(2709 S. K. m. 74) (6328 S. K. m. 5, 21) (3201 S. K. m. 1) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6) (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği m. 124) (Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik m. 8, 9) (Yurt Dışı Borçlanma İşlemleri konulu Genelge 6. Yurt Dışı Borçlanmasına Esas Belgeler)
SAYI: 2021/1932-S.21.3212
BAŞVURU NO: 2020/94730
KARAR TARİHİ: 02/02/2021
RET KARARI
BAŞVURAN:
BAŞVURUYA KONU İDARE: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Yurtdışı borçlanma işlemleri
BAŞVURU TARİHİ: 26/08/2020
I. BAŞVURANIN İDDİALARI VE TALEPLERİ
1. Başvuran tarafından 25.07.2019 tarihinde Almanya’da geçen sürelerini 3201 sayılı Kanun kapsamında borçlanma talebiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) başvuruda bulunduğu, SGK’nin 26/02/2020 tarihli cevabi yazısında dilekçesinin, “yurt dışında ikamet ettiği süreye ilişkin ikametgah belgesinin aslı ve tercümesinin eklenmemesi, borçlanılacak süreye ilişkin hizmet belgesinin tercümesinin eklenmemesi, uygun talep formunun kullanılmaması, 1992 tarihinden itibaren yurda giriş çıkış belgesinin olmaması” nedeniyle reddedildiği, oysa bu iddiaların doğru olmadığı, söz konusu belgelerin eksiksiz gönderildiği ve SGK’de yer alan dosyasında mevcut olduğu, gerektiğinde bu belgeleri yeniden ibraz edebileceği, ayrıca belge eksikliği söz konusu olsa bile SGK’nin eksik belgelerin tamamlanmasını talep etmesi gerektiği, dilekçesinin reddedilmesinin anayasal haklarının ihlaline sebebiyet verdiği ifade edilerek 3600 gün borçlanma talebinde bulunduğu dilekçesinin kabul edilerek işlem yapılması talep edilmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. SGK’nin 24.10.2020 tarihli ve E- … sayılı yazısında;
2.1. Başvuranın 25.07.2019 tarihinde imzaladığı ve 30.07.2019 tarihinde postaya verilen dilekçesinin kurum kayıtlarına 11.12.2019 tarihinde ulaştığı,
2.2. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 124’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, adi posta veya kuruma doğrudan yapılan başvuru ve bildirimlerde, başvuru veya bildirimin kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarihi; taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile yapılan başvuru ve bildirimlerde ise başvuru veya bildirimin postaya veya kargoya verildiği tarihin başvuru veya bildirim tarihi olarak kabul edildiği,
2.3. Yapılan incelemede yurt dışı hizmet borçlanma talep dilekçesinin başvuran tarafından adi posta yoluyla gönderildiğinin anlaşıldığı, bu sebeple başvuru tarihinin kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarihi olan 11.12.2019 olarak kabul edildiği,
2.4. 2019/16 sayılı Yurt Dışı Borçlanma İşlemleri konulu Genelgeye göre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçen sigortalılık veya işsizlik sürelerini borçlanabilmek için;
- İlgili ülke sigorta kurumlarınca düzenlenmiş sigortalılık sürelerini gösterir belgenin aslıyla birlikte Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,
- İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesinden
durumlarına uygun olanını,
Ev kadınlığında geçen sürelerin borçlanılabilmesi için ise Kanuna göre yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlandırılabilmesi için fotoğraf, künye bilgileri ve yurda giriş çıkış tarihlerinin kayıtlı olduğu pasaport sayfa fotokopileri veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş çıkış tarihlerini gösterir çizelge ile birlikte;
- İkamet edilen ülke mercilerinden alınacak ikamet belgesinin, Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,
- İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerce düzenlenen ikamet belgesinden
durumlarına uygun olan belgenin kuruma ibraz edilmesi gerektiği,
2.5. Anılan Genelgeye göre 01.08.2019 tarihi itibariyle yapılan borçlanma başvurularına ilişkin bilgi ve belgelerin eksik olup olmadığının borçlanma işlemini gerçekleştirecek birim tarafından kontrol edildiği, borçlanma talep dilekçesinde zorunlu olarak doldurulması gereken bölümlerdeki bilgilerin veya borçlanmaya esas belgenin eksik olduğu veya ibraz edilen yabancı dilde düzenlenmiş belgelerin tercümelerinin bulunmadığının tespiti halinde yapılan başvurunun reddedildiği,
2.6. Bu itibarla 11.12.2019 tarihinde başvuranın yapmış olduğu borçlanma talebinde, borçlanılacak süreye ilişkin hizmet belgesinin tercümesinin ve 1992 yılından itibaren yurda giriş çıkış belgesinin olmaması nedeniyle talebinin reddedildiği, bu durumun 26.02.2020 tarihli yazıyla başvurana bildirildiği,
2.7. Başvurana eksik belgelerin tamamlanması yönünde bir bildirim yapılmadığı, söz konusu ret yazısının yeniden borçlanma talebinde bulunulması halinde hangi belgelerin sunulması gerektiği yönünde bilgilendirici bir işlem niteliği taşıdığı,
2.8. Başvuranın dosyasının incelenmesi neticesinde, daha önceki başvurularına istinaden ikamet belgesi, hizmet belgesi ve 2015 yılında alınmış olan yurda giriş çıkış belgesinin bulunduğu, ancak ikamet belgesi ve hizmet belgesinin tercümelerinin bulunmadığının, yurda giriş çıkış belgesinin güncel olmadığının anlaşıldığı ifade edilmektedir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunun “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde, “Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanunda belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri hâlinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilir.” hükmü yer almaktadır.
4. Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 8 inci maddesinin birinci fıkrasında “Borçlanma başvurusunda bulunanlar, yurtdışında geçen ve borçlanmaya esas olacak sürelerine ait 9 uncu maddede belirtilen belgelerden durumlarına uygun olanını, Kuruma ibraz etmekle belgelendirme mecburiyetlerini yerine getirmiş olurlar.” hükmü yer almaktadır.
5. Anılan Yönetmeliğin “Yurtdışı sigortalılık sürelerine ait belgeler” başlıklı 9 uncu maddesinde, “(1) Borçlanma yapılabilmesi için;
a) Borçlanılacak süre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçmişse;
1) Çalışılan ülkede bağlı bulunulan sigorta merciinden alınacak hizmet cetveli veya sigorta kartlarından,
2) Sigortalıların çalıştıkları iş yerlerinin resmi kuruluşlara ait olması veya resmi kuruluşlarca ya da kamu kurumu olarak kabul edilen kuruluşlarca düzenlenmesi halinde, belgelerin ayrıca tasdikine gerek kalmaksızın; çalışılan ülkede işyerinin ait olduğu belediyelerce düzenlenmiş hizmet belgeleri, vergi dairelerince çalışılan sürelere ilişkin düzenlenmiş belgeler, iş bulma kurumlarınca işsizlikte geçen sürelere ilişkin verilen belgeler, ilgili meslek kuruluşları veya birliklerince veya diğer resmi kuruluşlarca verilen hizmet belgelerinden,
3) Yurtdışında kendi adına ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesinden,
4) Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerinden,
b) Borçlanılacak süre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçmişse;
1) Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerinden,
2) Yurtdışında çalıştıkları iş yerlerinden alacakları hizmet sürelerini gösterir bonservisleri ile birlikte pasaportlarında bulunan çalışma izinlerinin tercümelerinden,
3) Gemi adamları, çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkelerde bulunan Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerinden alacakları ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerini veya iş yerlerinden alacakları sigortalılık sürelerini gösterir bonservisleri ile gemilerde çalıştıklarını gösterir belgelerde kayıtlı bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri ya da pasaportlarında çalışma süreleri ile örtüşen giriş-çıkış tarihlerini gösterir sayfaların örneklerinden durumlarına uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekir.
(2) Ev kadını olarak geçen süreler, yurtdışında oturduklarına dair alacakları ikamet belgesinin Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca yapılmış veya yurtdışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi ya da çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlik veya ataşeliğinin bulunduğu Türk temsilciliklerinde söz konusu birimlerin ikamet belgesine istinaden düzenleyecekleri belge ile birlikte, ikamet belgesi temin edilemiyorsa yurtdışına çıkış ve yurda giriş tarihlerinin, fotoğraf ve künye bilgilerinin bulunduğu pasaport sayfalarının fotokopisi ya da emniyet müdürlüklerinden alacakları yurda giriş-çıkış çizelgesi ile belgelendirilir.” hükmüne yer verilmektedir.
6. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 124’üncü maddesinde, “Adi posta veya Kuruma doğrudan yapılan başvuru ve bildirimlerde, başvuru veya bildirimin Kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarihi; taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile yapılan başvuru ve bildirimlerde ise başvuru veya bildirimin postaya veya kargoya verildiği tarih; başvuru veya bildirim tarihi olarak kabul edilir.” hükmü yer almaktadır.
7. 2019/16 sayılı Yurt Dışı Borçlanma İşlemleri konulu Genelge’nin “Yurt Dışı Borçlanmasına Esas Belgeler” başlıklı bölümünde “Yurt dışı borçlanma başvurusunda bulunanlar, yurt dışında geçen ve borçlanmaya esas olacak sürelerine ait belgeleri, Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 8 inci maddesine göre durumlarına uygun borçlanma belgesinin aslını Kuruma ibraz etmek zorunda olup ibraz edilecek belgeler;
- Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkeler,
- Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkeler,
- Ev kadını olarak geçen süreler, için olmak üzere üç başlık altında aşağıda açıklanmıştır.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Akdedilen Ülkelerde Geçen Sürelere Ait Belgeler
Talep sahiplerinin sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçen sigortalılık ve/veya işsizlik sürelerini borçlanabilmeleri için;
- İlgili ülke sigorta kurumlarınca düzenlenmiş sigortalılık sürelerini gösterir belgenin aslıyla birlikte Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,
- İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesinden durumlarına uygun olanını Kuruma ibraz etmeleri gerekmektedir.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Akdedilmemiş Ülkelerde Geçen Sürelere Ait Belgeler Talep sahiplerinin sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçen sigortalılık ve/veya işsizlik sürelerini borçlanabilmeleri için; ilgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesini ibraz etmeleri gerekmektedir.
Ev Kadını Olarak Geçen Sürelere Ait Belgeler
Kanuna göre yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlandırılabilmesi için fotoğraf, künye bilgileri ve yurda giriş çıkış tarihlerinin kayıtlı olduğu pasaport sayfa fotokopileri veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş çıkış tarihlerini gösterir çizelge ile birlikte;
- İkamet edilen ülke mercilerinden alınacak ikamet belgesinin, Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden,
- Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerce düzenlenen ikamet belgesinden durumlarına uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir.” düzenlemesine yer verilmektedir.
IV. KAMU DENETÇİSİ CELİLE ÖZLEM TUNÇAK’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
8. Kamu Denetçisi tarafından yapılan değerlendirmede, başvuran hakkında Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tesis edilen işlemde hukuka ve hakkaniyete aykırı bir durumun olmadığı değerlendirildiğinden, ret kararı verilmesine ilişkin öneri Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme
9. Başvuran ile idare arasındaki uyuşmazlığın yurt dışında geçen süreleri borçlanma talebinin reddine ilişkin işlemden kaynaklandığı görülmektedir.
10. Başvuranın yurt dışında geçen çalışma süresi, boşta geçen süre ve ev kadınlığında geçen süreleri kapsayan 3600 günlük süreyi borçlanma talebinde bulunduğu, her ne kadar başvurunun 25.07.2019 tarihinde yapıldığı iddia edilmiş ise de borçlanma talep dilekçesinin başvuran tarafından adi posta yoluyla gönderildiğinin anlaşıldığı, bu sebeple başvuru tarihinin kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarihi olan 11.12.2019 olarak kabul edildiği, söz konusu borçlanma talebinin idarece reddedildiği, ret gerekçesi olarak ikamet belgesinin ve tercümesinin eklenmemesi, borçlanılacak süreye ilişkin hizmet belgesi ve tercümesinin eklenmemesi ve 1992 yılından itibaren yurda giriş çıkış belgesinin olmamasının gösterildiği anlaşılmaktadır.
11. 3201 sayılı Kanunun 1’inci maddesi ile Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen bazı sürelerin hizmetten sayılması suretiyle sosyal güvenlik bakımından değerlendirilmesi öngörülmektedir. Ancak anılan madde uyarınca sigortalılık sürelerinin sosyal güvenlik bakımından değerlendirilebilmesi söz konusu sürelerin belgelendirilmesi halinde mümkün bulunmaktadır.
12. Yurt dışında geçen sürelerin sigortalılık bakımından değerlendirilmesi talebiyle başvuruda bulunanların belgelendirme yükümlülüğünü ne şekilde yerine getireceği Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 8’inci maddesinde düzenlenmektedir. Bu madde uyarınca borçlanma başvurusunda bulunanların, yurtdışında geçen ve borçlanmaya esas olacak sürelerine ait Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde belirtilen belgelerden durumlarına uygun olanını SGK’ye ibraz etmek suretiyle belgelendirme mecburiyetlerini yerine getirmeleri gerekmektedir.
13. Buna göre borçlanılacak süre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçmişse ilgili mercilerden alınacak hizmet belgesinin ve işsizlikte geçen sürelere ilişkin belgenin ibraz edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte ev kadını olarak geçen sürelerin, yurtdışında oturulduğuna dair alınacak ikamet belgesinin Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca yapılmış veya yurtdışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi ya da çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlik veya ataşeliğinin bulunduğu Türk temsilciliklerinde söz konusu birimlerin ikamet belgesine istinaden düzenleyecekleri belge ile birlikte, ikamet belgesi temin edilemiyorsa yurtdışına çıkış ve yurda giriş tarihlerinin, fotoğraf ve künye bilgilerinin bulunduğu pasaport sayfalarının fotokopisi ya da emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış çizelgesi ile belgelendirilmesi gerekmektedir.
14. Başvuran tarafından yapılan borçlanma başvurusunda ikamet belgesinin ve tercümesinin ve borçlanma süresine ilişkin hizmet belgesi ve tercümesinin eklenmediği anlaşılmaktadır. Her ne kadar başvuran tarafından söz konusu eksikliğin giderilmesi amacıyla SGK’nin eksik belgelerin tamamlanmasını talep etmesi gerektiği ifade edilmekte ise de 2019/16 sayılı Genelgeyle 01.08.2019 tarihinden itibaren yurt dışı borçlanmalarda eksik belgelerin tamamlanması için başvuranlara üç aylık ek süre verilmesi yönündeki düzenlemenin yürürlükten kaldırıldığı görülmektedir. Dolayısıyla uyuşmazlık konusu 11.12.2019 tarihli başvuru bakımından eksikliğin giderilmesi amacıyla başvurana ek süre verilmesi mümkün bulunmamaktadır.
15. Bu itibarla idarece yurt dışında geçen sürelerin borçlanılması talebinin reddi yönünde tesis edilen işlemde herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
B. İyi Yönetim İlkelerine Uygunluk Yönünden Değerlendirme
16. İyi yönetim ilkelerine Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; Kurumumuzca istenen bilgi ve belgelerin idare tarafından süresi içerisinde ve gerekçeli olarak gönderildiği, bu yönüyle “kanunlara uygunluk ve hesap verebilirlik” ilkelerine uygun davranıldığı; diğer taraftan idarece başvurana verilen cevabi yazıda ilgili işleme karşı hangi sürede hangi mercilere başvurulabileceğinin gösterilmediği, bu nedenle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uyulmadığı anlaşılmış olup idarenin söz konusu ilkeye uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA HÜRRİYETİNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
17. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden artakalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup Ankara İş Mahkemesinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Başvurunun REDDİNE,
Kararın BAŞVURANA ve SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi’nce karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy