(4734 S. K. m. 36, 38, 54, 65) (Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği m. 9, 59) (Kamu İhale Genel Tebliği m. 78, 79)
Toplantı No: 2013/025
Gündem No: 21
Karar Tarihi: 25.03.2013
Karar No: 2013/UH.I-1483
Şikayetçi: Altıntat Yemek Tem.İnş. Nak.San.Ve Tic. Ltd. Şti., ARMADA İŞ MERKEZİ ESKİŞEHİR YOLU NO: 6 A BLOK KAT: 20 SÖĞÜTÖZÜ ANKARA
İhaleyi Yapan Daire: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İdari Ve Mali İşler Daire Başkanlığı, Meşelik Kampüsü 26480 ESKİŞEHİR
Başvuru Tarih ve Sayısı: 22.02.2013/6737
Başvuruya Konu İhale: 2012/188578 İhale Kayıt Numaralı "Malzeme Dahil Yemek Yapımı Servis Ve Sonrası Hizmet Alımı" İhalesi
Kurumca Yapılan İnceleme ve Değerlendirme: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı tarafından 17.01.2013 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan “Malzeme Dahil Yemek Yapımı Servis ve Sonrası Hizmet Alımı” ihalesine ilişkin olarak Altıntat Yemek Tem. İnş. Nak. San.ve Tic. Ltd. Şti.nin 07.02.2013 tarihinde yaptığı şikayet başvurusunun, idarenin 12.02.2013 tarihli yazısı ile reddi üzerine başvuru sahibince 22.02.2013 tarih ve 6737 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 22.02.2013 tarihli dilekçe ile itirazen şikayet başvurusunda bulunulmuştur.
Başvuruya ilişkin olarak 2013/840 sayılı şikayet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.
Karar:  Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.
İtirazen şikayet dilekçesinde özetle, söz konusu ihalede yaklaşık maliyetin 4.389.407,55 TL olarak belirtildiği, söz konusu maliyet içerisinde karı içerdiği, ancak kar oranının ne kadar olduğunun açıklanmadığı,
İstikrar kazanmış Kurul kararları uyarınca yaklaşık maliyet hesap cetvelinde yüklenici için kar oranını belirlenmemişse % 20 olarak kabul edileceği, taraflarına kesinleşen ihale kararı ekinde gönderilen ihale komisyonu kararında kar hariç birim maliyet tutarının 4,22 TL olarak hesaplanmasının dayanağının ne olduğuna ilişkin belirsizlik olduğu, ayrıca idarenin geçen yıl ihale edilen rakamların güncellenerek bu yıl için esas alınmasının mevzuat ile örtüşmediği gibi Kamu İhale Kurulu kararlarında da bu yönteme rastlanmadığı, 
İdarece, ihaleye katılan tüm isteklilerin sunmuş olduğu tekliflerin birbiri ile kıyaslanması sonucu ihalede aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmadığı, bu durumun yasanın emredici hükmüne aykırı olduğu,
Yaklaşık maliyet içerisinde kar oranı açıkça belirtilmeyen başvuruya konu ihalede aşırı düşük sorgulama yapılmadan ihalenin sonuçlandırılmasının hukuka aykırı olduğu, kar oranının % 20 olarak kabulünden hareketle yaklaşık maliyet tutarı 4.389.407,55 TL olan ihalede, karsız yaklaşık maliyet tutarının 3.657.389,17 TL’ye tekabül ettiği, teklif tutarı bu tutarın altında olan isteklilerden aşırı düşük sorgulama talep edilmesi gerektiği, ihale üzerinde bırakılan Sun Yemek A.Ş. tarafından sunulan teklif ile kendisine en yakın teklif arasında bile % 25 oranında fark bulunmasının bile aşırı düşük sorgulama yapılması gereğini ortaya çıkardığı, ilgili mevzuat gereği ihale üzerinde bırakılan firmadan teklifinde sözleşme giderlerine, işçilik giderlerine, yemek taşıma giderlerine, kullanılacak elektrik, doğalgaz, su giderlerine, malzeme giderlerine, temizlik ve sarf malzeme giderlerine, ilaçlama giderlerine, demirbaş malzeme ve makine ekipman amortisman giderleri ile teknik şartnamede yer alan ve maliyet gerektiren diğer giderlere yer verilip verilmediğinin değerlendirilmesi gerektiği,
İdarece, şikayet üzerine alınan kararda söz konusu ihale için hesaplanan yüklenici karının % 5 olduğunun belirtildiği, ancak bu beyanın gerçekle örtüşmediği, sonradan açıklanan bir oran olduğu, ihalenin açık oturumunda bu oranın açıklanmamasının anlaşılmaz bir durum olduğu,
İdarece ihale sürecinde yaklaşık maliyete esas maliyet girdilerindeki değişimler gerekçe gösterilerek aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmamasının hukuki dayanağının olmadığı iddialarına yer verilmiştir.
Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:
Başvuruya konu ihaleye ait İdari Şartname’nin 2.1.(a) maddesinde ihale konusu işin adının; “Malzeme Dahil Yemek Yapımı Servis ve Sonrası Hizmet Alımı” olarak belirtildiği,
Anılan Şartname’nin “Teklif fiyata dahil giderler” başlıklı 25’inci maddesinde,
“25.1. İstekliler tekliflerine vergi(KDV Hariç), resim, harç ve benzeri giderleri teklif fiyata dahil edilecektir.
25.2.25.1. maddesinde yer alan gider kalemlerinde artış olması ya da benzeri yeni gider kalemlerinin oluşması hallerinde, teklif edilen fiyatın bu tür artış ya da farkları karşılayacak payı içerdiği kabul edilir. Yüklenici, bu artış ve farkları ileri sürerek herhangi bir hak talebinde bulunamaz.
25.3.Teklif fiyata dahil olan diğer giderler aşağıda belirtilmiştir:
25.3.1. Bu iş için hazırlamış olan ihale dokümanlarında ayrıntısı belirtilen yemek hizmeti alımı işinin yürütülebilmesi için (Malzeme, İşçilik, Giyim, Doğalgaz, Elektrik, Akaryakıt, Temizlik, Sigorta vb.) gerekli olan tüm giderler teklif fiyata dahil edilecektir.
25.4.Sözleşme konusu işin bedelinin ödenmesi aşamasında doğacak Katma Değer Vergisi (KDV), ilgili mevzuatı çerçevesinde İdare tarafından yükleniciye ayrıca ödenir.
25.5. Bu madde boş bırakılmıştır.” düzenlemesinin,
Söz konusu ihaleye ilişkin Sözleşme Tasarısı’nın “İşin süresi” başlıklı 9 uncu maddesinde ise “İşe başlama tarihi 01.07.2013; işi bitirme tarihi 30.06.2014” düzenlemesine yer verildiği,
Teknik Şartname’nin “İşin Mahiyeti” başlıklı 1’inci maddesinde “Bu teknik şartname, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi öğrenci ve personeline verilen öğlen ve ikinci öğretim öğrencilerine verilen akşam yemeğinin üniversitemiz mutfaklarında hazırlanarak servis edilmesi ve servis sonrası temizlik hizmetlerini kapsamaktadır.” şeklinde,
 Anılan Şartname’nin “Personelle ilgili hükümler” başlıklı 40’ncı maddesinde ise
 “Çalıştırılacak asgari işçi sayısı ( Ortalama 3900 mevcuda göre) aşağıda belirtildiği şekilde olacak, yemek yiyen kişi sayısındaki artışlara müteakip şartnamede belirtilen orana göre çalışan sayısında artış yapılacaktır. Yaz dönemlerinde mevcudun azalması söz konusu olacağından her 75 kişilik azalmada bir işçi azaltışına gidilebilecektir.
Firmanın,
A- Çalıştıracağı personel sayısı ; 1 (bir) Sorumlu yetkili,1 (bir) Aşçıbaşı, 18 (on sekiz) Aşçı, 1 (bir) Şef Garson, 23 (yirmi üç) Garson, 1 (bir)Ekip başı , 23 (yirmi üç) Bulaşıkçı ,1 adet Gıda Mühendisi veya diyetisyen olmak üzere toplam 69 (atmış dokuz) personeli SGK ve İş Kanununa göre yemek ve ulaşım giderlerini karşılayarak çalıştıracaktır….” şeklinde düzenleme yapıldığı görülmüştür.
İdarece hazırlanan Birim Fiyat Teklif Cetveli’nin ise aşağıdaki şekilde olduğu görülmüştür.
                                   A1                                                                              B2
                                                                      
Sıra      İş Kaleminin Adı ve                            Birimi              Miktarı            Teklif Edilen   Tutarı
No       Kısa Açıklaması                                                                                 Birim Fiyat
1          MALZEME DAHİL YEMEK
YAPIMI SERVİS VE SONRASI
HİZMET ALIMI                                 Öğün               1.000.000
TOPLAM TUTAR (K.D.V Hariç)
İdarece gönderilen ihale işlem dosyasının incelenmesi sonucunda; başvuruya konu ihaleye 8 teklif verildiği, ihale komisyonunca yapılan değerlendirme neticesinde Öksel Temizlik San. ve Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin sunmuş olduğu iş deneyim belgesini düzenleyen Türk Kızılayı Suriye Krizi İnsani Yardım Operasyonu Koordinatörlüğü’nün 4734 sayılı Kapsamında yer almadığı bu nedenle iş deneyim belgesi düzenlemeye yetkili kurum olmadığı gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakıldığı, karsız yaklaşık maliyetin birim fiyatının 4,22 TL olarak belirlenen ihalenin en düşük teklif sahibi Sun Yemek Otomasyon Temizlik Gıda San. ve Tic. A.Ş. üzerinde bırakıldığı anlaşılmıştır.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesinde,
“(1) Birim fiyat üzerinden teklif alınan ihalelerde; 
a) Her bir iş kaleminin miktarını ve gerçekleştirilmesine ilişkin şartları gösteren bir cetvel hazırlanır. Bu cetvelde her bir iş kaleminin adı, birimi, birim fiyatı ve bu fiyata dahil olan maliyetler ile varsa diğer unsurlar gösterilir. 
b) Birim fiyata dahil olan maliyetler, iş kalemi ile ilgili bütün unsurları içerecek şekilde düzenlenir ve bu iş kalemine dahil olmayan başka giderler öngörülmez.
(2) Götürü bedel üzerinden teklif alınan ihalelerde, işin gerçekleştirilmesine ilişkin şartları gösteren bir cetvel hazırlanır. Bu cetvelde işçilik ile varsa malzeme, ekipman ve diğer unsurlar için belirlenen fiyatlar ve bu fiyata dahil olan maliyetler gösterilir.
(3) Hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bulunan bu tutara işin niteliği dikkate alınarak % 20 oranını geçmemek üzere yüklenici karı eklenir. Bu tutar, kar hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler ile toplanarak yaklaşık maliyet hesaplanır. Buna ilişkin hesap cetveli hazırlayanlarca imzalandıktan sonra, ihale onay belgesinin ekine konularak ihale yetkilisine sunulur. Yüklenici için öngörülen kar tutarının bu cetvelde gösterilmesi zorunludur.
(4) Yaklaşık maliyetin, hesaplandığı tarihten itibaren ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybettiği durumlarda, işi oluşturan unsurlara ilişkin maliyetler idarelerce, Türkiye İstatistik Kurumu aylık ÜFE Genel Endeksi (2003=100 Üretici Fiyatları Endeksi G satırındaki endeks) üzerinden güncellenir.
(5) Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler nedeniyle yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğradığının belirlenmesi durumunda, gerekçesi belirtilmek suretiyle ihale komisyonu tarafından, bu maliyetler dikkate alınarak yaklaşık maliyet güncellenir.” hükmü yer almaktadır.
Bahse konu ihaleye ilişkin ihaleye onay belgesi ve yaklaşık maliyet cetveli incelendiğinde, yaklaşık maliyetin 4.389.407,55 TL olarak hesaplandığı, yaklaşık maliyet cetvelinde bir öğün için 4,18 TL’lik birim fiyat öngörüldüğünün belirtildiği ve kar oranının % 5 olarak belirlendiği, 01.01.2013 tarihinden itibaren uygulanacak olan asgari ücret tutarlarının değişmesi nedeniyle Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesi uyarınca 10.01.2013 tarihinde ihale komisyonunca işçilik maliyetinin güncellenmesi sonucu yaklaşık maliyetin yine 4.389.407,55 TL olarak hesaplandığı yaklaşık maliyet cetvelinde bir öğün için 4,22 TL’lik birim fiyat öngörüldüğü, kar oranının revize edilerek % 3,94 TL olarak belirlendiği görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tekliflerin alınması ve açılması” başlıklı 36’ncı maddesinde,
“Teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar idareye verilir. İhale komisyonunca ihale dokümanında belirtilen saatte kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla tespit edilerek, hazır bulunanlara duyurulur ve hemen ihaleye başlanır. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. 30 uncu maddenin birinci fıkrasına uygun olmayan zarflar bir tutanak ile belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır.
İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. İstekliler ile teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarı açıklanır. Bu işlemlere ilişkin hazırlanan tutanak ihale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.” hükmü yer almaktadır.
Yukarıda aktarılan kanun hükmü uyarınca, idarece ihalenin ilk oturumunda yaklaşık maliyetin açıklanacağı, bu sırada yaklaşık maliyet içerisindeki kar oranının da açıklanacağına ilişkin düzenleme bulunmadığı anlaşılmıştır.
Bu itibarla başvuru sahibinin idarece ilk oturumda kar oranının belirtilmediği yönündeki iddiası yerinde görülmemiştir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 59’uncu maddesinde,
“(1) İhale komisyonu verilen tekliflerden, diğer tekliflere veya yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
(2) İhale komisyonu;
a) Verilen hizmet ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen işin özgünlüğü,
hususlarında belgelendirilmek suretiyle yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir. İhale komisyonunca reddedilmeyen aşırı düşük teklifler, geçerli teklif olarak dikkate alınır.
(3) Aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesinde; Kamu İhale Kurumu tarafından aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değer veya sorgulama kriterleri ya da ortalamalar belirlenmiş ise ihale komisyonu bu düzenlemeyi esas alır.
(4) Aşırı düşük teklif değerlendirmesinde tekliflerin, asgari maliyet yanında sözleşme giderlerini karşılayıp karşılamadığı da dikkate alınır.” hükmü,
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında teklif fiyata dahil olacak giderler” başlıklı 78’inci maddesinde “78.1. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları; ağırlıklı olarak personel çalıştırılmasına dayanan, çalıştırılacak personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı hizmetlerdir.
 …
78.3. Malzeme dahil yemek hazırlama hizmeti veya malzeme dahil yemek hazırlama ve dağıtım hizmeti ya da makine ve ekipman ile araçlar ve/veya akaryakıtın yüklenici tarafından sağlanacağı çöp toplama ve nakline ilişkin hizmetler ile personel taşıma gibi hizmetler personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak değerlendirilmeyecektir. Ancak, personel çalıştırılmasına dayalı olmayan bir hizmet alımına ilişkin ihale dokümanında haftalık çalışma saatlerinin tamamını idarede geçirecek personel sayısının belirlenmesi hallerde teklif fiyata dahil giderler arasında işçilik giderine yer verilmesi gerekmektedir…” açıklaması,
“Hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde ise, 
“79.4. İhale komisyonu tarafından, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihaleleri ile personel çalıştırılmasına dayalı olmamakla birlikte ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılacağı hizmet alımı ihalelerinde asgari işçilik maliyeti, sözleşme giderleri ve genel giderler ile varsa malzeme ve diğer maliyet kalemleri, bunlar dışında kalan hizmet alımı ihalelerinde ise ihale dokümanında belirtilen teklif fiyata dahil giderler dikkate alınmak suretiyle tekliflerin değerlendirilmesi yapılarak 4734 sayılı Kanunun 38 inci maddesi uyarınca teklifi aşırı düşük görülen isteklilerden işin niteliğine göre ihale komisyonunca belirlenen önemli teklif bileşenleri ile ilgili açıklama istenecektir. İdarelerce aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda, teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenlerin belirtilmesi ve açıklama için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere makul bir süre verilmesi gerekmektedir.
Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde, kar hariç yaklaşık maliyet tutarının üzerindeki teklifler aşırı düşük teklif olarak kabul edilmeyecektir.”açıklaması yer almaktadır.
İhale konusu işin personel çalıştırılmasına dayalı olmayan bir hizmet işi olduğu ve personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerine yönelik olarak aşırı düşük tekliflerin tespiti amacıyla Kurum tarafından belirlenmiş bir sınır değerin bulunmadığı anlaşılmakla beraber, istikrar kazanmış Kurul kararları gereğince karsız yaklaşık maliyetin altında teklif sunan isteklilerden aşırı düşük teklif açıklaması istenilmesi gerekmektedir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesine göre yüklenici kar oranının azami %20 olarak belirlenebileceği dikkate alındığında, yaklaşık maliyet hesap cetvelinde kar oranına ilişkin ayrıca bir belirlemenin yapılmadığı hizmet alımı ihalelerine yönelik yapılacak değerlendirmelerde yaklaşık maliyetin %20 oranında kar içerdiğinin kabulünden hareket edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, yaklaşık maliyet hesap cetvelinde kar oranı belirlendiğinden, başvuru sahibinin yaklaşık maliyette kar oranının %20 olarak kabul edilmesi ve %20 kar oranı üzerinden kar hariç yaklaşık maliyetin hesaplanması yönündeki iddiasının yerinde olmadığı tespit edilmiştir.
Bu doğrultuda güncellenmiş yaklaşık maliyetin hesabında kar oranının % 3,94 TL olarak belirlenmiş olan başvuruya konu ihalede, kar tutarı yaklaşık maliyetten düşüldüğünde karsız yaklaşık maliyet tutarının 4.223.245,54 TL’ye tekabül ettiği anlaşılmıştır.
Bu çerçevede, teklif tutarı karsız yaklaşık maliyet tutarının (4.223.245,54 TL) altında olan Sun Yemek Otomasyon Temizlik Gıda San. ve Tic. A.Ş., Altıntat Yemek Temizlik İnş. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. ve Taş Kardeşler Gıda ve Dekorasyon San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne önemli teklif bileşenleri belirtilerek, bu kapsamda önemli teklif bileşenlerinden biri olan yemek gideri için 1 haftalık örnek menü üzerinden (menüye dahil yemeklerin çiğ girdi miktar ve nitelikleri de belirtilerek) aşırı düşük teklif sorgulaması yapılarak ihalenin sonuçlandırılması gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle 4734 sayılı Kanun'un 65'inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 60 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,
Anılan Kanun'un 54'üncü maddesinin onuncu fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,
Oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY
İncelemeye konu ihalede;
Başvuru sahibinin itirazen şikayet başvuru dilekçesinde özetle; “söz konusu ihalede yaklaşık maliyetin 4.389.407,55 TL olarak belirtildiği, söz konusu maliyet içerisinde karı içerdiği, ancak kar oranının ne kadar olduğunun açıklanmadığı, istikrar kazanmış Kurul kararları uyarınca yaklaşık maliyet hesap cetvelinde yüklenici için Kar oranını belirlenmemişse % 20 olarak kabul edileceği, taraflarına kesinleşen ihale kararı ekinde gönderilen ihale komisyonu kararında kar hariç birim maliyet tutarının 4,22 TL olarak hesaplanmasının dayanağının ne olduğuna ilişkin belirsizlik olduğu, ayrıca idarenin geçen yıl ihale edilen rakamların güncellenerek bu yıl için esas alınmasının mevzuat ile örtüşmediği gibi Kamu İhale Kurulu kararlarında da bu yönteme rastlanmadığı, idarece, ihaleye katılan tüm isteklilerin sunmuş olduğu tekliflerin birbiri ile kıyaslanması sonucu ihalede aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmadığı, bu durumun yasanın emredici hükmüne aykırı olduğu, yaklaşık maliyet içerisinde kar oranı açıkça belirtilmeyen başvuruya konu ihalede aşın düşük sorgulama yapılmadan ihalenin sonuçlandırılmasının hukuka aykırı olduğu, kar oranının % 20 olarak kabulünden hareketle yaklaşık maliyet tutarı 4.389.407,55 TL olan ihalede, karsız yaklaşık maliyet tutarının 3.657.389,17 TL'ye tekabül ettiği, teklif tutarı bu tutarın altında olan isteklilerden aşın düşük sorgulama talep edilmesi gerektiği, ihale üzerinde bırakılan Sun Yemek A.Ş. tarafından sunulan teklif ile kendisine en yakın teklif arasında bile % 25 oranında fark bulunmasının bile aşırı düşük sorgulama yapılması gereğini ortaya çıkardığı, ilgili mevzuat gereği ihale üzerinde bırakılan firmadan teklifinde sözleşme giderlerine, işçilik giderlerine, yemek taşıma giderlerine, kullanılacak elektrik, doğalgaz, su giderlerine, malzeme giderlerine, temizlik ve sarf malzeme giderlerine, ilaçlama giderlerine, demirbaş malzeme ve makine ekipman amortisman giderleri ile teknik şartnamede yer alan ve maliyet gerektiren diğer giderlere yer verilip verilmediğinin değerlendirilmesi, idarece, şikayet üzerine alınan kararda söz konusu ihale için hesaplanan yüklenici karının % 5 olduğunun belirtildiği, ancak bu beyanın gerçekle örtüşmediği, sonradan açıklanan bir oran olduğu, ihalenin açık oturumunda bu oranın açıklanmamasının anlaşılmaz bir durum olduğu, idarece ihale sürecinde yaklaşık maliyet esas maliyet girdilerindeki değişimler gerekçe gösterilerek aşırı düşük teklif sorgulaması yapmamasının hukuki dayanağının olmadığı” şeklinde ifade edilen iddiası hakkında Kurul çoğunluğunca, yaklaşık maliyet hesap cetvelinde kar oranı belirlendiğinden, başvuru sahibinin yaklaşık maliyetle kar oranının %20 olarak kabul edilmesi ve %20 kar oranı üzerinden kar hariç yaklaşık maliyetin hesaplanması yönündeki iddiasının yerinde olmadığı, bu çerçevede, teklif tutarı karsız yaklaşık maliyetin (4.223.245,54 TL) altında kalan Sun Yemek Otomasyon Temizlik Gıda San. ve Tic. A. Ş., Altıntat Yemek Temizlik İnş. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. ve Taş Kardeşler Gıda ve Dekorasyon San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin tekliflerinin aşırı düşük teklif olarak değerlendirilmesi gerektiği ve anılan teklifler üzerinde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılarak ihalenin sonuçlandırılması hususlarına yönelik “düzeltici işlem belirlenmesine” karar verilmiştir.
Başvuru sahibinin iddiasının İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18 inci maddesi yönünden Kurul kararına dayanak teşkil eden esas inceleme raporu ve eki belgeler üzerinde yapılan inceleme sonucunda;
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi idari ve Mali İşler Daire Başkanlığı tarafından gerçekleştirilen “Malzeme Dahil Yemek Yapımı Servis ve Sonrası Hizmet Alımı” ihalesine ilişkin yaklaşık maliyetin Kamu İhale Kurumu işçilik hesaplama modülü ve piyasa rayiçleri esas alınarak toplam 4.389.407,55TL olarak hesaplandığı,
Bahse konu ihalede 22 adet ihale dokümanı satın alındığı, 17.01.2013 tarihinde gerçekleştirilen ihaleye 8 istekli tarafından teklif verildiği,
İdarenin teklif değerlendirmesine göre, bir isteklinin teklifinin “İş deneyim belgesi uygun olmadığı” gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılması sonrasında ihalede 7 geçerli teklifin kaldığı, bu teklif bedellerinin;
İsteklinin Adı                                                                                    Teklif Bedeli (TL)
Sun Yemek Otomasyon Temizlik Gıda San. ve Tic. A Ş                 3.540.000,00  
Altıntat Yem. Temz. İnş. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti.                       4.080.000,00
Taş Kardeşler Gıda ve Dekorasyon San. ve Tic. Ltd. Şti                 4.100.000,00
Pınarkaya Gıda Tur. İnş. Hay. Tic. San. ve Ltd. Şti.                                   4.350,000,00
Azık Yemek San. ve Tic. A. Ş.                                                         4.610 000,00
Öz ata Gıda Soğuk Hava Tes. Sos. Hiz. San. ve Tic. Ltd. Şti.        4.970.000,00
Serhat Tablodot Tek. İnş. Hay. Gıda San. ve Dış Tic. Ltd. Şti.       5.260.000,00
Şeklinde verildiği, idarece, “ihaleye katılan tüm isteklilerin sunmuş olduğu tekliflerin birbiri ile kıyaslanması sonucu ihalede aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmadığı, bu durumun yasanın emredici hükmüne aykırı olduğu” gerekçesine dayanılarak geçerli teklifler üzerinde aşırı düşük sorgulaması yapılmadan en düşük fiyat esasına göre ihalenin sonuçlandırıldığı,
Anlaşılmıştır.
4734 sayılı Kanunun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38 inci maddesinde; “İhale komisyonu verilen teklifleri 37 nci maddeye göre değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. 
İhale komisyonu; 
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,
Hususlarında belgelendirilmek suretiyle yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir. 
İhale komisyonu, aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesinde Kurum tarafından belirlenen kriterleri esas alır. Kurum bu maddenin uygulanmasında; aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değer veya sorgulama kriterleri ya da ortalamalar belirlemeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
Bahse konu madde hükmünden, ihale komisyonunun, yaptığı değerlendirme neticesinde geçerli olduğunu tespit ettiği tekliflerden, ihalede verilen diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olan isteklileri tespit edeceği ve tespit edilen bu teklifleri reddetmeden önce yine madde metninde belirtilen usul doğrultusunda sorgulamaya tabi tutacağı anlaşılmaktadır.
Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde, aşırı düşük teklif sorgulamasının Kamu İhale Genel Tebliğinin “teklif fiyata dahil masraflar” ve “aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesini” düzenleyen maddeleri ile idari şartnamenin “teklif fiyata dahil olan giderler” başlıklı maddesindeki düzenlemelerin esas alınarak yapılması gerekmektedir. Bu ihalelerde, aşırı düşük teklif sorgulaması sonucunda belgelere dayalı yazılı açıklama yapmayan veya ihale komisyonunca açıklamaları yetersiz bulunan isteklilerin teklifleri ile teklif edilmesi gereken asgari işçilik maliyetini karşılamayan teklifler gerekçesi belirtilmek suretiyle reddedilecektir. Ancak, şikayet başvurusuna konu hizmetin personel çalıştırılmasına dayalı bir hizmet alım ihalesi olmaması nedeniyle aşırı düşük değer tespitine yönelik bir modül bulunmamakta olup, ihale konusu hizmetin maliyet unsurlarının, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında olduğu gibi önceden belirlenen nitelikte olmadığı görülmektedir. Bu durumda, ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olarak hizmetin ifası için her isteklinin basiretli tacir olma yükümlülüğü gereğince kendi organizasyon yapısı, kullanacağı makine ekipmanın özellikleri, malzeme teminindeki kendine özgü koşulları vb. unsurları dikkate alarak teklif fiyatını belirlemesi gerekmektedir.
Ayrıca, malzeme dahil yemek alım hizmetlerinde yemek bileşenlerini oluşturan girdilerin önemli bir kısmı yerel, mevsimsel ve iklim özelliklerine göre farklılıklar göstermekte, bir çok girdi müstahsilden doğrudan temin edilebilmektedir. Özellikle sebze meyve gibi girdilerin piyasa koşulları sebebiyle muhasebeleştirilmesinde karşılaşılan güçlüklerin aşırı düşük teklif sorgulamasında ispat için aranılan belgelere yansıtılmasında isteklilerin önünde önemli bir engel teşkil edeceği düşünülmektedir. Kamu İhale Kurumu tarafından personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımları için aşırı düşük sınır değerin tespiti ve sorgulanması konusunda bir kriter belirlenmediği hususu göz önüne alındığında, şikayete konu ihalede, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılmasından sorumlu olan idarenin, aşırı düşük teklif açıklaması istemeden ihalenin sonuçlandırılması yönünde tesis etmiş olduğu işlemlerde mevzuata aykırılık bulunmadığı düşünülmektedir. 
İhale konusu işin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı işi olmadığı, yaklaşık maliyetin büyük çoğunlukla yemek giderinden oluştuğu ihalede verilen tüm teklif bedellerinden beşi hariç olmak üzere diğerleri yaklaşık maliyetin altında olmakla birlikte yaklaşık maliyete ve birbirlerine göre yakın olduğu ve en düşük teklifin bile diğer tekliflere göre aşırı düşük olarak değerlendirilemeyeceği anlaşıldığından, idarece, yemek kalemlerinde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmadan ihalenin karara bağlanması yönünde gerçekleştirilen idari işlemlerin mevzuata uygun olduğu değerlendirilmiştir.
Açıklanan nedenlerle; başvuruya konu ihalede, yemek alımı kalemlerinde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmadan ihalenin sonuçlandırılmasına yönelik idarece gerçekleştirilen idari işlemlerin yerinde olduğuna ilişkin “itirazen şikayet başvurusunun reddine” karar verilmesi gerektiği yönündeki düşüncem ile, bu hususa ilişkin Kurul çoğunluğunca verilen “düzeltici işlem belirlenmesine” niteliğindeki karara katılmıyorum. (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy