(2709 S. K. m. 74, 135) (6328 S. K. m. 5, 21) (6325 S. K. m. 30, 33, 38) (Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği m. 7, 10, 11, 13) (Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği m. 99, 109, 110, 114) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2022/485-S.22.750
BAŞVURU NO: 2021/12467
KARAR TARİHİ: 12/01/2022
RET KARARI
BAŞVURAN: ….
BAŞVURUYA KONU İDARE: Çevre Mühendisleri Odası Başkanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Oda üyelik aidatlarının tamamının iptal edilmesi talebi hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ: 14/07/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Başvuran özetle, Çevre Mühendisleri Odası’na kayıtlı olduğunu, 2014 yılından beri mesleğini yapmadığımdan dolayı ve işsiz olması nedeniyle odadan 2015’den itibaren bütün borcunun silinmesini talep ettiğini, sadece 2017 yılı Aralık Ayı ile 2018 Yılı Ocak ve Şubat Aylarından 49 günlük kısmi süreli joker eleman olarak Çocuk Esirgemede Kurumu’nda meslek dışı bir faaliyette bulunduğunu, odanın geçmişe yönelik bütün dönemlerin ve 2021 yılına ait aidat borcunun ödenmesi gerektiğini belirttiklerini, bu durumun hukuka ve hakkaniyet ilkesine aykırı olduğunu iddia ederek, söz konusu oda aidat borcunun tamamının iptali suretiyle mağduriyetinin giderilmesini talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Kurumumuzun 11/10/2021 tarihli ve S.21. …. sayılı Bilgi Belge Talep yazısına istinaden TTMOB Çevre Mühendisleri Odası’nın 09/11/2021 tarihli ve …. sayılı cevabi yazı ve eklerinde özetle;
2.1. Başvuranın, 2012 yılında mezun olarak 15/08/2012 tarihinde Odalarına üye olduğu,
2.2. 14/02/2005 tarihli 25727 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliğinin İkinci Bölüm Üyelik ve Üyelik Ödentileri Madde 13 f Bendi "(Ek Madde: RG04/03/2020-31058) Oda üyesi olup işsiz kalan üyeler; durumlarını, her yıl Aralık ayı içerisinde geriye dönük olarak resmi hizmet dökümü ile birlikte yazılı olarak beyan etmeleri halinde işsiz kaldıkları aylara denk gelen üyelik ödentilerinden muaf tutulurlar. Üyenin; eksik, yanlış ya da gerçeğe aykırı beyan verdiğinin tespiti halinde indirim tutarlarının tamamı üyeden geriye dönük olarak tahsil edilir ”, şeklinde olduğunu,
2.3. İşsiz kalan üyeler için aidat muafiyet uygulanması ile ilgili TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği 13. Madde f bendinin 04/03/2021 tarihi itibariyle ÇMO Ana Yönetmeliğine eklendiği, söz konusu Yönetmelik maddesi gereğince tesis edilecek işlemlerin yayım tarihinden sonraki süreleri kapsadığı, bu sebeple başvuranın 2014 yılından itibaren aidat muafiyet uygulanması talebine ilişkin herhangi bir işlem tesis edilemediği,
2.4. Başvuranın 12/04/2021 tarihli dilekçesine istinaden 2020 yılı yıllık aidat borcu için aidat muafiyet işlemi uygulandığını, istifa talebi olması halinde Odamız Ana Yönetmeliği Madde 11 b bendi çerçevesinde yazılı başvurusu yapması gerekmekte olduğunu, ancak başvuranın istifa talebi ile ilgili yazılı bir talebi bulunmadığının tespit edildiği,
Açıklamalarına yer verilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı T.C. Anayasası’nın,
3.1. “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinde; “... Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler., ….”
3.2. “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları” başlıklı 135 inci maddesinde; “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir.
Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışanların meslek kuruluşlarına girme mecburiyeti aranmaz. ”
4. 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
5. 27/01/1954 tarihli ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun,
5.1. 30 uncu maddesinde; “Her türlü oda aidatı ile diğer para cezalarını tebliğ gününden itibaren otuz gün içinde mensup oldukları odaya ödemeyenler hakkında İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre takibat yapılır.”,
5.2. 33 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında; “Türkiye ’de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihtisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler. Kamu Kurumu ve Kuruluşları ile İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının meslek ve ihtisaslarıyla ilgili odaya girmeleri isteklerine bağlıdır. Ancak bunlar görevlerinin gereği olan işleri yaparken, mesleki bakımdan,
Odaya kayıtlı meslektaşlarının yetkileriyle haklarına sahip ve onların ödevleriyle yükümlüdürler. Bu konuda Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları ile ilgili hükümler saklıdır.”,
5.3. 38 inci maddesinde; “Bu kanunun 33 ve 34 üncü maddelerinde yazılı vecibeleri yerine getirmeyen yüksek mühendis, yüksek mimar, mühendis ve mimarlar Türkiye ’de mesleki faaliyetten menedilirler. ”,
6. 02/12/2002 tarihli ve 24954 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği’nin;
6.1. “Üyelerin Yıllık Ödenti Yükümlülüğü” başlıklı 99 uncu maddesinde; “ (1) Yıllık ödenti, üyelerden, Odasının vereceği karara göre peşin olarak ya da eşit taksitlerle alınır. (2) Geçmiş yıllara ait üye ödentisi, borcun ödendiği tarihteki üye ödentisi miktarı üzerinden alınır. (3) Her türlü ödenti ile öteki para cezalarını, yazılı bildirim tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde bağlı bulundukları Odaya ödemeyenler hakkında, İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre kovuşturma yapılır. Adreslerini değiştiren üyeler, yeni adreslerini Odalarına bildirmedikçe, eski adreslerine yapılan bildirimler üyeye iletilmiş sayılır. Üyeliği ile ilgili bilgilerdeki değişiklikleri bildirmemesi nedeniyle oluşacak her türlü hukuki sorumluluk üyeyi bağlar. Oda bu nedenle üyenin haklarını kısıtlayıcı herhangi bir işlem yapamaz.”,
6.2. “Üyelik ile İlgili Temel Hükümler” başlıklı 109 uncu maddesinde; “a) Türkiye ’deki mühendis, mimar ve şehir plancıları, mesleklerinin uygulanmasını gerektiren işlerle uğraşabilmek ve mesleki öğretim yaptırabilmek için, meslek disiplininin ilgili olduğu Odaya kaydolmak ve kimlik belgelerini her yıl onaylatarak, üyeliklerini korumak zorundadırlar. b) Kamu kurum ve kuruluşları ile iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarında, asli ve sürekli görevlerde çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının, meslek ve ihtisaslarıyla ilgili Odaya girmeleri, isteklerine bağlıdır. Ancak bunlar, görevlerinin gereği olan işleri yaparken, mesleki bakımdan Odaya kayıtlı meslektaşlarının yetkileri ile haklarına sahip ve onların ödev ve sorumlulukları ile yükümlüdürler.”,
6.3. “Oda Üyeliğini Sürdürme Zorunluluğu” başlıklı 110 uncu maddesinde; “Diploma ya da ruhsatname almak suretiyle, Türkiye’de mesleklerini uygulayabilecek duruma gelmiş olan mühendis, mimar ve şehir plancıları, hemen meslek ya da uğraşı konuları ile ilgili bir Odaya başvurarak kaydolmak ve bir kimlik belgesi almak zorundadırlar. Oda kimlik belgesi almayanlar ya da üyelik görev ve yükümlülüklerini yerine getirmediği için ya da başka disiplin nedenleriyle, kimlik belgesi yenilenmemiş ya da onaylanmamış olanların, mesleklerini uygulamaları yasaklanır. 109 uncu maddedeki istisnai hükümler saklıdır”,
6.4. “Üyelikten Ayrılma” başlıklı 114 üncü maddesinde; “Herhangi bir nedenle mesleki etkinliğini sürdürmek istemeyen, yedek subaylık ve erlik hariç olmak üzere silahlı kuvvetler mensubu olan ya da kamu kurum ve kuruluşları ile iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli görevde çalışırken üyelikten ayrılmak isteyen üyeler; bu durumu bağlı olduğu Oda Yönetim Kuruluna yazılı olarak bildirmek, gerektiğinde belgelemek, Oda Kimlik belgesini geri vermek ve o tarihe kadarki üyelik ödentilerinin tamamını ödemek koşuluyla, Odadan ayrılabilirler. 6235 sayılı TMMOB Kanunu ve bu ana yönetmelik hükümleri bundan sonra bu kişiler için uygulanmaz. İlgili kanunlar ve bu Ana Yönetmelikteki istisnai hükümler saklıdır.”,
7. 14.02.2005 tarih ve 25727 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin,
7.1. “Üyelik” başlıklı 7 nci maddesinde; “Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda olup, 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun hükümlerine göre mühendislik mesleğini yürütmeye yetkili; yurtiçi ya da yurtdışındaki denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş çevre mühendisliği fakülte ya da bölümlerinden mezun olarak çevre mühendisliği lisans diplomasına sahip; mühendisler, mesleklerinin gerektirdiği işlerle uğraşabilmek ve mesleki öğretim yapan kuruluşlarda çalışabilmek için Odaya kayıtlı olmak ve üyeliğin gereklerini yerine getirmek, kimlik bilgilerini onaylatarak üyeliklerini korumak zorundadır. ”,
7.2. “Üye Yükümlülükleri” başlıklı 10 uncu maddesinin 1 inci fıkrasının (ç) ve (f) bentlerinde; “TMMOB ve yetkili Oda kurullarınca belirlenen yıllık ödentilerinin zamanında ödenmesiyle ve ödeme belgelerinin üyeye ait kopyalarının saklanması ile yükümlüdür,.. Üye kimlik kartını, kimlikte yer alan bilgilerden en az birinin değişmesi sonrasında bir (1) ay içerisinde değişikliğin belgesi ile yazılı olarak bağlı bulundukları Oda birimine bildirmek, bilgilerin değişmemesi durumunda ise beş (5) yılda bir, yeni üye kimlik kartı almak zorundadır.”,
7.3. “Üyelik Vasfının Kaybolması” başlıklı 11 inci maddesinin (b) bendinde; “(1) Herhangi bir nedenle mesleki etkinliğini sürdürmek istemeyen, kamu kurum ve kuruluşlarında, kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli görevde çalışırken üyelikten ayrılmak isteyen üyeler, bu durumu Oda Yönetim Kuruluna yazılı olarak bildirmek, gerektiğinde belgelemek, Oda üye kimlik kartını geri vermek ve o tarihe kadar olan üyelik ödentilerinin tümünü ödemek koşuluyla ayrılabilir. ”,
7.4. “Üyelik Ödentileri” başlıklı 13 üncü maddesinin (a) ve (e) bentlerinde; “Üyelik ödentileri ve üyelik ile ilgili tüm ücretler, mevcut olanak ve koşullara göre TMMOB’nin belirleyeceği ve/veya önereceği tavan rakamdan daha yüksek olmamasına dikkat edilerek, Oda Genel Kurulu tarafından veya Oda Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. ... Tüm Oda alacaklarının tahsilatında gerekli işlemler yapıldıktan sonra başkaca bir yol kalmaması durumunda 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümleri uygulanır. ”
hükümleri düzenlenmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ ….’IN KAMU BAŞDENETÇİSİNE ÖNERİSİ
8. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; tesis edilen işlemde hukuka ve hakkaniyete aykırılık tespit edilemediğinden, başvurunun reddi yönünde hazırlanan “Ret Kararı Önerisi" Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme
9. Başvuran, 2012 yılında Çevre Mühendisleri Odasına üye olduğu, 2014 yılından beri mesleğini icra etmediğini iddia ederek, 2014 yılından itibaren geçerli olmak üzere oda aidat borçlarının tamamının iptal edilmesini talep etmektedir.
10. Anayasanın 135 inci maddesi uyarınca; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği gibi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan kamu tüzel kişilikleri olduğu, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışanların meslek kuruluşlarına girme mecburiyeti aranmayacağı düzenlenmiştir. Bu kapsamda, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu ile Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını icraya kanunen yetkili olup da mesleki faaliyette bulunan yüksek mühendis, yüksek mimar, mühendis ve mimarları teşkilatı içinde toplayan tüzel kişiliğe sahip Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği kurulmuştur. 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca ülkemizde mühendislik mensuplarının mesleklerinin icrasını gerektiren işlerle meşgul olabilmeleri için ihtisaslarına uygun bir odaya kaydolmaları ve üyelik vasfını korumaları gerekmektedir. Kanunda kamu kurumu ve kuruluşları ile iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli görevde çalışan mühendis ve mimarlık meslekleri mensuplarına ise Oda üyesi olup olmama hususunda serbesti tanınmıştır. Yine Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği’nin 110 uncu maddesinde; diploma alarak ülkemizde mesleklerini uygulayabilecek duruma gelen mühendislerin hemen meslek ya da uğraşı konuları ile ilgili bir Odaya başvurarak kaydolmaları gerektiği düzenlenmiştir. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin 7 nci maddesinde çevre mühendisliği lisans diplomasına sahip; mühendisler, mesleklerinin gerektirdiği işlerle uğraşabilmek ve mesleki öğretim yapan kuruluşlarda çalışabilmek için Odaya kayıtlı olmak ve üyeliğin gereklerini yerine getirmek, kimlik bilgilerini onaylatarak üyeliklerini korumak zorunda oldukları hüküm altına alınmıştır.
11. Oda üyeliğinden istifa edilmesine ilişkin olarak; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği’nin 114 üncü maddesinde ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin 11 inci maddesinde herhangi bir nedenle mesleki etkinliğini sürdürmek istemeyenlerin kamu kurum ve kuruluşlarında asli ve sürekli görevde çalışırken üyelikten ayrılmak isteyen üyelerin bu durumu Oda Yönetim Kuruluna yazılı olarak bildirmeleri, gerektiğinde belgelemeleri, Oda üye kimlik kartını geri vermeleri ve o tarihe kadar ki üyelik ödentilerinin tamamını ödemek şartıyla Oda üyeliğinden ayrılabilecekleri düzenlenmiştir. Üyelik statüsünün korunduğu süre boyunca aidat talep edilmesinin istisnası olarak ise, TMMOB Çevre Mühendisliği Ana Yönetmeliği’nin üye ödentisi alınmayacak durumları düzenleyen 13 üncü maddesinde askerlik yükümlülüğünü yerine getirmekte olan yedek subaylar ile er ve erbaşlardan önceden haber vermek ve dönüşlerinde belgelendirmeleri kaydıyla askerlik süresince belgelenmesi halinde aidat alınmayacağı hüküm altına alınmıştır.
12. Çevre Mühendisleri Odası tarafından Kurumumuza sunulan belgelerden başvuranın üye olmak üzere Oda üye sicil formunu 15/08/2012 tarihinde imzalayarak Odaya sunduğu, üyelik formunu imza altına alarak başvuranın Oda Kanun Tüzük ve Yönetmelik hükümlerine uyacağı yönünde açık irade beyanında bulunduğu görülmüştür. Başvuranın üyelik statüsü kazanması ile birlikte 6235 sayılı TMMOB Kanunu ile Birlik ve Oda yönetmeliklerinin öngördüğü hükümlere uymasının ve Oda Genel Kurulunca belirlenen Oda üyelik ödentilerini ödemesinin gerektiği, öte yandan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği’nin 114 üncü maddesi ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin 11 inci maddesinde kamu kurum ve kuruluşları ile iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli görevde çalışırken üyelikten ayrılmak isteyen üyelerin bu durumu bağlı olduğu Oda Yönetim Kuruluna yazılı olarak bildirmelerinin ve gerektiğinde belgelemelerinin, Oda Kimlik belgesini geri vermek ve o tarihe kadarki üyelik ödentilerinin tamamını ödemelerinin bir zorunluluk olarak düzenlendiği, ancak başvuranın Odaya istifa dilekçesini yazılı ve ıslak imzalı olarak sunmadığı ve Oda tarafından geçen süre zarfında aidat borcu tahakkuk ettirilmesinde hukuka aykırılık olmadığı değerlendirilmiştir.
13. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuranın Çevre Mühendisliği Odası tarafından tahakkuk ettirilen oda aidat borçlarının tamamının iptal edilmesi talebinin, ilgili idarece reddedilmesinde hukuka ve hakkaniyete aykırılık tespit edilememiştir.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
14. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarenin Kurumumuzun bilgi ve belge talebine ilişkin cevabi yazılarının süresi içinde ve gerekçeli olarak Kurumumuza gönderildiği değerlendirildiğinden idarenin iyi yönetim ilkelerinden “dürüstlük”, “nezaket”, “şeffaflık”, “hesap verilebilirlik” ve “makul sürede karar verme” ilkelerine uygun davrandığı, öte yandan “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine riayet etmediği tespit edilmiş olup, İdarenin bundan böyle bu ilkeye de uygun hareket etmesi beklenmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
15. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca başvurunun Kurumumuz tarafından reddedilmesi hâlinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli ret kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacak olup, ilgili idarenin işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden arta kalan sürede Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN REDDİNE;
Kararın Başvurana ve Çevre Mühendisleri Odası Başkanlığına tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy