(2709 S. K. m. 74) (6328 S. K. m. 5, 21) (2510 S. K. m. 6) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6) (Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik m. 75)
SAYI: 2019/5408-S.8092
BAŞVURU NO: 2019/1336
KARAR TARİHİ: 09/07/2019
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN:
BAŞVURUYA KONU İDARE: İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğü
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuranın, Bulgaristan göçmeni olan babası hakkında isim denklik belgesi düzenlenmesi talebine ilişkindir.
BAŞVURU TARİHİ: 23/01/2019
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Başvuran, babasının 09/05/1922 yılında Bulgaristan’ın Balçık şehrinde doğduğunu, 01/10/1935 tarihinde Türkiye’ye göç ettiğini, önce Edirne’nin Meriç İlçesinde sonrasında da Marmaraereğlisi İlçesinde ikamet ettiğini, ilk nüfus cüzdanının 02/11/1938 tarihinde Çorlu Nüfus Müdürlüğü tarafından verildiğini, 21/11/1941 tarihinde askere gittiğini ve 28/03/1945 tarihinde terhis olduğunu, 17/03/1952 tarihinde Lüleburgaz nüfusuna nakledildiğini belirterek “…” ile “…” isimlerine ilişkin denklik belgesi verilmesini talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Kurumumuzun 04/03/2019 tarihli ve E. 5432 sayılı bilgi ve belge isteme yazısına istinaden Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün 21/03/2019 tarihli ve E. 39753 sayılı cevabi yazı ve eklerinde özetle;
2.1. Başvuranın babasının Türk vatandaşlığına alınmasına esas dayanak belgelerin olmaması nedeniyle 19/08/2016 tarihli yazı ile göçmen dosyasındaki belgelerin Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünden, nüfus kütüklerine tescil edilmesine esas dayanak belgelerin ise Tekirdağ Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğünden istendiği, ayrıca başvurana konu hakkında bilgi verildiği,
2.2. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün 20/09/2016 tarihli ve 718324247 sayılı cevabi yazısında başvurana ait muhacir kayıt defteri fotokopisinin gönderildiği,
2.3. Tekirdağ Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü tarafından 19/08/2016 tarihli yazıya cevap verilmediği anlaşıldığından 25/08/2017 tarihli yazı ile tekrar ilgilinin dayanak belgelerinin istenildiği, Tekirdağ Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğünün 22/09/2017 tarihli ve 9962 sayılı cevabi yazısında ilgilinin nüfus kütüklerine tescil edilmesine esas dayanak belgelerin olmadığının bildirilmesi üzerine 19/01/2018 tarihli ve 9724 sayılı yazı ile Genel Müdürlük Arşiv Daire Başkanlığından ilgilinin eski kütük kayıtlarının istenildiği,
2.4. Arşiv Daire Başkanlığının 10/02/2018 tarihli ve 18499 sayılı cevabi yazısında, … ve ailesine ait hane kayıt fotokopisinde 01/10/1935 tarihinde Türkiye’ye geldikleri, Tekirdağ İli Çorlu İlçesi Marmaraereğlisi … Haneye 23/06/1938 tarihinde … sayılı yeniden kayıt vukuatıyla nüfus kütüklerine tescil edildiklerinin tespit edildiği, 17/04/2018 tarihli ve 47404 sayılı yazı ile .. ve ailesinin yeniden kayıt vukuatlarının istenildiği, Arşiv Daire Başkanlığından gelen 15/05/2018 tarihli ve 58267 sayılı cevabi yazıda ise yeniden kayıt vukuatlarına rastlanılmadığının bildirildiği,
2.5. … ve ailesinin Türk vatandaşlığına alınma bilgilerinin tespit edilmemesi nedeniyle, …’in 15/06/2016 tarihli Genel Müdürlüğe gönderdiği dilekçesine ve Lüleburgaz İlçe Nüfus Müdürlüğüne müracaat ederek babası … adına talep ettiği isim denklik belgesi talebine, 08/06/2018 tarihli ve 70923 sayılı yazı ile adresine, 17/12/2018 tarihinde ise Lüleburgaz İlçe Nüfus Müdürlüğüne Genel Müdürlük tarafından konuya ilişkin olarak yapılan arşiv çalışmasının devam ettiği ve sonucu hakkında ayrıca bilgi verileceği şeklinde cevap verildiği,
2.6. …’nin dosyasında nüfus cüzdanı, askerlik ve yargı organlarınca açılmış/sonuçlanmış mahkeme kararı ile ilgili bilgi ve belge olmadığından, nüfus cüzdanı ile ilgili bilgilerin kayıtlı olduğu Nüfus Müdürlüğünden, askerliği ile ilgili bilgilerin Milli Savunma Bakanlığından, ilgili hakkında yargı organlarından açılmış/sonuçlanmış mahkeme kararı olup olmadığının Adalet Bakanlığından temin edilmesi gerektiği,
2.7. Kişilerin vatandaşlık dosyasında mevcut bulunan bilgi ve belgelere göre işlem yapıldığı, …’in dosyasında Türk vatandaşlığına alınmasına esas dayanak belgeleri olmadığından ilgilinin isim denklik belgesinin düzenlenemediği, ayrıca ilgilinin dosyasında muhacir belgesinin de olmadığı,
2.8. Lüleburgaz İlçe Nüfus Müdürlüğünün 14/09/2018 tarihli yazısında gönderilen dilekçenin ve …’in Genel Müdürlüğe gönderdiği 12/11/2018 tarihli dilekçesinin incelenmesi neticesinde, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığından … adına göçmen dosyasındaki belgelerin 05/02/2019 tarihli ve 17509 sayılı yazı ile tekrar istenildiği,
2.9. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığından 14/03/2019 tarihli ve 4879 sayılı cevabi yazıda gönderilen belgelerin incelenmesi neticesinde, … ve ailesinin Türk vatandaşlığına alınma bilgilerinin tespit edilemediği, Genel Müdürlük tarafından konuya ilişkin olarak yapılan arşiv çalışmasının devam etmekte olduğu ve sonucundan ilgiliye bilgi verileceği ifade edilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı T.C. Anayasası’nın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinde; “... Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler. ... ” ,
4. 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
5. Mülga 2510 sayılı İskan Kanunu’nun 6’ncı maddesinde;
“A: Muhacirler sınırlardan girdikleri veya nakil vasıtalarından çıktıkları yerin en büyük mülkiye memuruna kendilerini ve ailesi fertlerini yazdırıp bir “muhacir kağıdı” almağa ve bir vatandaşlığa girme beyannamesi imzalamağa mecburdurlar. Muhacir kağıdı muvakkat doğum kağıdı yerine geçer ve bir yıl muteber tutulur.
B: Muhacir olarak alınanlar, İcra Vekilleri Heyeti kararıyla, hemen vatandaşlığa alınırlar. Küçükler baba ve analarına veya hısımlarına bağlı tutulurlar. Kimsesiz gelen küçükler, yaşına bakılmaksızın, vatandaşlığımıza geçirilirler.”,
6. 06/04/2010 tarihli ve 27544 sayılı Resmi Gazate’de yayımlanan Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in “Denklik belgesi” başlıklı 75’inci maddesinde;
“Türk vatandaşlığını sonradan kazanmış kişilerin Türkçe ad ve soyadı seçmeleri halinde önceki ad ve soyadları nüfus kayıtlarına işlenir.
Türk vatandaşlığını sonradan kazanan kişilere talepleri halinde; nüfus kayıtlarına dayanılarak önceki ad ve soyadlarını gösteren denklik belgesi Genel Müdürlükçe veya nüfus müdürlüklerince düzenlenir.
Türk vatandaşlığını kazananların önceki ad ve soyadlarının nüfus kayıtlarında bulunmaması halinde; varsa kişinin Genel Müdürlükte bulunan dosyasındaki belgeler esas alınarak Türk vatandaşlığını kazanmadan önceki ad ve soyadının nüfus kaydına işlenmesi sağlanır ve buna dayanılarak denklik belgesi Genel Müdürlükçe veya nüfus müdürlüklerince düzenlenir.
Dosyasındaki belgelerin yeterli olmaması halinde mevcut pasaport, doğum belgesi gibi kişinin Türk vatandaşlığını kazanmadan önceki ad ve soyadını gösterir belge ile dosyasındaki bilgilerin karşılaştırılması sonucu, aynı kişi olduğuna kanaat getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanmadan önceki ad ve soyadının nüfus kaydına işlenmesi sağlanır ve buna dayanılarak denklik belgesi Genel Müdürlükçe veya nüfus müdürlüklerince düzenlenir.
Denklik belgesi için başvuran kişinin Genel Müdürlükteki dosyasına ulaşılamaması ya da kişinin ibraz ettiği belgelerle dosyasındaki bilgilerin karşılaştırılması sonucu aynı kişi olduğuna kanaat getirilememesi halinde talep reddedilir.”
Düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ YAHYA AKMAN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİNE ÖNERİSİ
7. Başvuru konusu kapsamında yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan Ret Karar Önerisi Kamu Başdenetçisine sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme
8. Bir numaralı paragrafta da açıklandığı üzere başvuran, babasının 09/05/1922 yılında Bulgaristan’ın Balçık şehrinde doğduğunu, 01/10/1935 tarihinde Türkiye’ye göç ettiğini, önce Edirne’nin Meriç İlçesinde sonrasında da Marmaraereğlisi İlçesinde ikamet ettiğini, ilk nüfus cüzdanının 02/11/1938 tarihinde Çorlu Nüfus Müdürlüğü tarafından verildiğini, 21/11/1941 tarihinde askere gittiğini ve 28/03/1945 tarihinde terhis olduğunu, 17/03/1952 tarihinde Lüleburgaz nüfusuna nakledildiğini belirterek “…” ile “…” isimlerine ilişkin denklik belgesi verilmesini talep etmektedir.
9. Somut olayda başvuranın, dedesi …’in eşi … ve … Ömer ve Saim ile 1935 yılında Türkiye’ye göçmen olarak geldiklerini belirterek iskân kayıt defteri örneği ve vukuatlı nüfus kayıt örneği ile birlikte 15/06/2016 tarihinde babası …’in nüfus ve pasaport bilgilerinin tarafına verilmesi için Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunması üzerine Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünce Tekirdağ Valiliğinden ve Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünden …’in Türk vatandaşlığına alınmasına esas dayanak belgeler talep edilmiştir. Bu kapsamda, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün cevabi yazısında, Tekirdağ İli Marmaraereğlisi İlçesi … Hane … Bsn’de kayıtlı … T.C. Kimlik Numaralı 01/07/1875 Balçık doğumlu … oğlu … ve aile efradına ait muhacir kayıt defteri örneğinin eklendiği görülmüştür. Tekirdağ İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğünün cevabi yazısında ise, yapılan incelemede söz konusu kişinin 1938/1188 numaralı yeniden kayıt nedeni ile kütüklere tescil edildiği, ancak arşivlerde meydana gelen su baskını sonucu 1949 yılı ve öncesine ait özel kütüklerin bulunmadığı, 1938 yılına ait yeniden kayıt vukuat defterlerinin de Genel Müdürlüğüne gönderildiği, ilgilinin Eski Cilt No: …, Eski Hane No: …’de kayıtlı olduğu bilgilerinin Çorlu İlçe Nüfus Müdürlüğünden alındığı belirtilmiştir.
10. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün 19/01/2018 tarihli yazısı ile Arşiv Daire Başkanlığından, Tekirdağ İli Marmaraereğlisi İlçesi … Hane’de kayıtlı … T.C. Kimlik Numaralı … ve ailesinin eski kütük kayıtlarının talep edildiği, bu kapsamda hane kayıt fotokopisinin iletildiği görülmüştür. Sonrasında, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün 14/04/2018 tarihli yazısı ile Arşive Daire Başkanlığından … ve ailesinin Tekirdağ İli Marmaraereğlisi İlçesi …Hane’ye tescil edilmelerine esas 20/06/1938 tarihli ve … numaralı yeniden kayıt vukuatlarının talep edildiği ancak yeniden kayıt vukuatlarına rastlanılmadığı bilgisinin verildiği anlaşılmıştır. 18/06/2018 tarihli ve 70932 sayılı yazı ile başvurana … ve ailesi hakkında gönderilen belgelerde vatandaşlığa alınmalarına dair herhangi bir bilgiye rastlanılmadığı ancak konuya ilişkin arşiv çalışmalarının devam ettiği bildirilmiştir.
11. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün 05/02/2019 tarihli yazısı ile Devlet Arşivleri Başkanlığından Bulgaristan/Romanya uyruğunda iken …T.C. Kimlik Numaralı .. ve … oğlu 01/07/1875 Balçık doğumlu … ve ailesine ait göçmen dosyasındaki tabiiyet beyannamesi, muhacir kağıdı ve Bakanlar Kurulu Kararının gönderilmesinin talep edildiği, Devlet Arşivleri Başkanlığının 14/03/2019 tarihli yazısı ile, …’e ait muhacir kaydı ile ilgili olarak tespit edilen belgelerin gönderildiği anlaşılmıştır.
12. Dosya kapsamında, … ve ailesine ait hane kayıt fotokopisi ile kişilerin 01/10/1935 tarihinde Türkiye’ye geldikleri, Tekirdağ İli Çorlu İlçesi Marmaraereğlisi Nahiyesi …Haneye 23/06/1938 tarihinde … sayılı yeniden kayıt vukuatıyla nüfus kütüklerine tescil edildikleri anlaşılmıştır.
13. Altı numaralı paragrafta yer verilen Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 75’inci maddesinde, Türk vatandaşlığını sonradan kazanmış kişilerin Türkçe ad ve soyadı seçmeleri halinde önceki ad ve soyadlarının nüfus kayıtlarına işleneceği, talepleri halinde nüfus kayıtlarına dayanılarak önceki ad ve soyadlarını gösteren denklik belgesinin Genel Müdürlükçe veya nüfus müdürlüklerince düzenleneceği, Türk vatandaşlığını kazananların önceki ad ve soyadlarının nüfus kayıtlarında bulunmaması halinde varsa kişinin Genel Müdürlükte bulunan dosyasındaki belgeler esas alınarak Türk vatandaşlığını kazanmadan önceki ad ve soyadının nüfus kaydına işlenmesinin sağlanacağı, dosyasındaki belgelerin yeterli olmaması halinde mevcut pasaport, doğum belgesi gibi kişinin Türk vatandaşlığını kazanmadan önceki ad ve soyadını gösterir belge ile dosyasındaki bilgilerin karşılaştırılması sonucu, aynı kişi olduğuna kanaat getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanmadan önceki ad ve soyadının nüfus kaydına işlenmesinin sağlanacağı, denklik belgesi için başvuran kişinin Genel Müdürlükteki dosyasına ulaşılamaması ya da kişinin ibraz ettiği belgelerle dosyasındaki bilgilerin karşılaştırılması sonucu aynı kişi olduğuna kanaat getirilememesi halinde talebin reddedileceği hükme bağlanmıştır.
14. Bu kapsamda Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün ilgili idareler ile yapmış olduğu yazışmalar neticesinde, … oğlu … ve ailesinin Türk vatandaşlığına alınmasına esas dayanak belgelerinin mevcut olmadığı, ayrıca kişinin muhacir belgesinin de bulunmadığı ancak konuya ilişkin arşiv çalışmalarının devam ettiğinin belirtildiği anlaşılmaktadır. Türk vatandaşlığını sonradan kazanmış kişilerin isim denklik belgesi talep etmeleri durumunda, başvuran kişinin Genel Müdürlükteki dosyasına ulaşılamaması ya da kişinin ibraz ettiği belgelerle dosyasındaki bilgilerin karşılaştırılması sonucunda aynı kişi olduğuna kanaat getirilememesi halinde isim denklik belgesi taleplerinin reddedilmesinde mezkûr Yönetmelik hükümlerine aykırı bir yön bulunmamaktadır. Bununla birlikte 2510 sayılı Kanun uyarınca muhacirlerin; almak zorunda oldukları muhacir kâğıtlarını, imzalamaları zorunlu olan vatandaşlığa girme beyannamelerini muhafaza etmek idarenin görevidir. Dolayısıyla hakkında isim denklik belgesi talep edilen kişinin, beyan edilen isimleri kullanan kişi olduğunun tespit edilmesi bir zorunluluk olsa da en başta ilgililerin kayıtlarını tutmak, daha sonra da titizlikle araştırma yapmak idarenin sorumluluğundadır. Ancak somut olayda idare başvuranın babasının dosyasında, Türk vatandaşlığına alınmasına esas dayanak belgelerinin bulunmadığını, muhacir kâğıdının da bulunmadığını belirtmekte, diğer taraftan da arşiv çalışmalarının devam ettiğini ifade etmektedir. Yine başvuranın idareye mezkûr Yönetmelik’te, ilgililerin önceki ad ve soyadlarına ilişkin karşılaştırma yapılması sırasında dikkate alınması gerektiği belirtilen bir doğum belgesini de sunduğu görülmektedir. Bu durumda somut uyuşmazlık hakkında en geniş bilgi ve belgeye sahip olan idareden beklenen şey, başvuran tarafından talebi hakkında temel belgeler sunulduktan sonra gerekli tüm dikkat ve özeni göstererek bir araştırma yapmasıdır. Bu nedenle idarenin, başvuranın sunduğu belgeler, yeniden yapacağı arşiv araştırması sonucunda ortaya çıkacak bilgi ve belgeler ile başvuru konusu talebi yeniden değerlendirmesi gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
15. Yukarıdan beri anlatılan hususlar, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; başvuranın babası … hakkında isim denklik belgesi düzenlenmesi talebinin, gerek idarede bulunan gerekse başvuran tarafından idareye sunulan tüm bilgi ve belgeler birlikte ele alınarak değerlendirilmesi gerekirken, Türk vatandaşlığına alınmasına esas dayanak belgelerin dosyasında mevcut olmadığı gerekçesiyle reddedilmesi yönünde tesis edilen işlemin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
16. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup; Kurumumuzun bilgi ve belge talebine süresi içinde cevap verildiği, İdarenin başvuranla ilgili işlemlerinde “kanunlara uygunluk”, “makul sürede karar verme”, “hesap verilebilirlik”, “şeffaflık”, “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun davrandığı, ancak idarenin, başvurana verdiği cevapta hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini göstermediği bu nedenle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, idarenin bahse konu ilkeleye de uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
17. 6328 sayılı Kanunun 21’inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup, Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Yukarıda açıklanan gerekçe ve dosya kapsamına göre BAŞVURUNUN KABULÜNE;
Başvuranın babası hakkında isim denklik belgesi düzenlenmesi talebinin, devam etmekte olan arşiv araştırması sonucunda elde edilecek belgeler ile başvuran tarafından idareye sunulan bilgi ve belgeler doğrultusunda yeniden değerlendirilmesi hususunda İÇİŞLERİ BAKANLIĞI NÜFUS VE VATANDAŞLIK İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kanun’un 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, İÇİŞLERİ BAKANLIĞI NÜFUS VE VATANDAŞLIK İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNCE bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın BAŞVURANA ve İÇİŞLERİ BAKANLIĞI NÜFUS VE VATANDAŞLIK İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy