(AİHS. m. 13, 17) (2709 S. K. m. 40, 74) (6328 S. K. m. 5, 17, 20, 21) (2547 S. K. m. 14) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6, 12, 41)

ŞİKAYET NO: 2015/5538

KARAR TARİHİ: 04/05/2016

RET KARARI

ŞİKAYETİN KONUSU: Şikayet başvurucusu, katılamadığı TIPDİL sınavının ücretinin tarafına iadesini talep etmektedir.

ŞİKAYET BAŞVURU TARİHİ: 04/12/2015

I. USUL

A. Şikayet Başvuru Süreci

1. Şikayet başvurusu, Kurumumuza elektronik başvuru yolu ile yapılan, 04/12/2015 tarih ve 12499 sayı ile kayıt altına alınan, gerçek kişiler için şikayet başvuru formu vasıtasıyla yapılmıştır. Şikayet başvurusunun karara bağlanması için 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 41/1-a maddesi ve İmza Yetkileri Yönergesinin 7 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, şikayetin incelenmesine ve araştırmasına geçilmiş, 2015/5538 şikayet numaralı Ret Önerisiyle Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

B. Ön İnceleme Süreci

2. Şikayet başvurusunun ön incelemesinde; şikayetçinin 11/08/2015 tarihli ilk şikayet başvurusunun diğer şartları taşıdığı ancak 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 17. maddesinin 4. fıkrası ve yukarıdaki paragrafta anılan Yönetmeliğin 12. maddesi uyarınca 06/01/1982 tarih ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda öngörülen idari başvuru yolları ile özel kanunlarda yer alan zorunlu idari başvuru yollarının tüketilmemiş olduğu görüldüğünden başvuru ve eklerinin bahsi geçen Yönetmeliğin 20. maddesinin 2. fıkrasına göre Ankara Üniversitesi ….. Merkezine (….) iletildiği, idarenin sadece sınav sorularını hazırladığı sınav ücreti ve uygulamasının Ankara Üniversitesi Sınav Yönetim Merkezi (ASYM) tarafından yapıldığı cevabı üzerine …./2015 tarihinde adı geçen idareye tekrar gönderme kararı verilmiştir. Gönderme kararı üzerine, idarece şikayetçinin talebinin …../2015 tarihinde reddedilmesi üzerine şikayetçi bu kez …./2015 tarihli şikayet başvuru dilekçesiyle Kurumumuza başvurmuştur. Şikayet başvurucusu, şikayet edilen idare olarak Milli Eğitim Bakanlığını göstermiş ise de; Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 20 nci maddesinin 3 üncü fıkrasının “Şikayet edilen idarenin yanlış gösterilmesi durumunda Kurum, resen doğru idareyi belirler ve inceleme aşamasına geçer.” hükmü uyarınca konuyla ilgisi nedeniyle Ankara Üniversitesi Rektörlüğü ve Ankara Üniversitesi Sınav Yönetim Merkezi re'sen kararda gösterilmiştir.

2.1. Gönderme Kararı üzerine Kurumumuza yeniden yapılan şikayet başvurunun süresinde olduğu, Kurumumuzun görev alanına girdiği, şikayetçinin menfaat ihlali koşulunu taşıdığı, şikayetin inceleme ve araştırılmasına engel diğer ön inceleme konularında da bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir.

II. OLAY VE OLGULAR

A. Şikayetçinin Konu Hakkındaki Açıklamaları ve İddiaları

3. Şikayet başvurucusu başvurusunda özetle; …’in …../2015 tarihinde düzenleyeceği TIPDİL sınavına başvuruda bulunduğunu ve sınava katılmak için 70 TL sınav ücreti ödediğini, aynı zamanda sürücü belgesi sınavına da başvurduğunu, …./2015 tarihinde yapılacak sürücü belgesi sınavını Milli Eğitim Bakanlığı’nın …./2015 tarihine ertelemesi ve bu tarihin de TIPDİL sınavıyla aynı güne denk gelmesi üzerine sürücü belgesi sınavına girdiğini, TIPDİL sınavına giremediğini iddia ederek; TIPDİL sınavı için ödemiş olduğu 70 TL sınav ücretinin tarafına ödenmesi talebiyle Kurumumuza başvurmuştur.

B. İdarenin Şikayete İlişkin Açıklamaları

4. Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Hukuk Müşavirliği …./2016 tarih ve …… sayılı yazısında özetle; ücret iadesi ile ilgili açıklamaların Başvuru Kılavuzunun Adayın Sorumlulukları başlığı altında yer aldığını, bu kapsamda ücret iadesinin yapılmayacağını, sınav ücretlerinin maliyet esasına göre belirlendiğini ve bu ücret belirlenirken soru kitapçığı ve cevap kağıtları basımının, sınav güvenliği hizmetinin, sınav sonuçlarının ilan edilmesinin, sınavda görev alacak personelin sınav hizmeti ücretlerinin ve varsa sınavın yapılacağı salon ve yer kiralarının dikkate alındığını, Ankara Üniversitesi ….. TIPDİL Sınavı 2015 …. başvuru kılavuzunda belirtildiği üzere, ücretlerin doğru yatırılmasının sorumluluğunun tamamen adaya ait olduğunu, bu nedenle sınav ücretinin iadesinin mümkün olmadığını açıklamıştır.

C. Olaylar

5. Şikayet başvurucusu, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından …../2015 tarihinde yapılacak olan sürücü belgesi sınavı ile …../2015 tarihinde ….. tarafından yapılacak olan TIPDİL sınavına başvuruda bulunmuştur. Sürücü belgesi sınavının Milli Eğitim Bakanlığı tarafından …../2015 tarihine ertelenmesi üzerine şikayetçi bu sınava girmeyi tercih ederek, aynı gün yapılacak olan TIPDİL sınavına katılmamış, bu sınav için yatırmış olduğu 70 TL sınav ücretinin iadesini …..’den şifahen istemiştir. Şikayetçinin talebine idarenin sözlü olarak olumsuz cevap vermesi üzerine, …../2015 tarihinde Kurumumuza başvuruda bulunulmuş, idari başvuru yolları tüketilmediğinden 21/08/2015 tarihinde verilen Gönderme Kararı ile şikayet …..’e iletilmiştir. ….. tarafından verilen …../2015 tarih ve …. sayılı cevabi yazıyla “Müdürlüklerinin TIPDİL sınavı ile ilgili olarak sadece sınav sorularını hazırladıkları, kendilerince sınav ücreti iadesi ilgili olarak herhangi bir işlem yapılmadığı ve şikayet konusu ile ilgili olarak ASYM ile görüşülmesi gerektiği bildirildiğinden, bu kez …../2015 tarihinde ASYM’ye Gönderme Kararı verilmiştir. İdarenin …../2015 tarih ve ….. sayılı yazısıyla şikayetçinin talebini reddetmesi üzerine şikayetçi, 04/12/2015 tarihinde 70 TL sınav ücretinin iade edilmesi talebiyle Kurumumuza yeniden başvuruda bulunmuştur.

D. Kamu Denetçisi Serpil Çakın'ın İnceleme ve Araştırma Bulguları

6. Şikayet konusu işleme ilişkin bilgi ve belgeler Ankara Üniversitesi Rektörlüğü’nden istenilmiş, ilgili idarece konuya ilişkin belgelerin örnekleri gönderilerek 4 numaralı paragrafta değinilen açıklamalar yapılmıştır.

III. HUKUKİ DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. İlgili Mevzuat

7. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesi “…Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceler…” hükmünü düzenlemektedir.

8. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesi; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir. Ancak; a) Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile resen imzaladığı kararlar ve emirler, b) Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, c) Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar, ç) Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, Kurumun görev alanı dışındadır.” şeklindedir.

9. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Senato” başlıklı 14 üncü maddesinin (b) bendinin (3) numaralı alt bendinde “Rektörün onayından sonra Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girecek olan üniversite veya üniversitenin birimleri ile ilgili yönetmelikleri hazırlamak,” hükmü,

9.1. Kanunun “Gelir Kaynakları” başlıklı 55 inci maddesinin (f) bendinde “Döner sermaye işletmelerinden elde edilecek karlar” hükmü,

9.2. “Döner Sermaye” başlıklı 58 inci maddesinin (a) bendinde “Yükseköğretim kurumlarında üniversite kurulunun önerisi ve Yükseköğretim Kurulunun onayı ile döner sermaye işletmesi kurulabilir.” hükümleri yer almaktadır.

10. Ankara Üniversitesi Türkçe ve Yabancı Dil Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliğinin “Merkezin Amacı ve Faaliyet Alanları” başlıklı 5 inci maddesinin (k) bendi “Kurum ve kuruluşların istekleri doğrultusunda dil sınavları düzenlemek," şeklindedir.

11. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun 58 inci Maddesine Göre Döner Sermaye

İşletmelerinin Kurulmasında Uyulacak Esaslara İlişkin Yönetmeliğin “Gelir ve Giderler İle Bunların Muhasebeleştirilmesi” başlıklı 6 ncı maddesinin (a) bendi “Bu işletmelerde yapılacak iş ve hizmetler ile üretilen malların satışı karşılığında sağlanan gelirler” hükmünü amirdir.

12. ASYM tarafından yayımlanan 2015 Ağustos Dönemi Sınav Kılavuzunun “Adayın Sorumlulukları” başlığı altında yer alan (c) fıkrasında “Sınav ücretini ödedikten sonra başvurusunu yapmayan, başvurusu geçersiz sayılan, sınava girmeyen veya giremeyen, sınava alınmayan veya sınavdan çıkarılan, sınavda başarı sağlayamayan veya sınavı geçersiz sayılan adayların ödedikleri ücretler geri verilmez/devredilmez. Ücretlerin doğru yatırılmasının sorumluluğu tamamen adaya aittir.” hükmü yer almaktadır.

B. Kamu Denetçisi Serpil Çakın’ın kamu Başdenetçisi’ne Önerisi

13. Kamu Denetçisi tarafından, idarenin hizmet kusurunun olmadığı, sınav maliyetini karşılamak için ücreti iade etmemesi işleminin hukuka uygun olduğu değerlendirilerek şikayetin reddi yönünde öneri Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

C. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme

14. Şikayet başvurucusu, 3 numaralı paragrafta açıklandığı üzere, 2015 …. dönemi TIPDİL sınavına başvuru yaptığını ancak bu sınava giremediğini bildirerek sınav için yatırmış olduğu 70 TL sınav ücretinin tarafına iade edilmesi talebiyle Kurumumuza başvurmuştur.

15. 4 numaralı paragrafta bahsedilen idarenin cevabı ve ASYM ile …. arasında yapılan sınav protokolü hükümleri uyarınca, ASYM’nin söz konusu sınavı yaparken aday sayısı kadar soru kitapçığı ve cevap anahtarının hazırlanması, sınav yerinin belirlenip düzenlenmesi, varsa salon ve yer kiralarının ödenmesi, salon görevlilerinin belirlenmesi ve hizmetlerinin ücretleri, sınav güvenliğinin sağlanması gibi konularda ortaya çıkan maliyeti karşılamakta sorumlu tutulduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca 12 numaralı paragrafta değinilen sınav kılavuzunda; sınav ücretini ödedikten sonra başvurusunu yapamayan, başvurusu geçersiz sayılan, sınava girmeyen veya giremeyen, sınava alınmayan veya sınavdan çıkarılan, sınavda başarı sağlayamayan veya sınavı geçersiz sayılan adayların ödedikleri sınav ücretlerinin geri verilmeyeceği ve ücretlerin doğru yatırılmasının sorumluluğunun tamamen adaya ait olduğu hususları açıkça ifade edilmiştir.

16. Somut olayda, şikayet başvurucusu Milli Eğitim Bakanlığı tarafından …./2015 tarihinde yapılacak olan sürücü belgesi sınavı ile …./2015 tarihinde …. tarafından yapılacak olan TIPDİL sınavına sınav ücretlerini yatırarak başvuruda bulunmuştur. Sürücü belgesi sınavının Milli Eğitim Bakanlığı tarafından …./2015 tarihine ertelenmesi üzerine şikayetçi bu sınava girmeyi tercih ederek, aynı gün yapılacak olan TIPDİL sınavına katılmamıştır. …. ile ASYM arasında yapılan …./2015 tarihli protokol gereğince …., ASYM sınav kılavuzunda adaylara duyurulduğu şekilde …./2015 tarihinde TIPDİL sınavını gerçekleştirmiştir. Kusur, mevcut bir ödevin yerine getirilmesindeki eksiklik olup; idareler gerektiği gibi davranmadıkları zaman kusurlu olurlar. (Kemal Gözler, İdare Hukuku Cilt 2, 2009, s. 1061) Şikayet başvurucusunun, Milli Eğitim Bakanlığı’nın sürücü belgesi sınavının tarihini değiştirmesi nedeniyle mağduriyet yaşadığı, bu mağduriyetine ASYM, ….. yada üniversite rektörlüğünün sebebiyet vermediği anlaşıldığından idarenin sınav ücretini iade etmemesine ilişkin işleminde herhangi bir kusurunun olduğundan bahsetmek mümkün bulunmamaktadır.

17. Kaldı ki idarenin, sınav ücretini, öncelikle aday sayısını dikkate alarak maliyet esasına göre belirlediği, adaylardan tahsil edilen sınav ücretlerinin Ankara Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Sınav Yönetim Merkezinin ilgili banka hesabında toplandığı ve bu ücretlerin %75’inin soru kitapçığı ve cevap anahtarının hazırlanması, sınav yerinin belirlenip düzenlenmesi, salon ve yer kiralarının ödenmesi, salon görevlilerinin belirlenmesi ve hizmetlerinin ücretleri, sınav güvenliğinin sağlanması kalemlerine harcandığı anlaşıldığından sınav başvurusunu yapan ancak sınava girmeyen adaylara bu ücretlerin iade edilmesi halinde idarenin sınav yapma hizmetini gereği gibi yerine getiremeyeceği tespit edilmiştir.

18. Yukarıdan beri anlatılan hususlar, bilgi, belge, yasal mevzuat, idarenin konu ile ilgili açıklamaları ve tüm dosya kapsamı hep birlikte değerlendirildiğinde; idarenin sınav yapma hizmetini yerine getirirken ortaya çıkan maliyeti karşılaşmak için sınav ücreti tahsil ettiği, sınav kılavuzunda sınav ücretini ödedikten sonra sınava girmeyen veya giremeyen adayların ödedikleri ücretlerin geri verilemeyeceği hususunun düzenlendiği, şikayetçinin bu konuda kılavuz vasıtasıyla bilgilendirildiği, sınav ücretlerinin iade edilebileceğine dair mevzuatta herhangi bir hüküm olmadığı, şikayetçinin gerek kendinden gerekse idare dışında üçüncü bir kişinin kusurundan kaynaklanan bir nedenle sınava giremediği, şikayetçinin sınava girememesinde idarenin herhangi bir kusurunun bulunmadığı, sınav ücretinin iadesine ilişkin talebin idare tarafından reddine ilişkin idari işleminin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç ilkelerine uygun olduğu, ret işleminde herhangi bir hukuka aykırılık tespit edilemediği anlaşıldığından şikayetin reddine karar vermek gerekmiştir.

D. İnsan Hakları Yönünden Değerlendirme

19. 2709 sayılı T.C. Anayasasının “Kanun Önünde Eşitlik” başlıklı 10’uncu maddesinde ifadesini bulan eşitlik ilkesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 13’üncü maddesindeki etkili başvuru hakkının ve 17’nci maddesindeki hakları kötüye kullanma yasağının ihlal edildiğine dair herhangi bir bulgu ve bilgiye rastlanmadığı gibi şikayete konu olayda, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde yazılı ve güvence altına alınmış olan başkaca bir insan hakkı ihlalinin tespit edilemediği sonuç ve kanaatine varılmıştır.

E. İyi Yönetişim İlkeleri Yönünden Değerlendirme

20. Günümüzde demokratik, modern ve katılımcı yönetim anlayışında idarelerden sadece hukuka uygun olarak hareket etmeleri değil aynı zamanda iyi yönetim ilkelerine de uygun işlem tesis etmeleri beklenmektedir.

21. 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde "Kurum, inceleme ve araştırma yaparken idarenin, insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde; kanunlara uygunluk, ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük, yetkinin kötüye kullanılmaması, eşitlik, tarafsızlık, dürüstlük, nezaket, şeffaflık, hesap verilebilirlik, haklı beklentiye uygunluk, kazanılmış hakların korunması, dinlenilme hakkı, savunma hakkı, bilgi edinme hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi, kişisel verilerin korunması gibi iyi yönetim ilkelerine uygun işlem ve eylem ile tutum veya davranışta bulunup bulunmadığını gözetir ve iyi yönetim ilkelerine uyar." hükmü yer almaktadır. Söz konusu Yönetmelik hükmünde yer alan ilkelerin kaynağını teşkil eden Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı'nın 41 inci maddesinde de iyi yönetim hakkından bahsedilmekte olup, benzer ilkelere Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen "Avrupa Doğru İdari Davranış Yasası” nda da yer verilmiştir.

22. Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; somut olayda Kurumumuzca istenilen bilgi ve belgeleri idarenin yasal süresi içerisinde gerekçeli olarak Kurumumuza gönderdiği, ayrıca idarenin şikayetçinin taleplerini makul sürede, gerekçeli olarak cevapladığı bu yönüyle İdarenin kanunlara uygunluk, hesap verilebilirlik, haklı beklentiye uygunluk, bilgi edinme hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi ilkelerine uygun hareket ettiği ancak idarenin cevabi yazısında hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini şikayetçiye göstermediği anlaşıldığından iyi yönetim ilkelerinden karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi ilkesine uymadığı anlaşılmış olup idarenin bundan bu ilkeye de uyması beklenmektedir.

IV. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT

A. Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması

23. 29/06/2012 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 17 inci maddesinin sekizinci fıkrasına göre Kamu Denetçiliği Kurumu'na, dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmakta olup, 21 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi halinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli ret kararın ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır.

B. Yargı Yolu

24. 2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması başlıklı 40’ıncı maddesinin ikinci fıkrasında, “Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır.” hükmü yer almakta olup, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20’nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, ilgili idarenin işlemine karşı varsa 60 günlük dava açma süresinden arta kalan süre içerisinde Ankara İdare Mahkemesi’ne yargı yolu açıktır.

V. KARAR

Yukarıda açıklanan gerekçeler ve dosya kapsamına göre şikayetin REDDİNE,

Kararın şikayetçiye, Ankara Üniversitesi Sınav Yönetim Merkezi ve Ankara Üniversitesi Rektörlüğü’ne tebliğine,

Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi'nce karar verildi. (¤¤)

 


Full & Egal Universal Law Academy