(6328 S. K. m. 21)
SAYI: 2020/87741-S.20.95583
BAŞVURU NO: 2020/69600
KARAR TARİHİ: 16/11/2020
RET KARARI
BAŞVURAN:
BAŞVURUYA KONU İDARE: Adalet Bakanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuranın parası alınmasına rağmen talep ettiği gazetelerin ve parasının teslim edilmediğini ve gazetelerin 1 gün gecikmeli olarak teslim edildiğini iddia ederek sorunun çözümünü talep etmektedir.
BAŞVURU TARİHİ: 12/06/2020
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Başvurucu tarafından özetle, başvurusunda özetle; hükümlü bulunduğu ceza infaz Kurumu idaresince, aylardır talep ettiği gazetelerin bazılarının hafta sonları getirilmediğini, parasının hesabından kesilmesine rağmen gazetelerin getirilmediğini, bu konu hakkındaki dilekçelerine cevap verilmediğini, en son dilekçesinin ise 07/06/2020 günü elden iade edildiğini, mahkumun parasının iç edildiğini ve gazetelerin 1 gün gecikmeli olarak teslim edildiğini belirterek sorunun çözümü talep edilmektedir.
II. İDARENİN ŞİKÂYETE İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Şikâyet başvurusunun çözüme kavuşturulması amacıyla Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğünden 17/06/2020 tarihli ve S.20.55190 sayılı yazımız ile bilgi ve belge talep edilmiş olup, yazımıza cevaben anılan İdarenin 27/10/2020 tarihli ve … sayılı yazısında özetle;
2.1. Başvuranın gazetelere erişimini kısıtlayacak nitelikte bir yargı kararı (Cumhuriyet savcısı, hâkim ya da mahkeme kararı) bulunmadığı, ayrıca taleplerini kısıtlayacak nitelikte disiplin cezası almadığı,
2.2. Başvurucunun gazete taleplerinin reddedilmesi gibi bir durumun söz konusu olmadığı, adı geçenin 28.04.2020 tarihli ihtiyaç istem fişi ile … ve … Gazetelerine abonelik talebinde bulunduğu, talebine istinaden 30.04.2020 tarihinde gazete bayii aracılığı ile mayıs ayı için aboneliğinin yapıldığı, ancak Covid-19 pandemi süreci nedeni ile hükümlü/tutukluların talep ettiği gazetelerin dağıtımında gazete bayii kaynaklı aksaklıklar yaşandığı, aksaklık nedeniyle gelmeyen gazetelerin adetlerinin tespit edilerek 10.06.2020 tarihinde gelmeyen gazetelere ait tutarların ilgili hükümlü/tutuklulara iadesinin sağlandığı,
2.3. Hükümlü ve tutukluların mahkemelerce yasaklanmamış olması koşuluyla süreli ve süresiz yayınlardan bedelini ödeyerek yararlanma hakkına sahip olduğu, ancak 5275 sayılı Kanun'un 62 nci maddesinin üçüncü fıkrası, Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik'in 8 inci maddesinin üçüncü fıkrası ile Ceza İnfaz Kurumları Kütüphane ve Kitaplık Yönergesinin 11 inci maddesinin (b) fıkrasında belirtilen; "Mahkemece yasaklanmamış olsa bile, kurum güvenliğini tehlikeye düşürdüğü veya müstehcen haber, yazı, fotoğraf ve yorumları kapsadığı Eğitim Kurulu kararı ile tespit edilen hiçbir yayın kuruma kabul edilmez" hükmü gereğince işlem yapıldığı,
2.4. Bunun yanı sıra; İlk olarak Çin'in Vuhan kentinde 2019 yılının Aralık ayında ortaya çıkan ve Dünya'da hızla yayılarak birçok ülkede ölümlere neden olan Koronavirüs'ün ülkemizde de görülmesi ve vaka sayısının artmasına bağlı olarak, ceza infaz kurumlarının toplu olarak yaşanan yerler olması ve bulaşıcı hastalıklar açısından risk oluşturması nedeniyle, Bakanlığımızca derhal ceza infaz kurumlarında bulaştırıcılığın önlenmesi açısından tedbirlerin alınması yönünde tüm Cumhuriyet başsavcılıklarına talimatların verildiği ve talimatların ceza infaz kurumları tarafından vakit kaybedilmeksizin uygulanmaya başlandığı, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulunun kararları da göz önünde bulundurularak ceza infaz kurumlarında; dışarıdan posta ve kargo ile gelen evrak vb. eşyaların 24 saat bekletildikten sonra ilgilisine teslim edildiği, bu kapsamda; hükümlü/tutukluların talep ettiği gazetelerin de kuruma ulaşması ile birlikte 24 saat bekletildikten sonra ilgililerine teslim edildiği,
2.5. başvurucunun son 6 ay içerisinde tüm gazete taleplerinin karşılandığı, gazete bayii kaynaklı gelmeyen gazetelerin ücretlerinin ise adı geçene iade edildiği, Bunun yanı sıra adı geçenin kurum idaresine hitaben yazdığı 22.09.2020 tarihli dilekçesi ile gazete aboneliklerinin düzenli olarak yapıldığını, gazetelerinin kendisine teslim edildiğini, kendisine teslim edilmeyen gazetelerin ise ücretlerinin kendisine iade edildiğini, bu yönde herhangi bir şikâyetinin bulunmadığını ancak gazetelerinin 24 saat bekletilmeden kendisine teslim edilmesini talep ettiğini bildirdiği,
2.6. Adı geçenin bahse konu şikâyeti ile ilgili olarak yargı organlarınca verilen herhangi bir kararın bulunmadığı,
İfade edilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 1982 Anayasasının;
3.1. “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74’üncü maddesi: “...Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”,
3.2. “Özel hayatın gizliliği” başlıklı 20. maddesinin 1. fıkrasında; “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.”,
3.3 “Haberleşme Hürriyeti” başlıklı 22. maddesinde; “Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, karar kendiliğinden kalkar. İstisnaların uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları kanunda belirtilir.”,
4. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun görevi” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrası: “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin “Özel ve aile hayatına saygı hakkı” başlıklı 8. maddesinde; “Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının müdahalesi, ancak müdahalenin yasayla öngörülmüş ve demokratik bir toplumda ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli bir tedbir olması durumunda söz konusu olabilir.” kuralına yer verilmiştir.
6. Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 9 Aralık 1988 tarihli ve 43/173 sayılı kararıyla kabul edilen, “Herhangi Bir Şekilde Tutulan veya Hapsedilen Kişilerin Korunmasına İlişkin Prensipler Bütünü” nün “Aile mensupları ve dış dünya ile iletişim kurma hakkı” başlıklı 19. maddesinde ‘‘Tutulan veya hapsedilen bir kimseye kanunda veya kanuna dayanan bir düzenlemede belirtilen makul şartlara ve sınırlamalara tabi olarak, özellikle aile üyeleri tarafından ziyaret edilebilme ve onlarla haberleşme gibi, dış dünya ile iletişim kurabilmesi için kendisine yeterli imkan verilir.”
7. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un, “İnfazda Temel Amaç” başlıklı 3. maddesinde; “Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır...”
7.1 “Hapis cezalarının infazında gözetilecek ilkeler” başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasının ilgili bentlerinde; “Hapis cezalarının infaz rejimi, aşağıda gösterilen temel ilkelere dayalı olarak düzenlenir:
c) Cezanın infazında hükümlünün iyileştirilmesi hususunda mümkün olan araç ve olanaklar kullanılır. Hükümlünün kanun, tüzük ve yönetmeliklerle tanınmış haklarının dokunulmazlığını sağlamak üzere cezanın infazında ve iyileştirme çabalarında kanunilik ve hukuka uygunluk ilkeleri esas alınır.
d) İyileştirmeye gereksinimleri olmadığı saptanan hükümlülere ilişkin infaz rejiminde, bu hükümlülerin kişilikleriyle orantılı bireyselleştirilmiş programlara yer verilmesine özen gösterilir ve bu hususlar yönetmeliklerde düzenlenir.
e) Cezanın infazında adalet esaslarına uygun hareket edilir. Bu maksatla ceza infaz kurumları kanun, tüzük ve yönetmeliklerin verdiği yetkilere dayanarak nitelikli elemanlarca denetlenir.
f) Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin yaşam hakları ile beden ve ruh bütünlüklerini korumak üzere her türlü koruyucu tedbirin alınması zorunludur.”,
7.2 Süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı başlıklı 62’nci maddesinde,
“Hükümlü, mahkemelerce yasaklanmamış olması koşuluyla süreli ve süresiz yayınlardan bedelini ödeyerek yararlanma hakkına sahiptir.”,
8. Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya Ve Maddeler Hakkında Yönetmeliğin;
8.1 “Süreli veya süresiz yayınlar ile kitaplar” başlıklı 8. maddesinde; “Hükümlü, mahkemelerce yasaklanmamış olması koşuluyla süreli ve süresiz yayınlardan bedelini ödeyerek yararlanma hakkına sahiptir.
Resmî kurumlar, üniversiteler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile mahkemelerce yasaklanmamış olması koşuluyla Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve kamu yararına çalışan dernekler tarafından çıkartılan gazete, kitap ve basılı yayınlar, hükümlülere ücretsiz olarak ve serbestçe verilir. Eğitim ve öğretimine devam eden hükümlülerin ders kitapları denetime tâbi tutulamaz.
Kurum güvenliğini tehlikeye düşüren veya müstehcen haber, yazı, fotoğraf ve yorumları kapsayan hiçbir yayın hükümlüye verilmez.”,
Hükümleri yer almaktadır.
IV. KAMU DENETÇİSİ YAHYA AKMAN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
9. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; tesis edilen işlemde hukuka ve hakkaniyete aykırılık tespit edilemediğinden, başvurunun reddi yönünde hazırlanan “Ret Kararı Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
10. Bir numaralı paragrafta yer verildiği üzere başvuran; hükümlü bulunduğu ceza infaz Kurumu idaresince, aylardır talep ettiği gazetelerin bazılarının hafta sonları getirilmediğini, parasının hesabından kesilmesine rağmen gazetelerin getirilmediğini, bu konu hakkındaki dilekçelerine cevap verilmediğini, en son dilekçesinin ise 07/06/2020 günü elden iade edildiğini, mahkumun parasının iç edildiğini belirterek sorunun çözümü talep etmektedir.
11. Bilindiği üzere, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 62’nci maddesinde “Süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı” tanınmıştır.
12. 5275 sayılı sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanuna dayanılarak çıkarılan Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya Ve Maddeler Hakkında Yönetmeliğin “Süreli veya süresiz yayınlar ile kitaplar” başlıklı 8. Maddesinde ise ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin “Süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı” hakkından yararlanmasına ilişkin ayrıntılar tespit edilmiş ve “Kurum güvenliğini tehlikeye düşüren veya müstehcen haber, yazı, fotoğraf ve yorumları kapsayan hiçbir yayın hükümlüye verilmez.” Şeklinde kısıtlayıcı düzenlemeye yer verilmiştir.
13. Başvuranın 28.04.2020 tarihli ihtiyaç istem fişi ile … ve … Gazetelerine abonelik talebinde bulunduğu, talebine istinaden 30.04.2020 tarihinde gazete bayii aracılığı ile mayıs ayı için aboneliğinin yapıldığı, ancak Covid-19 pandemi süreci nedeni ile hükümlü/tutukluların talep ettiği gazetelerin dağıtımında gazete bayii kaynaklı aksaklıklar yaşandığı, aksaklık nedeniyle gelmeyen gazetelerin adetlerinin tespit edilerek 10.06.2020 tarihinde gelmeyen gazetelere ait tutarların ilgili hükümlü/tutuklulara iadesinin sağlandığı, buna ilişkin dekont ve işlem fişi ile başvuranın dilekçesinin İdarenin cevabi yazısı ekinde gönderildiği görülmüştür.
14. İlgili İdarenin cevabi yazısında “İlk olarak Çin'in Vuhan kentinde 2019 yılının Aralık ayında ortaya çıkan ve Dünya'da hızla yayılarak birçok ülkede ölümlere neden olan Koronavirüs'ün ülkemizde de görülmesi ve vaka sayısının artmasına bağlı olarak, ceza infaz kurumlarının toplu olarak yaşanan yerler olması ve bulaşıcı hastalıklar açısından risk oluşturması nedeniyle, Bakanlığımızca derhal ceza infaz kurumlarında bulaştırıcılığın önlenmesi açısından tedbirlerin alınması yönünde tüm Cumhuriyet başsavcılıklarına talimatların verildiği ve talimatların ceza infaz kurumları tarafından vakit kaybedilmeksizin uygulanmaya başlandığı, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulunun kararları da göz önünde bulundurularak ceza infaz kurumlarında; dışarıdan posta ve kargo ile gelen evrak vb. eşyaların 24 saat bekletildikten sonra ilgilisine teslim edildiği, bu kapsamda; hükümlü/tutukluların talep ettiği gazetelerin de kuruma ulaşması ile birlikte 24 saat bekletildikten sonra ilgililerine teslim edildiği,” bildirilmiş olup idare tarafından gazetelerin hükümlülere 24 saat geç teslim edilmesi şeklinde alınan tedbirin genel sağlığın korunması ve salgın hastalığın yayılımın engellenmesi için gerekli ve zorunlu olduğu, bu şekilde alınan tedbirde bir keyfilik ya da kusurun bulunmadığı görülmüştür.
15. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; Başvuran başvuru dilekçesinde parası kendisinden kesilmesine rağmen gazetelerin teslim edilmediği ve parasının da kendisine iade edilmediğini iddia etmiş ise de gelen belgelerden başvuranın hesabından 30/04/2020 tarihinde 93 TL’nin gazete ödemesi olarak alındığı, gazetelerin bir kısmının başvurana teslim edilememesi üzerine teslim edilemeyen kısma karşılık 10/06/2020 tarihinde başvuranın hesabına 17.50 TL paranın iade edildiği, başvuranın idareye yazdığı 22/09/2020 tarihli dilekçe ile de gazetelerin kendisine teslim edildiği ve teslim edilmeyen gazetelerin parasının iade edildiğini bildirdiği, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğünün 20/03/2020 tarih ve 53572 sayılı yazısında “Kargo ve posta yoluyla gelen yayınların 24 saat bekletilerek ve dezenfekte edildikten sonra gerekli güvenlik incelemesi sonucunda ilgilisine verilmesi” talimatının tüm Başsavcılıklara gönderildiği, başvuranın idareye hitaben yazdığı 22/09/2020 tarihli dilekçesinde ise gazetelerin 24 saat sonra verilmesinden şikayetçi olduğunu bildirdiği görülmüştür. Bu durumda başvuranın gazetelerin kendisine teslim edilmediği ve parasının iade edilmediği iddialarının doğru olmadığı, başvuranın talep ettiği gazetelerle ilgili az sayıda teslimatta bayiiler kaynaklı aksaklığın olduğu, teslim edilmeyen gazetelerin ücretlerinin başvurana ve diğer hükümlülere iade edildiği, koranavirüs salgını nedeniyle idare tarafından posta ve kargo yoluyla gelen yayınların 24 saat bekletilerek dezenfekte edilmesi ve güvenlik incelemesi yapıldıktan sonra ilgililere verilmesi şeklindeki tasarrufunun ise covid-19 virüs salgını nedeniyle alınan bir tedbir olması nedeniyle makul ve hakkaniyete uygun olduğu, yapılan tasarrufta keyfilik bulunmadığı, alınan bu tedbirin ve uygulamasının başvuran da dahil tüm hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu çalışanlarının sağlığının korunması için gerekli ve zorunlu olduğu anlaşılmıştır. Bu durumda idarenin başvuranın şikayetine konu işlem ve eylemlerinde hukuka aykırılık bulunmadığı kanaat ve sonucuna varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
16. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; başvuru kapsamında ilgili idareden istenilen bilgi ve belgelerin süresi içinde ve gerekçeli olarak Kurumumuza gönderildiği, ayrıca idarenin başvuranla ilgili işlemlerinde “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkelerine uygun davranmadığı, bu nedenle söz konusu ilkelere uymadığı anlaşılmış olup, idareden bundan böyle bu ilkelere de uyması beklenmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
17. 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca gerekçeli ret kararının başvurana tebliğinden itibaren dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup, Elazığ İdare Mahkemesinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Yukarıda açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN REDDİNE,
Kararın BAŞVURANA ve ADALET BAKANLIĞI CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy