(2709 S. K. m. 74) (6328 S. K. m. 5, 21) (3201 S. K. m. 1) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6) (Yurt Dışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik m. 7, 8, 9)
SAYI: 2020/88850-S.20.97037
BAŞVURU NO: 2020/92577
KARAR TARİHİ: 30/11/2020
RET KARARI
BAŞVURAN:
BAŞVURUYA KONU İDARE: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuran tarafından 30.07.2019 tarihli başvurunun geçerli sayılması suretiyle borçlanma işlemlerinin tamamlanması talep edilmektedir.
BAŞVURU TARİHİ: 07/08/2020
I. BAŞVURANIN İDDİALARI VE TALEPLERİ
1. Başvuran tarafından 30.07.2019 tarihinde yurt dışında geçen süreleri borçlanma talebinde bulunduğu, 28.08.2019 tarihli yazıyla eksik belgelerin bulunduğu ve bu belgelerin üç ay içinde tamamlanması gerektiği yönünde bildirimde bulunulduğu, söz konusu yazıyı 13.09.2019 tarihinde tebellüğ ettiği, eksik belgeleri tamamlamak için Almanya’daki işlemler devam etmekte iken 21.02.2020 tarihli işlemle eksik belgelerin üç ay içinde tamamlanmadığı gerekçesiyle borçlanma başvurusunun geçersiz sayıldığı, Almanya’daki hizmet cetvelini ilgili kurumlardan 08.04.2020 tarihinde alabildiği, diğer belgelerle birlikte 30.04.2020 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) gönderdiği ifade edilerek 30.07.2019 tarihli başvurunun geçerli sayılması suretiyle borçlanma işlemlerinin tamamlanması talep edilmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. SGK’nin 09.10.2020 tarihli ve … sayılı yazısında;
2.1. Yurt Dışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 7’nci maddesinin üçüncü fıkrasında, Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde belirtilen ve borçlanılacak süreye uygun belge asıllarının borçlanma talep dilekçesine eklenmesinin zorunlu olduğu ve SGK’nin bu belgelerin aslı yerine örneğini ve borçlanma işlemini tamamlamak için ihtiyaç duyduğu diğer belgeleri istemeye yetkili olduğu, yine aynı Yönetmeliğin “Sigortalılık sürelerinin belgelendirilmesi mecburiyeti” başlıklı 8’inci maddesinde, borçlanma talebinde bulunanların yurt dışında geçen ve borçlanmaya esas olacak sürelere ait Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde belirtilen belgelerden durumlarına uygun olanını ibraz etmekle belgelendirme mecburiyetlerini yerine getirmiş olacaklarının hüküm altına alındığı, 2011/48 sayılı “Yurt dışı borçlanma ve tahsis işlemleri” konulu Genelgenin ikinci bölümünün “Yazılı istekte bulunmak” başlığı altında, Yurt Dışı Borçlanma Talep Dilekçesinin kuruma verilmesi sırasında dilekçenin kontrol edilerek eksik olduğu belirlenen bilgi ve beyanların tamamlanmasının sağlanacağı, posta yoluyla alınan dilekçelerin de geciktirilmeden kontrol edilerek varsa eksik olduğu belirlenen bilgi ve beyanların tamamlanması için başvuru sahibine iade edileceği, Kurumun yazılı bildirisine rağmen eksik bilgi, beyan ve belgelerini üç ay içinde ibraz etmeyenlerin borçlanma işlemlerinin durdurularak borçlanmanın geçersiz olduğu bilgisinin başvuru sahibine yazılı olarak bildirileceği ve söz konusu üç aylık sürenin belirlenmesinde ilgili yazının Kurumdan çıkış tarihinin esas alınacağının düzenlendiği,
2.2. 28.08.2019 tarihli ve … sayılı yazıyla eksik bilgi ve belgelerin neler olduğunun ve bunların 3 ay içerisinde tamamlanarak Çanakkale Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderilmesi gerektiğinin başvurana bildirildiği,
2.3. Başvuran tarafından borçlanma kapsamında ibraz edilmesi gerektiği halde tamamlanmayan belgelerin, yurt dışı hizmet sürelerini gösteren belge aslı, yurt dışı ikamet sürelerini gösteren belge ve 3201 sayılı Kanuna göre borçlanma talebinde bulunanların sözleşmesiz ülkelerdeki sürelerine mahsus beyan ve taahhüt belgesi olduğu,
2.4. Eksik evrak tamamlama süresinin 28.11.2019 tarihinde sona erdiği, başvuran tarafından eksik evrakların iadeli taahhütlü olarak postaya verildiği tarihin ise 02.05.2020 olduğu,
2.5. 01.04.2020 tarihli ve … sayılı “Eksik belge ve bilgi verme süresinin ertelenmesi” konulu talimatın, eksik belgelerini ibraz etmelerinde esas alınan üç aylık süre 01.03.2020 tarihi itibariyle devam edenler hakkında uygulanacağı, başvurana tanınan üç aylık sürenin ise 28.11.2019 tarihinde sona erdiği, bu sebeple üç aylık ibraz süresinin uzatılmasına imkân bulunmadığı ifade edilmektedir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunun “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde, “Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanunda belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri hâlinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilir.” hükmü yer almaktadır.
4. Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 8’inci maddesinin birinci fıkrasında “Borçlanma başvurusunda bulunanlar, yurtdışında geçen ve borçlanmaya esas olacak sürelerine ait 9 uncu maddede belirtilen belgelerden durumlarına uygun olanını, Kuruma ibraz etmekle belgelendirme mecburiyetlerini yerine getirmiş olurlar.” hükmü yer almaktadır.
5. Anılan Yönetmeliğin “Yurtdışı sigortalılık sürelerine ait belgeler” başlıklı 9’uncu maddesinde, “(1) Borçlanma yapılabilmesi için;
a) Borçlanılacak süre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçmişse;
1) Çalışılan ülkede bağlı bulunulan sigorta merciinden alınacak hizmet cetveli veya sigorta kartlarından,
2) Sigortalıların çalıştıkları iş yerlerinin resmi kuruluşlara ait olması veya resmi kuruluşlarca ya da kamu kurumu olarak kabul edilen kuruluşlarca düzenlenmesi halinde, belgelerin ayrıca tasdikine gerek kalmaksızın; çalışılan ülkede işyerinin ait olduğu belediyelerce düzenlenmiş hizmet belgeleri, vergi dairelerince çalışılan sürelere ilişkin düzenlenmiş belgeler, iş bulma kurumlarınca işsizlikte geçen sürelere ilişkin verilen belgeler, ilgili meslek kuruluşları veya birliklerince veya diğer resmi kuruluşlarca verilen hizmet belgelerinden,
3) Yurtdışında kendi adına ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesinden,
4) Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerinden,
b) Borçlanılacak süre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçmişse;
1) Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerinden,
2) Yurtdışında çalıştıkları iş yerlerinden alacakları hizmet sürelerini gösterir bonservisleri ile birlikte pasaportlarında bulunan çalışma izinlerinin tercümelerinden,
3) Gemi adamları, çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkelerde bulunan Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerinden alacakları ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerini veya iş yerlerinden alacakları sigortalılık sürelerini gösterir bonservisleri ile gemilerde çalıştıklarını gösterir belgelerde kayıtlı bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri ya da pasaportlarında çalışma süreleri ile örtüşen giriş-çıkış tarihlerini gösterir sayfaların örneklerinden durumlarına uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekir.
(2) Ev kadını olarak geçen süreler, yurtdışında oturduklarına dair alacakları ikamet belgesinin Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca yapılmış veya yurtdışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi ya da çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlik veya ataşeliğinin bulunduğu Türk temsilciliklerinde söz konusu birimlerin ikamet belgesine istinaden düzenleyecekleri belge ile birlikte, ikamet belgesi temin edilemiyorsa yurtdışına çıkış ve yurda giriş tarihlerinin, fotoğraf ve künye bilgilerinin bulunduğu pasaport sayfalarının fotokopisi ya da emniyet müdürlüklerinden alacakları yurda giriş-çıkış çizelgesi ile belgelendirilir.” hükmüne yer verilmektedir.
IV. KAMU DENETÇİSİ CELİLE ÖZLEM TUNÇAK’IN KAMU BAŞDENETÇİSİNE ÖNERİSİ
6. Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; yurt dışında geçen süreyi ispatlayıcı belgenin üç aylık süre içinde SGK’ye ibraz edilmemesi sebebiyle 30.07.2019 tarihli borçlanma başvurusunun geçersiz sayılması yönünde tesis edilen işlemde herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılarak “Ret Kararı Önerisi” Kamu Başdenetçisine sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme
7. Başvuran tarafından 30.07.2019 tarihli başvuru esas alınmak suretiyle yurt dışında geçen sürelerin borçlandırılarak hizmetten sayılması talep edilmektedir.
8. 3201 sayılı Kanunun 1’inci maddesi ile Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen bazı sürelerin hizmetten sayılması suretiyle sosyal güvenlik bakımından değerlendirilmesi öngörülmektedir. Ancak anılan madde uyarınca sigortalılık sürelerinin sosyal güvenlik bakımından değerlendirilebilmesi söz konusu sürelerin belgelendirilmesi halinde mümkün bulunmaktadır.
9. Yurt dışında geçen sürelerin sigortalılık bakımından değerlendirilmesi talebiyle başvuruda bulunanların belgelendirme yükümlülüğünü ne şekilde yerine getireceği Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 8’inci maddesinde düzenlenmektedir. Bu madde uyarınca borçlanma başvurusunda bulunanların, yurtdışında geçen ve borçlanmaya esas olacak sürelerine ait Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde belirtilen belgelerden durumlarına uygun olanını SGK’ye ibraz etmek suretiyle belgelendirme mecburiyetlerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Söz konusu maddede, çalışılan ülkenin resmi kuruluşlarından alınacak yurt dışı hizmet sürelerini gösteren belge aslının ve yurt dışı ikamet sürelerini gösteren belgenin de ibraz edilmesi gereken belgeler arasında sayıldığı görülmektedir.
10. Başvuran tarafından yapılan ilk başvuruda söz konusu belgelerin sunulmadığı, 28.08.2019 tarihli ve … sayılı yazıyla eksik bilgi ve belgelerin neler olduğunun ve bunların 3 ay içerisinde tamamlanarak Çanakkale Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderilmesi gerektiğinin SGK tarafından başvurana bildirildiği görülmektedir.
11. Söz konusu yazının 13.09.2019 tarihinde başvurana tebliğ edildiği, bu itibarla eksik belgeleri tamamlamak için tanınan üç aylık sürenin 13.12.2019 tarihinde sona erdiği, buna mukabil başvuranın Almanya’da geçen hizmet süresini gösteren belgeyi 08.04.2020 tarihinde edinebildiği, diğer eksik belgelerle birlikte iadeli taahhütlü olarak 02.05.2020 tarihinde postaya verdiği anlaşılmaktadır.
12. Bu itibarla yurt dışında geçen süreyi ispatlayıcı belgenin üç aylık süre içinde SGK’ye ibraz edilmemesi sebebiyle 30.07.2019 tarihli borçlanma başvurusunun geçersiz sayılması yönünde tesis edilen işlemde herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
B. İyi Yönetim İlkelerine Uygunluk Yönünden Değerlendirme
13. İyi yönetim ilkelerine Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; Kurumumuzca istenen bilgi ve belgelerin idare tarafından süresi içerisinde ve gerekçeli olarak gönderildiği, bu yönüyle “kanunlara uygunluk ve hesap verebilirlik” ilkelerine uygun davranıldığı; diğer taraftan idarece başvurana verilen cevabi yazıda ilgili işleme karşı hangi sürede hangi mercilere başvurulabileceğinin gösterilmediği, bu nedenle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uyulmadığı anlaşılmış olup idarenin söz konusu ilkeye uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA HÜRRİYETİNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
14. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden artakalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup Çanakkale İş Mahkemesinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Başvurunun REDDİNE,
Kararın BAŞVURANA ve SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy