(2709 S. K. m. 74, 128) (3201 S. K. m. 55, 82, Geç. m. 29) (657 S. K. m. 133) (6328 S. K. m. 5, 21) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2020/89520-S.20.98043
BAŞVURU NO: 2020/90059
KARAR TARİHİ: 14/12/2020
RET KARARI
BAŞVURAN: ….
BAŞVURUYA KONU İDARE: İçişleri Bakanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuranın başpolis ve kıdemli başpolis memurlarının ilk derece amirlik eğitimine katılabilmesi için düzenleme yapılması talebine ilişkindir.
BAŞVURU TARİHİ: 21/07/2020
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1) Başvuran özetle; başpolis memuru olarak görev yaptığını, 2013 yılında aldığı 24 ay uzun süreli durdurma cezasının 2013 yılında kesinleştiğini ve infaz edildiğini, infaz tarihinden sonra derece ve kademe ilerlemelerini aldığını, ancak o tarihten bu yana açılan hiçbir meslek içi sınava katılamadığını, daha sonra başka ceza almadığını ve performans notlarının çok iyi olduğunu, 16/06/2020 tarihli Bakan Onayı ile Başpolis ve Kıdemli Başpolis Memurlarının İlk Derece Amirlik Eğitimine Giriş Şartları, Sınav Eğitimine İlişkin Usul ve Esasların yürürlüğe girdiğini, ancak söz konusu Esasların 7 nci maddesiyle meslek hayatı boyunca uzun süreli ceza almamış olmak şartı konduğunu, Esaslara dayanak teşkil eden 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun 82 nci maddesinin “Kısa veya uzun süreli durdurma cezaları, ceza süresi içinde derece yükselmesi için açılan kurslara, yarışma sınavı veya seçmelerine girmeyi de önler.” şeklinde olduğunu, aynı Kanunun 55 inci maddesinde “... uzun ve kısa süreli durdurma cezaları ile meslekten ve memuriyetten men cezaları, ceza süreleri kadar rütbe terfiini geri bıraktırır...” düzenlemesinin yer aldığını, kamu kurum ve kuruluşlarında görevde yükselme sınavlarına girmek için disiplin durumunun dikkate alınabileceğini, ancak bu düzenlemelerin üst düzenleyici işlemlere uygun olması gerektiğini ve söz konusu Esaslarda görevde yükselme olanağının önünün ömür boyu kapatıldığını belirterek yapılacak sınavlara girebilmesi için düzenleme yapılmasını talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2) Kurumumuzun 21/08/2020 tarihli ve 2020/90059-S.20.75210 sayılı bilgi ve belge talebine istinaden İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından Kurumumuza gönderilmiş olan 17/09/2020 tarihli ve …. sayılı yazıda özetle;
2.1) Baspolis Memura ve Kıdemli Başpolis Memurlarının İlk Derece Amirlik Eğitimine Giriş Şartları, Sınav ve Eğitimine İlişkin Usul ve Esasların "Adaylarda Aranacak Nitelikler” başlıklı 7 nci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendi hükmünün yürürlüğünün devam etmesi nedeniyle mevcut durumda personelin talebine ilişkin yapılabilecek herhangi bir işlem bulunmadığı,
2.2) 3201 sayılı Kanunun 55 inci maddesi 16 ncı fıkrası hükmünün, aynı Kanunun 55 inci maddesi 1 inci fıkrasında sayılan Polis Amirlerini (Komiser Yardımcısı, Komiser, Başkomiser, Emniyet Amiri, Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü, Üçüncü Sınıf Emniyet Müdürü, ikinci Sınıf Emniyet Müdürü, Birinci Sınıf Emniyet Müdürü ve Sınıf Üstü Emniyet Müdürü) kapsadığı, Başpolis ve Kıdemli Başpolis Memurları polis amiri olarak sayılmadığından Kanunun 55 inci maddesi 16 ncı fıkrası hükmünün, Başpolis ve Kıdemli Başpolis Memurlarına dair düzenlenen Usul ve Esaslarda yer alan "Son iki yıl içinde kısa süreli durdurma cezası ve tüm meslek süresi içerisinde uzun süreli durdurma cezası almamış olmak " hükmüne aykırılık oluşturmadığı,
2.3) Ayrıca, 3201 sayılı Kanunun 82 nci maddesi hükmünün, 657 sayılı Kanımdan kaynaklı emekliye esas meslek derecelerini kapsayıp, rütbe terfi işlemlerini içeren ikincil mevzuatları kapsamadığının değerlendirildiği,
2.4) Emniyet Teşkilatının hiyerarşik yapısı gereği daha belirgin disiplin temelleri üzerine kurulu olması sebebiyle, amirlere disiplin mevzuatına uymakla beraber astlarını da denetleme görevlerinin verildiği, bu nedenle Komiser Yardımcı rütbesine terfide adaylar yönünden disiplin zafiyeti oluşmasını engellemek amacıyla söz konusu şartın arandığı,
2.5) İlgilinin 28/03/2013 tarihinde almış olduğu 24 Ay Uzun Süreli Durdurma Cezasının özlük dosyasında halen mevcut olduğunun kayıtların tetkikinden anlaşıldığı, ilgili tarafından söz konusu disiplin cezasının iptali için Emniyet Genel Müdürlüğü aleyhine açılan davada, Manisa 2. İdare Mahkemesince 17/04/2014 tarih ve …., …. sayı ile davanın reddine karar verildiği,
2.6) 657 sayılı Kanunun 133 üncü maddesi hükmü dikkate alındığında; ilgilinin 28/03/2013 tarihinde aldığı 24 Ay Uzun Süreli Durdurma cezasının özlük dosyasından silinmesi talebinde bulunabilmesi için gereken 10 yıllık süreyi henüz doldurmadığı, 10 yıllık süre geçse dahi özlük dosyasından silinebilmesinin islenen fiilin niteliğine göre idarenin takdirine bırakıldığı, dolayısıyla etkisi yasal olarak devam etmekte olan disiplin cezasının Yönetmelik veya Usul Esas mevzuatıyla Komiser Yardımcısı rütbesine terfi için engel teşkil ettirilmesinin hukuka uygun olduğunun değerlendirildiği, ayrıca görevde yükselme sınavlarına başvurma şartlarını taşıma durumunun ilgilinin kendi iradesi ve davranışları neticesinde oluşan özlük dosyası bilgileri ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda gerçekleşeceği, dolayısıyla personelin idare tarafından meslek hayatı boyunca terfiinin engellendiğinden söz edilemeyeceği,
2.7) Emniyet Teşkilatında görevli Başpolis Memurları ile Kıdemli Başpolis Memurlarının Komiser Yardımcılığı rütbesine yükselmesine ait iş ve işlemlerin; 3201 sayılı Kanıma 18/10/2018 tarih ve 7148 sayı ile eklenen Geçici 29 uncu maddesi hükmü doğrultusunda, 10/01/2019 tarihli Başpolis Memura ve Kıdemli Başpolis Memurlarının İlk Derece Amirlik Eğitimine Giriş Şartları, Sınav ve Eğitimine İlişkin Usul ve Esaslarda belirtildiği açıklamalarına yer verilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3) 2709 sayılı T.C. Anayasası'nın;
3.1) “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinde “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”,
3.2) “Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler” bölümünde yer alan “Genel ilkeler” başlıklı 128 inci maddesinde: “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. (Ek cümle: 7/5/2010-5982/12 md.) Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.”,
4) 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
5) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “Disiplin cezalarının bir süre sonra özlük dosyasından silinmesi” başlıklı 133 üncü maddesinde (Değişik: 12/5/1982 - 2670/37 md.) “Disiplin cezaları memurun özlük dosyasına işlenir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebilir.
Memurun, yukarıda yazılan süreler içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu karar özlük dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında disiplin kurulunun mütalaası alındıktan sonra yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.”,
6) 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun;
6.1) “Terfi ve atama” başlıklı 55 inci maddesi birinci ve 16 ncı fıkralarında “Polis amirleri, rütbe sırası ile Komiser Yardımcısı, Komiser, Başkomiser, Emniyet Amiri, Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü, Üçüncü Sınıf Emniyet Müdürü, İkinci Sınıf Emniyet Müdürü, Birinci Sınıf Emniyet Müdürü ve Sınıf Üstü Emniyet Müdürüdür... Taksirli suçlar hariç, paraya çevrilse veya ertelense dahi alınan hapis cezaları, aylıksız izinde geçen süreler, uzun ve kısa süreli durdurma cezaları ile meslekten ve memuriyetten men cezaları, ceza süreleri kadar rütbe terfiini geri bıraktırır. Her yetersiz performans değerlendirme puanı rütbe terfiini bir yıl geciktirir. ”,
6.2) 82 nci maddesinde “Kısa veya uzun süreli durdurma cezaları, ceza süresi içinde derece yükselmesi için açılan kurslara, yarışma sınavı veya seçmelerine girmeyi de önler.”,
6.3) Geçici 29 uncu maddesinde (Ek:18/10/2018-7148/3 md.) (Değişik:6/12/2019-7196/10 md.) “Başpolis memurları ve kıdemli başpolis memurları arasında yapılacak yazılı/sözlü sınavlarda başarılı olanlardan, Polis Akademisi Başkanlığınca düzenlenecek ilk derece amirlik eğitimini başarıyla bitirenler Komiser Yardımcılığı rütbesine atanır. Adaylarda aranacak diğer nitelikler, sınavlara ve ilk derece amirlik eğitimine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça düzenlenir.”,
7) Başpolis ve Kıdemli Başpolis Memurlarının İlk Derece Amirlik Eğitimine Giriş Şartları, Sınav Eğitimine İlişkin Usul ve Esasların;
7.1) “Kapsam” başlıklı 2 nci maddesinde “(1) Bu Usul ve Esaslar, başpolis memuru ve kıdemli başpolis memurlarından Polis Akademisi Başkanlığınca düzenlenecek ilk derece amirlik eğitimine katılacak adaylarda aranacak nitelikleri, sınav komisyonlarının oluşturulmasını, yapılacak sınav, düzenlenecek eğitim ve atama işlemlerine ilişkin usul ve esasları kapsar.”,
7.2) “Dayanak” başlıklı 3 üncü maddesinde “(1) Bu Usul ve Esaslar, 4/6/1937 tarihli ve 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun Geçici 29 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.”,
7.3) “Adaylarda aranılacak nitelikler” başlıklı 7 nci maddesinde “(1) İlk derece amirlik eğitimine başvuru yapacak adaylarda;
a) En az dört yıllık lisans seviyesindeki bir yükseköğretim programından veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olmak,
b) Kanunun Geçici 29 uncu maddesinin yürürlüğe girdiği 26/10/2018 tarihi itibariyle kırk beş yaşından gün almamış olmak,
c) Son iki performans değerlendirme puanı iyi veya çok iyi olmak,
ç) Son iki yıl içinde kısa süreli durdurma cezası ve tüm meslek süresi içerisinde uzun süreli durdurma cezası almamış olmak,
d) Meslekten veya memuriyetten çıkarma cezasını gerektirecek suçlardan dolayı haklarında devam eden adli veya idari soruşturma olmamak şartları aranır.
(2) İlk derece amirlik eğitimine başvuran adayların birinci fıkrada belirtilen şartlardan herhangi birini taşımadıklarının sonradan anlaşılması halinde, sınav sonucuna bakılmaksızın haklarında yapılan tüm işlemler iptal edilir.” düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ ….’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ
8) Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde hazırlanan “Ret Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
9) Başpolis memuru olarak görev yapan ve 2013 yılında 24 ay uzun süreli durdurma cezası alan başvuran, başpolis ve kıdemli başpolis memurlarının ilk derece amirlik eğitimine katılabilmesi için ilgili mevzuatta düzenleme yapılmasını talep etmektedir (§1).
10) 3201 sayılı Kanunun 55 inci maddesinde (§6.1); rütbe sırasıyla polis amirleri, komiser yardımcısı, komiser, başkomiser, emniyet amiri, dördüncü sınıf emniyet müdürü, üçüncü sınıf emniyet müdürü, ikinci sınıf emniyet müdürü, birinci sınıf emniyet müdürü ve sınıf üstü emniyet müdürü olarak sayılmış ve polis amirlerine ilişkin düzenlemelere anılan maddede yer verilerek uzun ve kısa süreli durdurma cezalarının, ceza süreleri kadar rütbe terfiini geri bıraktıracağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu Kanunun 82 nci maddesinde (§6.1); kısa veya uzun süreli durdurma cezalarının, ceza süresi içinde derece yükselmesi için açılan kurslara, yarışma sınavı veya seçmelerine girmeyi önleyeceği düzenlenmiş, anılan Kanunun geçici 29 uncu maddesinde (§6.3) ise başpolis memurları ve kıdemli başpolis memurları arasında yapılacak yazılı/sözlü sınavlarda başarılı olanlardan, ilk derece amirlik eğitimini başarıyla bitirenlerin Komiser Yardımcılığı rütbesine atanacağı ve adaylarda aranacak diğer nitelikler, sınavlara ve ilk derece amirlik eğitimine ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça düzenleneceği hükmüne yer verilmiş ve bu kapsamda, Kanunun geçici 29 uncu maddesine dayanılarak hazırlanan Başpolis ve Kıdemli Başpolis Memurlarının İlk Derece Amirlik Eğitimine Giriş Şartları, Sınav Eğitimine İlişkin Usul ve Esaslar yürürlüğe konmuştur.
11) İlk derece amirlik eğitimine başvuru yapacak adaylarda, son iki yıl içinde kısa süreli durdurma cezası ve tüm meslek süresi içerisinde uzun süreli durdurma cezası almamış olma niteliğinin arandığı hususu, bahsi geçen Esasların “Adaylarda aranılacak nitelikler” başlıklı 7 nci maddesi (§7.3) birinci fıkrası (ç) bendinde düzenlemiştir.
12) 657 sayılı Kanunda (§5); disiplin cezalarının memurun özlük dosyasına işleneceği, Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memurun, uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebileceği; belirtilen süreler içerisinde memurun davranışlarının, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu kararın özlük dosyasına işleneceği hükmüne yer verilmiştir.
13) Dosya kapsamında yer alan başvurana ilişkin Ceza Bilgisi Durumu belgesinin tetkikinden; ilgili İl Disiplin Kurulunun 28/03/2013 tarihli kararı ile başvuranın, 24 ay uzun süreli durdurma cezası ile tecziyesine karar verildiği görülmüştür.
14) Buna göre; başvuran, başpolis memuru olarak görev yapmakta olup başpolis memurluğu 3201 sayılı Kanunda sayılan polis amirleri arasında yer almadığından, başvuranın bahsi geçen Kanunun -polis amirleri için düzenlemeler içeren- 55 inci maddesi hükmünden yararlanamayacağı; anılan Kanunun 82 nci maddesi hükmünün, 657 sayılı Kanun kapsamında emekliye esas meslek derecelerine ilişkin olduğu değerlendirilmiştir. Ayrıca başvuran tarafından, 24 ay uzun süreli durdurma cezasının uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurularak, verilmiş olan cezanın özlük dosyasından silinmesinin istenebileceği 657 sayılı Kanun düzenlemesi gereği mümkündür.
15) Başvuran, söz konusu Esaslarda belirtilen şartlar ile görevde yükselme olanağının önünün ömür boyu kapatıldığını ifade etmektedir. 657 sayılı Kanun (§5) düzenlemesine göre; başvuranın belirtilen süre içindeki davranışlarının, verilmiş olan cezanın özlük dosyasından silinmesi isteğini haklı kılacak nitelikte görülmesi halinde, silinme isteğinin yerine getirilmesine karar verileceği ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında disiplin kurulunun mütalaasının alınacağının açık olduğu hususu ile idarenin konuya ilişkin (§2.6); görevde yükselme sınavlarına başvurma şartlarını taşıma durumunun ilgilinin kendi iradesi ve davranışları neticesinde oluşan özlük dosyası bilgileri ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda gerçekleşeceği, dolayısıyla personelin idare tarafından meslek hayatı boyunca terfiinin engellendiğinden söz edilemeyeceği yönündeki açıklaması dikkate alındığında, başvuranın görevde yükselme olanağının önünün ömür boyu kapatıldığı yorumuna katılmak mümkün olmamıştır.
16) Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; 2013 yılında 24 ay uzun süreli durdurma cezası alan ve başpolis memuru olan başvuranın, 3201 sayılı Kanunda başpolis memurluğu polis amirleri arasında yer almadığından -polis amirleri için düzenlemeler içeren- anılan Kanunun 55 inci maddesi hükmünden yararlanamayacağı ve Kanunda ilk derece amirliğe geçiş şartlarını belirlemede idareye takdir yetkisi tanınmış olduğu, mevzuatta belirlenmiş olan süre sonunda başvurarak cezasının özlük dosyasından silinmesini isteyebileceği ve dolayısıyla meslek hayatı süresince görevde yükselme olanağının önünün kapatıldığından bahsedilemeyeceği değerlendirilmekle başvurunun reddi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
17) İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; başvuru kapsamında Kurumumuzun bilgi ve belge talebine süresi içinde cevap verildiği tespit edilmiştir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
18) 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden kalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup Mardin İdare Mahkemesine yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN REDDİNE,
Kararın BAŞVURANA ve EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy