunan),
9- Olimpik spor tesisleri,
10- Bilimsel araştırma binaları,
11- Havaalanı terminal binaları, havaalanı kontrol kulesi,
12- Üst donanımlı kompleks oteller ve tatil köyleri,
13- Özelliği olan sığınaklar,
14- İdarece belirlenecek benzer nitelikteki işler” olarak belirtilmiştir.
İhale üzerinde bırakılan firmanın. sunduğu TRT Genel Müdürlüğü tarafından 23.09.2009 tarihinde düzenlenen “Eski Arim Binasının Stüdyo Binasına Dönüştürülmesi” işine ilişkin iş bitirme belgesinin anılan mevzuat hükümlerine uygun olduğu anlaşıldığından başvuru sahibinin şikayetinin yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
2) Başvuru sahibinin 2 nci iddiasına ilişkin olarak:
“Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 60 ıncı maddesinde;
“(1) İhale komisyonu verilen tekliflerden, diğer tekliflere veya yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
(2) İhale komisyonu;
a) Yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen işin özgünlüğü,
hususlarında belgelendirilmek suretiyle yapılan yazılı açıklamaları, isteklinin teklifinin hesaplanmasına dayanak teşkil eden bütün bilgi ve belgeleri de dikkate almak suretiyle değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir. İhale komisyonunca reddedilmeyen aşırı düşük teklifler, geçerli teklif olarak dikkate alınır.
(3) Aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesinde; Kamu İhale Kurumu tarafından aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değer veya sorgulama kriterleri ya da ortalamalar belirlenmiş ise ihale komisyonu bu düzenlemeyi esas alır.” hükmü yer almaktadır.
Kamu İhale Genel Tebliğinin “Aşırı düşük teklif değerlendirmesi” başlıklı 45 inci maddesinde;
“…
45.1.5. Teklifi aşırı düşük bulunan istekliler Kanunun 38 inci maddesi uyarınca yapacakları açıklamada, analizlerine dayanak teşkil eden bilgi ve belgeleri (proforma faturalar, teklif alma yazıları, idarece istenmesi durumunda yardımcı analizler ve buna benzer) sunacaklardır.
45.1.6. İsteklilerin aşırı düşük sorgulamasına ilişkin açıklamaları belgelere dayanmalıdır. Belgelere dayanılmaksızın yapılan açıklamalar kabul edilmeyecektir. Bu çerçevede;
a) İstekliler tarafından proforma faturalarla açıklama yapılması durumunda; proforma faturada proforma fatura içeriği mala ilişkin olarak mükellefin son geçici vergi beyanname döneminde tespit edilen birim ortalama maliyet belirtilecek ve proforma faturaya, ilgili malın son geçici vergi beyanname dönemine ait bir alış ve bir satış faturası örneği eklenerek tasdik anlaşması yapılan YMM veya beyannamelerini imzalayan SMMM’e onaylatılacaktır. Proforma fatura veren imalatçı ise; proforma fatura ekinde, ilgili mala ilişkin imalatçının son geçici vergi beyanname döneminde çıkartılan birim maliyet cetveli verilecektir. Sunulan birim maliyet cetveli, mükellefin tasdik anlaşması yaptığı YMM veya beyannamelerini imzalayan SMMM tarafından onaylı olmalıdır.
b) İsteklilerce yapılan açıklamalarda teklifin bir bölümünü oluşturan iş kısımlarına ilişkin olarak piyasada o alanda faaliyet gösteren kişilerden alınan fiyat tekliflerinin sunulması halinde; söz konusu fiyat tekliflerinin ekinde, Vergi Usul Kanununa göre tutulması zorunlu olan yasal defter ve belgelere uygunluğu YMM veya SMMM tarafından onaylanmış maliyet tespit raporunun sunulması zorunludur. Söz konusu maliyet tespit raporunda, fiyat teklifi verilen işle ilgili varsa malların birim ortalama maliyetleri ile işçilik maliyetleri belirtilmelidir. Fiyat teklifinin kapsamında sadece mal bulunuyor ise; maliyet tespit raporu yerine, piyasadan alınan mallara ilişkin olarak yukarıda belirtildiği şekilde proforma faturaların, fiyat teklifi veren kişinin üretici olması durumunda ise, son geçici vergi beyanname döneminde çıkartılan ilgili malın birim maliyet cetvelinin sunulması zorunludur.
c) İsteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi veya satın alması durumunda; söz konusu malın emsal bedeli ile değerlenmesi gereklidir. Emsal bedelinin tespitinde Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri esas alınır.
ç) İsteklinin açıklamalarını kendi ürettiği mallara dayandırması durumunda; mükellefin tasdik anlaşması yaptığı YMM veya beyannamelerini imzalayan SMMM tarafından onaylı, son geçici vergi beyanname dönemine ait üretim konusu mala ilişkin maliyet tespit raporunun sunulması zorunludur. Maliyet tespit raporunda üretilen mala ilişkin birim maliyetlerin gösterilmesi gerekmektedir.
d) İstekliler tarafından yapılan açıklamada, malın stoklarda bulunduğunun belirtilmesi durumunda; Vergi Usul Kanununun 182 nci maddesi gereğince tutulması gereken envanter defterinin ilgili malzeme veya mala ilişkin kısmının mükellefin tasdik anlaşması yaptığı YMM veya beyannamelerini imzalayan SMMM tarafından onaylı örneğinin veya mükellefin tasdik anlaşması yaptığı YMM veya beyannamelerini imzalayan SMMM tarafından hazırlanan ve onaylanan ilgili malzeme veya mala ilişkin stok tespit raporunun sunulması zorunludur. Stok tespit raporunda mükellefin yasal defter ve belgelerine uygun ilgili malzeme veya mala ilişkin birim maliyetlerin gösterilmesi zorunludur.
45.1.7 Yapım yönteminin ekonomik olması hususunda bir açıklamada bulunulması durumunda; kullanılan yapım yöntemi ve teknolojinin, yapım işinde sağlayacağı maliyet avantajının belgelere dayalı olarak açıklanması gereklidir.
45.1.8. Seçilen teknik çözümler, yapım işinin yerine getirilmesinde kullanılacak avantajlı koşullar veya yapım işinin özgünlüğü hususunda bir açıklamada bulunulması durumunda; sadece bu hususların neler olduğu değil, belirtilen çözüm, avantajlı koşul ve özgünlük sayesinde elde edilen maliyet avantajının da bilgi ve belgelere dayalı olarak açıklanması gereklidir.
45.1.9. Yapılan açıklamalarda, son geçici vergi beyanname dönemine ilişkin belgelendirme yapılamaması durumunda; belgelendirmede bir önceki geçici vergi beyanname dönemi esas alınır.
45.1.10. Aşırı düşük sorgulaması sonucunda belgelere dayalı yazılı açıklama yapmayan, açıklamaları idarece tanımlanan yapım şartlarına uygun olmayan veya teknik şartnameye aykırı hususlar içeren isteklilerin teklifleri gerekçeleri belirtilmek suretiyle değerlendirme dışı bırakılacaktır. .” açıklamaları yer almaktadır.
Teklifi sınır değerin altında kalan Balıkçıoğlu Mobilya Tasarım Dekorasyon San. ve Tic. A.Ş. idare kayıtlarına 25.01.2010 tarih ve 372 sayı ile kayda alınan açıklamasında özetle;
“Açıklamasının 3 ayrı bölümden oluştuğu, birinci bölümün Bayındırlık Bakanlığı ve çeşitli idarelerce belirlenen ihale dokümanında bulunan pozlar için verilen savunma olduğu, ikinci bölümün özel pozlar için verilen savunma, üçüncü bölümün ise yapılacak işlerin tamamı için verilen savunma olduğu, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ve diğer idarelerce hazırlanan fiyatlar ve verilen teklif fiyatların karşılaştırılmasının EK:1’de yapıldığı, bu karşılaştırmalarda ihale dokümanlarında pozlu imalatların karsız fiyatları ile teklif edilen birim fiyatların yer aldığı, bu karşılaştırmalardan anlaşılacağı üzere işletmelerinin teklif edilen fiyatlar üzerinden kar edecek durumda olduğu, söz konusu pozlar için teklif edilen fiyatın 614.558,06 TL olduğu,
Özel pozlar için yapılan savunmanın 2 ayrı şekilde yapıldığı, a- özel pozlar için hazırlanmış “analiz” şeklinde savunma olduğu, özel pozlar için yapılan analizlerde Bayındırlık Bakanlığı rayiç bedelleri, diğer idarelerce hazırlanmış analizlerin referans alındığı, bu pozlardaki rayiçlerin Bayındırlık Bakanlığı rayiç bedellerine uygunluk göstermekte ve teklif edilen fiyatlar göz önüne alındığında bu pozlar üzerinden de işletmenin kar edeceğinin gözüktüğü, diğer yöntemin ise piyasadan alınan proforma faturaya yönelik alış-satış faturaları ile savunma olduğu, bu yöntemde ek olarak da daha önce aynı kuruma yapılmış işlere ait hak ediş bedellerindeki ilgili poza ait birim fiyatların sunulduğu, işin tamamı için yapılan aşırı düşük savunmasının EK:3’de yer aldığı,
19.03.2009 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak 2009 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkındaki Tebliğde;
C Grubu Yapılar 1.279,00 TL/m2
.Hastaneler (150 yatağın üstündeki hastaneler ve özelliği olan ihtisas hastaneleri),
.Üst donanımlı kompleks oteller ve tatil köyleri (5 yıldızlı),
.Büyük radyo ve televizyon binaları,
.Ve bu gruptaki benzer yapılar,
İhale konusu işin tamamının 1250m2 olduğu, anılan Tebliğe göre inşaat birim maliyetleri ve yüklenici karı dahil Bayındırlık Bakanlığı fiyatlarına göre 1250x1279=1.598.750 TL olduğu, buradan da anlaşılacağı üzere 1.739.842,00 TL’nin bu ihale için kabul edilebilir bir fiyat olduğu,
Balıkçıoğlu’nun grup bünyesinde bulunduğu, Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş./ Balıkçıoğlu Boru Profil San. Tic. A.Ş. şirketleri ile bugüne kadar birçok terminal binası, mağaza, ofis hastane, restoran, konut, otel, üniversite, televizyon binaları gibi inşaat ve mobilya taahhüt işlerinin projelendirildiği ve anahtar teslimi olarak bu taahhütlerini başarı ile gerçekleştirildiği,
Nitekim bu işin bir benzeri olarak 2008 yılında 473.000,00 TL ihale bedelli TRT İstanbul TV Müdürlüğü Çocuk Stüdyosu ve Bağlı Teknik hacimlerinin Yenilenmesi, 2009 yılında 3.087.360,80 TL ihale bedelli TRT Eski Arim Binasının Stüdyo Binasına Dönüştürülmesi işlerinin tamamlanarak zamanında teslim edildiği, söz konusu işlerden edindikleri tecrübe ve yapım işinin yapılacağı binada daha öncede benzer nitelikte işler yapılması dolayısıyla işin yapımı esnasında seçecekleri teknik çözümlerin işletmelerine avantajlı koşullar sağlayacağı, bu işlere esas pozlar ve elde edilen maliyet avantajının EK:4’de sunulduğu,
Balıkçıoğlu grubu bünyesinde bulunan Balıkçıoğlu Mobilya Fabrikası ile Balıkçıoğlu Boru Profil A.Ş.’nin söz konusu yapım işinin gerçekleştirilmesinde avantajlı koşullar sağlayacağı” belirtilmiş ve söz konusu yazı ekinde açıklamalarına ilişkin belgeler sunulmuştur.
Diğer taraftan anılan firmanın aşırı düşük teklif açıklamasına ilişkin sunduğu diğer belgelerin incelenmesinde;
İnşaat iş grubunu oluşturan;
Özel-3 poz nolu “kaplama üstü duvar dış dilitasyon profili yapılması” iş kalemine ilişkin teklif eki ile yazılı açıklama ekinde sunulan analizde yer alan malzemeye ilişkin (alüminyum profil) olarak Zeos Yapı Yalıtım Ltd. Şti.’den alınmış proforma fatura ile birlikte anılan firmanın SMMM imzalı ancak SMMM onayı bulunmayan alış faturaları ile Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenmiş SMMM onaylı satış faturasının sunulduğu görülmüştür. Sunulan faturaların SMMM veya YMMM onaylı olması gerektiği, ayrıca proforma faturada proforma fatura içeriği mala ilişkin olarak mükellefin son geçici vergi beyanname döneminde tespit edilen birim ortalama maliyetin belirtilmediği,
Özel-4 poz nolu “2*30*BS yakılmış doğal granit (rosa porino) plaklarla döşeme kaplaması yapılması” iş kalemine ilişkin analizde yer alan malzeme (Rosa porino plaka ) için, Özel-5 poz nolu “10*20*50 cm yakılmış doğal granit (rosa porino) plakalarla bordür yapılması” iş kalemine ilişkin analizde yer alan malzeme bedeli için, Özel-8 poz nolu “2*60*60 doğal granit (star galaksi) plakalarla döşeme yapılması ve süpürgelik yapılması” iş kalemine ilişkin analizde yer alan malzeme (star galaksi plaka) için Torunlar Dekorasyon firmasından alınmış proforma fatura ile birlikte anılan firmanın SMMM imzalı ancak SMMM onayı bulunmayan alış (20.04.2010 tarihli fatura hariç) ve SMMM veya YMM onayı bulunmayan satış faturasının sunulduğu, ayrıca proforma faturada proforma fatura içeriği mala ilişkin olarak mükellefin son geçici vergi beyanname döneminde tespit edilen birim ortalama maliyetin belirtilmediği,
Özel-9 poz nolu “Kauçuk Tabanlı, 2 mm Linolyum Kaplı, Yükseltilmiş Döşeme Sistemi” iş kalemine ilişkin analizde yer alan malzeme olan MDP için Akyapı A.Ş.’den alınmış proforma fatura ile söz konusu kaleme ilişkin anılan firma tarafından Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenmiş SMMM onaylı satış faturasının sunulduğu, kauçuk rulo için Sporsan Ltd. Şti.’den alınmış proforma fatura ile söz konusu kaleme ilişkin anılan firma tarafından Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenmiş SMMM onaylı satış faturasının sunulduğu yine Lineleuma ilişkin BVT Ltd. Şti.’den alınmış proforma fatura ile anılan firma tarafından Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş. adına düzenlenmiş SMMM onaylı satış faturasının sunulduğu görülmüştür. Proforma faturayı verenin imalatçı olup olmadığı anlaşılamadığından anılan Tebliğ hükmü uyarınca proforma faturalarla açıklama yapılması durumunda; proforma faturada proforma fatura içeriği mala ilişkin olarak mükellefin son geçici vergi beyanname döneminde tespit edilen birim ortalama maliyetinin belirtilmesi, SMMM veya YMM onaylı alış ve satış faturası örneğinin eklenmesi gerekmektedir. Anılan firmanın açıklamasını bu şekilde yaptığı dikkate alındığında alış faturasının ve birim ortalama maliyetin belirtilmediği, proforma faturayı düzenleyenin imalatçı olduğunun değerlendirilmesi halinde ise; proforma fatura ekinde, ilgili mala ilişkin imalatçının son geçici vergi beyanname döneminde çıkartılan SMMM veya YMM onaylı birim maliyet cetvelinin verilmesi gerekmektedir. Anılan firma tarafından bu iş kalemine ilişkin yapılan açıklamada söz konusu mala ilişkin birim maliyet cetvelinin yer almadığı,
Diğer taraftan anılan firma adına düzenlenen faturalardan yola çıkarak söz konusu malın stoklarda bulunduğu yönünde bir değerlendirme yapılması halinde de anılan Tebliğin ilgili maddesi uyarınca SMMM veya YMM onaylı stok tespit raporunun sunulması gerekmekte olup söz konusu kalemlere ilişkin açıklamalarda bu hususa yer verilmediği gibi stok tespit raporunun da bulunmadığı,
Özel-11 poz nolu “pvc gergi asma tavan yapılması” iş kalemine ilişkin olarak Yeni Gezegen Ltd. Şti.’den proforma fatura alındığı, bu kaleme ilişkin başka bir belge sunulmamış ise de, söz konusu proforma faturanın teklif alma yazısı niteliğinde olduğu, yapılan açıklamalarda piyasada o alanda faaliyet gösteren kişilerden alınan fiyat tekliflerinin sunulması halinde; söz konusu fiyat teklifleri ekinde, Vergi Usul Kanununa göre tutulması zorunlu olan yasal defter ve belgelere uygunluğu YMM veya SMMM tarafından onaylanmış maliyet tespit raporunun sunulması zorunlu olmasına rağmen söz konusu kalemde maliyet tespit raporunun sunulmadığı,
Özel-17 poz nolu “Aliminyum Korkuluk Yapılması” iş kalemine ilişkin analizde belirtilen Q16, Q50, Q40 alüminyum boru, Q50 alüminyum dirsek, Q50 alüminyum dirsek, Q40 alüminyum dikme flanşı, Q40 alüminyum bağlantı mafsalı, Q16 alüminyum tapa ve ankraj malzemeleri için Kardeşler Metal Dekorasyondan alınmış proforma fatura ile birlikte anılan firmanın satış faturasının sunulduğu, söz konusu satış faturasında SMMM veya YMM onayının bulunmadığı, ayrıca alış faturasının bulunmadığı, ayrıca söz konusu mallara ilişkin birim ortalama maliyetin belirtilmediği, diğer taraftan proforma faturayı düzenleyen firmanın imalatçı olduğunun değerlendirilmesi halinde ise proforma fatura ekinde, ilgili mala ilişkin imalatçının son geçici vergi beyanname döneminde çıkartılan SMMM veya YMM onaylı birim maliyet cetvelinin sunulmadığı,
Özel-21 poz nolu “6mm Renkli Temperli Dış Cam + 12 mm H.B. Lamine İç Camlı Strüktüel Silikon Camlamalı Giydirme Cephe Yapılması” iş kalemine ilişkin analizde yer alan “6 mm renkli reflekte temperli dış cam+12 mm H.B. + (3+3) mm lamine cam”a ilişkin HCS Hicret Cam San. Ltd. Şti.’den alınmış proforma fatura ile birlikte anılan firmanın satış faturasının sunulduğu, söz konusu firmanın proforma faturayla açıklama yaptığının değerlendirilmesi durumunda söz konusu satış faturasının SMMM veya YMM onaylı olması gerekirken sadece serbest muhasebecinin imzasının olduğu, ayrıca anılan firmanın alış faturasının sunulmadığı proforma faturada proforma fatura içeriği mala ilişkin olarak mükellefin son geçici vergi beyanname döneminde tespit edilen birim ortalama maliyetin belirtilmediği, proforma faturayı düzenleyen firmanın imalatçı olduğunun kabul edilmesi halinde ise proforma fatura ekinde, ilgili mala ilişkin imalatçının son geçici vergi beyanname döneminde çıkartılan SMMM veya YMM onaylı birim maliyet cetvelinin sunulmadığı,
Elektrik tesisatı iş grubunu oluşturan iş kalemlerinden Özel 2 poz nolu “3 x 125 pano tipi priz (3 Faz +N+Pe”, Özel-3 poz nolu “3x125 A Fiş (3 Faz +N+Pe”, Özel-4 poz nolu “3x63 A Pano tipi Priz (3 Faz +N+Pe” kalemine ilişkin Gül Elektrik Ltd. Şti.’den ve Sistem Bir Elektrik Ltd. Şti.’den teklif alındığı, söz konusu mala ilişkin Gül Elekrtik Ltd. Şti.’i adına düzenlenen alış faturası sunulmasına rağmen satış faturasının sunulmadığı, alış faturasının ise SMMM veya YMM onaylı olması gerekirken serbest muhasebeci onaylı olduğu, ayrıca proforma faturada proforma fatura içeriği mala ilişkin olarak mükellefin son geçici vergi beyanname döneminde tespit edilen birim ortalama maliyetin belirtilmediği,
Söz konusu hususların benzer imalat imalat kalemlerinin bir kısmında da bulunduğu,
Görülmüştür.
Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda, Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş.’nin teklifinin, aşırı düşük teklif açıklamaların Kamu İhale Genel Tebliğinin 45 nci maddesine uygun olmadığı görülmüş olup anılan firmanın teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerekirken ihale üzerinde bırakılması mevzuat hükümlerine aykırıdır. Bu nedenle başvuru sahibinin iddiası yerinde görülmüştür.
B) İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18 inci maddesi yönünden yapılan inceleme sonucunda tespit edilen aykırılıklar ve buna ilişkin inceleme ve hukuki değerlendirme aşağıda yapılmıştır:
Anılan Şartnamenin 7.6.a maddesinde; “Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Dair Tebliğ’de yer alan (B) Üstyapı (Bina) Grubu İşlerin II. Grubundaki işler benzer iş olarak kabul edileceği” belirtilmiştir.
Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Dair Tebliğinin benzer İş Grupları Listesinde; B/II Grubu İşler;
“1- Radyo - TV istasyonları, kuleleri ve binaları,
2- Özelliği olan askeri yapılar,
3- Özelliği olan ihtisas hastaneleri,
4- Bakanlık binası, borsa binası,
5- Üniversite kampüsleri,
6- Kültür ve kongre merkezleri,
7- Müze, sergi kütüphane kompleksleri,
8- Alışveriş kompleksleri (içerisinde sineme, tiyatro, sergi salonu, kafe, restoran, market vb. bulunan),
9- Olimpik spor tesisleri,
10- Bilimsel araştırma binaları,
11- Havaalanı terminal binaları, havaalanı kontrol kulesi,
12- Üst donanımlı kompleks oteller ve tatil köyleri,
13- Özelliği olan sığınaklar,
14- İdarece belirlenecek benzer nitelikteki işler” olarak belirtilmiştir.
Erme İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti. Afyonkarahisar İl Sağlık Müdürlüğü tarafından 31.07.2008 tarihinde düzenlenen “Afyonkarahisar Sandıklı İlçesi Devlet Hastanesi Ek Bina İnşaatına” ilişkin iş bitirme belgesi sunmuştur. Anılan isteklinin sunduğu iş deneyim belgesi anılan Tebliğde belirtilen B/II Grubu iş kapsamına girmediğinden teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerekmektedir. Erme İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılmasının ardından kalan geçerli teklifler üzerinden idarece sınır değerin yeniden belirlenmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılığı belirlenen ihale işlemlerinin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, Balıkçıoğlu Mobilya Tas. Dek. San. ve Tic. A.Ş.’nin ve Erme İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması ve bu aşamadan sonraki ihale işlemlerinin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanunun 65 inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 60 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere;
Anılan Kanunun 54 üncü maddesinin onuncu fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,
Oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY
İdari Şartnamenin 2.1.a maddesinde ihale konusu işin adı; “Arapça Kanalına Çekim Platosu Yapılması” 2.1.c maddesinde ise ihale konusu işin miktarı (fiziki) ve türü; “Kuruçeşme İstanbul TV Müdürlüğünde Kullanılmayan Yakıt Deposu, Soğutma Grubu ve Klima Santrali Mekânlarının Sökülüp Yerine Çekim Platosu ile Teknik ve Destek Hacimlerinin Yapılması” olarak belirtilmiştir.
İdari şartnamenin 7.6.a maddesinde; “Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Dair Tebliğ’de yer alan (B) Üstyapı (Bina) Grubu İşlerin II. Grubundaki işler benzer iş olarak kabul edileceği” belirtilmiş ve 7.6.1 maddesinde;“İş deneyim belgesi yerine diplomalarını sunmak suretiyle ihaleye girecek olan mühendis ve mimarların, Üniversite veya Yüksek Okulların Mimarlık veya İnşaat Mühendisliği bölümlerinden mezun olmaları gerekmektedir.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “İş deneyimini gösteren belgeler” başlıklı 39 uncu maddesinde;
“(1) Aday veya isteklilerden, yurt içinde veya yurt dışında kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri, ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimlerini tevsik etmeleri için iş deneyim belgesi istenilmesi zorunludur.
…
(4) Yapım işlerinde iş deneyiminde değerlendirilecek benzer işlerin belirlendiği tebliğde belirtilen esaslara uygun biçimde, hangi nitelikteki iş ya da işlerin benzer iş kabul edileceği idarece tespit edilir ve ihale veya ön yeterlik dokümanı ile ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilanda veya davet mektubunda belirtilir.” hükmü yer almaktadır.
Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Dair Tebliğinin benzer İş Grupları Listesinde; B/II Grubu İşler;
“1- Radyo - TV istasyonları, kuleleri ve binaları,
2- Özelliği olan askeri yapılar,
3- Özelliği olan ihtisas hastaneleri,
4- Bakanlık binası, borsa binası,
5- Üniversite kampüsleri,
6- Kültür ve kongre merkezleri,
7- Müze, sergi kütüphane kompleksleri,
8- Alışveriş kompleksleri (içerisinde sineme, tiyatro, sergi salonu, kafe, restoran, market vb. bulunan),
9- Olimpik spor tesisleri,
10- Bilimsel araştırma binaları,
11- Havaalanı terminal binaları, havaalanı kontrol kulesi,
12- Üst donanımlı kompleks oteller ve tatil köyleri,
13- Özelliği olan sığınaklar,
14- İdarece belirlenecek benzer nitelikteki işler” olarak belirtilmiştir.
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinde ise, “benzer işin, ihale konusu iş veya işin bölümleriyle nitelik ve büyüklük bakımından benzerlik gösteren, aynı veya benzer inşaat tekniği gerektiren, tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman ile mali güç, ihtisas ve organizasyon gerekleri itibariyle benzer özellikteki işleri, ” ifade ettiği hükmü yer almaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; idarelerin benzer iş belirlemesi yaparken öncelikle ihale konusu işin hangi gruba girdiği göz önüne alınarak benzer işi belirlemeleri ve buna göre Yapım İşlerinde İş Deneyiminde Değerlendirilecek Benzer İşlere Ait Tebliğ ekindeki gruplardan uygun olanı belirlemeleri gerekmektedir.
İhale konusu iş dikkate alındığında söz konusu Tebliğin B/II grubunda sayılan işlere girmediği, B/II grubunda sayılan işlerin özelliği uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektiren işler olduğu dikkate alındığında, İdarece belirlenen benzer iş grubunun, ihale konusu işin dahil olduğu benzer iş grubundan daha üstteki bir grup olduğu, bununda ihalede rekabeti ve katılımı engellendiği sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenle incelemeye konu ihalenin iptal edilmesi gerektiği yönündeki düşüncemle “düzeltici işlem belirlenmesine” ilişkin karara katılmıyorum.
EK GEREKÇE
İncelemeye konu ihalede;
İhale ilan metninin 9. maddesinin; “… Teklif bedelini oluşturan iş kalemleri ve/veya iş gruplarına ait miktarlar ve bunlara ait birim fiyatlar ile bu fiyatlara ilişkin idarenin tanımladığı yapım şartlarına göre ihale dökümanı kapsamında verilen analiz formatına uygun analizler ve teklif bedelini gösteren hesap cetveli sunulacaktır. …” şeklinde düzenlendiği belirlenmiştir.
İdari şartnamenin 7.1 (ğ) maddesinde; teklif bedelini oluşturan iş kalemleri ve/veya iş gruplarına ait miktarlar ve bunlara ait birim fiyatlar ile bu fiyatlara ilişkin idarenin tanımladığı yapım şartlarına uygun analizler ve teklif bedelini gösteren hesap cetveli istenilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 10. maddesinin (b) bendinde, ihaleye katılacak isteklilerden, mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin olarak istenebilecek bilgi ve belgeler 9 madde halinde belirtildikten sonra, ihale konusu işin niteliğine göre, belirtilen bilgi ve belgelerden hangilerinin yeterlik değerlendirmesinde kullanılacağı, ihale dokümanında ve ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilan veya davet belgelerinde belirtileceğinin hüküm altına alındığı; sayılan belgeler arasında “analizlere” yer verilmediği anlaşılmıştır.
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 30. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde; “Yaklaşık maliyeti, eşik değerin onda birine eşit ve bu değerin üzerinde olan ihalelerde, idare tarafından isteklilerden aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi ile sözleşmenin uygulanması aşamasında kullanılmak üzere teklifleri ekinde;
1) Anahtar teslimi götürü bedel işlerde, teklif bedelini oluşturan iş kalemleri ve/veya iş gruplarına ait miktarlar ve bunlara ait birim fiyatlar ile bu fiyatlara ilişkin idarenin tanımladığı yapım şartlarına göre ihale dokümanı kapsamında verilen analiz formatına uygun analizler ve teklif bedelini gösteren hesap cetveli,
2) Teklif birim fiyatlı işlerde; teklif edilen fiyatlara ilişkin olarak idarenin tanımladığı her bir iş kaleminin yapım şartlarına göre ihale dokümanı kapsamında verilen analiz formatına uygun analizler,
istenir.
Teklifin aşırı düşük bulunması halinde ise, Kanunun 38 inci maddesi uyarınca yapılacak açıklamada, ayrıca bu analizlere dayanak teşkil eden bütün bilgi ve belgeler (proforma faturalar, malzemeye ilişkin teklif alma yazıları, yardımcı analizler ve buna benzer) sunulur.” hükmü yer almaktadır.
Kamu İhale Genel Tebliğinin 38. maddesinde; “38.1. Uygulama Yönetmeliğinin “İstenecek belgeler” başlıklı 30 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi hükmü uyarınca,
a) Teklif birim fiyatlı işlerde; teklif edilecek birim fiyatlara ilişkin olarak idare tarafından, tanımladığı her bir iş kaleminin yapım şartlarına, tarif ve içeriğine göre analizde yer almasını istediği “malzeme, işçilik, makine ve diğerleri (varsa; nakliyeler, inşaat yerindeki yükleme, boşaltma, yatay ve düşey taşımalar, zamlar vb.)” sadece girdi cinslerinin belirlendiği, analiz girdileri ile miktarlarının ve tutarlarının belirtilmediği,
b) Anahtar teslimi götürü bedel işlerde; idare tarafından teklif bedelini oluşturacak iş kalemleri ve/veya iş gruplarının yapım şartlarına bağlı kalınarak, her iş kalemi/iş grubunun içeriğine göre analizde yer almasını istediği “malzeme, işçilik, makine ve diğerleri (varsa; nakliyeler, inşaat yerindeki yükleme, boşaltma, yatay ve düşey taşımalar, zamlar vb.)” sadece girdi cinslerinin belirlendiği, analiz girdileri ile miktarlarının ve tutarlarının belirtilmediği,
(Ek-Y.2)’de yer alan örneğe uygun analiz formatının düzenlenerek ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilmesi gerekmektedir. …” düzenlemesi yer almaktadır.
05.03.2009 tarihinde yürürlüğe giren Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılan, 11.09.2003 tarihli, 25226 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 34. maddesine 08.06.2004 tarih ve 25486 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle eklenen 3. fıkrasında yer alan “… isteklilerden teklifleri ekinde …” sözcüklerinin iptali istemiyle açılan davada; Danıştay 13. Dairesinin 09.01.2009 tarih ve E:2006/731, K:2009/116 sayılı kararı ile, “… 4734 sayılı Yasa’nın ihaleye katılım kurallarını düzenleyen bölümünde yer alan 10. Maddesinin (h) fıkrası uyarınca isteklilerin, tekliflerinin ekinde istenilen belgeleri vermemeleri halinde, ihale dışı bırakılmaları sonucu doğuracağından, Yasa’da düzenlenmeyen bir belgenin, yönetmelik hükmü ile istenebilecek belgeler kapsamına dahil edilmesine hukuken olanak bulunmamaktadır. Bu itibarla teklifler değerlendirildikten sonra, ancak aşırı düşük tekliflerin varlığı halinde Yasa’nın 38. Maddesi uyarınca istenmesi mümkün olan analizlerin böyle bir durumun ortaya çıkıp çıkmayacağının belli olmadığı tekliflerin verilmesi aşamasında, bir ihaleye katılım şartı olarak istenilmesine olanak sağlayan Yönetmelik hükmünde yer alan “… isteklilerden tekliflerinin ekinde …” ibaresinde ve bu ibareye dayanılarak tesis edilen dava konusu işlemin 1. Maddesinde hukuka uyarlık bulunmamaktadır. …” gerekçesiyle anılan düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
Anayasa’nın 138. maddesinde; “… Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.” hükmü yer almakta olup, 2577 sayılı Kanun’un 28. maddesinin dördüncü fıkrasında da; “Mahkeme kararlarının (otuz) gün içinde kamu görevlilerince kasten yerine getirilmemesi halinde ilgili, idare aleyhine dava açabileceği gibi, kararı yerine getirmeyen kamu görevlisi aleyhine de tazminat davası açılabilir.” hükmü yer almaktadır.
Anayasa’nın 138 ve 2577 sayılı Yasa’nın 28. Maddesi uyarınca yargı kararlarının, geciktirilmeksizin uygulanması gerektiği ve etkisiz kılacak düzenleme yapılamayacağı açıktır.
Öte yandan, Anayasa’nın 124. maddesi gereği Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak koşuluyla yönetmelikler çıkarabileceği açıktır. Yönetmelikler, yasa tekniğine uygun olmaması ve güçlükler bulunması nedeniyle yasal düzenlemelerde yer almayan ancak idarenin işleyişi ve kamu yararı için önceden belirlenmesi zorunlu bulunan teknik konu ve ayrıntıları yasal çerçeve içerisinde kalmak koşuluyla düzenleyebilir. Kamu idaresi tarafından görev alanına giren konularda yönetmelikler yapılırken dayanağı yasanın bütününe bağlı kalınması zorunlu olduğu gibi yasayı ve yasanın amacını aşar veya yasa konusu alanlara girer nitelikte düzenleme yapma olanağı da bulunmamaktadır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda, 05.12.2008 tarih ve 27075 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5812 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik kapsamında da “ihaleye katılımda yeterlik” kriterlerini belirleyen 10. maddede “analizlerin de istenebileceğine” ilişkin bir düzenlemenin yer almadığı görülmektedir.
Bu nedenle, Yasa’da düzenlenmeyen bir belgenin Yönetmelik ve Tebliğ hükümleri ile istenebilecek belgeler kapsamına dahil edilmesine hukuken olanak bulunmamaktadır.
Anılan Kanun hükmü ve Danıştay Onüçüncü Dairesinin kararı birlikte değerlendirildiğinde, Kanun’da belirtilmeyen ekonomik ve mali yeterlik ile mesleki ve teknik yeterlik kriterine ilişkin olarak Yönetmelik ve Tebliğle düzenleme yapılması mümkün olmadığından, teklifler değerlendirildikten sonra, ancak aşırı düşük tekliflerin varlığı halinde Yasanın 38. Maddesi uyarınca istenmesi mümkün olan analizlerin, böyle bir durumun ortaya çıkıp çıkmayacağının belli olmadığı, haliyle de ihale üzerinde kalanda belli olmadan, sözleşme aşamasındaki duruma ilişkin düzenleme yapılarak, teklif ekinde tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında, ihaleye katılım şartı olarak istenilmesinde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, anılan Yönetmelik hükmü uyarınca, istekliler tarafından idarece istenilen analiz formatına uygun analiz sunamayan isteklilerin teklifleri değerlendirme dışı bırakılacağından, geçerli teklif sayısı dikkate alınarak sınır değer tespiti yapılacak olup, teklif ekinde analiz sunmayan ya da eksik analiz sunan isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı kalması sonucunda aşırı düşük teklif sorgulamasına esas teşkil eden sınır değer değişecektir. Bir diğer husus ise, analizlerin sunulup sunulmadığına ilişkin tespit yapıldıktan sonra, analizlerin tam olarak sunulmuş olmasına rağmen, aşırı düşük teklif sınır değer tespiti yapılmadan analizlerin içerik denetimi yapılarak uygun olmayan analiz olması durumunda tekliflerin değerlendirilme dışı bırakılması sonucunda da geçerli teklif sayısı değişeceğinden aşırı düşük teklif sorgulamasına esas teşkil edecek sınır değer de değişecektir.
Bu itibarla, tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında bir yeterlik ölçütü olarak analizlerin istenmesi, belki de sınır değerin üzerinde olacağı için aşırı düşük teklif sorgulamasına tâbi tutulmayacak bir isteklinin değerlendirme dışı kalmasına yol açabileceği gibi, bu isteklinin de değerlendirme dışı kalmasının sınır değeri değiştireceği ve ihalenin sonucuna esaslı etki edeceği açıktır.
4734 sayılı Kanunun 56. Maddesinin 2. Fıkrasında; “Kurum itirazen şikayet başvurularını başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar ve itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği açılarından inceler. İdare tarafından şikayet veya itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir.” hükmü mevcuttur.
Ancak, hukuka aykırılığın saptanması durumunda idare görevlilerinin yetkileri ile yargıçların yetkilerinin sınırlarının aynı olmadığı da izahtan varestedir.
İnceleme kapsamındaki ihalede, ihale konusu işi oluşturan iş kalemlerine ilişkin analizlerin isteklilerden teklifleri ekinde istenmesi 4734 sayılı Yasa’ya aykırılık oluşturmakta ise de, bu konuda idareye şikâyet başvurusunda bulunulmadığı anlaşıldığından, bu hukuki koşullar çerçevesinde; yazılı gerekçelerle “düzeltici işlem belirlenmesine” yönelik karara katılıyorum. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy