(2709 S. K. m. 74) (5510 S. K. m. 46) (5510 S. K. Geç. m. 4) (6328 S. K. m. 5, 21) (3087 S. K. m. 3, 25) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2022/13-S.22.19
BAŞVURU NO: 2021/12632
KARAR TARİHİ: 03/01/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN: …..
BAŞVURUYA KONU İDARE: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Polis Akademisinde geçen başarılı eğitim/öğrenim sürelerinin tespiti ve borçlandırılması hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ: 21/07/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
I. Başvuran özetle; 04/10/1993 - 31/07/1997 tarihleri arasında Polis Akademisinde geçen 3 yıl 9 ay 28 günlük süresinin borçlandırdığını, ancak Polis Akademisinden mezun olduğu yıl “İngilizce Dersinden Bütünlemeye” kaldığından dolayı Eylül ayında mezun olduğunu, borçlanma süresinin bu tarih esas alınarak belirlenmesi talebiyle yaptığı müracaatın 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliği dayanak gösterilerek yüksekokulu bitiriş tarihinin 31 Temmuz olarak alınması gerektiği, bu nedenle 31/07/1997 tarihi dışında kalan uzama veya devre kaybı sürelerinin işlem dışı bırakıldığı gerekçesiyle reddedildiğini oysa mezuniyet tarihinin 14 Eylül olduğu gibi 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliğinin direkt olarak bu konuyu açıklamaya yönelik olarak hazırlanmayıp Devlet Memurlarının derece ve kademe ilerlemelerini düzenlenmesi amacıyla hazırlandığını, bu mevzuata dayanarak böyle bir işlem yapılmasının hukuka uygun olmadığını, ayrıca “Öğrenci Harçlığının” Polis Akademisi Başkanlığı tarafından 14 Eylül tarihine kadar ödendiğini, tarafına ret gerekçesi olarak 5510 sayılı Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 46.madddesi gereğince sadece başarılı olan dönemlerin borçlanabileceği, “Devre kaybı” sürelerinin işleme alınmadığı bildirilmişse de kendisinin herhangi bir devre kaybı söz konusu olmadığını, eğer başarısız dönemlerin işleme alınmaması neden olarak gösteriliyorsa, söz konusu 1996-1997 Eğitim yılı sonunda İngilizce dersinden yeterli puan alamadığı süre olan 8 aylık Eğitim süresinin işleme alınmaması gerektiğini, zira Eylül ayında girmiş olduğu İngilizce dersinin bütünleme sınavından yeterli puan alarak mezun olmaya hak kazandığını belirterek mezuniyet tarihinin 14 Eylül 1997 olarak değiştirilmesini ve borçlanma süresinin buna göre yeniden hesaplanmasını talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün konuya ilişkin 27/10/2021 tarihli ve ….-….-…. -….-…. sayılı yazısı ve eklerinde ilgili mevzuat hükümlerine de yer vermek suretiyle özetle;
2.1. 5510 sayılı Kanununun “5434 sayılı Kanuna ilişkin geçiş hükümleri” başlıklı geçici 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrası ve aynı maddenin beşinci fıkrası uyarınca; 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk kez kamu görevlisi olarak atananlar hakkında 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılırken, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanuna tabi olarak çalışmakta iken 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamına alınanlar ile 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışması olup 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi olarak yeniden çalışanlar ve bunların dul ve yetimleri hakkında ise 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapıldığı,
2.2. Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin onuncu fıkrasının;
“...Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler ile Emniyet Hizmetleri Sınıfında 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışmakta olanların, bahse konu okullarda geçen başarılı eğitim süreleri, istekleri halinde; borçlanma talep tarihinde ilgisine göre en az aylık alan polis veya komiser yardımcısının emekli keseneğine esas unsurları üzerinden, bu sürelere ait sigortalı ve işveren hissesi priminin tamamı borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılır. Bundan doğacak borç tutarının tamamı borcun tebliğ edildiği tarihten itibaren iki yıl içinde kendileri tarafından ödenir... ” hükmünü amir olduğu,
2.3. Başvuranın 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin onuncu fıkrası uyarınca borçlanma talebinde bulunduğu tarihte Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olmaması nedeniyle borçlanma işleminin yapılmadığı ancak Ankara 11. İdare Mahkemesinin 21/10/2020 tarihli ve E…. /…., K….. /…. kararı ile anılan işlemin iptaline karar verilmesi üzerine 4/10/1993-31/7/1997 tarihleri arasında geçen 3 yıl 9 ay 28 gün Polis Akademisi öğrencilik süresinin borçlandırıldığı,
2.4. Borçlanma süresinin Kanunun geçici 4 üncü maddesinin onuncu fıkrasındaki “... bahse konu okullarda geçen başarılı eğitim süreleri, ...” ibaresi uyarınca belirlendiği, devre kaybı ya da başarısızlık nedeniyle okul süreleri uzayanların emsallerinin okuduğu süre kadar borçlandırıldığı, bu süreden fazlasının borçlandırılmadığı, öğrenim süresinin bitiş tarihinin ne olacağının ise 7/3/1996 tarihli ve 22573 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maliye Bakanlığı’nın 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliği’ne göre belirlendiği,
2.5. Anılan Tebliğde emsalin okul bitiriş tarihi olarak yüksekokulu bitirenlerde 31 Temmuz tarihi esas alınarak işlem yapılması gerektiğinin ifade edildiği, başvuranın borçlanma süresinin de bu çerçevede belirlendiği,
3. Emniyet Genel Müdürlüğü Polis Akademisi Başkanlığından alınan 10/12/2021 tarihli ve Z-….-…. -….-….-….-… sayılı yazı ve eklerinde özetle;
3.1. Başvuranın emsallerinin Polis Akademisi Başkanlığı Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin Eğitim ve Öğretim Takvimi başlıklı 7. Maddesinde belirtilen “Eğitim ve öğretim yılı iki yarıyıldan, her yarıyıl imtihanlar için ayrılan süre hariç 14 er haftalık dönemlerden meydana gelir. İki yarıyıl arasında en az 15 gün dinlenme izni verilir. Lisans öğretimine her yıl Ekim ayının ilk Pazartesi günü başlanır ve Akademi Başkanlığınca tespit edilen takvime uygun olarak tamamlanır. Özel eğitimin başlama ve sona erme tarihleri Genel Müdürlükçe tespit edilerek Akademi Başkanlığına bildirilir. ” hükmüne istinaden 04 Ekim 1993 tarihinde eğitim-öğretime başladıkları, 26 Haziran 1997 tarihinde mezun oldukları,
3.2. Yönetmeliğinin Ders Başarı Notu başlıklı 15. Maddesinin “Dönem sonu sınavına girme hakkını kazanıp da sınava giremeyen veya girime dönem sonu sınavında 100 tam not üzerinden 50 ’nin altında alan yahut ara sınav not ortalamasının yüzde kırkı ile dönem sonu sınav notunun yüzde altmışı alınarak hesaplanan ders başarı notu ellinin allına düşen öğrenciler için aynı sınav döneminde bütünleme sınavı açılır. Dönem sonu sınavları İle bütünleme sınavları arasında en az 7 gün ara verilir.” hükmünü amir olduğu, ilgilinin bahse konu eğitim-öğretim yılında yabancı dil (İngilizce) dersi 1. yarıyıl ara sınavından elli (50), 2. Yarıyıl ara sınavından kırk iki (42) ve kırk altı (46) not ortalaması ile bütünlemeye kaldığı, bütünleme sınavından da yetmiş (70) alarak eğitim öğretimini tamamladığı,
3.3. İlgilinin 15/9/1997 tarihinde mezun olduğu ve okulu ile ilişiğinin kesildiği,
Hususları ifade edilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
4. 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı T.C. Anayasasının “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında;
“Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”
5. 14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun Görevi”
başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında;
“Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”
6. Başvuranın Polis Akademisinde öğrenim gördüğü tarihte yürürlükte olan mülga 3087 sayılı Polis Yükseköğretim Kanununun;
6.1. “Tanımlar” başlıklı 3 üncü maddesinde; "Bu Kanunda geçen terimlerin tanımları aşağıda gösterilmiştir:
…..
Öğretim yılı: Toplam 28 haftalık eğitim ve öğretim süresidir.
Yarı yıl: Toplam 14 haftalık eğitim ve öğretim süresidir. ”
6.2. “Öğrenim süresi” başlıklı 25 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Akademide öğretim süresi, ders geçme esası ile 8 yarı yıl, sınıf geçme esası ile 4 öğretim yılıdır. Öğrencilere 2 yarı yıl veya bir öğretim yılı ek süre tanınır. Bu süre sonunda da başarısız olanlar hakkında 20 nci maddenin son fıkrası hükmü uygulanır. ”
7. 31/05/2066 tarihli 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun; “5434 sayılı Kanuna ilişkin geçiş hükümleri” başlıklı Geçici 4 üncü maddesinin dördüncü, beşinci ve onuncu fıkrasında;
“….
Bu Kanunda aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde; iştirakçi iken, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamına alınanlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmış olup bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi olarak yeniden çalışmaya başlayanlar ile bunların dul ve yetimleri hakkında bu Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılır. (Ek cümle: 11/10/2011-KHK-666/5 md.) Bu fıkra kapsamına girenlerden 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 10 uncu maddesi kapsamında bulunanların emekli kesenekleri ile kurum karşılıklarının hesabında, işgal ettikleri kadrolar için ilgili mevzuatında belirlenen unsurlar esas alınır.
Bu madde kapsamına girenlerin aylıklarının bağlanması, artırılması, azaltılması, kesilmesi, yeniden bağlanması, toptan ödemeleri, ilgi devamı, ihya ve borçlanmaları, diğer ödemeler ve yardımlar ile emeklilik ikramiyeleri hakkında bu Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılır ve bu maddenin uygulanmasında mülga 2829 sayılı Kanun hükümleri ayrıca dikkate alınır. (Ek cümle: 16/6/2010-5997/10 md.) Ancak, Polis Akademisinde öğrenim görmekte olan öğrencilerin yetim aylıkları bu öğrenimleri süresince kesilmeksizin ödenmeye devam edilir.
….
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler ile Emniyet Hizmetleri Sınıfında 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışmakta olanların, bahse konu okullarda geçen başarılı eğitim süreleri, istekleri halinde; borçlanma talep tarihinde ilgisine göre en az aylık alan polis veya komiser yardımcısının emekli keseneğine esas unsurları üzerinden, bu sürelere ait sigortalı ve işveren hissesi priminin tamamı borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılır. Bundan doğacak borç tutarının tamamı borcun tebliğ edildiği tarihten itibaren iki yıl içinde kendileri tarafından ödenir. Ayrıca, bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce üniversitelerin çeşitli fakülte, yüksek okul veya meslek yüksek okullarında kendi hesabına öğrenim yaptıktan sonra muvazzaf astsubay nasbedilenlerin sözü edilen okullarda geçen başarılı öğrenim süreleri de istekleri halinde; borçlanma talep tarihinde en az aylık alan astsubay çavuşun emekli keseneğine ait unsurlar üzerinden, bu fıkradaki esaslar dâhilinde borçlandırılarak tahsil edilmek suretiyle hizmetten sayılır. ”
düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ …..’IN KAMU BAŞDENETÇİSİNE ÖNERİSİ
8. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde başvuru konusuna ilişkin “Tavsiye Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisine sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
9. Başvuran özetle, 4/10/1994 tarihinde öğrenime başladığı Polis Akademisinden bütünleme sınavında başarılı olarak devre/dönem/yıl kaybı olmaksızın 15/09/1997 tarihinde mezun olduğunu, ancak akademide geçen öğrenim süresini borçlanma işlemlerinde SGK tarafından okul bitiriş tarihinin 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliği dayanak gösterilerek 31/7/1997 olarak kabul edildiğini, 31/7/1997 ile 15/9/1997 tarihleri arasındaki sürenin ise “başarılı öğrenim süresi” kabul edilmeyerek borçlandırılmadığını belirterek bahse konu Tebliğin hakkında uygulanamayacağını öne sürmekte ve 31/7/1997-15/9/1997 tarihleri arasındaki öğrenim süresinin de başarılı olarak kabul edilmesini ve borçlanma işlemlerinin buna göre tamamlanmasını talep etmektedir.
10. SGK tarafından özetle, ilgililerin 5510 sayılı Kanun uyarınca Polis Akademisinde geçen yalnızca başarılı öğrenim sürelerinin borçlandırıldığı, okul süreleri uzayanların okul sürelerinin emsallerinin okuduğu süre kadar borçlandırıldığı, yüksekokul bitirenlerin öğrenim süresinin bitiş tarihinin 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliğine göre 31 Temmuz olarak belirlendiği, bu nedenle başvuranın borçlanma süresinin bütünleme sınavı neticesinde mezun olduğu 14/09/1997 tarihi yerine 31/07/1997 tarihi esas alınarak belirlendiği ifade edilmiştir.
11. Buna göre başvuru konusu uyuşmazlığın başvuran hakkında 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliğine göre işlem yapılıp yapılamayacağı ile “başarılı eğitim/öğrenim süresi”nin ne şekilde belirlendiği ve buna bağlı olarak emsallerinin mezun olduğu tarih ile başvuranın mezun olduğu tarih arasındaki sürenin başarılı öğrenim süresinden sayılıp sayılamayacağı noktalarında düğümlendiği anlaşılmaktadır.
12. Somut olayda bütünlemeye kalan başvuran ve emsallerinin 15/9/1997 tarihinde mezun olduğu, bütünlemeye kalmayan emsallerinin ise 26/6/1997 tarihinde mezun olduğu, SGK tarafından 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliği uyarınca başvuranın öğrenim süresinin 31/7/1997 tarihine kadar olan kısmının borçlandırıldığı, 31/7/1997-15/9/1997 tarihleri arasındaki öğrenim süresinin ise başarılı öğrenim süresi olmadığı gerekçesiyle borçlandırılmadığı görülmektedir.
13. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan öğrenciler hakkında sigortalılık yönünden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi hükümleri uygulanacağı; Kanunun 46 ncı maddesinde ise fakülte ve yüksekokullarda kendi hesabına okuduktan sonra komiser yardımcısı veya polis memuru olarak atananların başarılı öğrenim sürelerinin bu sürelere ait primler kendilerince ödenerek borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılacağı düzenlenmiştir. Diğer yandan Kanunun geçici 4 üncü maddesinin onucu fıkrasında Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Emniyet Hizmetleri Sınıfında 4/1-(c) bendi kapsamında çalışmakta olanların Kanunun yürürlüğünden önce söz konusu okullarda geçmiş başarılı eğitim sürelerinin istekleri halinde borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılacağı düzenlenmiştir.
14. Bu düzenlemelere göre, 5510 sayılı Kanunda Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan öğrenciler doğrudan sigortalılık kapsamında kabul edilmekte; fakülte ve yüksekokullarda kendi hesabına okuduktan sonra komiser yardımcısı veya polis memuru olarak atananların ise söz konusu okullarda geçen başarılı öğrenim süreleri borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılmaktadır. Ayrıca 5510 Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte emniyet hizmetleri sınıfında görev yapmakta olanların bu tarihten önce söz konusu okullarda geçmiş ve daha önce hizmetten sayılmayan başarılı eğitim süreleri istekleri halinde borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılmaktadır.
15. Diğer yandan başvuranın Polis Akademisinden mezun olduğu tarihte yürürlükte olan mülga 3087 sayılı Polis Yükseköğretim Kanununun 25 inci maddesinde akademide öğretim süresinin ders geçme esası ile 8 yarı yıl, sınıf geçme esası ile 4 öğretim yıl olduğu, öğrencilere 2 yarı yıl veya bir öğretim yılı ek süre tanınacağı, bu süre sonunda da başarısız olanlar hakkında Kanunun 20 nci maddesinin uygulanacağı düzenlenmiştir. Kanunun 20 nci maddesinin (c) bendinde de öğrenimlerini Kanunda belirlenen azami süre içerisinde tamamlayamayanların okuldan çıkarılacağı düzenlenmiştir. Diğer yandan mülga 3087 sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran ve yerine yeni düzenlemeler getiren 4652 Polis Yüksek Öğretim Kanununun 19 uncu maddesinde aynı nitelikte bir düzenlemeye yer verildiği görülmektedir.
142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliği uygulamasına yönelik olarak;
16. Gerek 5510 sayılı gerekse mülga 3087 sayılı Kanunda “başarılı öğrenim/eğitim” süresinin ne şekilde belirleneceğine yönelik ayrıca bir açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. Ancak her ne kadar ilgili kanunlarda başarılı eğitim/öğrenim süresinin ne şekilde belirleneceğine yönelik doğrudan bir düzenlemeye yer verilmemişse de Sosyal Güvenlik Kurumunca uygulamanın 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 36/A-12/d maddelerine yönelik tereddütlerin giderilmesi ve uygulama birliğinin sağlanması amacıyla çıkarılan Maliye Bakanlığınca çıkarılan 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliğindeki düzenleme doğrultusunda yürütüldüğü anlaşılmaktadır.
17. 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliğindeki düzenlemelerin memuriyette iken veya memuriyetten ayrılarak üst öğrenimi bitiren personelin intibak işlemleri hakkında olduğu görülmektedir. Tebliğ ile anılan kapsamdaki kişilerin intibakının aynı üst öğrenime tahsile ara vermeden başlayan ve normal süresi içinde bitirdikten sonra memur olan emsallerini geçemeyeceği düzenlemektedir. Tebliğin somut olaya uygulanan kısmında da memuriyete girdikten sonra üst öğrenimi bitirenlerin okul bitiriş tarihlerinin geçmişe yönelik olarak hangi tarihler esas alınarak belirleneceği düzenlenmiş ve bu kapsamda yapılacak intibaklarda emsalin okulu bitiriş tarihi olarak orta öğrenimi bitirenlerde 30 Haziran tarihinin, yüksekokulu bitirenlerde 31 Temmuz tarihinin esas alınarak işlem yapılması gerektiği belirlenmiştir.
18. Somut olayda başvuran memuriyete Polis Akademisindeki öğrenimini tamamladıktan sonra girmiştir. Yani memuriyete girdikten sonra bir üst öğrenimi bitirmesi söz konusu değildir. Nitekim 5510 sayılı Kanun uyarınca yaptığı borçlanma sonrasında da hakkında 657 sayılı Kanunun anılan Tebliğe konu intibak hükümlerine yönelik herhangi bir işlem yapılmamıştır. Bu çerçevede, başvuranın haklarında Tebliğ kapsamında işlem yapılanlarla aynı hukuki durumda olmadığı dolayısıyla mevcut durumunun anılan Tebliğ kapsamında olmadığı anlaşıldığından, mevcut uyuşmazlıkta anılan Tebliğin uygulama yeri olmadığı, başvuranın okul bitiriş tarihinin belirlenmesi işleminde doğrudan ya da kıyasen Tebliğ hükümlerinin esas alınmasına imkân bulunmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
19. Öte yandan idarece ikincil mevzuatta düzenlemesi gerektiği değerlendirilen her konuda Anayasanın ve ilgili Kanun hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla her zaman düzenleme yapabileceği açıktır. Bu çerçevede borçlanma işlemlerine yönelik olarak emsallerinden başka bir tarihte okulu bitirenlerin borçlanma işlemlerine yönelik olarak ikincil mevzuatta bir boşluk olduğunun değerlendirilmesi halinde idarece ilgili üst normlara ve usulüne uygun şekilde bir düzenleme yapılmasının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır.
Başarılı eğitim/öğrenim süresinin niteliğine ve belirlenmesine yönelik olarak;
20. Mülga 3087 Kanun uyarınca öğrenimini başarıyla bitiren öğrencilere lisans diploması verilmekte ve Emniyet Teşkilat Kanunuyla tespit edilen rütbedeki amir sınıfına nasbedilerek ihtiyaç duyulan kadrolara atanmaktadır. Bu nedenle normal öğretim süresi içinde bütünlemeye kalmaksızın mezun olan öğrenciler ile bütünlemeye kaldıktan sonra mezun olan öğrenciler arasında mezuniyet tarihlerine bağlı olarak kadroya atanma tarihleri açısından bir fark ortaya çıkabilmektedir. Nitekim başvuranın bütünlemeye kalmadan okulu bitiren emsalleri 26/6/1997 tarihi itibarıyla memuriyete atanmışken bütünleme sınavı sonucunda okulu bitiren başvuran ve diğer öğrenciler 15/9/1997 tarihinde memuriyete atanmıştır. Bu nedenle iki tarih arasındaki sürenin başarılı ya da başarısız eğitim/öğrenim süresi olarak nitelenmesi borçlanmak suretiyle hizmet olarak sayılacak sürenin tespiti yönünden olduğu kadar borçlanılabilen süreye bağlı olarak uzun vadede ilgililerin emeklilik haklarına kavuşması yönünden önem arz etmektedir.
21. Mülga 3087 sayılı Kanunda Polis Akademisinde öğretim süresi 8 yarıyıl ya da 4 öğretim yılı olarak belirlenmiş, öğretim süresinde başarısız olup mezun olamayan öğrencilere “ek süre” tanınacağı, tanınan ek süre sonunda da başarısız olanların okuldan çıkarılacağı düzenlenmiştir. Öğretim yılı içerisinde fiilen eğitim-öğretimin yapılacağı akademik takvim ise Akademi Başkanlığınca tespit edilmektedir.
22. Öte yandan 5510 sayılı Kanunun borçlanılabilecek sürelerin düzenlendiği konuya ilişkin maddelerinde her ne kadar “eğitim/öğrenim süreleri” ibarelerine yer verilmişse de gerek kanunun gerekçesinde gerekse uygulamada bu ibarelerin okula kayıtla başlayıp okulun bitirilmesiyle sona eren öğrencilik süreleri olarak nitelendirildiği ve okul sürelerinin borçlandırılmasına yönelik işlemlerin bu niteleme çerçevesinde yürütüldüğü anlaşılmaktadır. Zira aksi yönde bir uygulamanın, ilgililer hiçbir dersten başarısız olmasa ve öğrencilik vasıfları devam etse bile akademik takvim uyarınca eğitim-öğretim faaliyetine devam edilmeyen ara tatil/yaz tatili gibi dönemlerin borçlanılacak öğrenim sürelerinden sayılmamasına yol açacağı açıktır. Nitekim 5510 sayılı Kanun yürürlüğü öncesinde benzer nitelikte düzenlemelerin yer aldığı 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunda ve Kanunun uygulamasında da aynı esasın benimsendiği görülmektedir.
23. Bütünleme sınavları, dönem sonu sınavları sonrasında ders başarı notu mevzuatta öngörülen notun altında kalan öğrencilere ilgili derslerden başarılı sayılabilmeleri için tanınmış ve dönem sonu sınavı niteliği taşıyan bir haktır. Bu hak kullanılana değin öğrencilerin ilgili dersten başarılı ya da başarısız olduğuna ilişkin bir sonuçtan bahsedilemez. Nitekim mülga 3087 Kanunda da bütünleme sınavına kalmaları halinde öğrencilerin doğrudan başarısız olarak kabul edileceğine ve kendilerine ek süre tanınacağına dair ayrıca bir düzenlemeye yer verilmemiş, normal öğretim süresinin üstüne kendilerine ek süre tanınanlar başarısız olarak kabul edilmiştir. Yani bütünleme sınavları sonucunda ders başarı notu mevzuatta aranan puanın altında kalanlar başarısız kabul edilmiştir. Dolayısıyla bütünleme sınavı sonucunda mezun olan öğrenciler ile bütünlemeye kalmadan mezun olan öğrenciler arasında başarılı ya da başarısız olma yönünden herhangi bir hukuki ayrıma gidilmemiş ve her iki grup da başarılı kabul edilmiştir.
24. Bu halde ek süre tanınmaksızın geçen öğretim süresinin normal öğrenim süresinden sayıldığının ve ek süre tanınmaksızın mezun olan öğrencilerin de normal eğitim/öğrenim süresinde başarılı olarak mezun olduğunun kabulü gerekmektedir. Dolayısıyla bu öğrencilerin salt bütünlemeye kalmış olmaları nedeniyle bütünlemeye kalmamış emsallerinden daha geç mezun olmaları, emsallerinin mezun olduğu tarihten bütünleme sınavı sonrası kendilerinin mezun olduğu tarihe kadar geçen öğrencilik sürelerinin başarısız olarak nitelendirmesini gerektirmez.
25. Diğer yandan hukuken başarısız olarak nitelendirilmesine imkân bulunmayan söz konusu öğrencilik sürelerinin idarece başarılı eğitim/öğretim süresi kabul edilmeyerek 142 sayılı Devlet Memurları Genel Tebliğini dayanak gösterilmek suretiyle yalnızca 31/7/1997 tarihine kadar borçlandırılması başvuran ve benzeri durumdakilerin sosyal güvenlik haklarının idarece sınırlandırılması sonucunu doğurmaktadır. Sosyal güvenlik hakkı temel hak ve özgürlüklerdendir. Anayasanın 13 üncü maddesinde temel hak ve özgürlüklerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği düzenlenmiştir. Bu durumda kanunen başarılı sayılan eğitim/öğrenim sürelerinin herhangi bir yasal dayanak olmaksızın başarısız addedilerek ilgililerin borçlanma hakkının idarece sınırlanmasının bu yönüyle de hukuka aykırı bir sonuç doğurduğu değerlendirilmektedir.
26. Yukarıda yer verilen çerçevede Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; normal eğitim/öğrenim süresinin üstüne ek süre tanınmadıkça okulu bitirene kadar geçen sürelerin kanunen başarısız olarak nitelenmesine imkân bulunmadığı anlaşıldığından, başvuranın bütünleme sınavı sonucunda ek süre tanınmadan Polis Akademisinden mezun olduğu 15/9/1997 tarihine kadar borçlandırılma talebinin idarece emsallerinin mezun olduğu tarihten sonra geçen öğrenim süresinin başarısız öğrenim süresi olduğu gerekçesiyle reddedilmesi işleminin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
27. 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarenin Kurumumuz tarafından istenen bilgi ve belgeleri süresinde gönderdiği ve “makul sürede karar verme” ve “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun davrandığı, yine idare tarafından şikâyetçiye makul sürede cevapların verildiği ancak şikâyetçiye verilen cevaplarda işleme karşı hangi sürede hangi mercilere başvurulabileceğinin gösterilmemiş olması sebebiyle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uygun davranılmadığı görülmüş olup, idarenin bahse konu ilkelere de uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
28. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE;
Başvuranın borçlanma süresinin Polis Akademisinden mezun olduğu tarih esas alınarak belirlenmesi hususunda SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Sosyal Güvenlik Kurum Başkanlığınca bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın BAŞVURANA VE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞINA tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy