(2709 S. K. m. 74) (6328 S. K. m. 5, 21) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2020/77836-S.20.84680
BAŞVURU NO: 2020/93501
KARAR TARİHİ: 25/09/2020
KISMEN TAVSİYE KISMEN RET KARARI
BAŞVURAN:
BAŞVURUYA KONU İDARE: Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü
BAŞVURUNUN KONUSU: Lojman tahsisi talebi hk.
BAŞVURU TARİHİ: 13/08/2020
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Kurumumuza yapmış olduğu başvuruda başvuran, EÜAŞ İstanbul Doğalgaz Santralinde çalışmakta olduğunu, lojman yönetmeliğinin 20 inci maddesine göre lojman tahsisi yapılması talebine tahsislerin Kurumumuz kararına göre yapıldığı yönünde bilgi verildiği, lojmanlarda 5 yıldan fazla süredir oturan çok kişi bulunduğunu belirtmekte ve Kurumumuzdan kendisine lojman verilmesini talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. EÜAŞ Genel Müdürlüğünün 11/09/2020 tarihli ve … sayılı yazısında;
2.1. İstanbul Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı (A) İşletme Müdürlüğüne 186 adet lojman tahsis edildiği, bunlardan 171 adedinin sıra tahsisli lojman olduğu, 205 kişinin lojman tahsisi talebi bulunduğunu,
2.2. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile yapılan protokol gereği yeni lojmanlar yapıldığı ve 9 adet lojmanın protokol gereği yakın zamanda boşaltılmasının beklendiği,108 adet atıl durumda olan lojman bulunduğu, 117 adet lojmanın tahsis edilmek üzere hazır olacağı, ancak pandemi nedeniyle işlemlerin yürütülmesinde gecikme yaşandığı
2.3. Başvuranın sıra tahsisli lojman talep edenler listesinde 121 nci sırada bulunduğu,
2.4. Santralin 24 saat kesintisiz elektrik üretme ve elektrik arzının güvenliğini sağlama görevleri nedeniyle ülkemiz ve İstanbul ili için sahip olduğu stratejik önem ile İstanbul ilinin sosyo¬ekonomik şartları (yüksek kiralar, trafik yoğunluğu vb.) gözetildiğinde, 24 saat hizmetine ihtiyaç duyulan personelin santrale en yakın noktalarda ikamet etmesinin zorunlu hale geldiği,
açıklamalarına yer verilmektedir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında; “Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir... ” “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir ”,
4. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinde; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir. ”,
5. Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü Konut Yönergesi’nin “Amaç” başlıklı 1 inci maddesinde; “Bu Yönergenin amacı, 2946 Sayılı Kamu Konutları Kanununun 2. maddesinde belirtilen, Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) merkez ve taşra teşkilatı personeline tahsis edilecek konutların tahsis şekli, oturma süresi, kira, bakım, onarım ve yönetimine ilişkin usul, esas ve şartlar ile uygulamaya yönelik diğer hususları tespit etmektir”, “Kapsam” başlıklı 2 nci maddesinin birinci fıkrasında; “Bu Yönerge 2946 Sayılı Kamu Konutları Kanununun 2. maddesi gereğince, Elektrik Üretim Anonim Şirketi merkez ve taşra teşkilatı personelinin yararlanması için, yurt içinde inşa ettirme, satın alma ve kiralama suretiyle sağlanan konutları kapsar.”,, “Konutların Türleri” başlıklı 8 inci maddesinde; “Konutlar tahsis esasına göre aşağıda belirtilen üç gruba ayrılır: a) Görev Tahsisli Konutlar; 16.7.1984 tarih ve 84/8345 Sayılı Kamu Konutları Yönetmeliği’nin “Personelin görevinin önemi, idareye yararlılığı, yetki ve sorumluluğu ile kilit görevde olması gibi özellikler göz önünde bulundurularak bu Yönergede belirtilen görev unvanlarına eşdeğerde ve en altta belirtilen görev unvanından aşağı inilmemek üzere görev tahsisli konut tahsis edilecek ek görev unvanları tespit edilebilir.” hükmü doğrultusunda Teşekkülümüz için düzenlenmiş, Yönergeye ekli (1) sayılı cetvelde, merkez ve taşra teşkilatı için görev unvanları belirtilenlere, görevlerinin önemi ve özelliği ile yetki ve sorumlulukları gereği tahsis edilen konutlardır. Kamu Konutları Kanunun 3. maddesine aykırı olmaması şartıyla gerek görüldüğünde, Yetkili Makamca Kamu Konutları Yönetmeliği’nin (2) sayılı cetvelinde belirtilen esaslar dahilinde bu Yönergenin (1) sayılı cetvelinde tespit edilen görev unvanlarına eşdeğerde ve en altta belirtilen görev unvanından aşağıya inilmemek üzere, görev tahsisli ek görev unvanları tespit edilebilir. b) Sıra Tahsisli Konutlar, Bu Yönergeye ekli (2) sayılı cetvelde gösterilen puan durumu dikkate alınarak 10’uncu maddede belirtilen usul ve esaslara göre tahsis edilen konutlardır. c) Hizmet Tahsisli Konutlar, 1- Hudut karakol, istasyon, haberleşme, gözlem, araştırma, inşaat mahalli gibi meskun mahalden uzak, sosyal ekonomik zorlukları olan, ulaşım ve iskan imkanları kısıtlı yerlerde, normal çalışma saatleriyle sınırlandırılması kabil olmadan görev başında bulundurulması gerekli olan personel, 2- İlgili kanunlarca kendilerine zata mahsus taşıt tahsis edilen makam sahibinin şoförü ve koruma görevlileri, 3- Konutlarda görevli kapıcı kaloriferci gibi personel, için inşa veya tefrik edilerek tahsis edilen bina, baraka, prefabrik yapı, şantiye eklentisi, tadil edilmiş veya edilmemiş karavan, kulübe ve benzeri konutlardır. Bu konutlar yetkili makam tarafından tahsis edilir.", “Sıra Tahsisli Konutların Tahsis Şekli” başlıklı 10 uncu maddesinin birinci fıkrasında; “Sıra tahsisli konutlar, bu Yönergeye ekli (2) sayılı puanlama cetveli esas alınarak, yetkili tahsis komisyonu tarafından puanlama sırasına göre hak sahiplerine tahsis edilir.”, “Hizmet Tahsisli Konutların Tahsis Şekli” başlıklı 11 inci maddesinde; “...Taşra teşkilatlarında hizmet amaçlı olarak kullanılacak konutlar, yalnızca normal çalışma saatleriyle sınırlandırılması kabil olmadan görev başında bulundurulması gerekli olan personelin yararlanması için, Taşra Konut Tahsis Komisyonu tarafından belirlenir. Taşra Konut Tahsis Komisyonu tarafından “Hizmet Tahsisli Konut” olarak kullanılmak üzere belirlenen konutlar ile ilgili Karar, Genel Müdürlükçe onaylanması halinde, hizmet tahsisli konut özelliğini kazanır.”, “Konutlarda Oturma Süreleri” başlıklı 20 nci maddesinin birinci fıkrasında; “Görev ve hizmet tahsisli konutlarda, tahsise esas olan görev veya hizmetin devamı süresince oturulabilir. Sıra tahsisli konutlarda ise oturma süresi beş yıldır. Ancak; a) Bu sürenin tamamlanmasından sonra konuttan yararlanacak başka personelin olmaması halinde, belli bir süre verilmeksizin ve şartlı olarak konutta oturmaya devam edilmesine izin verilebilir. b) Konuta girmek için sıra bekleyen bulunduğu takdirde, beş yıldan fazla oturma süresi en fazla olandan başlamak üzere, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde konut boşaltılır. c) Görevi gereği, hizmet veya görev tahsisli konut tahsis edilenler, bu görevlerinden ayrıldıkları takdirde, kendilerine yapılacak tebliğ tarihinden itibaren iki ay içinde konutu boşaltılır ”, “Konuttan çıkma” başlıklı 31 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Bu Yönerge kapsamına giren; a) Görev tahsisli veya hizmet tahsisli konutlarda oturanlar, tahsise esas görevin son bulunduğu tarihten itibaren iki ay, başka kurumda aynı veya eşdeğer bir göreve nakledilenler en geç altı ay içerisinde konutları boşaltmak zorundadırlar, b) Sıra tahsisli konutlarda oturanlar beş yıllık oturma süresinin bitiminden onbeş gün veya yararlanacak personel olmaması nedeniyle oturmaya devam edenler ise, çıkması için ilgili idarece yapılan tebligat tarihinden itibaren bir ay içinde, emeklilik, istifa, başka bir yere nakil ve her ne şekilde olursa olsun memuriyet veya işçi sıfatı kalkanlar, ilişkilerin kesildiği tarihten itibaren iki ay içinde,... konutları boşaltmak ve anahtarlarını yetkili birime vermek zorundadırlar.”,
düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ SADETTİN KALKAN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
6. Kamu Denetçisi tarafından, başvuranın lojman tahsis edilmesi talebinin reddine; Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü Konut Yönergesi’nde işletmelerin enerji arzındaki güvenliği sağlamanın lojman tahsisinde öncelikli olacağı yönünde gerekli değişikliklerin yapılması hususunda İdareye tavsiyede bulunulması yönündeki öneri Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
7. İstanbul Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı (A) İşletme Müdürlüğünde işçi olarak çalışmakta olan başvuran, oturma süresi beş yıl ile sınırlandırılan sıra tahsisli lojmanlardakilerin çoğunun beş yıldan fazla lojmanda ikamet ettiklerini belirterek kendisine lojman tahsis edilmesini Kurumumuzdan talep etmektedir.
8. İdarenin Kurumumuza göndermiş olduğu bilgi ve belgelerin incelemesinden, toplam 508 personeli bulunan İşletme Müdürlüğünün 171 adet sıra tahsisli lojmanının bulunduğu, 205 çalışanın lojman tahsis edilmesini beklediği, başvuranın lojman tahsis bekleyenler arasında 121 nci sırada olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, 108 adet lojmanın yeniden kullanıma kazandırılması çalışmalarının devam ettiği, 9 adet lojmanın İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile yapılan protokol kapsamında boşaltılacağı, emekli olacak personelin bulunduğu, ancak gerekli işlemlerin pandemi süreci nedeniyle de sekteye uğradığı da Kurumumuza sunulan bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır.
9. EÜAŞ Ana Statüsü ile ilgili diğer mevzuatta, EÜAŞ Genel Müdürlüğüne tüm personeline lojman sağlama görevi verilmemiştir. Bununla birlikte, Anayasamız, Avrupa Sosyal Şartı ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde ifade edildiği şekilde, personelin çalışma ve aile hayatını geliştirme amacıyla lojman taleplerini karşılamak için yeni lojman inşaatı ve diğer yollarla 22 adet ek lojman temin ettiği, emekli olacak personelin lojmanı boşaltmasıyla da 40 adet lojman talebinin çoğunluğunu karşılamak üzere gerekli tedbirleri aldığı görülmektedir. Bu kapsamda, başvuranın lojman talep edenler listesinde 121 nci sırada yer aldığı gözetildiğinde, makul bir süre sonra kendisine de lojman tahsis edileceği değerlendirilmektedir.
10. İdarenin sıra tahsisli lojmanları boşaltmamasına ilişkin açıklamalarından, bu durumun dil, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, din, mezhep temelindeki bir ayrımcılıktan değil, “kamu hizmetinin yürütülmesi ile giderilecek olan gereksinimin kendisini her an hissettirdiği” elektriğin sağlanması gibi bir görevde, kamu hizmetinin sürekliliği ve düzenliliğini sağlama amacından kaynaklandığı görülmektedir (Prof, Dr. Metin GÜNDAY, 2011, “İdare Hukuku”, İmaj Yayınevi, 10. Baskı, Ankara, ss334). “Kamu hizmetlerin sürekli ve düzenli olma ilkesine ters düşen bir idari işlem hukuka aykırı olduğundan idari yargı yerlerince iptal edilebileceği gibi, bu niteliğe ters düşen bir idari işlem veya eylem nedeniyle bir zarar doğmuşsa idarenin mali sorumluluğu cihetine de gidilebilir” (M. Günday, ss335). Lojmanlarda kamu hizmetlerinin sürekliliği ve düzenliliği gerekçeleriyle ikamet etmekte olan personelin, birtakım bireysel çıkar gözetilerek çıkarılması, kamu hizmetlerin sürekli ve düzenli olma ilkesine uygun olmayacağı gibi, kamu yararının bireysel yararlardan üstün olmasıyla da bağdaşmayacaktır.
11. Buraya kadarki açıklamalardan görüleceği üzere, başvuranın sıra tahsisli lojmanlarda beş yıldan fazla ikamet edenlerin çıkarılarak sırada bekleyenlere lojman verilmesi talebi, hukuka ve hakkaniyete uygun değildir.
12. Yukarıda da belirtildiği üzere, sıra tahsisli lojmanların boşaltılmasının hizmetin sürekliliği ve düzenliliği gerekçelerine dayandığı görülmektedir. EÜAŞ Genel Müdürlüğü Konut Yönergesi hükümleri incelendiğinde, normal çalışma saatleriyle sınırlandırılması kabil olmadan görev başında bulundurulması gereken başteknisyen, usta, usta yardımcısı ve koruma görevlileri gibi hizmetine 24 saat ihtiyaç duyulabilecek çalışanlara hizmet tahsisli konut sağlanmasına imkân verildiği görülmektedir. Diğer bir anlatımla, ilgili mevzuat, hizmetin kesintisiz ifası gereği sürekli görevi başında bulunması gerekenlere ikamet süresi sınırı bulunmayan hizmet tahsisli lojman sağlanmasına olanak vermekte ve “normal çalışma saatleriyle sınırlandırılması kabil olmadan görev başında bulundurulması gereken personel”den hangi unvana sahip olanların anlaşılması gerektiği konusunda da İdareye takdir yetkisi tanımaktadır.
13. Ayrıca, aynı İdarede sözleşmeli personel olarak çalışmakta olan başvuranın, oturma süresi beş yıl ile sınırlandırılan sıra tahsisli lojmanlardakilerin çoğunun, hizmet tahsisli lojman bulunmamasına rağmen, hizmetlerine ihtiyaç duyulması gerekçesiyle beş yıldan fazla lojmanda ikamet ettikleri, bu durumun sırada beklerken lojman kira bedelinden fazla kira ödemek zorunda kalanlar için mağduriyete sebep olduğu ileri sürülerek Kurumumuzdan sıra tahsisli lojmanda beş yıldan fazla oturanların çıkarılarak sırada bekleyenlere lojman verilmesini ve lojman talebinde bulunduğu tarih itibarıyla ödemiş olduğu kiraların tarafına ödenmesini talep ettiği başvuru hakkında verilen 11/08/2017 tarihli ve E.9203 sayılı Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Kararı’nda da, İdarenin, bu başvuru için yaptığı açıklamalarla aynı şekilde, enerji arzı güvenliği gerekçesiyle ve lojman tahsisi için gerekli çalışmaları yürüttüğünü belirttiği belirlenmiştir.
14. İlgili mevzuatta da bu konutların unvan grupları ve ünitelerine göre hangi miktarda veya hangi oranda tahsis edileceği, tahsisine ilişkin izlenecek usul ve esaslara da yer verildiği görülmektedir.
15. Ancak, bu defa, çalışma barışı ve hizmetin sürekliliğinin sağlanması için, İdarenin, Konut Yönergesi’nde hizmetin niteliği gereği belirli unvanlara sahip çalışanlara sıra tahsisli lojman verilmesinde bu hususun dikkate alınabileceği yönünde değişiklik yapmasının uygun olacağı değerlendirilmiştir.
16. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde, başvuranın lojmanın tahsisi talebinin hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı; Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü Konut Yönergesi’nde işletmelerin enerji arzındaki güvenliği sağlamanın sıra tahsisli lojman tahsislerinde öncelikli olacağı yönünde gerekli değişikliklerin yapılmasının hukuka ve hakkaniyete uygun olacağı değerlendirilmiştir.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
17. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarenin “karara karşı başvuru yolunun gösterilmesi” ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, İdarenin bahse konu ilkelere uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
18. 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca başvurunun Kurumumuz tarafından reddedilmesi hâlinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli ret kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır. 21 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca ise tavsiye kararı üzerine otuz gün içinde herhangi bir işlem tesis edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır. Buna göre; ilgili idarenin eylem ve işlemlerine karşı dava açma süresinden (varsa) arta kalan sürede Kocaeli İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle;
Başvuranın lojman tahsis edilmesi talebinin reddine,
Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü Konut Yönergesi’nde işletmelerin enerji arzındaki güvenliği sağlamanın sıra tahsisli lojman tahsislerinde öncelikli olacağı yönünde gerekli değişikliklerin yapılması hususunda ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE TAVSİYEDE BULUNULMASINA;
Kararın Başvurana ve ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE tebliğine,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğünce bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy