(2709 S. K. m. 2, 5, 74, 123) (6328 S. K. m. 3, 5, 21) (5362 S. K. m. 3) (6102 S. K. m. 12, 15) (Esnaf Ve Sanatkarlar İle Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Karar m. 1, 2, 3) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2022/332-S.22.500
BAŞVURU NO: 2021/12864
KARAR TARİHİ: 07/01/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN: ….
BAŞVURUYA KONU İDARE: Ticaret Bakanlığı, Hazine Ve Maliye Bakanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Hibe desteği başvurusunun yeniden değerlendirilmesi talebi hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ: 28/07/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Kurumumuza yapılan 28/07/2021 tarihli şikayet başvurusunda başvurucu özetle; “20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı doğrultusunda Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Programına başvuruda bulunduğunu, Ticaret Bakanlığı’nca; “Hibe desteğinden 17 Mayıs 2021 tarihinde ve öncesinde gelir vergisi mükellefi olan ve ana faaliyet kodu Bakanlık tarafından desteklenen NACE kodları arasında yer alan esnaf ve sanatkarlar ile gerçek kişi tacirlerin yararlandırıldığından” bahisle başvurusunun kabul edilmediğini, 20/05/2000 tarihinden itibaren 13 m2 ’lik dükkanında perakende kırtasiye ürünleri ticareti yaptığını, Bakanlık Makamının, Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan teyit etmiş olduğu bilgilerde ‘toptan kırtasiye ürünleri satışı yaptığının tespit edildiğini bu nedenle gelir desteğinden yararlandırılmadığını’ halbuki toptancı değil perakendeci olduğunu, keyfiyetin de Karşıyaka Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan yoklamayla teyit edildiğini, Ticaret Bakanlığı’nın geçmiş dönemde başka bir idare tarafından yapılan hata nedeniyle kendisine ödeme yapmadığını iddia ederek Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan tespitler de göz önünde bulundurularak hibe desteği başvurusunun yeniden değerlendirilerek mağduriyetinin giderilmesini” talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Şikâyet başvurusunun çözüme kavuşturulması amacıyla Ticaret Bakanlığı’ndan 06/10/2021 tarih ve ….-….-…. sayılı yazımız ile bilgi ve belge talep edilmiş olup, adı geçen idarenin 01.11.2021 tarih ve ….-…. -…. sayılı cevabi yazısında özetle;
2.1. Başvurucu ….’ın Bakanlıkça verilen hibe desteğinden 17 Mayıs 2021 tarihinde ve öncesinde gelir vergisi mükellefi olan ve ana faaliyet kodu Bakanlık tarafından desteklenen NACE kodları arasında yer alan esnaf ve sanatkarlar ile gerçek kişi tacirlerin yararlandırıldığından bahisle başvurusunun kabul edilmediğini, 20/05/2000 tarihinden itibaren 13 m2’lik dükkanında perakende kırtasiye ürünleri ticareti yaptığını, Bakanlık Makamının, Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan teyit etmiş olduğu bilgilerde toptan kırtasiye ürünleri satışı yaptığının tespit edildiğini bu nedenle gelir desteğinden yararlandırılmadığını halbuki toptancı değil perakendeci olduğunu, keyfiyetin de Karşıyaka Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan yoklamayla teyit edildiğini, Ticaret Bakanlığı’nın geçmiş dönemde başka bir idare tarafından yapılan hata nedeniyle kendisine ödeme yapmadığını iddia ederek Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan tespitler de göz önünde bulundurularak hibe desteği başvurusunun yeniden değerlendirilerek mağduriyetinin giderilmesini ifade ederek yapmış olduğu başvurusunun titizlikle incelendiği,
2.2. Bilindiği üzere 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı "Esnaf ve Sanatkarlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Cumhurbaşkanı Kararı" ile esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlere hibe desteğinin verildiği, hibe desteğine ilişkin Bakanlıkça belirlenen desteklenecek ekonomik faaliyet kodları kapsamına giren ve 17/05/2021 tarihi itibariyle gelir vergisi mükellefiyeti olan esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirler aynı tarihteki esas faaliyet konuları üzerinden hibe desteğinden yararlandırıldıkları, hibe desteğinden faydalanmak için yukarıda belirtilen şartları sağlayan esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirler Hazine ve Maliye Bakanlığı ’ndan alınan listeler doğrultusunda belirlendiği,
2.3. İlgi yazınızda yer alan şikayetçi …. ’ın söz konusu 17/05/2021 tarihi itibarıyla esas faaliyetinin, Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığından alınan bilgilere göre 46.49.03 NACE kodlu “Kırtasiye Ürünleri Toptan Ticareti olduğunun tespit edildiği,
2.4. Söz konusu hibe desteğine başvuruların elektronik ortamda alındığı, desteğe sadece ilgili mevzuat gereği destek şartlarını taşıyan kişilere başvurma imkânı tanındığı, Bu kapsamda Şikayetçi ….. ’ın esas faaliyet konusunun Bakanlıkça belirlenen desteklenecek ekonomik faaliyet kodları arasında yer almadığı bu sebeple de Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı ’ndan alınan destek alabilecek hak sahiplerinin belirlendiği listede isminin yer almamasından dolayı ilgili kişinin destek başvurusu hakkının bulunmadığı,
2.5. Şikayetçinin dilekçe ekinde yer aldığı üzere ilgili kişinin esas faaliyet kodunun 27/05/2021 tarihinde 47.62.01 NACE Kodlu “Belirli Bir Mala Tahsis Edilmiş Mağazalarda Kırtasiye Ürünlerinin Perakende Ticareti” olarak değiştirildiği tespit edilmiştir. Fakat 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı "Esnaf ve Sanatkarlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Cumhurbaşkanı Kararı" gereği destek başvurularında 17/05/2021 tarihi öncesi vergi kayıtlarının esas alındığı, dolayısıyla şikayetçinin durumunda bir değişiklik olmadığı,
2.6. Yukarıda da belirtildiği üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan alınan destek alabilecek hak sahiplerinin belirlendiği listelerde yer alan vergi mükelleflerine destek ödemesi yapıldığından şikayetçinin durumuna ilişkin Bakanlıkça yapılacak bir işlemin bulunmadığı,
2.7. Şikayetçinin dilekçe ekinde yer alan ve İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı Karşıyaka Vergi Dairesi Müdürlüğü’nden aldığı Elektronik Yoklama Sistemi E-Yoklama Fişinde “Ödevlinin Yoklamada belirtilen adreste faaliyetine aralıksız devam ettiği, faaliyet konusunun sehven kırtasiye ürünleri toptan satışı olarak geçtiği, ancak toptan değil işe başlama tarihinden beri perakende kırtasiye ürünleri satışı faaliyetinde bulunduğu tespit edilmiştir” ifadesinin yer aldığı, Bu ifade kapsamında ilgili kişinin destekten yararlanamama durumunun Hazine ve Maliye Bakanlığı ile değerlendirilmesi hususunun yerinde olacağının düşünüldüğü” açıklamalarına yer verilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının "Cumhuriyetin nitelikleri" başlıklı 2 nci maddesinde, “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.”,
3.1. "Devletin temel amaç ve görevleri" başlıklı 5 inci maddesinde, “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.”,
3.2. "Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı" başlıklı 74 üncü maddesinde,
“...Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”,
3.3. “İdarenin bütünlüğü ve kamu tüzelkişiliği” başlıklı 123’ncü maddesinde; “İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.”
4. 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun;
4.1. "Tanımlar" başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, “İdare: Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarını, mahallî idareleri, mahallî idarelerin bağlı idarelerini, mahallî idare birliklerini, döner sermayeli kuruluşları, kanunlarla kurulan fonları, kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüslerini, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlar ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseseleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını, kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişilerini ifade eder. ”,
4.2. “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında, “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
5. 5362 sayılı Esnaf Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3. Maddesinin (a) bendinde; “Esnaf ve sanatkârlar: İster gezici ister sabit bir mekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dâhil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseleri ... ifade eder”,
6. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 12 nci maddesinde, “(1) Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işleten kişiye tacir denir. (2) Bir ticari işletmeyi kurup açtığını, sirküler, gazete, radyo, televizyon ve diğer ilan araçlarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline tescil ettirerek durumu ilan etmiş olan kimse, fiilen işletmeye başlamamış olsa bile tacir sayılır.”
6.1. 15 inci maddesinde; “İster gezici olsun ister bir dükkânda veya bir sokağın belirli yerlerinde sabit bulunsun, ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedenî çalışmasına dayanan ve geliri 11 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca çıkarılacak kararnamede gösterilen sınırı aşmayan ve sanat veya ticaretle uğraşan kişi esnaftır. Ancak, tacirlere özgü 20 ve 53 üncü maddeler ile Türk Medenî Kanununun 950 nci maddesinin ikinci fıkrası hükmü bunlara da uygulanır.”,
7. “20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın (Esnaf ve Sanatkarlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Destekler Hakkında Karar)
7.1. Amaç başlıklı 1 inci maddesinde; “Bu Karar, koronavirus (Covid-19) salgınından işleri ve/veya işletmeleri zarar gören esnaf ve sanatkarlar ile gerçek kişi tacirlere verilecek desteklere ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır.”
7.2. “Tanımlar” başlıklı 2 nci maddesinde; (1) Bu Kararda geçen;
“a) Bakanlık: Ticaret Bakanlığını,
b) Esnaf ve sanatkâr: Koronovirüs salgınıyla mücadele kapsamında alınan tedbirlerden etkilenen ve Bakanlık tarafından tespit edilen sektörlerde faaliyet gösteren esnaf ve sanatkârları,
c) Gerçek kişi tacir: Koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında alınan tedbirlerden etkilenen ve Bakanlık tarafından tespit edilen sektörlerde faaliyet gösteren gerçek kişi tacirleri,
ç) Hibe desteği: Bu Karar kapsamında yapılacak karşılıksız desteği, ifade eder. ”
7.3.“Hibe desteği” başlıklı 3 üncü maddesinde; “(1) Hibe desteği, Bakanlık bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. Bu Karar kapsamındaki hibe desteği, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 446 ncı ve 453 üncü maddelerine göre Bakanlık tarafından hazırlanacak destek programı çerçevesinde doğrudan verilir. (2) Hibe desteği, tek seferde ödenmek üzere, ekonomik faaliyet konuları Bakanlık tarafından belirlenecek iki ayrı grup için 5.000 Türk Lirası ve 3.000 Türk Lirasıdır. (3) Hibe desteğinden, 17/5/2021 tarihi itibarıyla gelir vergisi mükellefiyeti olan esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirler, esas faaliyet konuları üzerinden faydalanabilir. (4) Bu Karar kapsamında desteklerden faydalanan esnaf ve sanatkârlar, 28/12/2020 tarihli ve 3340 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketince Esnaf ve Sanatkârlara Kredi Kullandırılmasına Dair Kararın 5 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmünden istisnadır. (5) Hibe desteğinin verilmesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. ”
8. Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Programı Uygulama Usul Ve Esasları
1.Bu usul ve esasların amacı, koronavirüs salgını nedeniyle ticari faaliyetleri olumsuz etkilenen esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlere verilecek hibe destek programına ilişkin uygulama adımlarının belirlenmesidir.
2. Bu uygulama usul ve esasları, 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Karar’a dayanılarak hazırlanmıştır.
3. Destek programı kapsamında hibe desteği tek seferde ödenmek üzere, ekonomik faaliyet konuları Bakanlık tarafından belirlenen iki ayrı gruba verilecek olup, birinci grup için 5.000 Türk Lirası ve ikinci grup için 3.000 Türk Lirasıdır.
4. Bu destek programından, 17/05/2021 tarihinden önce (bu tarih dâhil) vergi mükellefiyetini tesis ettirmiş, esnaf ve sanatkârlar ve gerçek kişi tacirler faydalanabilir.
5. Destek programına başvurabilecek esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlerin ekonomik faaliyet tanımları başvuru tarihinden önce Bakanlık internet sitesinden duyurulur, ayrıca yazılı duyuru yapılmaz.
6. Bakanlıkça yapılan duyurudan sonra ticari faaliyetine yönelik ekonomik faaliyet tanım değişikliği yapanlar hibe desteğinden yararlanamaz.
7. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca uygulanan benzer nitelikteki desteklerden faydalanılması, bu destek programından faydalanılmasına engel teşkil etmez.
8. Bakanlık, destek programının uygulanmasına ilişkin olarak başvuru, değerlendirme, kabul, ödeme, uygulama ve diğer süreçlerde protokol yapılan diğer kurum ve kuruluşlar ve bunların taşra teşkilatına görev ve yetki verebilir.
9. Destek başvuruları ve itirazlar elektronik ortamda www.turkiye.gov.tr internet adresi üzerinden yapılır.
10. Başvuruda bulunan tarafından başvuru ve eki taahhütname elektronik ortamda onaylanır.
11. Destek programı başvuru süresi bir aydır.
12. Reddedilen başvurular hakkında ret tarihinden itibaren bir ay içerisinde Genel Müdürlük nezdinde itiraz edilebilir. Bu itiraz, itiraz başvurusunun Genel Müdürlüğe ulaştığı tarihten itibaren on beş iş günü içerisinde sonuçlandırılarak ilgilisine cevap verilir. ” hükümlerinin yer aldığı görülmektedir.
IV. KAMU DENETÇİSİ ….’İN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
9. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamının birlikte değerlendirilmesi neticesinde hazırlanan “Tavsiye Kararı Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
10. Başvuran 1. paragrafta da açıklandığı üzere; 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı doğrultusunda Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Programına başvuruda bulunduğunu, Ticaret Bakanlığı’nca; hibe desteğinden 17 Mayıs 2021 tarihinde ve öncesinde gelir vergisi mükellefi olan ve ana faaliyet kodu Bakanlık tarafından desteklenen NACE kodları arasında yer alan esnaf ve sanatkarlar ile gerçek kişi tacirlerin yararlandırıldığını, kendisinin de söz konusu destekten yararlandırılması gerektiğini ancak mükellefiyete esas teşkil eden faaliyet konusunun işe ilk başladığı dönemde Vergi Dairesi Müdürlüğü yetkililerince sehven; “Toptan Kırtasiye Ürünleri Ticareti” olarak tescil edildiğini, kendisinin işe ilk başlangıcından bu yana “Kırtasiye Ürünlerinin Perakende Ticaretiyle” uğraştığını, Vergi Dairesi tarafından yapılan hatalı işlemin hibe desteği başvuru süresi içerisinde ivedilikle düzeltilmesine rağmen Ticaret Bakanlığı’nca başvurusunun kabul edilmediğini ifade ederek söz konusu gelir desteği başvurusunun yeniden incelenerek kendisine gelir desteğinin verilmesini, talep etmiştir.
11. Başvuruya muhatap Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada; 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı "Esnaf ve Sanatkarlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Cumhurbaşkanı Kararı" ile esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlere hibe desteğinin verildiği, hibe desteğine ilişkin Bakanlıkça belirlenen desteklenecek ekonomik faaliyet kodları kapsamına giren ve 17.05.2021 tarihi itibariyle gelir vergisi mükellefiyeti olan esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlerin aynı tarihteki esas faaliyet konuları üzerinden hibe desteğinden yararlandırıldıkları, hibe desteğinden faydalanmak için yukarıda belirtilen şartları sağlayan esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlerin Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan alınan listeler doğrultusunda belirlendiği, başvuranın faaliyete konu işinin 17/05/2021 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı verilerinde, 46.49.03 NACE kodlu “Kırtasiye Ürünleri Toptan Ticareti olduğunun tespit edildiği, Başvuranın talebiyle Karşıyaka Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan yoklamada yapılan düzeltme ile başvuranın mükellefiyetinin Hibe Desteğinden yararlandırılacak NACE Kodları gurubunda yer aldığını ancak ilgili kişinin destekten yararlanamama durumunun Hazine ve Maliye Bakanlığı ile değerlendirilmesi gerektiğinden dolayı başvurusunun olumsuz sonuçlandırıldığı ifade edilmiştir.
12. Gerek dünyada gerekse ülkemizde, Kovid-19 salgını nedeniyle, bir taraftan karantina önlemleriyle halkın sağlığını korunmaya çalışılırken diğer taraftan ekonomik aktivitenin mümkün olduğunca devam etmesi için yoğun bir uğraş verilmektedir. Sosyal izolasyon koşullarının sıkılaştırılmasına bağlı olarak yavaşlayan ekonomik aktivitenin etkilerini asgari düzeyde tutmak adına, sanayici, esnaf, ihracatçı, işçi ve işverenlere yönelik olarak; destek paketleri, istihdamın devamına yönelik ekonomik yardım paketleri, vergi ve sair borçların ötelenmesi, borçların yapılandırılması ve hibe destekleri verilmesi gibi birçok tedbir devletimizce alınmış ve alınmaya devam etmektedir.
13. Yaşanan bu olağanüstü süreçte Kovid-19 salgınının ekonomide yarattığı olumsuz etkilere karşı negatif etkilerin bertaraf edilebilmesi amacıyla Cumhurbaşkanlığı Makamı tarafından 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Destekler Hakkında Karar açıklanmıştır. Ticaret Bakanlığının koordinasyonunda yürütülen destekleme çalışmaları ile salgının yaratabileceği ekonomik tahribatın en düşük seviyede kalması amaçlanmaktadır.
14.Farklı sektörlerin koronavirüs krizinden etkilenme düzeyleri de farklılık göstermektedir. Öncelikli olarak krizden daha fazla zarar gören sektörlerin desteklenmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda Bakanlıkça yapılan çalışma neticesinde, 20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Kapsamında Desteklenecek Ekonomik Faaliyetler “Desteklenecek Ekonomik Faaliyet Kodları” tespit edilerek, Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinde yayınlanmıştır.
15. Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklama genel olarak değerlendirildiğinde; tek seferde, iki ayrı grup halinde verilecek 5 bin lira ve 3 bin lira hibe desteğinden 17 Mayıs 2021'den önce (bu tarih dahil) vergi mükellefiyetini tesis ettirmiş, esnaf, sanatkarlar ve gerçek kişi tacirlerin faydalanacağı, anılan destek programı için başvuruların 25 Mayıs 2021 tarihinden itibaren 1 ay boyunca e-Devlet üzerinden yapılabileceği, Buna göre, hibe desteği, tek seferde ödenmek üzere, ekonomik faaliyet konuları Bakanlık tarafından belirlenen birinci grup için 5 bin lira ve ikinci grup için 3 bin lira olarak belirlendiği, Bu kapsamda, 5 bin lira ile desteklenecek birinci grupta aralarında kayak pistlerinin işletilmesi, sirkler, gösteri sanatları, nikah ve düğün salonu işletmecileri, kaplıca, SPA merkezleri, sinema filmi gösterimi, spor ve eğlence amaçlı spor hizmetleri, plaj alanlarının işletilmesi, eğlence parkları, öğrenci ve işçi yurtları, pansiyonları, kara yolu şehir içi ve şehirler arası havaalanı servisleri ile yolcu taşımacılığı, kantinler, kırtasiye ürünlerinin perakende ticareti, internet kafelerin faaliyetleri, şehir içi personel ve okul servisleri, çay ocakları, kıraathaneler, kahvehaneler, kafeler gibi işletmelerin bulunduğu 35 ekonomik faaliyetin yer aldığı, söz konusu kararlar doğrultusunda 3 bin lira hibeyle desteklenecek ikinci grupta da aralarında pizzacı, çeşitli eğitim kursları, çocuk kulüpleri, canlı tiyatro, opera, bale, müzikal, konser gibi yapımların sahnelenmesi, deniz ve kıyı sularında diğer yolcu taşımacılığı, reklamcılık ile ilgili fotoğrafçılık, dövme ve pirsing hizmetleri, kuru temizleme hizmetleri, çilingirlik, güzellik salonları, pastaneler, tarihi alanlar ve yapılar ile benzeri turistik yerlerin işletilmesi gibi işletmelerin bulunduğu 304 ekonomik faaliyetin yer aldığı anlaşılmaktadır.
16. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca uygulanan benzer nitelikteki desteklerden faydalanılması, bu destek programından faydalanılmasına engel teşkil etmeyeceği, Ticaret Bakanlığı’nın, destek programının uygulanmasına ilişkin başvuru, değerlendirme, kabul, ödeme, uygulama ve diğer süreçlere yönelik protokol yapılan kurum ve kuruluşlar ve bunların taşra teşkilatına görev ve yetki verebileceği, destek başvuruları ve itirazların elektronik ortamda "www.turkiye.gov.tr" internet adresi üzerinden yapılacağı da düzenlenmiştir.
17. Başvurucu , ….’ında 17.05.2021 tarihi itibariyle gelir vergisi mükellefiyeti olan esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacir olduğu, mükellefiyetinin Bakanlığın ilan etmiş olduğu 46.49.03 NACE kodlu “Kırtasiye Ürünleri Toptan Ticareti olduğu, Bakanlıkça başvurusunun reddedilmesine istinaden bağlı bulunduğu İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı Karşıyaka Vergi Dairesi Müdürlüğü’nden mükellefiyetine esas teşkil eden faaliyetinin Kırtasiye Ürünleri Perakende Ticareti” olduğunun tespitini talep ettiği ve Karşıyaka Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce de mükellefiyet konusunun esasında Kırtasiye Ürünlerinin perakende Ticareti olduğu, vergi mükellefiyeti ilk tesis edilirken idarece sehven “Kırtasiye Ürünleri Toptan Ticareti” olarak tescil edildiği” Vergi Dairesi Müdürlüğünün yapmış olduğu tespit neticesinde idarenin kendi hatalı işlemini geçte olsa düzelttiği, söz konusu düzeltme işleminin şikayete konu hibe desteği başvurularının alınmaya başladığı 25 Mayıs 2021 tarihinden sonra (1 aylık süre içinde) gerçekleştiği, dolayısıyla başvurucunun Ticaret Bakanlığı tarafından ilan edilen 5 bin lira ile desteklenecek birinci grupta yer alması gerekirken idarenin hatalı işlemi neticesinde, hibe desteği programına alınmayarak mağdur edildiği tespit edilmiştir.
18. Diğer taraftan Ticaret Bakanlığı tarafından, başvuranın mükellefiyet tesis edilmesi işleminde aynı devlet tüzel kişiliği içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yıllar önce tesis edilen hatalı bir işlem sonucu hibe desteğinden yararlandırılmayarak konunun başvuranla Hazine ve Maliye Bakanlığı arasında değerlendirilmesi gerektiğine yönelik işleminin Anayasal bir ilke olan idarenin bütünlüğü çerçevesinde; idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür. Bunun sonucu olarak, aynı devlet tüzel kişiliği içerisinde yapılan hatalı bir işlem sonucunda hibe desteğinden mahrum bırakılan başvuranın mağduriyetinin giderilmesi noktasında sorumluluk elbette idareye aittir. Nihayetinde başvuranın kendi rıza dışında oluşan zararının giderilmesi noktasında Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca gerekli düzeltmenin yapılması karşısında Ticaret Bakanlığı’nın söz konusu vaziyeti değerlendirmeyerek anayasal hükme aykırı işlem tesis ettiği değerlendirilmiştir.
19. Konuyla ilgili dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler birlikte değerlendirildiğinde; başvuranın söz konusu “20/05/2021 tarihli ve 3998 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı doğrultusunda Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Programı kapsamında değerlendirilmesi gerekirken anılan destek programında değerlendirmeye alınmaması işleminde hukuka ve hakkaniyete uygunluk tespit edilmemiştir.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden
20. İyi yönetim ilkelerine, 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirmeler neticesinde; İdarenin “karara karşı başvuru yolları gösterilmesi’” ilkesi ile kararların gerekçeli olması ilkesine uymadığı anlaşılmış olup, idareden bundan böyle bu ilkelere de uygun hareket etmesi önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT
21. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Kararın idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup ilgili İdarenin işlemine karşı Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Yukarıda açıklanan gerekçe ve dosya kapsamına göre, BAŞVURUNUN KABULÜNE;
Başvuranın mükellefiyet durumuyla ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen hatalı işlemin geri alınması hususları da dikkate alınarak Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Programından yararlandırılması noktasında yeniden bir işlem tesis etmesi için TİCARET BAKANLIĞI’NA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Ticaret Bakanlığı tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın, BAŞVURANA, TİCARET BAKANLIĞI’NA ve bilgi edinilmesi maksadıyla HAZİNE ve MALİYE BAKANLIĞI’NA tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi’nce karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy