(2709 S. K. m. 74) (6328 S. K. m. 5, 20, 21) (3083 S. K. m. 1, 3, 8)

SAYI: 95802452-101.07.04-E.6297

BAŞVURU NO: 2017/12761

KARAR TARİHİ: 10/04/2018

TAVSİYE KARARI

BAŞVURAN:

BAŞVURAN VEKİLİ / TEMSİLCİSİ:

BAŞVURUYA KONU İDARE: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

BAŞVURUNUN KONUSU: Günyüzü Kayakent Arazi Dağıtım Projesinin ivedilikle sonuçlandırılarak, arazi dağıtımının sağlanması talebi hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ: 23.10.2017

I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ

1. ….. ve başvuru dilekçesinde ayrıca imzası bulunan diğer kişiler, Eskişehir İli, Günyüzü İlçesine bağlı Kayakent-Sakarya Mahallesinin 3083 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesi uyarınca Bakanlar Kurulunun 29/03/2011 tarih ve 2011/1666 sayılı kararı ile Tarım Reformu Uygulama Alanı olarak kabul edildiğini ve söz konusu kararın 28/04/2011 tarih ve 27918 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdiğini; aradan geçen uzun zamana rağmen işlemlerin hala sonuçlanmadığını, sürecin keyfi ve kasıtlı olarak uzatıldığını; taraflarına yapılan bilgilendirmede, dağıtılacak arazilerin toplamda 18.000 dekar civarında olduğu ve dağıtım sonucunda kişi başına yaklaşık 157 dekar arazi düşeceği ancak 4000 ila 6000 dekarlık alanın milli güvenlik nedeni ile istimlak edilmesinin söz konusu olduğu, dolayısıyla dağıtımın gerçekleştirilemediği hususunun ifade edildiğini belirtmişler; bu çerçevede arazi dağıtım projesinin biran önce sonuçlandırılması talebiyle Kurumumuza başvuruda bulunmuşlardır.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

2. Başvurunun çözüme kavuşturulması amacıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından 21/11/2017 tarih ve E.14464 sayılı yazımız ile bilgi ve belge talep edilmiş olup, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 08/12/2017 tarih ve E.3129982 sayılı yazısında özetle:

2.1. Eskişehir İli, Günyüzü İlçesi, Kayakent Mahallesinin, 3083 Sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu’nun 3’üncü maddesi uyarınca Bakanlar Kurulunun 29/03/2011 tarihli ve 2011/1666 sayılı kararının 28/04/2011 tarihli ve 27918 sayılı Resmi Gazetede yayımlanması ile "Tarım Reformu Uygulama Bölgesi" olarak ilan edildiği; mülga Ankara Tarım Reformu Bölge Müdürlüğünce hazırlanan Günyüzü Kayakent Arazi Dağıtım Projesinin proje teklifinin 30/03/2012 tarihinde, proje maliyet cetvellerinin de 09/11/2012 tarihinde Bakanlığa gönderildiği, 12/04/2013 tarihinde ise Hak Sahibi Belirleme Komisyonu oluşturularak çalışmalara başlanıldığı,

2.2. 3083 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinin (a) fıkrasında belirtilen "Toprağın verimli şekilde işletilmesi, işletilmesinin korunması, birim alandan azami ekonomik verimin alınması, tarım üretiminin sürekli olarak artırılması, değerlendirilmesi ve buralarda istihdam imkanlarının artırılması”, yine (b) fıkrasında belirtilen "yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmaları, desteklenmeleri, eğitilmeleri” amaçlarını gerçekleştirmek için Arazi Dağıtım Projeleri yapıldığı, Projelerin 3083 Sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu, Uygulama Yönetmeliği ve buna bağlı olarak çıkartılan Kamulaştırma, Dağıtım ve Kiralama Teknik Talimatı hükümlerine göre yürütüldüğü,

2.3. Eskişehir, Günyüzü İlçesine bağlı Kayakent-Sakarya mahallesinde yürütülen arazi dağıtım projesinin, Eskişehir İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce hazırlanan proje teklifine istinaden 2012-2013-2014 yatırım programına alındığı, 16/04/2013-14/06/2013 tarihleri arasında mahallinde 60 günlük dağıtım ilanı yapılarak Kayakent Mahallesi Arazi Dağıtım projesine yönelik çalışmaların başlatıldığı,

2.4. Kayakent Arazi Dağıtım Projesinde şu ana kadar, kamu kuruluşları tahsis talebi sorgusu yazışmalarının, kültürel varlıkların belirlenmesi yazışmalarının, 08/07/2013 tarihinde halk huzuru toplantısı yapılmasının, müracaat eden 119 kişinin toprak talep beyanname listelerinin Bakanlığa gönderilmesi yazışmasının, toprak talebinde bulunan kişilerin güvenlik soruşturma evrakının Bakanlığa gönderilmesi yazışmasının, toprak talebinde bulunan kişilerin SGK soruşturması evrakının Eskişehir SGK Müdürlüğüne gönderilmesi yazışmasının, toprak talebinde bulunan kişilerin adres bilgilerini sorgulama evrakının Günyüzü İlçe Nüfus Müdürlüğüne gönderilmesi yazışmasının, toprak talebinde bulunan kişilerin arazi bilgilerinin sorgulanması için Günyüzü İlçe Tapu Müdürlüğüne gönderilmesi yazışmasının, sulanan alanların belirlenmesi için DSİ 3. Bölge Müdürlüğü ve Eskişehir İl Özel İdaresi yazışmalarının ve Bakanlığa proje değerlendirme raporu gönderilmesi aşamalarının tamamlandığı,

2.5. Bu işlemler sürdürülürken Milli Savunma Bakanlığının 09/05/2013 tarih ve 7526 sayılı ve 19/06/2013 tarih ve 10149 sayılı yazıları ile Başbakanlıkça verilen izin kapsamında Maliye Bakanlığınca, Kayakent Mahallesinde bulunan taşınmazların askeri ihtiyaçlar kapsamında kullanılmak üzere, Bakanlığın uygun görüşlerinin alınması şartıyla, tahsis edildiğinin bildirildiği, tahsisi uygun görülen parsellerle ilgili olarak Bakanlığın muvafakatinin talep edildiği, Millî Savunma Bakanlığının talebi karşılanmak üzere, Eskişehir İli, Günyüzü İlçesi, Kayakent Mahallesinde yürütülen Arazisi Dağıtım Projesi kapsamında yer alan ve Eskişehir İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce tahsisine izin verildiği tespit edilen parsellerin (87 adet - 1827 dekar) Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğünün yazısına istinaden uygulama alanı dışına çıkartılmasının Bakanlar Kurulu Kararı ile sağlandığı,

2.6. Proje kapsamında günümüz itibari ile Eskişehir İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce Milli Savunma Bakanlığına yapılan tahsislerden sonra kalan hazine arazisi miktarı ve dağıtılacak tarım toprağının tespitine yönelik Arazi Kullanım Kabiliyet (AKK) sınıf tespit çalışmaları ile bilgileri güncellemek amaçlı kamu kurumları ile yapılan yazışmaların devam etmekte olduğu,

2.7. Arazi dağıtım projelerinin normal sürecinde 3 ila 5 yılda tamamlanabildiği ancak bazı arazi dağıtım projelerinde projenin kendi özelliğinden kaynaklanan uzamalar olabildiği; proje dışı etkilerden dolayı arazi dağıtım projelerinde bu sürenin zaman zaman 7-8 yıla kadar uzayabildiği, örneğin Çankırı İli Merkez İlçesi Karaşeyh Köyü Arazi Dağıtım Projesi kapsamında 12/06/2007-10/08/2007 tarihleri arasında dağıtım ilanı yapılmasına rağmen halen projenin tamamlanamadığı ancak son aşamalarına gelindiği,

2.8. Kayakent Mahallesi Arazi Dağıtım Projesinin uzamasında iki ana unsurun etkili olduğu; Arazi Kullanım Kabiliyet (AKK) sınıflarının belirlenmesi sürecinin yaklaşık 2 yıllık bir zamanı kapsadığı, bununla birlikte AKK'ye ilişkin çalışmalar sürerken Milli Savunma Bakanlığının tahsis talebinin gündeme geldiği; proje sahasının aynı zamanda Milli Savunma Bakanlığının proje sahası içinde kalması ve tahsis işleminin uzamasının projede zaman kaybına neden olduğu; Kurumlarından kaynaklı bir uzamanın söz konusu olmadığı, söz konusu durumun kurum içi yazışmalardan ziyade diğer kurumlar ile yapılan yazışmalardan kaynaklandığı, bu bağlamda çalışmaların ve sürecin devam ettiği,

2.9. Başvuranın "kendilerine dağıtılacak arazilerin toplamda 18000 dekar civarında olduğu ve kişi başı yaklaşık 157 dekar arazi düşeceği ancak 4000 ila 6000 dekarlık alanın milli güvenlik nedeni ile askeriye tarafından istimlak edileceği dolayısıyla dağıtımın gerçekleştirilemediği” iddialarına yönelik olarak, Milli Savunma Bakanlığının, Kayakent Mahallesinde bulunan taşınmazlardan askeri ihtiyaçlar kapsamında tahsis talebine istinaden 87 adet hazine arazisinin (1827 dekar) uygulama alanı dışına çıkartılması sonucu kalan hazine arazisi miktarı ve dağıtılacak tarım toprağının tespiti ile birlikte ne kadar hazine arazisinin dağıtıma konu olacağının netlik kazanacağı,

2.10. Sonuç olarak, Kayakent Beldesi Arazi Dağıtım Projesinin normal sürecinde 3-4 yılda sonuçlandırılması ön görülmekle birlikte, hazine arazi varlığının parçalı ve dağınık olması, dağıtıma yönelik Arazi Kullanım Kabiliyet (AKK) sınıflarının belirlenmesi çalışmalarının yaklaşık 2 yıllık bir zamanı kapsaması, bu çalışmaya ilişkin raporlama aşamasında Milli Savunma Bakanlığının tahsis talebinin gündeme gelmesi, buna mukabil hazine mal varlığı ve dağılacak arazi miktarının tespiti ve buna bağlı olarak da diğer süreçlerin sarkması hususlarının uzamalara neden olduğu; Arazi Dağıtım Projesi alanından Milli Savunma Bakanlığına tahsis edilen 1827 dekardan sonra kalan hazine arazilerinde Arazi Dağıtım Projesinin yapılması cihetine gidileceği, hak sahipleri tespit edilerek topraklandırmada yetecek arazi miktarı kadar topraklandırılarak arazi dağıtım projesinin tamamlanacağı,

İfade edilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

3. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74’üncü maddesinde; “(…) Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler (…).” hükmü,

4. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında, “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.” hükmü,

5. 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu’nun,

5.1. “Amaç” başlıklı 1’inci maddesinde, “Bu Kanunun amacı sulama alanları ile Bakanlar

Kurulunca gerekli görülen alanlarda;

a) Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkânlarının artırılmasını,

b) Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını, desteklenmelerini, eğitilmelerini, (…) sağlamaktır.” hükmü,

5.2. “Uygulama alanı” başlıklı 3’üncü maddesinde, “Bu Kanunun uygulama alanı, ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile belirtilen alanlardır. Bakanlar Kurulunun bu kararı, kamulaştırma ve diğer işlemler bakımından kamu yararı kararı sayılır ve Resmi Gazete'de yayımlanır.” hükmü,

5.3. “Arazi dağıtımı” başlıklı 8’inci maddesinde, “Dağıtımdan faydalanacaklara verilecek toprak büyüklüğü, iklim ve toprak özellikleri ile bölge için öngörülen tarımsal işletme tipleri de göz önünde bulundurularak, 1984 yılı toptan eşya fiyatları endeksine göre yıllık tarımsal işletme geliri bir milyon liradan aşağı olmamak kaydı ile bulunacak miktardır.

Bu miktar, uygulayıcı kuruluş tarafından hesap edilerek uygulamanın duyurulması ile birlikte dağıtılacak "Toprak Normu" Bakanlar Kurulunca tespit edilerek Resmi Gazete'de yayımlanır.

Dağıtılacak toprak büyüklüğü Bakanlar Kurulu Kararı ile birinci fıkrada belirtilen miktarın bir katını geçmeyecek miktarda artırılabilir. Verilecek tarım arazisinin bir kısmı sulu bir kısmı kuru ise aynı tarımsal işletme gelirinin sağlanması kaydı ile sulu arazi kuru araziye tahvil edilir.

Dağıtım normundan daha az toprağı olanlara, kendi toprağı ile birlikte birinci fıkrada tespit edilen geliri getirecek miktarda toprak verilir.

Tarım toprağının dağıtımından faydalanacaklar ile bunlarda aranacak şartlar ve dağıtımda göz önünde bulundurulacak sıra ve öncelikler, yönetmelikle tespit edilir.” hükmü,

6. 29/06/1985 tarihli ve 18796 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin,

6.1. “Uygulama Bölgesinin İlanı” başlıklı 4’üncü maddesinde, “Kanunda tesbit edilen amaçların gerçekleştirilmesinde önceliği bulunan yerler, Genel Müdürlükçe Bakanlık Makamına sunulur.

Bakanlıkça, bu yerlerin uygulama bölgesi olarak ilan edilmesinde fayda görülmesi halinde, karar alınmak üzere Bakanlar Kuruluna teklif edilir. Bakanlar Kurulunca, teklifin uygun görülmesi halinde de bu yerler uygulama bölgesi olarak ilan edilir.

Bir yerin Kanunun 1 inci maddesinin g fıkrası sebebiyle uygulama alanı olarak tesbiti gerektiğinde, Milli Güvenlik Kurulu’nun görüşü alınır.

Bakanlar Kurulu Kararı, kamulaştırma ve diğer işlemler bakımından Kamu Yararı Kararı sayılır. Bu Karar Resmi Gazetede, yayımlanır.

(Değişik 5. fıkra: 14/07/2005 - 2005/9218 S.Yön./1. md.) Uygulama bölgesi olarak belirlenen yerlere ait 1/5000 ölçekli güncelleştirilmiş standart topografik kadastral haritalar, bu haritalar yoksa güncelleştirilmiş mevcut kadastral haritalar Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünden temin edilir. Tarım Reformu Genel Müdürlüğünce uygulama alanının etüdü yapılarak arazi kullanma kabiliyet sınıfları tespit edilir ve temin edilen haritalara işlenir.” hükmü,

6.2. “Belgelerin Temini” başlıklı 7’nci maddesinde, “Uygulama bölgesinin ilanından itibaren bölgenin tapu kayıtları veya tapu tesbit tutanakları Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce, sulama projesi içindeki sulanan yerler tapulama paftalarına işlenmiş olarak ilgisine göre Devlet Su İşleri veya Köy Hizmetleri Genel Müdürlüklerince, Hazine arazisi ile ilgili tahsis ve kiralama işlemleri hakkındaki gerekli bilgi ve belgeler ise Maliye ve Gümrük Bakanlığınca altmış gün içinde Genel Müdürlüğe verilir.” hükmü,

6.3. “Dağıtım İlanı” başlıklı 33’üncü maddesinde, “Genel Müdürlüğün emrine geçen arazinin hak sahibi çiftçilere yönetmelik hükümlerine göre dağıtılacağı, köy veya belde halkına mahallinde alışılmış usullerle ilan edilir. Bu ilanın bir sureti mahalli mülki amirlik ve diğer sureti de Bölge Müdürlüğü binalarına asılarak altmış gün süre ile ilan edilir.

İlanlarda, dağıtımın yapılacağı köy veya belde, toprak talebinde bulunulacak sürenin başlangıç ve bitiş günleri, beyannamelerin temin edileceği yer ve başvurulacak merci, doldurulacak beyanname ekinde istenilen belgeler ile süresinde talepte bulunmayanların toprak dağıtımından yararlanamayacakları belirtilir.” hükmü,

6.4. “Toprak Talebi” başlıklı 34’üncü maddesinde, “Toprak dağıtımından yararlanmak isteyenlerle zorunlu hallerde bunların kanuni ve iradi mümessilleri, uygulama bölgesi içinde ve dışındaki kendisinin ve aile fertlerinin malik veya zilyed oldukları arazi varlıklarını toprak istek beyannamesinde göstermek suretiyle, toprak dağıtım ilanında belirtilen altmış günlük süre içinde bizzat veya P.T.T. aracılığı ile talepte bulunabilirler.

Bu süre içinde talepte bulunmamış olanlar toprak dağıtımından yararlanamazlar.” hükmü, Yer almaktadır.

IV. KAMU DENETÇİSİ YAHYA AKMAN'IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ

7. Başvuranın, sürecin keyfi uzatıldığına yönelik iddialarının reddi, bununla birlikte Günyüzü Kayakent Arazi Dağıtım Projesinin tamamlanmasına yönelik işlemlerin sonraki süreçlerinin hızlandırılarak ivedilikle arazi dağıtımının sağlanması ve hak sahiplerinin mağdur edilmemesi hususlarında tavsiyede bulunulmasına yönelik olarak hazırlanan “Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Karar Önerisi”, Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme

8. Başvuran, 1 no’lu paragrafta açıklandığı üzere Eskişehir İli, Günyüzü İlçesi, Kayakent Mahallesi Arazi Dağıtım Projesinin yıllardır tamamlanmadığı, sürecin keyfi ve kasıtlı olarak uzatıldığı iddialarında bulunarak Projenin biran evvel tamamlanarak arazilerin dağıtılması talebiyle Kurumumuza başvurmuştur.

9. Başvuranın iddiaları üzerine idareden edinilen bilgi ve belgeler incelendiğinde,

9.1. 29/03/2011 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Eskişehir İli, Günyüzü İlçesi Kayakent Mahallesinin tarım reformu uygulama alanı olarak ilan edildiği, söz konusu kararın 28/04/2011 tarihli ve 27918 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiği,

9.2. Ankara Tarım Reformu Bölge Müdürlüğünün kapatılması sonucu Projenin Eskişehir İl Müdürlüğüne devredildiği ve İl Müdürlüğünce 30/03/2012 tarihinde proje teklifinin, 09/11/2012 tarihinde ise proje maliyet cetvellerinin hazırlanarak Bakanlığa gönderildiği,

9.3. 12/04/2013 tarihinde Hak Sahibi Belirleme Komisyonu oluşturulduğu ve çalışmalara başlanıldığı, bu kapsamda 30/12/2013 tarihine kadar ilgili idareler ile yazışmalar yapıldığı,

9.4. Projenin uygulanması aşamasında, Milli Savunma Bakanlığının 19/06/2013 tarihli ve 10149 sayılı yazısı ile 3083 sayılı Kanun kapsamında kalan taşınmazların, Milli Savunma Bakanlığı’na tahsis edilmek üzere uygulama alanı dışına çıkarılmasının talep edildiği ve söz konusu parsellerin (87 adet parsel - 1827 dekar alan) 02/01/2014 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile uygulama alanı dışına çıkarıldığı,

9.5. Proje kapsamında Arazi Kullanım Kabiliyet (AKK) Haritaları ve raporların 17/09/2014 tarihinde tamamlanarak 01/10/2014 tarihinde İl Müdürlüğü’ne iletildiği, geçici hak sahipliği tespit aşamasında AKK raporunun incelenmesi neticesinde Komisyon tarafından 28/12/2015 tarihinde ‘dağıtımı düşünülen Hazine Arazilerinin %50 ye yakın kısmının dağıtılamayacak durumda olan V. sınıf ve üzeri olduğu, ayrıca dağıtımı düşünülen 86 adet arazi parselinin Milli Savunma Bakanlığı’na tahsis edildiği, yine dağıtımı düşünülen 918 adet arazi parselinin Günyüzü Malmüdürlüğü’nce satış talebinde bulunulduğu’ nedenleri ile Arazi Dağıtım Projesinin sonlandırması yönünde değerlendirme raporu hazırlanarak Bakanlığa iletildiği,

9.6. Söz konusu değerlendirme raporunun 15/02/2016 tarihli ve 125 sayılı yazı ile teknik detaylara yer vermediği ve konuya ilişkin mahallinde tespit yapılmadığı gerekçesi ile Bakanlıkça yeterli görülmediği ve Milli Savunma Bakanlığının tahsis talepleri ve raporda belirtilen Arazi Kullanım Kabiliyet (AKK) sınıflarındaki sorunlar nedeniyle tahsis talebinden sonra dağıtıma konu olabilecek tarım toprağı varlığının belirlenerek bu miktar ile topraklandırılabilecek çiftçi ailesinin sayısının tespit edilerek bildirilmesi hususunda İl Müdürlüğünün yönlendirildiği ve İl Müdürlüğünce çalışmalara devam edildiği,

9.7. Bu aşamada Arazi Edindirme Şube Müdürlüğünün yeni kurulması nedeni ile Hak Sahibi Belirleme Komisyonunun yenilendiği ve bilgileri güncellemek amacıyla yapılan yazışmaların 2017 yılı içerisinde yenilenerek sürecin devam etmekte olduğu anlaşılmıştır.

10. Başvuruya konu arazi dağıtım projeleri; topraksız yahut yetersiz toprağı olan çiftçilerin desteklenmesi ile tarımsal üretimin teşvik edilmesi temeline dayanmaktadır. Arazi dağıtım projeleri ile tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının önlenmesi, tarım arazilerinin korunması ve geliştirilmesi, yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için belirli bir bedel karşılığında devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmaları, çiftçilerin desteklenmeleri, eğitilmeleri amaçlanmakta, bunun bir getirisi olarak da kentlere kontrolsüz göçün önlenmesi ve bulundukları yerde istihdam sağlanmaya çalışılmaktadır. Arazi dağıtım projeleri işin niteliği gereği yıllar içerisinde tamamlanabilen projeler olmakla beraber herhangi bir aksaklık çıkmaması durumunda 3 ila 5 yıl içerisinde tamamlanmakta, ancak bazı projelerde, projenin kendi özelliğinden, uygulama alanının yapısal özelliklerinden kaynaklı uzamalar olabilmektedir.

11. Bu kapsamda Başvuranın iddiaları ve somut olay birlikte değerlendirildiğinde sürecin uzamasının makul sınırlar içerinde kalıp kalmadığı, bu bakımdan idarenin kusur sorumluluğunun bulunup bulunmadığı hususunu değerlendirmek gerekmektedir. Bu bağlamda Devletin, kamu hizmetlerini alanları bazında şartlara en uygun ve ihtiyaçları en üst seviyede karşılamak için sürekli ve istikrarlı bir şekilde vatandaşlara sunmak, yani kamu hizmetlerini en etkin, verimli ve hukuk kuralları içinde sağlamakla yükümlü olduğu dikkate alındığında, gerekli talimatların verilmemesi, denetimlerin yapılmaması, araçların elverişsiz ve kötü olması, gerekli tedbirlerin alınmaması dolayısıyla bu borcun gerektiği gibi yerine getirilmemesi hizmet kusurunu oluşturmaktadır.(E. Ethem ATAY/Hasan ODABAŞI, Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin Yayınları, Ankara, 2010, s.59-84.)

12. Hizmet kusuru, kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesi sürecinde, örgütlenmesinde ve işleyişinde, hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi ve kötü işlemesi biçiminde ortaya çıkmaktadır. Şikâyete konu olay bazında hizmetin geç işlemesi bakımından İdarenin hizmet kusurunun söz konusu olup olmadığı tartışılmalıdır. Kamu hizmetinin düzenli ve mevzuata uygun biçimde yürütülmesinin yanında belirli bir çabukluk düzeyinde olması gerektiği için hizmetin işlemesinde olağan sayılamayacak bir gecikme, yerine göre hizmet kusuru oluşturabilmektedir. Mevzuatta idarenin yerine getireceği yükümlülük için bir süre öngörülmediği durumlarda idarenin o zamana kadar yerine getirdiği uygulamaları, iyi işleyen bir idarenin benzer bir işlemi ne kadarlık süre içerisinde tamamladığı gibi objektif kriterler belirlenerek idareye makul bir süre tanınması, bunun yanı sıra somut olayın niteliğini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir.(Metin GÜNDAY, İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 2011, s.371.) Bununla birlikte hizmetin yerine getirilmesi sırasında meydana gelen gecikmenin idari uyanıklık ölçüsü içerisinde ve somut olayın özelliğinden kaynaklanması durumunda hizmet kusurundan söz etmek mümkün olmayacaktır. (E. Ethem ATAY/Hasan ODABAŞI, Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin Yayınları, Ankara, 2010, s.59-84.)

13. Somut olayın bu kapsamda değerlendirmesi yapılacak olursa, 2011 yılında alınan Bakanlar Kurulu Kararı ile bölgenin uygulama alanı olarak kabul edilmesi üzerine günümüze kadar sürecin işlemiş olmakla birlikte bazı dönemlerde duraksamalara uğradığı, bu duraksamalara proje alanında kalan bir kısım alanın Milli Savunma Bakanlığına tahsisinin talep edilmesi ve tahsis işleminin uzamasının, uygulama alanı olarak kabul edilen bölgede yer alan hazine arazilerinin dağınık şekilde bulunmasının, arazilerin büyük bir kısmının V. derecede tarım dışı arazi olmasının neden olduğu, nitekim bu hususların projenin sonlandırılmasına yönelik değerlendirme raporunda da açıkça ifade edildiği, ancak Bakanlıkça raporun yeterli görülmemesi üzerine projeye devam edildiği görülmüştür.

14. Arazi dağıtım projelerinin ne kadar süre içerisinde tamamlanacağına ilişkin mevzuatta bir düzenleme olmamakla birlikte, herhangi bir aksilik olmadığı takdirde 3 ila 5 yıl sürecinde tamamlandığı, ancak projenin özelliğinden yahut proje dışı etkilerden dolayı süreçte uzamaların olabildiği, başvuruya konu Proje kapsamında da Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nden kaynaklı keyfi bir uzamanın tespit edilemediği, projenin niteliği ve uygulama alanının teknik özellikleri ile kurumlar arası işlemlerden kaynaklı bir uzamanın söz konusu olduğu, dolayısıyla idarenin herhangi bir hizmet kusurunun bulunmadığı değerlendirilmiştir.

15. Sonuç itibarıyla, Başvuranın arazi dağıtım projesinin keyfi ve kasti şekilde uzatıldığına dair iddialarına yönelik olarak; sürecin uzamasının idarenin hizmetin işleyişinde gerekli talimatları vermemesi, hizmetinin kuruluşunda, teşkilatında veya işleyişindeki herhangi bir aksaklık yahut aykırılıktan kaynaklanmadığı, aksine projenin niteliği, uygulama alanın özelliği ve Milli Savunma Bakanlığına tahsis hususlarından kaynaklandığı değerlendirilmiş, diğer yandan başvuranın "4000 ila 6000 dekarlık alanın milli güvenlik nedeni ile askeriye tarafından istimlak edileceği" yönündeki iddialarına ilişkin olarak ise idareden edinilen bilgiler kapsamında Milli Savunma Bakanlığına tahsis edilen 87 parselin 1827 dekar alanı kapsadığı görülmüş olup, Bu çerçevede idarenin işlemlerinde hukuka ve hakkaniyete aykırılık bulunmadığı değerlendirilmiştir.

Bununla birlikte, devam eden süreçte söz konusu Projenin tamamlanmasına yönelik işlemlerin hızlandırılması ve ivedilikle arazi dağıtımının sağlanması, bu çerçevede hak sahiplerinin mağdur edilmemesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.

B. İyi Yönetişim İlkeleri Yönünden Değerlendirme

16. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup, idareden istenilen bilgi ve belgelerin süresi içinde ve gerekçeli olarak Kurumumuza gönderildiği ayrıca idarenin başvuranla ilgili işlemlerinde kanunlara uygunluk, makul sürede karar verme, hesap verilebilirlik, şeffaflık, kararların gerekçeli olması ve kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi ilkelerine uygun davrandığı, ancak idari işleme karşı hangi sürede hangi mercilere başvurulabileceği bildirilmediğinden “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uygun davranmadığı anlaşılmış olup idarenin bundan böyle bu ilkelere de uyması beklenmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

17. 6328 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Eskişehir İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE;

Günyüzü Kayakent Arazi Dağıtım Projesinin tamamlanmasına yönelik işlemlerin hızlandırılması ve ivedilikle arazi dağıtımının sağlanması, bu çerçevede hak sahiplerinin mağdur edilmemesi hususunda GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,

Kararın Başvurana ve GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞINA tebliğine,

6328 sayılı Kanun'un 20’inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,

Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)


Full & Egal Universal Law Academy