(2709 S. K. m. 10, 42) (6328 S. K. m. 20, 21)

SAYI: 36311982-101.07.04-E.3115

BAŞVURU NO: 2018/10244

KARAR TARİHİ: 08/02/2019

TAVSİYE KARARI

BAŞVURAN:

BAŞVURAN VEKİLİ / TEMSİLCİSİ:

BAŞVURUYA KONU İDARE: Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü

BAŞVURUNUN KONUSU: Ödemiş olduğu katkı payı ücretlerinin iadesi talebi hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ: 10.8.2018

I. BAŞVURANLARIN İDDİA VE TALEPLERİ

1. Başvuran, Açıköğretim Fakültesi Adalet Bölümü öğrencisi olduğunu, engelli haklarından yararlanmak ve katkı payı muafiyeti için 1 defa adi posta ile “aslı gibidir” ibareli kurul raporunu hem Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne hem de Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü’ne gönderdiğini, Rektörlük tarafından 20/07/2018 tarih ve 1800218159 sayılı cevabi yazıda; sağlık kurulu raporunun mührünün okunmadığı, “en az %40 engel durumu olduğunu belgeleyen sağlık kurulu raporunun aslı ya da noter onaylı örneğini, IBAN numarasının bulunduğu ve talebinin belirtildiği ıslak imzalı dilekçesi ile nüfus cüzdan fotokopisini” göndermesi gerektiği ifade edilerek talebinin reddedildiğini, fakat raporda mührün mevcut olduğunu, aynı zamanda “aslı gibidir” ibaresi, doktorun kaşesi ve ıslak imzasının mevcut olduğunu, raporunun teyit için elektronik ortamda doğrulama yapılabileceğini belirterek, sağlık kurulu raporunun kabul edilmesi suretiyle 2017-2018 Eğitim Öğretim yılı için ödemiş olduğu katkı payı ücretlerinin tarafına iade edilmesini talep etmektedir.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

2. Başvuru konusunun çözümüne dayanak teşkil etmek üzere Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü’nden bilgi belge talebinde bulunulmuştur.

3. Başvuruya konu iddialar hakkında bilgi-belge talebimize istinaden, Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü Açıköğretim Fakültesi Dekanlığı’ndan gelen 29/11/2018 tarihli ve E.1800341851 sayılı cevabi yazıda özetle;

3.1. Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında (engelli, şehit yakını, gazi veya gazi yakını) olanların, kayıt esnasında ilgili kurum veya kuruluşlardan (engelli sağlık kurulu raporu, şehit veya gazinin mensubu olduğu Kuvvet Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Kurumu) alacakları "Durum Belgesini" ibraz etmeleri gerektiği, aksi takdirde, belgelerini ibraz etmeyen öğrencilerden katkı payı ve öğrenim ücretinin alındığı,

3.2. Bakanlar Kurulunun ilgili maddesi gereğince, Fakülte programlarında kayıtlı olan ve durumlarını belgeleyen öğrencilerin ödemiş oldukları materyal ücreti iade ve muafiyet taleplerine öğrencilerin belgelerini ibraz ettikleri tarihten itibaren işlem yapıldığı,

3.3. Başvuranın Açıköğretim Fakültesi’ne 30/05/2018 tarihinde ibraz ettiği sağlık kurulu raporunda bulunan mührün silinmiş olması nedeniyle herhangi bir işlem yapılamadığı,

3.4. Fakülteye ulaşan 05/10/2018 tarihli dilekçesine ise belgeyi ibraz ettiği tarihte kayıtlı olduğu yarıyılın akademik faaliyetleri sona ermiş olduğundan herhangi bir işlem yapılamadığı,

3.5. Başvuranın 2018-2019 Eğitim Öğretim yılı güz yarıyılından itibaren materyal ücretinden muaf olma talebi işleme alındığı ve yapılan incelemede kendisine 2018-2019 Eğitim Öğretim yılı güz yarıyılı için materyal ücreti borçlandırması yapılmadığı, açıklamalarına yer verilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

4. 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı T.C. Anayasasının

4.1. “Kanun önünde eşitlik” başlıklı 10’uncu maddesinin birinci fıkrasında; “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.

… Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.”

4.2. “Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi” başlıklı 42 nci maddesinde; “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.”

4.3. “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74’üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında; “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceler.”

5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine (AİHS) Ek 1 No'lu Protokolün 2 nci maddesinde; “Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz.”

6. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun “Cari hizmet maliyetinin hesaplanması, öğrenci katkı payları ve öğrenim ücretleri” başlıklı (Değişik: 13/2/2011-6111/172 md.) 46 ncı maddesinin (a) fıkrasında; “Yükseköğretim kurumlarında, öğrenci başına düşen cari hizmet maliyetleri, yükseköğretim programlarının özellikleri göz önüne alınarak Yükseköğretim Kurulunca hesaplanır.

Öğrencilerden her bir dönem için birinci öğretimde öğrenci katkı payı, ikinci öğretim ve uzaktan öğretimde ise öğrenim ücreti alınır, … Devlet tarafından karşılanacak kısım ile birinci öğretim, ikinci öğretim, açık ve uzaktan öğretim öğrencileri tarafından karşılanacak öğrenci katkı payı veya öğrenim ücretleri, öğrenci başına düşen cari hizmet maliyetleri göz önünde bulundurularak belirlenir”.

7. 2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair Bakanlar Kurulu Kararı’nın,

7.1. “Merkezi yerleştirme esaslarına göre yükseköğretim kurumlarına yerleştirilen öğrencilerin öğrenci katkı payı ve öğrenim ücretleri” başlıklı 1 inci maddesinin birinci fıkrasında; “2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılında yükseköğretim kurumlarının cari hizmet maliyetlerine birinci öğretim ve açık öğretimde Devlet ve öğrenci tarafından yapılacak katkı payı tutarları …”

7.2. Beşinci fıkrasında ise ; “Yükseköğretim programlarına kayıt yaptırma veya kayıt yenileme sırasında 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ve 30/3/2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik uyarınca engelli olduğuna dair raporu ilgili yükseköğretim kurumuna sunan öğrencilerin ödemesi gereken öğrenim ücreti tutarlarından, program süresi ve kayıtlı olunan program sayısı sınırlaması olmaksızın engellilik oranı kadar indirim yapılır. Bu fıkra kapsamında olup birinci öğretim ve açık öğretim programlarına devam eden veya yeni kayıt yaptıran öğrencilerden program süresi ve kayıtlı olunan program sayısı sınırlaması olmaksızın öğrenci katkı payı alınmaz. Engelli olduğu halde, 2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılına ilişkin kayıt yaptırma veya kayıt yenileme sırasında engelli olduğuna dair raporu ibraz edemeyen öğrencilere, ilgili belgeyi ibraz ettiği tarihte, bu Eğitim-Öğretim Yılına ait ödemiş oldukları öğrenim ücretlerinden engellilik oranı kadar yapılacak indirim tutarı veya öğrenci katkı payı tutarı ret ve iadeler kaleminden iade edilir.”

8. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun "Kurumun Görevi" başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”

9. 03/11/2011 tarih ve 28104 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin,

9.1. “Amaç” başlıklı 1 inci maddesinde;

“Bu Yönetmeliğin amacı; Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi bünyesinde açıköğretim ve uzaktan eğitim sistemine göre yürütülen programlarda uygulanan eğitim-öğretim ve sınavlara ilişkin esasları düzenlemektir.”

9.2. “Kapsam” başlıklı 2 nci maddesinde;

“Bu Yönetmelik; Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi bünyesinde açıköğretim ve uzaktan eğitim sistemine göre yürütülen programlarda uygulanan eğitim-öğretim ve sınavlara ilişkin usul ve esasları kapsar.”

9.3. “Katkı payı ve öğretim giderleri” başlıklı (Değişik:RG-17/1/2013-28531) 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında; “Öğrenciler kayıt yaptırabilmeleri veya kayıt yenileyebilmeleri için; cari hizmet maliyetine öğrenci katkısını ve açıköğretim/uzaktan öğretim materyal ücretini ödemiş olmaları gerekir.”

9.3.1. İkinci fıkrasında ise; “Cari hizmet maliyetine öğrenci katkı payı hakkında ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.”

düzenlemeleri yer almaktadır.

IV. KAMU DENETÇİSİ ARİFDÜLGER’İN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ

10. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; başvuru konusuna ilişkin “Tavsiye Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme

11. Başvuran, 1 numaralı paragrafta açıklandığı üzere; Açıköğretim Fakültesi Adalet Bölümü öğrencisi olduğunu, engelli haklarından yararlanmak ve katkı payı muafiyeti için “aslı gibidir” ibareli kurul raporunu hem Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne hem de Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü’ne gönderdiğini, göndermiş olduğu sağlık kurulu raporunun mührünün okunmadığı gerekçesiyle talebinin reddedildiğini, fakat raporda mührün mevcut olduğunu, aynı zamanda “aslı gibidir” ibaresi, doktorun kaşesi ve ıslak imzasının mevcut olduğunu, raporunun teyit için elektronik ortamda doğrulama yapılabileceğini belirterek, sağlık kurulu raporunun kabul edilmesi suretiyle ödemiş olduğu katkı payı ücretlerinin tarafına iade edilmesini talep etmiştir.

12. Konuyla ilgili olarak İdare tarafından, Bakanlar Kurulu Kararının ilgili maddesi gereğince, belgelerini ibraz etmeyen öğrencilerden katkı payı ve öğrenim ücreti alındığı, Fakülte programlarında kayıtlı olan ve durumlarını belgeleyen öğrencilerin ödemiş oldukları materyal ücreti iade ve muafiyet taleplerine ilişkin öğrencilerin belgelerini ibraz ettikleri tarihten itibaren işlem yapıldığı, başvuranın Fakülteye 30.05.2018 tarihinde ibraz ettiği sağlık kurulu raporunda bulunan mührün silinmiş olması nedeniyle herhangi bir işlem yapılamadığı, ayrıca 05.10.2018 tarihli dilekçeye istinaden belgeyi ibraz ettiği tarihte kayıtlı olduğu yarıyılın akademik faaliyetleri sona ermiş olması nedeniyle herhangi bir işlem yapılamadığı, başvuranın 2018-2019 Eğitim Öğretim yılı güz yarıyılından itibaren materyal ücretinden muaf olma talebinin işleme alındığı ve kendisine 2018-2019 Eğitim Öğretim yılı güz yarıyılı için katkı payı (materyal ücreti) borçlandırması yapılmadığı ifade edilmiştir.

13. 2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair Bakanlar Kurulu Kararının birinci maddesinin beşinci fıkrasında; birinci öğretim ve açık öğretim programlarına devam eden veya yeni kayıt yaptıran öğrencilerden program süresi ve kayıtlı olunan program sayısı sınırlaması olmaksızın öğrenci katkı payı alınmayacağı, engelli olduğu halde, 2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılına ilişkin kayıt yaptırma veya kayıt yenileme sırasında engelli olduğuna dair raporu ibraz edemeyen öğrencilere, ilgili belgeyi ibraz ettiği tarihte, bu Eğitim-Öğretim Yılına ait ödemiş oldukları öğrenim ücretlerinden engellilik oranı kadar yapılacak indirim tutarı veya öğrenci katkı payı tutarının ret ve iadeler kaleminden iade edileceği düzenlenmiştir. Söz konusu kararda, katkı payının birinci öğretim ve açık öğretim programlarına devam eden veya yeni kayıt yaptıran engelli öğrencilerden alınmayacağı, 2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılına ilişkin kayıt yaptırma veya kayıt yenileme sırasında engelli olduğuna dair raporu ibraz edemeyen öğrencilerden ise bu belgeyi ibraz ettiği tarihte 2017-2018 Eğitim-Öğretim Yılına ait ödemiş oldukları öğrenci katkı payı tutarının ret ve iadeler kaleminden iade edileceği, başvuranın engelli olduğuna dair raporu ilgili eğitim-öğretim yılı içinde ibraz edebileceği ve ilgili dönemlere ait katkı paylarının başvurana iade edilmesi gerektiğinin açık bir şekilde düzenlendiği anlaşılmaktadır.

14. Bununla birlikte, ilgili idare tarafından belgelerini ibraz etmeyen öğrencilerden katkı payı ve öğrenim ücreti alındığı, Fakülte programlarında kayıtlı olan ve durumlarını belgeleyen öğrencilerin ödemiş oldukları katkı payı (materyal ücreti) iade ve muafiyet taleplerine ilişkin öğrencilerin belgelerini ibraz ettikleri tarihten itibaren işlem yapıldığı ifade edilmiştir. Fakat, Bakanlar Kurulu Kararı’ndaki düzenlemede, engelli olduğuna dair raporu ibraz eden öğrencilerden katkı payı (materyal ücreti) alınmayacağı, alınan katkı paylarının ise öğrencilerin raporu ibraz ettiği tarihten itibaren iade edileceği belirtilmektedir. “Hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan ve kamu yararını gözeten, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, hukuki güvenliği sağlayan, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve kanunlarla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık olan devlettir.” (Anayasa Mahkemesi E.2016/20 ve K.2017/145 sayılı 4 Ocak 2018 tarihli Karar).

15. Her ne kadar başvuruya konu idare tarafından, başvuranın 30/05/2018 tarihli dilekçesinde sağlık kurulu raporunun mührünün okunamadığı, bu nedenle herhangi bir işlem yapılamadığı ifade edilmiş ise de, idarece başvuran tarafından ibraz edilen raporun, raporu veren Kurumdan geçerli olup olmadığının teyidi yapılabilecekken mührün silinmiş olduğu gerekçesiyle katkı payı ücretinin tahsili yoluna gidilmesinin insan odaklı yönetim anlayışı ile bağdaşmadığı değerlendirilmektedir.

16. Ayrıca, Anayasanın eşitlik ilkesi başlıklı 10 uncu maddesinde; “çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.” denilmek suretiyle bazı gruplar için pozitif ayırımcılık öngörülmüş olup, bu kapsamda yapılacak olan düzenlemelerin eşitlik ilkesine aykırılık teşkil etmeyeceği belirtilmiştir. İlgili maddede sayılan gruplardan biri de engelli kişilerdir. Dolayısıyla, Bakanlar Kurulu tarafından yapılan bu düzenlemenin engelli kişilere yönelik pozitif tedbirler kapsamında olduğu anlaşılmaktadır. Somut olayda, başvuranın ilk olarak 30/05/2018 tarihinde idare nezdinde ibraz ettiği sağlık kurulu raporunda bulunan mührün silinmiş olduğu gerekçesiyle işleme konulmaması ve raporu veren ilgili idareden raporun geçerliliğinin teyit edilmemesinin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

17. Dosyanın inceleme ve araştırma aşamasında; başvuran ve ilgili idare ile Dostane Çözüm amacıyla yapılan görüşmeler neticesinde, başvuranın 2018-2019 Eğitim Öğretim yılı güz yarıyılından itibaren katkı payından (materyal ücreti) muaf olma talebi ilgili idare tarafından yerine getirilmiştir.

18. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuranın 2017-2018 Eğitim Öğretim yılı için ödemiş olduğu katkı payı ücretlerinin tarafına iade edilmesi talebinin ilgili idare tarafından reddedilmesinin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.

B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme

19. İyi yönetim ilkelerine, 28.03.2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in “İyi Yönetim İlkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup; söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirmeler neticesinde; başvuruya ilişkin İdareden istenilen bilgi ve belgelerin gerekçeli bir şekilde Kurumumuza gönderildiği; İdarenin “kararların gerekçeli olması” ve “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun davrandığı, ancak söz konusu karara karşı hangi mercilere ve hangi süre içinde başvurabileceği hususuna değinilmediği, dolayısıyla “karara karşı başvuru yolları ve sürelerinin gösterilmesi” ilkesine uyulmadığı anlaşılmış olup, idareden bundan böyle bu ilkeye de uygun hareket etmesi önerilmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

20. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse dava açma süresinden (varsa) arta kalan süre işlemeye devam edecek olup, Erzurum İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE;

Başvuranın 2017-2018 Eğitim Öğretim yılı için ödemiş olduğu katkı payı ücretlerinin iade edilmesi için işlem tesis edilmesi hususunda ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ’NE TAVSİYEDE BULUNULMASINA,

6328 sayılı Kanunun 20 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Atatürk Üniversitesi Rektörlüğünce bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,

Kararın BAŞVURANA ve ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ’NE tebliğine, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi’nce karar verildi. (¤¤)


Full & Egal Universal Law Academy