(2709 S. K. m. 74) (6328 S. K. m. 5, 17, 18, 21) (2872 S. K. m. 3, 11) (4856 S. K. m. 9) (5216 S. K. m. 7) (2464 S. K. Mük. m. 44, 87) (4736 S. K. m. 1) (2560 S. K. m. 13) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 36) (Atık Su Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik m. 1, 4, 10, 12, 20, 22) (Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 30) I- Verginin Konusu ve Kapsamı)
SAYI: 2022/171-S.22.262
BAŞVURU NO: 2021/11843
KARAR TARİHİ: 06/01/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN: ….
BAŞVURUYA KONU İDARE: Sarıyer Belediye Başkanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuranın, İdare tarafından 2018-2019 yılları için tahakkuk ettirilmiş olan evsel katı atık bedelinin anapara ve faizinin terkin edilmesi talebi hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ: 06/07/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1) Kurumumuza başvuruda bulunan ………….. özetle, İstanbul ili, Sarıyer ilçesi İstinye Mahallesinde 2012 yılından itibaren faaliyet gösteren bir iş yeri bulunduğu, her yıl çevre ve temizlik vergisi verdiği, sadece 2018 ve 2019 yıllarında evsel katı atık bedeli tahakkuk ettirildiği ifade ve iddia edilerek adına tahakkuk ettirilmiş olan evsel katı atık bedeli tutarı ve faizinin terkin edilmesi talep edilmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2) Kamu Denetçiliği Kurumumuzca verilecek karara esas olmak üzere başvuru belgesinde yer alan iddiaların doğruluğunun tespiti ve eğer mümkünse ilgili idare ile başvurucu arasında muhtemel bir dostane çözümün tesisi amacı ile 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu hükümleri uyarınca inceleme ve araştırma gerçekleştirilmiştir. 6328 sayılı Kanunun “Bilgi ve belge istenmesi” başlıklı 18’inci maddesi hükmü uyarınca 09/08/2021 tarihli ve S.21.…. sayılı yazımız ile Sarıyer Belediye Başkanlığından bilgi ve belge talep edilmiş olup, ilgili İdarenin 06/09/2021 tarihli ve …. sayılı cevabi yazısında özetle;
2.1) 27/10/2021 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Atık Su Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik gereğince, ‘‘ Evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında ortaya çıkan sistem maliyetinin bu hizmetlerden yararlanan atık üreticilerine yansıtılması gerekmektedir.’’ denildiği,
2.2) Ayrıca 09/08/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunun 11’inci maddesine ve 01/05/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve görevleri Hakkında Kanunun 9’uncu maddesine dayanılarak Evsel Katı Atık Toplama ve Taşıma Bedeli Tarife Kılavuzu hazırlandığı,
2.3) 2019 yılı Sayıştay Başkanlığı Denetim Raporunda; “ İdarece işletilmekte olan evsel katı atık bertaraf tesisinin bulunmadığı, söz konusu süreçte belediyenin görevinin katı atık toplama ve taşıma olduğu, bunun dışında katı atık bertaraf tesisinin kuran ve işletmekte olan kurumun İ.B.B. Başkanlığı olduğu dikkate alındığında, evsel katı atıkları toplama ve taşıma aşamalarının da dâhil olduğu katı atıkların bertaraf sürecine ilişkin giderlerin içinde yer aldığı bütün maliyet unsurlarına göre belirlenecek olan ücretin, 2872 sayılı Kanunun 11/11’inci maddesi ve 5216 sayılı Kanunun 7/1-i maddesi uyarınca Büyükşehir Belediye Meclisince ilgili yönetmeliğe uygun olarak belirlenmesi gerekmektedir. Diğer yandan Büyükşehir Belediyesince tespit edilip tahsil edilen ücretten, toplama ve taşıma kısmına ilişkin katlanılan maliyetin ilgili Büyükşehir İlçe Belediyesine aktarılması gerekmektedir.’’ hükmüne istinaden İdare tarafından 2020 yılından itibaren Evsel Katı Atık Toplama ve Taşıma Bedeli ile ilgili tahakkuk işlemi yapılmadığı, verilen tüm hizmetler karşılığında ortaya çıkan sistem maliyetinin bu hizmetlerden yararlanan atık üreticilerine yansıtılmak üzere İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına bildirildiği,
2.4) 12/04/2019 tarih ve 2019/39 sayılı Karar ile kabul edilen Evsel Katı Atık Tarife Raporunda; “Evsel katı atık toplama ve taşıma bedelinin mükellefi Belediyenin bu hizmetinden yararlanan gerçek ve tüzel kişiler olduğu ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa göre bildirimde bulunan ve/veya 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44’üncü maddesi gereği çevre temizlik vergisi beyanında bulunan ve anılan Meclis Kararının ilanına müteakip 15 gün içerisinde sözleşmeyi yapmayan mükellefler 27/10/2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Atık Su Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin 12’nci maddesinde belirtilen sözleşmeyi yapmış sayılacaklardır.” ibarelerine istinaden abonelik ve hizmet sözleşmeleri yapılmış sayıldığı,
2.5) Mükellef 135496 sicil no.lu ….’e ait 2018 yılında 928,61-TL, 2019 yılı için ise 1068,88-TL evsel katı atık toplama ve taşıma bedeli tahakkuk edildiği,
2.6) 2872 sayılı Çevre Kanununun 26/04/2006 tarih ve 5491 sayılı Kanunla değişik ‘ilkeler’ başlıklı 3 ’üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamaların kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanacağının ifade edildiği, söz konusu Kanuna yapılan 26/04/2006 tarih ve 5491 sayılı Kanunla değişik 11’nci maddesinin on birinci fıkrasında; ‘Büyükşehir Belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlü olduğu, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü olduğu, bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı ifadelerine yer verilerek belediyelerin evsel katı atık dolayısıyla yapacakları harcamaların, bu hizmetten yararlanan kişilerden, yani kirlenmeye, evsel katı atıkların oluşmasına sebep olanlardan alınmasını bir zorunluluk haline getirdiği,
2.7) 4736 sayılı Kanunun 1’inci maddesinde; belediyelerin de dâhil olduğu kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağının hüküm altına alındığı, Belediyeler tarafından gerçekleştirilen evsel katı atık toplama işi, kirleten kişilere yapılan bir nevi hizmet olduğu, zira 2872 sayılı Kanunda da belirtildiği üzere kirleten kişinin bu kirliliğin giderilmesi için yapılacak harcamaları karşılaması kanunun temel prensiplerinden olduğu, dolayısıyla bu hizmet için ücret tarifesi belirleyip, masrafların kirleten kişilerden alınması gerekirken bunun eksik yapılmasının veya yapılmamasının hem 2872 hem de 4736 sayılı Kanunlara aykırı olacağı, sonuç olarak 2872 sayılı Kanunun, evsel katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretini belirleme ve tahsil konusunda belediyelerin görevli ve yetkili kılındığı ifadelerine yer verilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3) 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı T.C. Anayasasının "Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı" başlıklı 74’üncü maddesinde; “... Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler. ... ” ,
4) 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun "Kurumun Görevi" başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
4.1)Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği’nin “Karar verme süresi” başlıklı 36’ncı maddesinde; “Kurum, inceleme ve araştırmasını şikâyet tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırır.”
5) 26/05/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunun “Çevre temizlik vergisi” başlıklı mükerrer 44’ üncü maddesinin birinci fıkrasında; “Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabidir.”, üçüncü fıkrasında; “Verginin mükellefi, binaları kullananlardır. Mükellefiyet binanın kullanımı ile başlar.” altıncı fıkrasında; “Belediyenin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan ancak, su ihtiyacını belediyece tesis edilmiş su şebekesi haricinden karşılayan konutlara ilişkin çevre temizlik vergisi, yukarıdaki tarifenin yedinci grubunun belediye meclisince belirlenecek derecesi üzerinden hesaplanır.”, yedinci fıkrasında; “Su tüketim miktarı esas alınmak suretiyle hesaplanan çevre temizlik vergisi, su faturasında ayrıca gösterilmek suretiyle tahakkuk etmiş sayılır. Bu suretle tahakkuk eden vergi, su tüketim bedeli ile birlikte belediyelerce tahsil edilir. Su ve kanalizasyon hizmetleri ayrı bir kanunla düzenlenmiş bulunan büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlardaki çevre temizlik vergisi ise 20/11/1981 tarihli ve 2560 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilir.”, dokuzuncu fıkrasında; “Su ve kanalizasyon idareleri büyük şehir dâhilindeki her ilçe veya ilk kademe belediyesinin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan konutlara ilişkin olarak tahsil ettiği çevre temizlik vergisi ile bu verginin süresinde ödenmemesi nedeniyle tahsil ettiği gecikme zammının yüzde seksenini tahsilatı takip eden ayın yirminci günü akşamına kadar bir bildirim ile ilgili belediyeye bildirerek aynı süre içinde öder. Tahsil edilen vergi ve gecikme zammının yüzde yirmisini ise münhasıran çöp imha tesislerinin kuruluş ve işletmelerinde kullanılmak üzere büyük şehir belediyesinin hesabına tahsilatı takip eden ayın yirminci günü akşamına kadar aktarır. Büyük şehir belediye sınırları içinde bulunan belediyelerin kendileri tarafından tahsil edilen çevre temizlik vergisinin yüzde yirmisi aynı esaslar çerçevesinde büyük şehir belediyelerine aktarılır.”, onuncu fıkrasında; “Tahsil ettiği vergiyi veya gecikme zammını yukarıda belirtilen süre içinde ilgili belediyeye yatırmayan idarelerden, bu tutarlar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zammı tatbik edilerek tahsil edilir.”
6) 09/08/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunun “İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü” başlıklı 11’ inci maddesinin on birinci fıkrasında; “Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.”
7) 27/10/2010 tarihli ve 27742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin “Abonelik” başlıklı 10’uncu maddesinde; “Atıksu altyapı yönetimlerinin hizmet vermekle yükümlü olduğu tüm gerçek ve tüzel kişilerin abone olması zorunludur.”,
7.1) “Hizmet Sözleşmesi” başlıklı 12’nci maddesi birinci fıkrasında; “Her bir abone için toplam sistem maliyeti o aboneye verilen veya verilecek hizmete göre hesaplanır. Atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idareleri hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her abone karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlüdürler. ”,
7.2) “Evsel katı atık tarife türleri” başlıklı 20’nci maddesinde; “(1) Evsel katı atık hizmetleri atık miktarı belirleme yöntemine göre aşağıda sayılan iki farklı tarife türü üzerinden ücretlendirilebilir:
a) 18 ’inci maddede belirtilen yöntemlere göre hesaplanmış ve değişken ücretlerden oluşan tarife,
b) Kirleten öder ilkesi dikkate alınarak ve 18 ’inci maddede belirtilen yöntemlere göre idareler tarafından hesaplanmış ve üretilen atık miktarını atık üreticilerinin etkileyemediği sabit tarifeler.
(2) Evsel katı atık idareleri her atık üreticisine sadece aldıkları hizmetlerin maliyetlerini dikkate alarak tarife belirlerler.”,
7.3) “Faturalandırma” başlıklı 22’nci maddesinde; “Atıksu ve evsel katı atık hizmetlerine ait ücretlendirme yapılan hizmetin karşılığı olarak müstakilen, düzenli aralıklarla su faturaları üzerinden yapılır.”
8) 10/01/2004 tarihli ve 25342 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 30 Seri No.lu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliğinde;
“ I- Verginin Konusu ve Kapsamı
Maddenin birinci fıkrası, verginin konusunu ve kapsamını belirlemektedir. Anılan fıkra hükmüne göre, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabi bulunmaktadır. Boş bulunan, dolayısıyla hiçbir şekilde kullanılmayan binalar, 01/01/2004 tarihinden itibaren çevre temizlik vergisine tabi tutulmayacaktır.
Maddenin birinci fıkrasında geçen, “Çevre temizlik hizmetinden”, bu madde kapsamındaki konut, işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalarda yeme, içme, kullanma, büro ve benzeri faaliyetler sonucu veya park ve piknik alanları gibi yerlerde oluşan ve çevrenin kirlenmesine neden olan her türlü çevresel atıkların, çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerinin önlenmesi için düzenli bir şekilde toplanması, taşınması, geri kazanılması, düzenli depolanması ve bertarafı suretiyle çevreye ve insan sağlığına zararsız hale getirilmesi ve bu suretle ekonomiye katkı sağlama işlemlerinin tümünün veya birkaçının anlaşılması gerekir.
III- Mükellef
Maddenin üçüncü fıkrasına göre verginin mükellefi, her ne sıfatla ve ne şekilde olursa olsun binaları kullanan gerçek ve tüzel kişilerdir.
Barınma amacı ile oturulan, dolayısıyla konut olarak kullanılan yerlerde, içme veya temizlik için su kullanan gerçek ve tüzel kişilerle belediyeler veya büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde ise su ve kanalizasyon idareleri arasında bir hizmet sözleşmesi yapılmakta ve hizmet sözleşmesi yapan bu gerçek ve tüzel kişiler de “Abone” olarak adlandırılmaktadırlar.
Dolayısıyla konutların vergilendirilmesinde, kullandıkları konuta ait su aboneliği bulunanlar, çevre temizlik vergisinin de mükellefi olup, adlarına su bedeli ile birlikte tahakkuk edecek çevre temizlik vergisini de ödemekle yükümlü bulunmaktadırlar...
IV- Bildirim, Tahakkuk ve Ödeme
1- Bildirim Verilmesi
Konutlara ait çevre temizlik vergisi, konutları kullananların su tüketim miktarı esas alınmak suretiyle su tüketim bedeli ile birlikte tarh ve tahakkuk ettirileceğinden, konutları kullananlar tarafından ilgili belediyelere, büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde ise su ve kanalizasyon idarelerine bildirim verilmeyecektir.
Belediyenin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan ancak, su ihtiyacı belediyece veya büyükşehir belediyelerine bağlı su ve kanalizasyon idarelerince tesis edilmiş su şebekesi haricinde karşılayan konutlar ile işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binaların yıl içinde kullanılmaya başlanması halinde, mükellefler; kullanmaya başladıkları tarihten itibaren 30 gün içinde bildirim vereceklerdir. Ancak, kullandıkları binalarla ilgili olarak daha önce bildirim veren mükellefler, grup, derece veya mükellefiyetlerinde herhangi bir değişiklik olmadığı sürece bildirimde bulunmayacaklar ve vergi her yılın Ocak ayında kendiliğinden tahakkuk etmiş sayılacaktır. (...)
Diğer taraftan, su ihtiyacını belediyece veya büyük şehir belediyelerine bağlı su ve kanalizasyon idarelerince tesis edilmiş su şebekesi haricinde karşılayan konutlar ile işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binaların yıl içinde kullanılmaya başlanması halinde; yıllık vergiden, mükellefiyetin başladığı tarihten (bu tarih dâhil) o yılın sonuna kadar olan süreye tekabül eden vergi, bildirim verme süresi içinde tahakkuk ettirilecektir. Verginin ödenmesi ise mükellefiyetin ilk taksit süresi geçmeden başlaması halinde, yarısı emlak vergisinin birinci taksit süresi içinde, yarısı da Kasım ayı içinde ödenecektir. Mükellefiyetin ilk taksit süresi geçtikten sonra ancak, yılın ilk yarısında başlaması halinde ise tahakkuk edecek verginin yarısı bildirim verme süresi içinde, yarısı ise Kasım ayı içinde ödenecektir. Mükellefiyetin yılın ikinci yarısında ve taksit süresi geçmeden başlaması halinde, bildirim verme süresi içinde tahakkuk edecek verginin tamamı Kasım ayı içinde, mükellefiyetin ikinci taksit süresi geçtikten sonra başlaması halinde ise bildirim verme süresi içinde ödenecektir. (...) ” düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ AV. ….’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ
9) Kamu Denetçisi tarafından; başvuranın iddiaları, İdarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek; söz konusu dosya hakkında hazırlanan Tavsiye Karar Önerisi Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme
10) Başvuran tarafından iş bu Kararın “I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ” başlıklı bölümünde ifade edildiği üzere, 2018 ve 2019 yıllarında evsel katı atık bedeli tahakkuk ettirildiği ifade ve iddia edilerek adına tahakkuk ettirilmiş olan evsel katı atık bedeli tutarının ve faizinin terkin edilmesi talep edilmektedir.
11) Çevre temizlik vergisi 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun mükerrer 44’üncü maddesinde düzenlenmiş olup; belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binaların çevre temizlik vergisine tabi olacağı ilgili maddede hüküm altına alınmıştır. Çevre temizlik vergisinin mükellefi de binaları kullananlar olup mükellefiyet binanın kullanımı ile başlamaktadır. Bu kapsamda işyerleri ve diğer şekilde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisini hangi tarifeye göre ve nasıl hesaplanacağının mükerrer 44’üncü maddenin dördüncü fıkrasında belirlenmiştir.
11.1) İş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi, belediyelerce binaların tarifedeki derecelere intibak ettirilmesi üzerine her yılın Ocak ayında yıllık tutarı itibarıyla tahakkuk etmiş sayılacağı ile iş yeri ve diğer şekilde kullanılan binalarla ilgili olarak tahakkuk eden bu verginin, her yıl, emlak vergisinin taksit sürelerinde ödeneceğine hükmedilmiştir.
12) Katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti ise 2872 sayılı Çevre Kanunu ile düzenlenmiştir. Mezkûr Kanunun 11’inci maddesinin on birinci fıkrasında; Büyükşehir belediyeleri ve belediyelerin evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü oldukları ve bu hizmetten yararlananlardan, Belediye Meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı hüküm altına alınmıştır.
12.1) Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinin ( m ) bendinde; “Ücret: 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Mükerrer 44 üncü maddesi hükmü gereği çevre temizlik vergisi ile aynı Kanunun 87’inci maddesi uyarınca kanalizasyon harcamalarına katılma payı ve 2560 sayılı Kanunun 13 ’üncü maddesi uyarınca alınan kullanılmış suları uzaklaştırma bedelini de içerecek şekilde; atıksu ve evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında tam maliyet esaslı tarifeye göre belirlenen toplam sistem maliyetini karşılamak üzere evsel katı atık ve atıksu hizmetlerinden yararlananlar tarafından ödenmesi gereken parasal değeri, ” ifade edeceği, söz konusu yönetmeliğin 10’uncu maddesinde; atıksu altyapı yönetimlerinin hizmet vermekle yükümlü olduğu tüm gerçek ve tüzel kişilerin abone olması zorunluluğuna hükmedildiği, ayrıca anılan yönetmeliğin 12’nci maddesinde ise; “Her bir abone için toplam sistem maliyeti o aboneye verilen veya verilecek hizmete göre hesaplanır. Atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idareleri hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her abone karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlüdürler. Sözleşme, abonenin ve/veya atık üreticisinin hangi hizmetlerden yararlandığını ve hangi tarife türü üzerinden ücretlendirileceğini tanımlar. ’’ hükümleri kapsamında her abone ile karşılıklı sözleşme yapılması gerektiği belirtilmiştir.
13) Başvuru konusu somut olayda; başvuran tarafından 2012 yılından itibaren faaliyet gösteren iş yeri için 2018 ve 2019 yıllarında evsel katı atık bedeli tahakkuk ettirildiği, söz konusu bedelin iptali için 18/06/2021 tarihinde idareye başvuruda bulunulduğu, idare tarafından ise 30/06/2021 tarihinde evsel katı atık bedelinin eksiltilmesinin uygun görülmediğinin bildirildiği, Kurumumuza yapılan başvuruya istinaden İdareye gönderilen bilgi ve belge talepli cevabi yazıda özetle; 12/04/2019 tarih ve 2019/39 sayılı Karar ile kabul edilen Evsel Katı Atık Tarife Raporunda; “ Evsel katı atık toplama ve taşıma bedelinin mükellefi Belediyenin bu hizmetinden yararlanan gerçek ve tüzel kişiler olduğu ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa göre bildirimde bulunan ve/veya 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44’üncü maddesi gereği çevre temizlik vergisi beyanında bulunan ve anılan Meclis Kararının ilanına müteakip 15 gün içerisinde sözleşmeyi yapmayan mükellefler 27/10/2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Atık Su Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin 12’nci maddesinde belirtilen sözleşmeyi yapmış sayılacaklardır.’’ ibarelerine istinaden abonelik ve hizmet sözleşmeleri yapılmış sayıldığı ve 2872 sayılı Kanunun, evsel katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretini belirleme ve tahsil konusunda belediyelerin görevli ve yetkili kılındığı gerekçelerine istinaden söz konusu katı atık bedelinin terkininin mümkün olmadığı bildirilmiştir.
14) Kurumumuza yapılan benzer bir başvuru (2019/20187 no.lu) kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığından görüş talep edilmiş olup, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünün 20/05/2020 tarih ve E. …. sayılı cevabi yazısında özetle;
14.1) 2872 sayılı Çevre Kanunun 11 ’inci maddesi gereğince; “Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. ” hükmü yer almaktadır. Bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin; atıksu altyapı yönetimleri, büyükşehir belediyeleri ve belediyeler tarafından belirlenmesi ve uygulanmasına yönelik olarak Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik 27/10/2010 tarihli ve 27742 sayılı Resmi Gazetede yayımlandığı,
14.2) Yönetmeliğin 12’nci maddesi birinci fıkrasında; "Her bir abone için toplam sistem maliyeti o aboneye verilen veya verilecek hizmete göre hesaplanır. Atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idareleri hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her abone karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlüdürler." hükmü çerçevesinde Yönetmeliğin 4’üncü maddesi birinci fıkrası (e) bendinde de belirtildiği üzere büyükşehir belediyeleri, diğer belediyeler ve belediye birlikleri olarak tanımlanan evsel atık idareleri tarafından aboneler ile karşılıklı hizmet sözleşmesi yapılması ile ücretin tahsil edilmesi gerektiği ifadelerine yer verilmiştir.
15) Ayrıca Kurumumuza 'sahibi olduğu işyeri için evsel katı atık bedeli tahakkuk ettirilen ve ödeme emri belgesi ile takip edilen bedelin iade edilmesi’ kapsamında yapılan 2019/11449 no.lu başvuruya Kurumumuz tarafından, Atıksu Altyapı Ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslara İlişkin Yönetmelik hükümlerinde "her bir abone için toplam sistem maliyetinin o aboneye verilen veya verilecek hizmete göre hesaplanacağı, atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idarelerinin hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her aboneyle karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlü oldukları sonucuna varılmıştır. Ancak idare adı geçen yönetmelik hükümlerinden farklı olarak konuya ilişkin hazırlamış olduğu klavuza “Evsel Katı Atık Toplama ve Taşıma Ücretinin mükellefi Belediyenin bu hizmetten yararlanan gerçek ve tüzel kişilerdir ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa göre bildirimde bulunan ve/veya 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunun Mükerrer 44’üncü maddesi gereği Çevre Temizlik Vergisi beyanında bulunan ve alınan Meclis Kararının ilanına müteakip 30 gün içerisinde sözleşmeyi yapmayan mükellefler, 27/10/2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin 12 ’ inci maddesinde belirtilen sözleşmeyi yapmış sayılacağı,” hükmünü koyarak yönetmelik hükümlerinde zikredilen karşılıklı sözleşme yapma hükmünü ihlal ettiği tespit edildiği gerekçesiyle 06/12/2019 tarihli ve S….. sayılı Tavsiye Kararı verilmiştir. Söz konusu Tavsiye Kararına istinaden Belediye tarafından Kurumumuza gönderilen 22/01/2020 tarih ve E…. sayılı cevabi yazıda; tavsiye kararına uyularak evsel katı atık toplama ve taşıma bedelinin iptal edilmesinin uygun görüldüğü bildirilmiştir.
16) Başvuranın iddiaları, idarelerin açıklamaları, ilgili mevzuat hükümlerinin incelenmesi ve Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; evsel katı atık hizmetleri için ücretlendirme yapılırken tam maliyet ve kirleten öder esaslarının dikkate alınacağı, evsel katı atık idarelerince hizmetten yararlanan veya yararlanacak her abone ile karşılıklı sözleşme yapılarak evsel katı atık hizmetlerine ilişkin ücretlerin müstakilen, düzenli aralıklarla su faturaları üzerinden veya diğer usullerle tahsil edilebileceği, nitekim Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğinin 12’nci maddesinde; atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idareleri hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her abone ile karşılıklı sözleşme yapma yükümlülüğünün hüküm altına alındığı, bu kapsamda hizmetten yararlananlar bakımından sözleşme yapılma yükümlüğü zorunlu olduğundan her bir abone için karşılıklı irade açıklanması ile kurulacak sözleşmenin yapılmasında fayda bulunduğu, bu noktada incelemesi yapılan bazı belediye örneklerinde evsel katı atık sözleşmesinin yapıldığının tespit edildiği, bu kapsamda abonelik sözleşmesi yapılmadan evsel katı atık bedeli tahakkuk ettirildiği tespit edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
17) İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup; Kurumumuzun bilgi ve belge talebine süresi içinde cevap verildiği, İdarenin başvuranla ilgili işlemlerinde 'kanunlara uygunluk’, 'makul sürede karar verme’, 'hesap verilebilirlik’, 'şeffaflık’, 'kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi’ ilkelerine uygun davrandığı, ancak idarenin, şikâyetçiye verdiği cevapta hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini göstermediği bu nedenle 'karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi’ ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, İdarenin bahse konu ilkelere uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN İLİŞKİN YASAL MEVZUAT
18) 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 17’nci maddesinin sekizinci fıkrasına göre, Kamu Denetçiliği Kurumuna dava açma süresi içinde yapılan başvuru işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmakta olup, Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 21’inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup, ilgili idarenin işlem ya da eylemine karşı İstanbul Tüketici Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
İlgili mevzuat hükümleri, yukarıda yer verilen açıklamalar ve dosya kapsamına göre BAŞVURUNUN KABULÜNE;
2018 ve 2019 yıllarında evsel katı atık bedeli olarak tahakkuk ettirilen tutarın terkin işleminin yapılması hususunda SARIYER BELEDİYE BAŞKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
Kararın BAŞVURANA ve SARIYER BELEDİYE BAŞKANLIĞINA tebliğine,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, idare tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy