(2709 S. K. m. 5, 11, 40, 74) (5901 S. K. m. 4, 5, 9, 10, 16) (6328 S. K. m. 21) (Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik m. 3, 14, 25) (Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik m. 1, 5, 6) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)

SAYI: 2019/5664-S.8518

BAŞVURU NO: 2019/1071

KARAR TARİHİ: 16/07/2019

TAVSİYE KARARI

BAŞVURAN:

BAŞVURUYA KONU İDARE: İÇİŞLERİ BAKANLIĞI

BAŞVURUNUN KONUSU: Vatandaşlık başvurusunun durumunun tarafına bildirilmesi ve sürecin hızlandırılarak sonuçlandırılması talebi hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ: 19/01/2019

I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ

(1) Başvurucu tarafından, Cezayir uyruklu eşi …’un (Y.K.N: …) Türk vatandaşlığı kazanmak için Kahramanmaraş Valiliğine 29.05.2017 tarihinde başvuru yaptığı, söz konusu başvurunun yaklaşık bir yıldır karar aşamasında bekletildiği ve hala sonuçlandırılmadığı iddia edilerek söz konusu vatandaşlık başvurusunun durumunun tarafına bildirilmesi ve sürecin hızlandırılarak sonuçlandırılması talep edilmektedir.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

(2) İçişleri Bakanlığından başvuru konusuna ilişkin 30/05/2019 tarih ve 74885 sayılı yazısı ve eklerinde özetle;

(2.1) … Türkiye Cumhuriyeti Kimlik numaralı … ile evlenen Cezayirli uyruklu …'un 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 16 ncı maddesi uyarınca evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak üzere 29.5.2017 tarihinde Kahramanmaraş Valiliğine başvuruda bulunduğu,

(2.2) Adı geçene ait, başvuru makamınca düzenlenen dosyanın 03.10.2017 tarih ve 13368 sayılı yazı ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne intikal ettirildiği ve hakkında yaptırılmakta olan soruşturma işlemlerinin halen devam ettiği,

(2.3) Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak için başvuru makamlarına yapılan müracaat dosyalarının anılan Genel Müdürlüğe intikalinden itibaren 3-3,5 ay içerisinde sonuçlandırıldığı, ancak söz konusu vatandaşlık dosyalarının incelenmesi sırasında eksik bilgi ve belgelerin bulunması veya tahkikat işlemlerinin uzun sürmesi halinde belirtilen bu süre uzadığı,

İfade edilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

(3) 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının;

(3.1) “Devletin temel amaç ve görevleri” başlıklı 5 inci maddesinde, devletin amaç ve görevinin, diğerleri yanı sıra, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan engelleri kaldırmak olduğu hüküm altına alınmıştır.

(3.2) “Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü” başlıklı 11 inci maddesinde, Anayasa hükümlerinin, yasama, yürütme ve yargı organları ile idari makamları ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kuralları olduğu hususu düzenlenmiştir.

(3.3) “Temel hak ve hürriyetlerin korunması” başlıklı 40 ıncı maddesinde, Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkesin, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkına sahip olduğu; devletin işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorunda olduğu hüküm altına alınmıştır.

(3.4) “VII. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesi, Ek fıkra 1’de, herkesin kamu denetçisine başvurma hakkının olduğu, Ek fıkra 2’de ise Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumunun, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceleyeceği hüküm altına alınmıştır.

(4) 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında, Kamu Denetçiliği Kurumunun, şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevli olduğu hüküm altına alınmıştır.

(5) 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun;

(5.1.) “Vatandaşlık hizmetlerinin yürütülmesi” başlıklı 4 üncü maddesi, Türk vatandaşlığının kazanılmasına ve kaybına ilişkin hizmetlerin yurt içinde İçişleri Bakanlığı tarafından yürütüleceğini düzenlemiştir.

(5.2) “Türk vatandaşlığının kazanılması halleri” başlıklı 5 inci maddede, “Türk vatandaşlığı, doğumla veya sonradan kazanılır.” hükmü düzenlenmiştir.

(5.3) “Sonradan kazanılan vatandaşlık” başlıklı 9 uncu maddede, “Sonradan kazanılan Türk vatandaşlığı, yetkili makam kararı veya evlat edinilme ya da seçme hakkının kullanılması ile gerçekleşir.” hükmü düzenlenmiştir.

(5.4) “Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması” başlıklı 10 uncu maddesi birinci fıkrasında, “Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.” hükmüne yer vermiştir.

(5.5) Aynı Kanunun “Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması” başlıklı 16 nci maddesinde, “(1) Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. Başvuru sahiplerinde; a) Aile birliği içinde yaşama,

b) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama,

c) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır.

(2) Başvurudan sonra Türk vatandaşı eşin ölümü nedeniyle evliliğin sona ermesi halinde birinci fıkranın (a) bendindeki şart aranmaz.

(3) Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar evlenmenin butlanına karar verilmesi halinde evlenmede iyiniyetli iseler Türk vatandaşlığını muhafaza ederler” hükmüne yer vermiştir.

(6) 6.4.2010 tarih ve 27544 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin;

(6.1) “Tanımlar” başlıklı 3 üncü maddesi birinci fıkrası (j) bendinde, Komisyon, “Vatandaşlık başvuru inceleme komisyonunu” olarak tanımlanmıştır.

(6.2) Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılması” başlıklı 14 üncü maddesinde, “Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması aşağıdaki yollarla olur: a) Türk vatandaşlığının genel olarak kazanılması.

b) Türk vatandaşlığının istisnai olarak kazanılması.

c) Türk vatandaşlığının yeniden kazanılması.

ç) Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması.” düzenlenmiştir.

(6.3) Yönetmeliğin 25 inci maddesinde, Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılmasında müracaat makamlarınca başvurunun işleme alınması ve uygulanacak esaslar; 28 inci maddesinde il emniyet müdürlüğünce yapılacak soruşturmaya ilişkin usul ve esaslar; 29 uncu maddesinde vatandaşlık başvuru inceleme komisyonu tarafından yapılacak işlemler ve uygulanacak esaslar ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

(7) 31.7.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin;

(7.1) “Amaç” başlıklı 1 inci maddesinde, Yönetmeliğin amacının; etkin, verimli, hesap verebilir, vatandaş beyanına güvenen ve şeffaf bir kamu yönetimi oluşturmak; kamu hizmetlerinin hızlı, kaliteli, basitleştirilmiş ve düşük maliyetli bir şekilde yerine getirilmesini sağlamak üzere, idarelerin uyması gereken usul ve esasları düzenlemek olduğu belirtilmiştir.

(7.2) Aynı Yönetmeliğin “Vatandaşın bilgilendirilmesi” başlıklı 5 inci maddesinde, kanunî sınırlamalar saklı kalmak kaydıyla idarenin, sunduğu hizmetlere ilişkin bilgileri ve mevzuatı, basılı ya da elektronik ortamda duyuracağı,

(7.3) “Hizmet standartları oluşturma” başlıklı 6 ncı maddesinde, idarenin, hizmet standartlarını oluşturacağı, hizmet standartları tablosunda; hizmetin adı, başvuruda istenen belgeler, hizmetin ne kadar sürede tamamlanacağı ve şikâyet mercilerine ilişkin bilgilerin yer alacağı, bu tablonun, hizmeti doğrudan sunan birimlerce vatandaşların kolayca görebileceği panolarda, kurumsal internet sayfalarında ve e-Devlet Kapısında duyuracağı,

(7.4) “Başvurunun kabulü ve sonuçlandırılması” başlıklı 12 nci maddesinde, vatandaşların başvurularının, hizmet standartlarında belirtilen süre içinde sonuçlandırılacağı, hüküm altına alınmıştır.

IV. KAMU DENETÇİSİ YAHYA AKMAN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ

(8) Yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın iddiaları, İdarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan Tavsiye Karar Önerisi Kamu Başdenetçisi'ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Açısından Değerlendirme

(9) Şikâyet başvurusu, (1) numaralı paragrafta yer verildiği üzere, başvuranın eşi …’un (Y.K.N: …) Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı kazanmak için Kahramanmaraş Valiliğine 29.05.2017 tarihinde başvuru yaptığı, söz konusu başvurunun yaklaşık bir yıldır karar aşamasında bekletildiği ve hala sonuçlandırılmadığı iddia edilerek söz konusu vatandaşlık başvurusunun durumunun tarafına bildirilmesi ve sürecin hızlandırılarak sonuçlandırılması talebi ile Kurumumuza iletilmiştir.

(10) Türk vatandaşlığının kazanılması ve kaybına dair iş ve işlemlerin yürütülmesine ilişkin usul ve esasların belirlendiği 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu, “Vatandaşlık hizmetlerinin yürütülmesi” başlıklı 4 üncü maddesinde, Türk vatandaşlığının kazanılmasına ve kaybına ilişkin hizmetlerin yurt içinde İçişleri Bakanlığı tarafından yürütüleceğini düzenlemiş; “Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması” başlıklı 10 uncu maddesi birinci fıkrasında, “Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.” hükmüne yer vermiştir.

(11) Görüleceği üzere, 5901 sayılı Kanunda kayıtlı şartları taşımış olması, Türk vatandaşlığının kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamayacaktır. Diğer bir anlatım ile vatandaşlık devletin hükümranlık haklarından olup; ilgili kamu idarelerinin takdirine göre verilecek bir karardır.

(12) 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun “Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması” başlıklı 16 nci maddesinde; “(1) Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. Başvuru sahiplerinde; a) Aile birliği içinde yaşama, b) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama, c) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır. (2) Başvurudan sonra Türk vatandaşı eşin ölümü nedeniyle evliliğin sona ermesi halinde birinci fıkranın (a) bendindeki şart aranmaz. (3) Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar evlenmenin butlanına karar verilmesi halinde evlenmede iyiniyetli iseler Türk vatandaşlığını muhafaza ederler” hükmüne yer vermiştir. Görüleceği üzere, Türk vatandaşlığına kabul konusunda mer’i mevzuat, Türk vatandaşı ile evlenen yabancılara yukarda belirtilen şartları sağlaması koşuluyla Türk vatandaşı olabilmelerinin önünü açmıştır.

(13) Somut olay açısından meseleye yaklaştığımızda, İçişleri Bakanlığından alınan 30/05/2019 tarih ve 74885 sayılı yazıya istinaden; … Türkiye Cumhuriyeti Kimlik numaralı … ile evlenen Cezayirli uyruklu …'un 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 16 ncı maddesi uyarınca evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak üzere 29.5.2017 tarihinde Kahramanmaraş Valiliğine başvuruda bulunduğu, başvuranın eşine ait, başvuru makamınca düzenlenen dosyanın 03.10.2017 tarih ve 13368 sayılı yazı ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne intikal ettirildiği ve hakkında yaptırılmakta olan soruşturma işlemlerinin halen devam ettiği ve başvuranın eşinin Türk vatandaşlığı kazanmak için yaptığı başvurusunun halen sonuçlandırılmadığı tespit edilmiştir.

(14) Somut olayda başvurucunun eşi hakkında yapılmakta olan soruşturma işleminin devam ettiği, bu nedenle başvurusu hakkında karar verilmediği ve sürecin uzadığı anlaşılmaktadır. Başvuranın eşinin 5901 sayılı Kanunda kayıtlı şartları taşımış olması, Türk vatandaşlığının kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamayacağı açık olmakla birlikte Türk vatandaşlığı kazanmak için yaptığı başvurusunu üzerinden iki yılı aşkın sürenin geçmiş olmasına rağmen halen soruşturmanın devam etmesi ve dosya hakkında olumlu veya olumsuz bir karar verilmemesinin kamu hizmetinin sunumunda birtakım aksaklıkların olduğunu göstermektedir.

(15) Meseleye 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununu haricince, kamu idarelerinin doğrudan vatandaşlara, özel sektöre ve diğer kamu kurumlarına sundukları hizmetin, vatandaş beyanına güvenen ve şeffaf bir kamu yönetim anlayışı çerçevesinde, hizmet alanlara en yakın birimlerce, etkin, verimli, hesap verebilir, hızlı, kaliteli, basitleştirilmiş ve düşük maliyetli bir şekilde yerine getirilmesi, usullerin sadeleştirilmesi ve bürokratik kademelerin azaltılmasını temin etmek üzere hazırlanan ve 31.7.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik hükümleri açısından bakıldığında ise;

(16) Somut olayda İçişleri Bakanlığının usul işlemleri açısından izlediği yol, bahse konu Yönetmeliğin “Vatandaşın bilgilendirilmesi” başlıklı 5 inci maddesinde, kanunî sınırlamalar saklı kalmak kaydıyla idarenin, sunduğu hizmetlere ilişkin bilgileri ve mevzuatı, basılı ya da elektronik ortamda duyuracağı; “Hizmet standartları oluşturma” başlıklı 6 ncı maddesinde, idarenin, hizmet standartlarını oluşturacağı, hizmet standartları tablosunda; hizmetin adı, başvuruda istenen belgeler, hizmetin ne kadar sürede tamamlanacağı ve şikâyet mercilerine ilişkin bilgiler yer alacağı, bu tabloyu hizmeti doğrudan sunan birimlerce vatandaşların kolayca görebileceği panolarda, kurumsal internet sayfalarında ve e-Devlet Kapısında duyuracağı ve “Başvurunun kabulü ve sonuçlandırılması” başlıklı 12 nci maddesinde, vatandaşların başvurularının, hizmet standartlarında belirtilen süre içinde sonuçlandırılacağı, hükümlerine aykırılık teşkil ettiği tespit edilmiştir.

(17) Çünkü üç yıldan fazla süredir Türk vatandaşı ile evli olarak ülkemizde yaşayan bir yabancı adına 29.05.2017 tarihinde iletilen bir talep hakkında, bu güne kadar, takriben iki yıl geçmiş olmasına rağmen başvuru yapan kişi hakkında yürütülen soruşturma işleminin nihayete erdirilerek herhangi bir karar verilmediği gibi başvurusu hakkında ilgilinin sağlıklı bir şekilde bilgilendirilmemesi şeklinde gelişen bu idari sürecin normal kuralına göre işlediğine dair hiçbir mantıklı ve hakkaniyetli bir açıklaması bulunmamaktadır.

(18) Tekraren, şikâyet başvurusunun esastan yürütülen inceleme ve araştırılması neticesinde ve yukarıda yer verilen mevzuat ile değerlendirme ışığında, Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması başvurusu hakkında takriben iki yılı bulan sürede olumlu veya olumsuz herhangi bir karar verilmeyişi ve başvurucunun sağlıklı bir şekilde bilgilendirilmemesi, mezkûr Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik hükümleri ve hukukun genel ilkeleri ile uyumu mümkün olmayan bir yönetim anlayışını temsil etmektedir.

B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme

(19) İyi yönetim ilkelerine 28.3.2013 tarih ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İçişleri Bakanlığı tarafından, başvuruya konu olay hakkında bunca zaman geçmiş olmasına rağmen herhangi bir işlem yapılamadığı gibi, Kurumumuzca 19.02.2019 tarihinde talep edilen, 10.04.2019 ve 23.05.2019 tarihlerinde de çabuklaştırılması talep edilen bilgi ve belge isteme yazımıza dahi ancak 30.05.2019 tarihinde cevap verilmiştir. Bu aksaklığın sebebi bilinmemektedir.

(20) Bu yönü itibariyle Bakanlığın tavrı, “makul sürede karar verme”, “şeffaflık”, “kararların geciktirilmeksizin bildirilmesi” ve “bilgi edinme hakkı”, dolayısıyla “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkelerine aykırılık teşkil etmekte olup; Bakanlıktan bundan böyle bu ilkelere uyması beklenmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

(21) 6328 sayılı Kanunun 21’inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse dava açma süresinden (varsa) arta kalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE;

Başvuranın eşinin 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununu hükümleri uyarınca evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması talebini içeren 29.05.2017 tarihli başvurusunun İçişleri Bakanlığınca en kısa sürede sonuçlandırılarak ilgilinin mağduriyetinin giderilmesi hususunda, İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,

Kararın BAŞVURANA ve İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA tebliğine,

6328 sayılı Kanun'un 20’inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, İçişleri Bakanlığı’nca bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,

Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)


Full & Egal Universal Law Academy