(AİHS m. 8) (2709 S. K. m. 20, 74) (5275 S. K. m. 54) (6328 S. K. m. 5, 21) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2022/2035-S.22.3072
BAŞVURU NO: 2021/18980
KARAR TARİHİ: 14/02/2022
RET KARARI
BAŞVURAN: ….
BAŞVURUYA KONU İDARE: Adalet Bakanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuranın kardeşinin bulunduğu ceza infaz kurumuna nakil talebi hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ: 05/11/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Kurumumuza yapılan başvuruda başvuran, 30.04.2021 tarihinde Vezirköprü M Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna nakil gittiğini, kendi naklinden sonra kardeşi …..’in tutuklanarak Samsun T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna gönderildiğini, ailesinin Samsun ilinde ikamet ettiğini ve kardeşiyle farklı ceza infaz kurumunda bulunmaları nedeniyle, ailesinin her ikisini ziyaretinin zorlaştığını ifade ederek, kardeşinin bulunduğu Samsun T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna naklinin yapılmasını talep etmiştir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Şikayet başvurusunun çözüme kavuşturulması amacıyla Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nden 15/11/2021 tarih ve …. sayılı yazımız ile bilgi ve belge talep edilmiş olup, ilgili Genel Müdürlüğün 30/12/2021 tarihli cevabi yazısında özetle;
2.1. “Adı geçenin, Espiye L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda barındırılmakta iken yaptığı 02.03.2021 tarihli nakil başvurusu üzerine, "Otomatik Nakil Sistemi" kapsamında 31.03.2021 tarihli nakil onayıyla kendi isteği üzerine Vezirköprü M Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna naklinin uygun görüldüğü ve 30.04.2021 tarihinde anılan Kuruma naklinin gerçekleştirildiği,
2.2. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 54 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan, "Bu hükümlüler nakledildikleri kurumlarda, eğitim öğretim veya hastalık nedeniyle nakil hariç, bir yıl kalmak zorundadırlar." hükmü uyarınca adı geçenin bir yıl nakledildiği ceza infaz kurumda kalması zorunlu olduğundan, isteği üzerine başka ceza infaz kurumuna naklinin mevzuata aykırı olduğu,
2.3. Adı geçenin, bilgi formunun incelenmesi sonucunda, infaz edilmemiş ve kaldırılmamış herhangi bir disiplin cezasının bulunmadığının tespit edildiği,
2.4. Samsun T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunun kapasitesinin 1000, mevcudunun 1358, doluluk oranının %136 olduğu,
2.5. Hükümlülerin kendi istekleri ile bulundukları kurumdan başka kurumlara nakledilebilmeleri için 5275 sayılı Kanun'un 54 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, ''İstekte bulunulan kurumda yer, kapsama gücü ve sınıfının uygun bulunması ve tutukevi olmaması'' ifadelerine yer verildiği,
2.6. Bu nedenle, nakil taleplerinin incelenmesinde; kurumun kapasitesi, güvenliği ve hangi suç türüne ait odaların bulunduğu, kişilerin can güvenliğine ilişkin olarak, talepte bulunanın hasım olarak bildirdiği bir kişinin talep ettiği kurumda bulunup bulunmadığı gibi hususlar göz önünde bulundurulduğundan, her talebin uygun değerlendirilemediği,
2.7. Ayrıca, 10.07.2015 tarihinden itibaren adlî suçlardan hükümlü ve tutukluların istek üzerine nakil işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirilmekte olduğu ve taleplerin "Hükümlü Nakil Sistemi (HÜNSİS) Programı" çerçevesinde sistem tarafından otomatik olarak değerlendirildiği,
2.8. Bu kapsamda, kurumların sınıflandırılmaları, kapasiteleri ile mevcutları HÜNSİS ekranında tanımlanmış olup talep edilen ceza infaz kurumlarının kapasitesinin dolu olması halinde ret onayı, boş yer olması ve konumuna uygun olması durumunda da nakil uygun onayı sistem tarafından otomatik olarak verildiği,
2.9. Bunun yanı sıra, Genel Müdürlüğümüzün 20.08.2021 tarihli genel yazısıyla, hükümlü/tutukluların 01.09.2021-20.09.2021 tarihleri arasında bir defaya mahsus isteğe bağlı nakil taleplerinin alındığı ve 20.09.2021 tarihi itibarıyla sistemin taleplere kapatıldığı, bu konuda, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulunun tavsiyeleri doğrultusunda ileriki aylarda nakillerin tekrar açılması ve adı geçenin de isteğe bağlı nakil talebinde bulunması halinde talebinin değerlendirilebileceği,”
Bilgileri edinilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 18/10/1982 tarih ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının “Özel hayatın gizliliği” başlıklı 20. maddesinde; “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.”,
3.1. “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74. maddesinin 3. ve 4. fıkralarında; “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler”,
4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Özel ve aile hayatına saygı hakkı” başlıklı 8. maddesinde; “1. Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. 2. Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının müdahalesi, ancak müdahalenin yasayla öngörülmüş ve demokratik bir toplumda ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli bir tedbir olması durumunda söz konusu olabilir.”;
5. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5. maddesinin 1. fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
6. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun “Kendi istekleri ile nakil” başlıklı 54. maddesinde, “(1) Hükümlülerin kendi istekleri ile bulundukları kurumdan başka kurumlara nakledilebilmeleri için; a) Gitmek istedikleri kurumlardan durumlarına uygun en az üç yeri belirten bir dilekçe vermeleri, b) Nakil giderlerini peşin olarak ödemeyi kabul etmeleri, c) (Değişik:14/4/2020- 7242/30 md.) Ceza infaz kurumlarında bulunulması gereken sürenin üç aydan fazla olması, d) İyi hâl göstermeleri, disiplin cezası almamış veya kaldırılmış olması, e) İstekte bulunulan kurumda yer, kapsama gücü ve sınıfının uygun bulunması ve tutukevi olmaması, f) Mahkûmiyet sürelerine uygun hükümlülerin barındırıldığı bir kurum olması, g) Daha önce disiplin nedeniyle ayrılmak zorunda kaldıkları kurum olmaması, Gerekir. ...
(2) Bu hükümlüler nakledildikleri kurumlarda, eğitim öğretim veya hastalık nedeniyle nakil hariç, bir yıl kalmak zorundadırlar. Çocuklar bakımından bu süre altı ay olarak uygulanır. ”;
Düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ ….’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
7. İlgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde, başvuru konusuna ilişkin “Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Karar Önerisi’ Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden
8. Vezirköprü M Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü bulunan başvuran, kardeşinin bulunduğu Samsun T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’na naklini talep etmiştir.
9. İdare ise, 5275 sayılı Kanun gereği hükümlülerin, kendi istekleri ile nakil gittikleri kurumlarda 1 yıl kalması gerektiğini, pandemi nedeniyle nakillerin kapalı olduğunu belirtmiştir.
10. İnfazın, özellikle hapis cezasının infazının amacı, sadece belli bir yerde çekilmesi gereken cezanın sürekliliği için hükümlünün infaz kurumunda muhafaza edilmesi değildir. Hükümlü, büyük olasılıkla, cezanın infazından sonra yeniden topluma döneceğinden, infaz sırasında hükümlünün yeniden toplumun bir üyesi olmasını sağlamak ve suç işlenmesini önlemek amacıyla iyileştirilmesi gerekliliği ön plana çıkmıştır. Bu nedenle ideal bir infaz sisteminde ceza yaptırımlarının gerek ceza infaz kurumunda gerekse toplum içinde infaz edilmeleri süreci mutlak surette failin topluma yeniden uyum sağlanmasına yönelik rehabilitasyon çalışmaları içermelidir (Hakan A. YAVUZ, Ceza infaz sistemi ve denetimli serbestlik, Seçkin yayınevi, Temmuz 2018 s. 307)
11. Toplumdan soyutlanan mahkumu, sosyal hayatın uyumlu bir parçası haline getirmek için, cezanın eğitici bir içeriğe sahip olması gerekir. İnfaz hukukunun bugün ulaştığı aşamada infazın gevşemesi hedeflenmektedir. Bu, açık infaz kurumları, serbest mektup trafiği, sık ziyaretler ve hükümlü izinleri gibi vasıtalarla teşvik edilmektedir. Bu sayede, infazın daha geniş boyutlarda insanileştirilmesi ve yenilenmesi amaçlanmaktadır (Timur DEMİRBAŞ, Tretman, s. 394).
12. Mahpusların ailelerine yakın ceza infaz kurumlarına nakil talebine ilişkin başvurularda Kurumumuz tarafından birçok kez, “hükümlülerin nakil taleplerine ilişkin değerlendirmelerin, genel olarak ‘cezaevi kapasitesi’ bakımından değerlendirilmesinin, ‘kendi istekleri ile nakil’ düzenlemeleri kapsamında yeterli olmadığı, nakil taleplerinin yalnızca hükümlü açısından değil, hükümlüyü ziyaret etmek isteyen aile açısından da değerlendirilmesi gerektiği, ailelerin yakınını (hükümlüyü) görmek, daha rahat şartlarda ziyaret edebilmek hakkının, hükümlünün bulunduğu kurum ile ailesinin ikamet ettiği yer arasındaki mesafenin, ulaşım olanaklarının, ailenin maddi durumunun, sağlık sorunlarının, ailenin hükümlüyü ziyarete gelme sıklığı bilgilerinin birlikte ele alınıp, nakil taleplerinin daha geniş çaplı ele alınması gerektiği vurgulanmaktadır (Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Kararları için bkz., Başvuru No: 2021/3619; 2020/101301; 2020/1243; 2020/1217; 2019/22252; 2018/15013).
13. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunda, hükümlülerin kendi istekleri ile naklin şartlarına yer verilmiştir. Bahsi geçen Kanunun 54. maddesinin ikinci fıkrasında, “Bu hükümlüler nakledildikleri kurumlarda, eğitim öğretim veya hastalık nedeniyle nakil hariç, bir yıl kalmak zorundadırlar.” düzenlemesine yer verilmiştir.
14. Yapılan incelemede, başvuranın 30.04.2021 tarihinde şu anda kalmakta olduğu ceza infaz kurumuna nakledildiği görülmüştür. Her ne kadar başvuran, kardeşinin başka bir ceza infaz kurumunda bulunduğunu, bu nedenle özel bir durumu olduğunu ifade etmişse de, 5275 sayılı Kanunun açık ve kesin hükmü gereği, başvuranın nakil talebinin şu aşamada reddedilmesinin hukuka ve hakkaniyete uygun olduğu değerlendirilmiştir.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
15. 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6. maddesinde “İyi yönetim ilkelerine” yer verilmiştir. Yapılan değerlendirmede; idarelerin süresinde cevap vererek “makul sürede karar verme” ilkesine uygun davrandıkları görülmüştür.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT
16. 6328 sayılı Kanunun 21. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren ilgili idare işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle, BAŞVURUNUN REDDİNE,
Kararın Başvurana ve Adalet Bakanlığı’na tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy