(2709 S. K. m. 74) (4982 S. K. m. 1, 4, 5, 11, 12, 19, 25, 26) (657 S. K. m. 125) (6328 S. K. m. 5, 21) (Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m. 6)
SAYI: 2022/385-S.22.580
BAŞVURU NO: 2021/12719
KARAR TARİHİ: 10/01/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN: ….
BAŞVURUYA KONU İDARE: Gaziantep Üniversitesi Rektörlüğü
BAŞVURUNUN KONUSU: Başvuranın bilgi edinme talepleri hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ: 14/07/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Başvuran özetle, Gaziantep 1. İdare Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesi devam eden davasında savunmasını yapabilmek amacıyla Gaziantep Üniversitesi tarafından idare Mahkemesine sunulan 10/12/2020 tarihli “ikinci savunma dilekçesinde” kayıtlı “Davacı hakkındaki gizli disiplin soruşturma dosyasını içeren mavi telli dosyalar” ile yine savunma ekinde yer alan “1 Dosyanın (41 sayfa)” savunması için tarafına verilmediğini; ne zaman ne ile suçlandığı ve nasıl sonuçlandırıldığı ile ilgili bilgisi bulunmadığı için mahkeme huzurunda savunmasını yapamadığını, bu duruma istinaden Gaziantep Üniversitesi’ne verdiği 25/01/2021 tarihli dilekçesi ile sicil dosyasındaki tüm bilgi ve belgeleri talep ettiğini, bu talebinin idarenin 26/01/2021 tarihli yazısıyla 4982 sayılı Kanunun 19. maddesi uyarınca reddedildiğini, yine görevli olduğu bölümdeki öğretim elemanlarının ders dağılımlarının adaletsiz olduğunu göstermek amacıyla verdiği dilekçesine de cevap verilmediğini ifadeyle, bahse konu belgelerin tarafına verilmesini talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Konu hakkında bilgi edinmek üzere Kurumumuzun 16.09.2021 tarih ve S.21. …. sayılı yazısı ile Gaziantep Üniversitesi’nden bilgi ve belge talebinde bulunulmuştur. Üniversite Rektörlüğünden alınan 18/10/2021 tarihli ve …. sayılı yazıda özetle:
2.1. Başvuran vekili tarafından, davalı Üniversite aleyhine Gaziantep I. İdare Mahkemesi'nde açılan 2020/690 Esas numarasına kayıtlı dava dosyasına, birinci (İlk) savunma dilekçesinin ekinde sunulduğu belirtilen delil mahiyetindeki dosyaların, başvuran tarafından Üniversiteden yazılı olarak talep edilmediği,
2.2. Gaziantep I. İdare Mahkemesi'nin E:2020/…. sayılı dava dosyasına, Üniversitenin birinci (İlk) savunma dilekçesinin ekinde sunulan delil mahiyetindeki dosyaların (bilgi-belgelerin), dava dosyasında bulunduğundan dolayı Gaziantep l. İdare Mahkemesi ile başvuran vekili ve başvuran ile paylaşıldığı,
2.3. Başvuranın 25.01.2021 tarihli "sicil dosyasındaki tüm bilgi ve belgeleri" talep ettiği dilekçesinin 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun "İdari soruşturmaya ilişkin bilgi ve belgeler" başlıklı 19. Maddesi kapsamında olumsuz yanıtlandığı,
2.4. Başvuranın "öğretim elemanlarının ders dağılımlarının adaletsiz olduğunu göstermek amacıyla verdiği dilekçesinin” 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun "Kurum İçi düzenlemeler” başlıklı 25. Maddesi ve ''Kurum İçi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler” başlıklı 26. Maddesi kapsamında olumsuz yanıtlandığı,
2.5. Gaziantep Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu bünyesinde görev yapmakta iken sözleşmesi yenilenmeyen başvuran vekili tarafından açılan "sözleşmenin yenilenmemesine ilişkin idari işlemin iptali" istemli davada Mahkemenin 27.01.2021 tarihli ve 15:2020/690, K:…. sayılı kararı ile "tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varıldığı ve davanın reddine" karar verildiği, anılan karara karşı, davacı vekili tarafından. Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi'nde istinaf yoluna gidildiği, dava dosyasının istinaf incelemesinde olduğu,
2.6. Başvuran tarafından Üniversitesinde Doktor Öğretim Üyesi olarak çalışmaktayken, hakkında yürütülen soruşturma neticesinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 125/D-(b) bendinde yer alan "Özürsüz ve kesintisiz 3-9 gün göreve gelmemek” fiilini işlediğinden bahisle "brüt aylığından 1/4 oranında aylıktan kesme" disiplin cezası verilmesine ilişkin idari işleme karşı açılan davada Gaziantep I. İdare Mahkemesinin 27.01.2021 tarihli ve E:2020/…. K:2021 …. sayılı kararıyla dava konusu işlemin iptaline karar verildiği, davanın Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi Beşinci İdari Dava Dairesi'nin 2021/… sayılı dosyasında istinaf incelemesinin devam ettiği,
2.7. Başvuran hakkında "disiplin soruşturması yürütmek üzere görevlendirilmesine karşın soruşturma görevini yerine getirmemesi" nedeniyle soruşturma başlatıldığı ve sonucunda "1/15 oranında aylıktan kesme disiplin cezası" ile tecziyesine karar verildiği, açılan iptal davasında Gaziantep I. İdare Mahkemesinin 27.01.2021 tarihli ve E:2020/ …., K:2021 sayılı kararıyla dava konuşu işlemin iptaline karar verildiği, dava dosyasının Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi Beşinci İdari Dava Dairesi'nde E:2021/ sayılı dosyada istinaf incelemesinin devam ettiği,
Hususları bildirilmiş, başvuruya ilişkin bilgi-belgeler gönderilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesi: “(1) Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye ’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir. (2) Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu gecikmeksizin, dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir. (3) Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. ”,
4. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesi “(1) Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”
5. 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununun;
5.1. “Amaç” başlıklı 1 inci maddesi; “Bu Kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.”,
5.2. “Bilgi Edinme Hakkı” başlıklı 4 üncü maddesi; “Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir... ”
5.3. “Bilgi veya belgeye erişim süreleri” başlıklı 11 inci maddesi “Kurum ve kuruluşlar, başvuru üzerine istenen bilgi veya belgeye erişimi onbeş iş günü içinde sağlarlar.”
5.4. “Başvuruların cevaplandırılması” başlıklı 12 nci maddesi; “Kurum ve kuruluşlar, bilgi edinme başvurularıyla ilgili cevaplarını yazılı olarak veya elektronik ortamda başvuru sahibine bildirirler. Başvurunun reddedilmesi hâlinde bu kararın gerekçesi ve buna karşı başvuru yolları belirtilir. ”
5.5. “İdarî soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler ” başlıklı 19 uncu maddesinde; “Kurum ve kuruluşların yetkili birimlerince yürütülen idarî soruşturmalarla ilgili olup, açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Kişilerin özel hayatına açıkça haksız müdahale sonucunu doğuracak,
b) Kişilerin veya soruşturmayı yürüten görevlilerin hayatını ya da güvenliğini tehlikeye sokacak,
c) Soruşturmanın güvenliğini tehlikeye düşürecek,
d) Gizli kalması gereken bilgi kaynağının açığa çıkmasına neden olacak veya soruşturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarının temin edilmesini güçleştirecek,
Bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsamı dışındadır. ”,
5.6. “Adlî soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler” başlıklı 20 nci maddesi
“Açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Suç işlenmesine yol açacak,
b) Suçların önlenmesi ve soruşturulması ya da suçluların kanunî yollarla yakalanıp kovuşturulmasını tehlikeye düşürecek,
c) Yargılama görevinin gereğince yerine getirilmesini engelleyecek,
d) Hakkında dava açılmış bir kişinin adil yargılanma hakkını ihlâl edecek,
Nitelikteki bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsamı dışındadır... ”
5.7. “Kurum içi düzenlemeler” başlıklı 25 inci maddesi “Kurum ve kuruluşların, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakkının kapsamı dışındadır. Ancak, söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme hakları saklıdır. ”
5.8. “Kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler” başlıklı 26 ncı maddesi “Kurum ve kuruluşların faaliyetlerini yürütmek üzere, elde ettikleri görüş, bilgi notu, teklif ve tavsiye niteliğindeki bilgi veya belgeler, kurum ve kuruluş tarafından aksi kararlaştırılmadıkça bilgi edinme hakkı kapsamındadır. Bilimsel, kültürel, istatistik, teknik, tıbbi, mali, hukuki ve benzeri uzmanlık alanlarında yasal olarak görüş verme yükümlülüğü bulunan kişi, birim ya da kurumların görüşleri, kurum ve kuruluşların alacakları kararlara esas teşkil etmesi kaydıyla bilgi edinme istemlerine açıktır.” Hükümlerini amirdir.
IV. KAMU DENETÇİSİ ….’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
6. İlgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; başvurunun reddi yönünde hazırlanan “Tavsiye Kararı Önerisi’ Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Açısından Değerlendirme
7. Başvuran (1) numaralı paragrafta yer verildiği üzere özetle, Gaziantep 1. İdare Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesi devam eden davalarında kullanmak amacıyla 25/01/2021 tarihli dilekçesi ile idareden talep ettiği bilgi ve belgeler ile “bölümdeki öğretim elemanlarının ders dağılımlarının bilgisinin” kendisiyle paylaşılmasını talep etmektedir.
8. Bilindiği üzere, 2010 yılında yapılan referandumla Anayasaya giren bilgi edinme hakkının kanuni çerçevesi 9/10/2003 tarihinde yürürlüğe giren 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile çizilmiştir. Kanunun amacı demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.
9. Kanunun 4 üncü maddesinde herkesin bilgi edinme hakkı olduğu belirtilmiş; Kanunun 5 inci maddesinde ise kamu kurum ve kuruluşları, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlü kılınmıştır. Buna göre, bilgi edinme herkes için kanuni bir hak, bilgi vermek ise kamu kurum ve kuruluşları için, Kanunun istisna saydığı haller dışında, kanuni bir yükümlülüktür. 4982 sayılı Kanun kapsamındaki bir bilgi edinme başvurusu ancak yine bu Kanunun getirdiği bir istisnaya dayanılarak reddedilebilir.
10. Bilgi edinme hakkının sınırları 4982 sayılı Kanunun 4. Bölümünde düzenlemiş olup, 15 ila 27 nci maddeleri arasında 13 adet istisnaya yer verilmiştir. Kanunda yer alan bu istisnaların, yargı denetimi kapsamındaki işlemler, devlet sırrına, ülkenin ekonomik çıkarlarına, istihbarata, idari ve adli soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi ve belgeler, özel hayatın ve haberleşmenin gizliliği, ticari sır, fikir ve sanat eserleri, kurum içi düzenlemeler, kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyelerden oluştuğu görülmektedir.
11. Başvuranın 25/01/2021 tarihli dilekçesi ile idareden talep edilen bilgi ve belgelerin başvurana verilmesi talebinin incelenmesi:
11.1. Başvuranın Gaziantep İdare Mahkemesinde görülmekte olan 2020/…. esasına kayıtlı davasında idare tarafından dosyaya sunulan 10/12/2020 tarihli savunma dilekçesi ekine kayıtlı “hakkındaki gizli ibareli disiplin soruşturma dosyaları” ile yine savunma ekinde yer alan “41 sayfalık başka bir dosyayı” talep ettiğini ancak bu belgelerin tarafına verilmediğini beyan etmiştir. Ancak idare tarafından bu bilgilerin Üniversiteden yazılı olarak talep edilmediği, ayrıca delil mahiyetindeki dosyalar dava dosyasında bulunduğundan dolayı başvuran vekili ve başvuran ile paylaşıldığını bildirmiştir. Başvuran tarafından bu dosyaların idareden talep edildiğine ilişkin herhangi bir belge Kurumumuza sunulmamıştır.
11.2. Başvuran, bu sebeple 25/01/2021 tarihli dilekçesi ile idareden “15/08/2016-15/07/2020 tarihleri arasında hakkında tutulan tüm tutanakları, açılan tüm soruşturmaları, savunmalarını, ilgili yazıları ve eklerini, verilen cezaları, itirazlarını ve cevaplarını” talep ettiğini beyan etmiştir. 25/01/2021 tarihli dilekçeye cevaben Üniversite tarafından verilen yanıtta talebin 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun idari soruşturmalarla ilgili 19 uncu maddesi kapsamında reddedildiği görülmüştür.
11.3. Yukarıda da belirtildiği üzere, bilgi edinme hakkının istisnalarından biri, 4982 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde düzenlenen “idarî soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgelere” ilişkindir. Anılan madde hükmünde, kurum ve kuruluşların yetkili birimlerince yürütülen idarî soruşturmalarla ilgili olup, açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde; kişilerin özel hayatına açıkça haksız müdahale sonucunu doğuracak, kişilerin veya soruşturmayı yürüten görevlilerin hayatını ya da güvenliğini tehlikeye sokacak, soruşturmanın güvenliğini tehlikeye düşürecek, gizli kalması gereken bilgi kaynağının açığa çıkmasına neden olacak veya soruşturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarının temin edilmesini güçleştirecek nitelikte olan bilgi ve belgeler Kanunun kapsamı dışında bırakılmıştır.
11.4. 4982 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde yer alan “kurum ve kuruluşlar tarafından yürütülen idari soruşturmalar ...kanun kapsamı dışındadır.” ifadesi ile ancak devam eden bir soruşturma ile ilgili olarak bilgi edinme başvurusunun reddedilebileceği anlaşılmaktadır (Döner, Ayhan, Şeffaf Devlette Bilgi Edinme Hakkı ve Sınırları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010, s. 247).
11.5. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’nun 12/04/2006 tarihli ve 2006/261 sayılı kararında “İtiraz sahibinin itiraz dilekçesinden bilgi edinme başvurusu ile talep ettiği soruşturma raporunun hali hazırda Çanakkale Ağır Ceza Mahkemesinde devam eden ceza davasına ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Durum karşısında yürütülen idari soruşturmanın sonuçlanmış olup, konunun mahkeme önüne taşınmış olduğu görüldüğünden 4982 sayılı Kanunun idari soruşturmalara ilişkin bilgi ve belgeler için istisna hallerini düzenleyen 19 uncu maddesinin başvuru bakımından uygulanma imkânı kalmamıştır. Ceza yargılamalarının aleni olup, iddia ve savunma makamlarının mahkeme önünde delil getirebilme serbestileri dikkate alındığında söz konusu soruşturma raporunun başvuru sahibi kişiye verilmesinde 4982 sayılı Kanun bakımından herhangi bir kısıtlamanın olamayacağı kabul edilmelidir.” denmek suretiyle tamamlanmış idari soruşturmalarda Kanunun 19 uncu maddesine atıfla bilgi edinme taleplerinin reddedilemeyeceği belirtilmiştir.
11.6. Yürütülmekte olan idari soruşturmalarla ilgili bilgi edinme başvurularında ise başvuru ancak Kanunun 19 uncu maddesinde dört bent halinde belirtilen şartlardan biri veya birkaçının birlikte bulunduğu tespit edilirse istisna kapsamında değerlendirilecektir.
11.7. Bir diğer ifadeyle, idari soruşturmalarla ilgili olarak istenen bilgi ve belgeler 4982 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde yer alan istisnalardan en az birisinin kapsamına girmiyorsa başvuru sahibine verilmek zorundadır. 19 uncu madde kapsamında bilgi edinme başvurusunun reddedilebilmesi için sadece idari soruşturmanın varlığı yeterli olmayıp, ilgili hükümde düzenlenen diğer şartlardan birinin de gerçekleşmiş olması ve hangi şartın gerçekleştiğinin de maddi olaylara dayanarak açıklanması, olayların gerçekleştiğinin belgelendirilmesi ve olayların hukuki nitelendirmesinin doğru yapılmış olması gerekmektedir. 4982 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesi “İstenen bilgi veya belgelerde, gizlilik dereceli veya açıklanması yasaklanan bilgiler ile açıklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrılabiliyorsa, söz konusu bilgi veya belge, gizlilik dereceli veya açıklanması yasaklanan bilgiler çıkarıldıktan sonra başvuranın bilgisine sunulur. Ayırma gerekçesi başvurana yazılı olarak bildirilir” hükmünü amirdir. Anayasamız Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratik bir hukuk devleti olduğunu değiştirilemez hükümleri arasında belirtmiştir. Demokratik bir hukuk devletinde hak ve özgürlükler asıl, sınırlamalar ise istisnadır. Dolayısıyla bilgi edinme hakkı geniş, bu hakkın istisnaları ise dar ve amaca uygun yorumlanmak zorundadır. (Bkz: BEDK 2005/476 Karar sayılı 22/06/2005 tarihli kararı, BEDK 2005/422 Karar Sayılı, 01/06/2005 Karar tarihli Kararı)
11.8. 2005/55 Karar sayılı 31/01/2005 tarihli kararında ise BEDK; kişinin çalışma hayatını ve meslek onuru etkileyecek nitelikte sonuçlar doğuran müfettiş raporlarının kendisine verilmesi gerektiğini, bu nitelikteki raporların Bilgi Edinme Hakkı Kanunun 19 uncu maddesi kapsamında mütalaa edilemeyeceğini, Raporun 4982 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde yer alan; Kişilerin özel hayatına açıkça haksız müdahale sonucunu doğuracak, kişilerin veya soruşturmayı yürüten görevlilerin hayatını ya da güvenliğini tehlikeye sokacak, soruşturmanın güvenliğini tehlikeye düşürecek, gizli kalması gereken bilgi kaynağının açığa çıkmasına neden olacak veya soruşturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarının temin edilmesini güçleştirecek bilgi ve belgelerden kabulünün mümkün olmadığını belirtmiştir.
11.9. Talebe konu bilgi ve belgelerin 4982 sayılı Kanunun adlî soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler başlıklı 20 nci maddesinde yer alan açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde bilgi edinme hakkının istisnaları kapsamında kalan bilgi-belgelerden olmadığı değerlendirilmiştir.
11.10. Somut dosyada, başvuranın 25/01/2021 tarihli dilekçesi ile talep ettiği “15/08/2016-15/07/2020 tarihleri arasında hakkında tutulan tüm tutanakları ve açılan tüm soruşturmalara ait dosyaları ” talep ettiği, talep tarihi itibariyle bu soruşturmaların sonuçlandığı ve mahkeme önüne taşınmış olduğu görüldüğünden talebin 4982 sayılı 19 uncu maddesi kapsamında başvuranla paylaşılmamasının mevzuata uyarlı olmadığı, bahse konu soruşturmalardan yargıya konu olup dava dosyasına mahkemece gizlilik kararı alınmayanların başvuranla paylaşılması gerektiği değerlendirilmiştir.
12. Başvuranın 25/01/2021 tarihli “bölümdeki öğretim elemanlarının ders dağılımlarına” ilişkin bilgi talebinin incelenmesi:
12.1. Başvuran 25/01/2021 tarihli diğer dilekçesi ile “görev yaptığı TBMYO, Elektrik ve Enerji Bölümü, İklimlendirme ve Soğutma Teknolojileri ve Gaz Tesisat Teknolojileri programlarında görev yapan tüm öğretim elemanlarının 2016-2017 Sonbahardan (dahil) 2019-2020 Bahar dönemine (dahil) kadar verdiği derslerin tamamının suretlerini hukuki mücadelesi için” talep etmiştir.
12.2. İdare tarafından bu talep 4982 sayılı Kanunun “Kurum içi düzenlemeler” başlıklı 25 inci ve “Kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler” başlıklı 26 ncı maddesine atıfla reddedilmiştir.
12.3. Kanunun 25 inci maddesi uyarınca, kurum ve kuruluşların, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakkının kapsamı dışında bırakılmış; ancak söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme hakları saklı tutulmuştur. Bu kapsamda, başvuranın talebi kurum içi düzenleme olarak görülse dahi, ders dağıtımından başvuranın etkilendiği dikkate alındığında talebinin bilgi edinme hakkının istisnası kapsamında olmadığı anlaşılmaktadır.
12.4. Bilgi edinme hakkının kendisi vazgeçilmez insan haklardan biri olmakla birlikte, diğer temel hakların kullanılmasında önemli bir rol oynamakta; idarenin kamu gücüne dayanarak tesis ettiği ve kişilerin hukuksal durumlarını etkileyen işlemler karşısında “hak arama yollarının” etkin bir şekilde kullanabilmesinde önemli bir araç olmaktadır.
12.5. Danıştay 8. Dairesi, 2014/8893 E. ve 2015/3715 K. sayılı kararında, iddia ve savunma hakkı ile adil yargılanma hakkının birbirini tamamlamayan ve birbirinden ayrılmaz niteliğiyle Anayasanın 36. maddesinde düzenlenen “hak arama hürriyetinin temelini” oluşturduğunu ifade etmiş, “Bu hakkın öngörülen şekilde kullanılabilmesi, idari işlem veya eylemle ilgili tüm tespit ve kanıtların bilinmesi, buna bağlı argümanlar geliştirilerek aksi yönde tespit ve kanıtların sunulmasıyla mümkündür. Bu kapsamda, bireylerin dilek ve şikâyetleri hakkında idari makamlara başvuruda bulunmaları ve bilgi edinme haklarını kullanmaları, eşitlik, tarafsızlık hukuki güvenlik ve açıklık ilkeleri temelinde demokratik ve şeffaf yönetimin bir gereğidir. Bu nedenle, kamusal yetki kullanılırken bireylerin tam ve gereğince bilgilendirilmeleri gerekmektedir.” demek suretiyle bilgi edinme hakkının hak arama hürriyetinin önemli bir parçası olduğunu vurgulamıştır.
12.6. Hak arama kapsamında başkasına ait kişisel veriler içeren bilgi veya belgeler talep edildiğinde ise, bilgi edinme hakkı ve kişisel verilerin korunması hakkı arasında hassas bir dengenin kurulması gereklidir. Bu durumlarda, 4982 sayılı Kanunda bilgi edinme hakkının istisnalarından biri olarak sayılan “özel hayatın gizliliği” ne ilişkin düzenlemenin, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndaki hükümlerin ve temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasına ilişkin Anayasa’daki düzenlemelerin birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, doktrinde ve içtihatta kişisel niteliği bulunsa dahi kamusal yönü ağır basan bilgi veya belgelerin özel hayatın gizliliği kapsamında bilgi edinme hakkının bir istisnası olarak değerlendirilmediği görülmektedir.
12.7. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun bu konudaki kararları incelendiğinde, kişinin özel hayatına haksız bir müdahale oluşturacak nitelikte olmayan, ancak başvurucunun kişisel haklarını yakından ilgilendiren, örneğin yapmış olduğu bir şikâyetin haklılığını kanıtlamasını sağlayabilecek nitelikte olan taleplerin, kamuoyuna yansıyan kusurların veya suçların ortaya çıkmasını sağlayabileceğinden kamu yararı gereği bilgi edinme hakkı kapsamı içinde değerlendirilmesi gerektiğini belirttiği görülmektedir. (BEDK, K.T. 11/2/2005, K.S. 2005/76; Aynı yönde bkz. BEDK, K.T. 7/9/2005, K.S. 2005/619, BEDK, K.T. 17/1/2005, K.S. 2005/38)
12.8. Kurul 7/9/2005 tarihli ve 2005/619 sayılı kararında “.Kişilerle ilgili olsa bile kamusal nitelikteki bilgi ve belgelerin ise 4982 sayılı Kanun çerçevesinde bilgi edinme taleplerine açık olacağı aşikardır. Bu çerçevede, talep edilen bilgi ve belgelerin, kişilerin üniversitedeki görevleri ve meslek yaşamı ile ilgili olması durumunda bunların kamusal bilgi niteliğinde kabul edilerek açıklık ilkesi doğrultusunda bilgi edinme istemlerine açık olmasının gerektiği, neticede, üniversitenin akademik kadrolarına atanmak için düzenlenen jüri raporlarının, yayın listesinin, öğretim üyeliğine Yükseltilme ve Atama İlkelerine göre hesaplanan toplam puanlarının ve bu konularla ilgili diğer bilgi ve belgelerin başvuruda bulunan herkesin erişimine açılmasının 4982 sayılı Kanunun ruhuna uygun düşeceğini” belirtmiştir. Benzer şekilde Kurul, üniversite akademik kadrosuna yeniden atanan bir kimse için verilen jüri raporlarını elde etmek isteyen başvuranın bu talebinin kamusal niteliği nedeniyle özel hayatın gizliliği kapsamında değerlendirilemeyeceğine ve bilgi edinme talebinin kabul edilmesine karar vermiştir (BEDK, K.T. 25/10/2004, K.S 2004/140) (Alıntılama: Doç. Dr. F. Ebru GÜNDÜZ - Dr. Öğr. Üyesi İsmail YAZICIOĞLU, Bilgi Edinme Hakkı Çerçevesinde Kişisel Verilerin Korunması, Anayasa Yargısı, Cilt: 38, Sayı 1, Haziran 2021, s.183,
https://avam.anavasa.gov.tr/media/6537/38 1 tumu.pdf, Erişim tarihi: 28/12/2021).
12.9. Kurul ayrıca; Dışişleri Bakanlığı tarafından belli bir dönemde ateşe yardımcısı olarak atanan kişilerin isimlerine ilişkin bilgi talebinin kamusal işlemlere ilişkin kamusal nitelikte olduğunu ve özel hayatın gizliliği kapsamında kabul edilemeyeceğini, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan personel alımı sınavına katılan kişilerin yazılı sınav notları ve başarı sıralamalarına ilişkin bilgi talebinin anayasal bir hak olan kamu hizmetine girme hakkının kullanılmasıyla ilgili olduğunu ve özel hayatın gizliliği kapsamında değerlendirilemeyeceğini karara bağlamıştır (BEDK, K.T. 6/5/2005, K.S. 2005/328; BEDK, K.T. 6/5/2005, K.S. 2005/309). (Alıntılama: A.g.e, s. 184)
12.10. Somut dosyada, başvuranın çalıştığı idare tarafından ders dağılımlarında eşitlik ilkesine uygun davranılmadığı yönündeki iddialarını kanıt oluşturabilmesi ve bu yönde hakkını arayabilmesi için bölümdeki ders dağılımlarını bilmesi gerektiği, kurum içi düzenleme kapsamında kalmakla birlikte başvuranı etkilediği açık olan söz konusu işlemin Kanunun 25 inci maddesinde sayılan istisna kapsamında olmadığı, kişisel niteliği bulunsa da kamusal yönü ağır basan söz konusu bilginin özel hayatın gizliliği kapsamında bilgi edinme hakkının bir istisnası olarak kabul edilemeyeceği tespit edilmiş, bu bağlamda talebe konu bilgilerin başvuranla paylaşılması gerektiği değerlendirilmiştir.
12.11. Diğer taraftan, idarece söz konusu bilginin verilmemesine gerekçe olarak gösterilen 4982 sayılı Kanunun “Kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler” başlıklı 26 ncı maddesi ile maddi olay arasında illiyet bağı kurulamamıştır.
12.12. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuranın 25/01/2021 tarihli ilk dilekçesi ile idareye ilettiği “15/08/2016-15/07/2020 tarihleri arasında hakkında tutulan tüm tutanakları, açılan tüm soruşturmaları, savunmalarını, ilgili yazıları ve eklerini, verilen cezaları, itirazlarını ve cevaplarını” içeren bilgi edinme talebi ile 25/01/2021 tarihli ikinci dilekçesine konu “bölümdeki öğretim elemanlarının ders dağılımlarına” ilişkin bilgi edinme talebinin 4982 sayılı Kanunun 19, 25 ve 26 ncı maddeleri gerekçe gösterilerek reddedilmesine ilişkin idari işlemlerin hukuka uyarlı olmadığı tespit edilmiş, talebe konu bilgilerin (yargıya konu olup mahkemece gizlilik kararı alınmamış olmak kaydıyla) başvuranla paylaşılması amacıyla ilgili idareye tavsiyede bulunulması gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
13. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarenin Kurumumuzun bilgi ve belge talebine ilişkin cevabi yazıları incelendiğinde, “dürüstlük”, “nezaket”, “şeffaflık”, “makul sürede karar verme”, “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun hareket ettiği görülmüştür.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
6. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Gaziantep İdare Mahkemesinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜ İLE;
Başvuranın 25/01/2021 tarihli ilk dilekçesi ile idareye ilettiği “15/08/2016-15/07/2020 tarihleri arasında hakkında tutulan tüm tutanakları, açılan tüm soruşturmaları, savunmalarını, ilgili yazıları ve eklerini, verilen cezaları, itirazlarını ve cevaplarını” içeren bilgi edinme talebi ile 25/01/2021 tarihli ikinci dilekçesine konu “bölümdeki öğretim elemanlarının ders dağılımlarına” ilişkin bilgi edinme talebinin (yargıya konu olup mahkemece gizlilik kararı alınmamış olmak kaydıyla) başvuranla paylaşılması amacıyla GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ’NE TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, bu karar üzerine tesis edilecek işlemin veya eylemin 30 (otuz) gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna;
Kararın, Başvurana ve Gaziantep Üniversitesi Rektörlüğü’ne tebliğine, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. (¤¤)
Full & Egal Universal Law Academy