Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu - 06.06.2022
Karar Dilini Çevir:


(4628 S. K. m. 4)  

 

RGT: 02.02.2020

RG NO: 31027

Karar No: 8965-2

Karar Tarihi: 05/12/2019 

 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 05/12/2019 tarihli toplantısında; ekteki Vadeli Elektrik Piyasası İşletim Usul ve Esaslarının kabul edilerek Resmi Gazetede yayımlanmasına,

 

karar verilmiştir. 

 

EK

 

VADELİ ELEKTRİK PİYASASI İŞLETİM USUL VE ESASLARI 

 

BİRİNCİ BÖLÜM: Genel Hükümler

 

Amaç

 

MADDE 1- (1) Bu Usul ve Esasların amacı, vadeli elektrik kontratlarının Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) bünyesinde güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işlem görmesine ilişkin hususları düzenlemektir.

 

Kapsam

 

MADDE 2- (1) Bu Usul ve Esaslar; 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında Piyasa İşletmecisinin, merkezi uzlaştırma kuruluşunun ve piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasasına dair hak ve yükümlülüklerine, vadeli elektrik piyasasında gerçekleştirilen işlemlere, kayıt ve uzlaştırma işlemlerine, teminat ve temerrüt yönetimi ile temerrüt garanti hesabına ilişkin usul ve esasları kapsar.

 

Dayanak

 

MADDE 3- (1) Bu Usul ve Esaslar, 14/4/2009 tarihli ve 27200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanmıştır.

 

Tanımlar ve kısaltmalar

 

MADDE 4- (1) Bu Usul ve Esaslarda geçen;

 

a) Açık pozisyon: Piyasada gerçekleştirilen işlemler neticesinde veya ilgili mevzuatta belirtilen yöntemlerle oluşan ve ters işlemle, fiziksel teslimatla veya bu Usul ve Esaslarda belirtilen diğer yöntemlerle kapatılmamış olan pozisyonları,

 

b) Açılış fiyatı: Her bir kontratın, ilk işleme açıldığı gün veya bir kontratın işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde yeniden işleme açılması sırasında belirlenen baz fiyatını, ilk işlem gününden sonraki işlem günlerinde ise ilan edilen son günlük gösterge fiyatını,

 

c) Baz fiyat: Her bir kontratın işleme açıldığı ilk gün için günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılan veya bir kontratın işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde yeniden işleme açılması sırasında belirlenen fiyatı,

 

ç) Fatura dönemi: Bir takvim ayının ilk günü saat 00:00’da başlayıp, aynı ayın son günü saat 24:00’da biten süreyi,

 

d) Gün içi piyasası: Gün içi piyasası kapı kapanış zamanına kadar elektrik enerjisi ticaretinin yapıldığı organize toptan elektrik piyasasını,

 

e) Gün öncesi piyasası: Bir gün sonrası teslim edilecek uzlaştırma dönemi bazında elektrik enerjisi alış-satış işlemleri için kurulan ve Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen organize toptan elektrik piyasasını,

 

f) Günlük gösterge fiyatı: Piyasa İşletmecisi tarafından işleme açılan her bir kontrat için bu Usul ve Esaslarda belirtilen esaslar çerçevesinde günlük olarak belirlenen fiyatı,

 

g) İlgili mevzuat: Elektrik piyasasına ilişkin kanun, yönetmelik, tebliğ, genelge, kurul kararları ile Piyasa İşletmecisi tarafından yürürlüğe konulan düzenlemeleri,

 

ğ) İşlem görme: Piyasa İşletmecisinin farklı teslimat dönemi ve yük tiplerinde işleme açtığı kontratların piyasada alım satıma konu olmasını,

 

h) İşlem günü: Piyasaların işlem yapılmak üzere açık olduğu günleri,

 

ı) Kanun: 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununu,

 

i) Kısa pozisyon: Sahibine, vadeli elektrik piyasasında yapılan işlemlerde, kontratın teslimat dönemi geldiğinde elektrik enerjisini belirli bir fiyat ve miktar üzerinden teslim etme yükümlülüğü veren pozisyonu,

 

j) Komisyon: Fiyat Belirleme ve Temerrüt Yönetimi Komisyonunu,

 

k) Kontrat: Belirli bir teklif bölgesinde, belirli bir teslimat dönemi ve yük tipinde elektrik enerjisini eşleşilen fiyat üzerinden teslim alma veya teslim etme yükümlülüğü doğuran sözleşmeyi,

1) Kontrat kapı kapanış zamanı: Her bir kontrat için işlem yapılabilecek son işlem günü seans sonunu,

 

m) Kurul: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu, n) Kurum: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu,

 

o) Lot: Tekliflerin bildirilmesi amacıyla kullanılan ve teslimata konu her bir uzlaştırma dönemi için 0,1 MW güce tekabül eden enerji miktarını,

 

ö) Merkezi uzlaştırma kuruluşu: Piyasa katılımcıları arasındaki Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile belirlenecek olan mali işlemleri yürütmek üzere kullanılan, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre merkezi takas kuruluşu olarak kurulan kuruluşu,

 

p) Organize toptan elektrik piyasaları: Elektrik enerjisi, kapasitesi veya perakende alış satışının gerçekleştirildiği ve piyasa işletim lisansına sahip merkezi bir aracı tüzel kişilik tarafından organize edilip işletilen gün öncesi piyasası, gün içi piyasası ve ileri tarihli fiziksel teslimat gerektiren diğer elektrik piyasaları ile sermaye piyasası aracı niteliğindeki standardize edilmiş elektrik sözleşmelerinin ve dayanağı elektrik enerjisi ve/veya kapasitesi olan türev ürünlerin işlem gördüğü ve Borsa İstanbul Anonim Şirketi tarafından işletilen piyasaları ve Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi tarafından organize edilip işletilen dengeleme güç piyasası ve yan hizmetler piyasası gibi elektrik piyasalarını,

 

r) Piyasa İşletmecisi: Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi’ni,

 

s) Piyasa yapıcı: Vadeli elektrik piyasasında likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasını teşvik etmek amacıyla görev ve sorumlulukları bu Usul ve Esaslar ile belirlenen piyasa katılımcılarını,

 

ş) Piyasa yönetim sistemi (PYS): Dengeleme mekanizması ve uzlaştırmaya ilişkin işlemlerin yürütülmesi amacıyla, Piyasa İşletmecisi, sistem işletmecisi, piyasa katılımcıları ve sayaçların okunmasından sorumlu iletim ve dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerin kullanımına sunulan ve küçük istemci yapısında çalışan uygulamaları,

 

t) Pozisyon kapatma: Aynı kontratta eşit miktarda ters işlem yapılmak suretiyle pozisyonların sonlandırılmasını,

 

u) Seans: Kontratların, alım satım için işleme açık olduğu zaman dilimini,

 

ü) Seans sonrası: İşlem günlerinde, teklif defterinin işleme kapatılmasıyla günlük gösterge fiyatı ilanına kadar olan zaman dilimini,

 

v) Temerrüt garanti hesabı: Piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasası kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda kullanılmak amacıyla merkezi uzlaştırma kuruluşu ve Piyasa İşletmecisi nezdinde tutulan, teminatlar dışında kalan ve piyasa katılımcılarının katkı paylarıyla oluşturulan hesabı,

 

y) Ters işlem: Aynı kontratta, uzun pozisyon karşısında kısa pozisyon, kısa pozisyon karşısında uzun pozisyon alınarak pozisyonun tasfiyesini,

 

z) Teklif defteri: Vadeli elektrik piyasası katılımcılarının kontratlara sundukları tekliflerin listelendiği PYS ekranını,

 

aa) Uzun pozisyon: Sahibine, vadeli elektrik piyasasında yapılan işlemlerde, kontratın teslimat dönemi geldiğinde elektrik enerjisinin belirli bir fiyat ve miktar üzerinden teslim alma yükümlülüğü veren pozisyonu,

 

bb) Vadeli elektrik piyasası (VEP): Piyasa katılımcılarına fiziksel teslimat yükümlülüğü doğuran ileri tarihli elektrik piyasasını,

 

cc) Vadeli Elektrik Piyasası Katılım Anlaşması: Piyasa katılımcısının vadeli elektrik piyasasına katılmak için imzaladığı standart anlaşmayı,

 

çç) Yönetmelik: Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği’ni,

 

dd) Yöntem: Vadeli Elektrik Piyasası Yöntemini ifade eder.

 

(2) Bu Usul ve Esaslarda geçmekle birlikte tanımlanmamış diğer kavram ve kısaltmalar, ilgili mevzuattaki anlam ve kapsama sahiptir.

 

İKİNCİ BÖLÜM: Vadeli Elektrik Piyasası Genel Esasları, Kontratlar, Basamaklandırma İşlemi, Katılım Durumları

 

Vadeli elektrik piyasası genel esasları

 

MADDE 5- (1) Vadeli elektrik piyasası genel esasları şunlardır:

 

a) İşlemler teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipi bazında gerçekleştirilir.

 

b) Uzlaştırma hesaplarında kullanılacak fiyatlar, her bir ticari işlem için uzlaştırma dönemi bazında belirlenir.

 

c) Kontratlar, seans süresince sürekli ticaret yöntemine göre işlem görür. İlgili kontratın kontrat kapı kapanış zamanına kadar, kontrata ilişkin teklif verilebilir ve verilen teklifler eşleşmediği sürece güncellenebilir.

 

ç) Piyasa İşletmecisi işleme açılan kontratlar için geçici süreyle, sürekli ticaret metodu yerine ihale usulü kullanılmasına karar verebilir.

 

d) Piyasa katılımcıları tarafından sunulan teklifler anlık olarak değerlendirilip karşı yöndeki tekliflerle karşılaştırılarak şartların uygun olması durumunda eşleştirilir.

 

e) Tekliflerin durumu anlık olarak piyasa katılımcıları tarafından PYS ekranları üzerinden görülebilir.

 

f) Piyasa katılımcıları tarafından sunulan teklifler, piyasa katılımcıları arasında ayrım gözetilmeksizin değerlendirilir.

 

g) Vadeli elektrik piyasasında yürütülen faaliyetler, şeffaflık ve sorumluluk ilkelerine uygun şekilde yürütülür.

 

ğ) Eşleşen teklifler, piyasa katılımcısı için teslimat dönemi içinde yük tipi ile belirlenen zaman dilimi boyunca eşleşme fiyatı üzerinden elektrik enerjisinin teslim edilmesi ya da teslim alınması yükümlülüğü doğurur.

 

h) İlgili kontrat işleme kapanmadan önce, açık pozisyon kapatıldığında piyasa katılımcısının fiziksel teslimat zorunluluğu ortadan kalkar.

 

ı) Gerçekleşen her bir eşleşmede Piyasa İşletmecisi ilgili piyasa katılımcısına karşı taraftır.

 

Kontratlar

 

MADDE 6- (1) Vadeli elektrik piyasasında kontratlar, Piyasa İşletmecisi tarafından teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipi belirlenerek işleme açılır.

 

(2) Kontratlar 28 inci madde uyarınca belirlenen baz fiyat ile işleme açılır.

 

(3) Vadeli elektrik piyasasında işleme açılacak kontratlara ilişkin hususlar Piyasa İşletmecisi tarafından internet sitesinde yayınlanır.

 

(4) Piyasa İşletmecisi tarafından işleme açılacak kontratlar, teklif defterinde aynı anda işleme açık olan kontrat sayısı, kontratların açılış ve kapanış tarihleri, kontrat kapı kapanış zamanı ile kontratlara ilişkin diğer hususlar Yöntemde düzenlenir.

 

(5) Piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda Piyasa İşletmecisi tarafından farklı teslimat dönemleri ve yük tipleri tanımlanabilir. Tanımlanan yeni kontratlar, piyasa katılımcılarına ve Kuruma bildirerek işleme açılır.

 

Teslimat dönemi

 

MADDE 7- (1) Teslimat dönemi, ilgili kontrata taraf olan piyasa katılımcılarının fiziksel teslimat yükümlülüklerini kapsayan günleri ifade eder.

 

(2) Teslimat dönemi bazında, Piyasa İşletmecisi tarafından işleme açılabilecek;

 

a) Günlük kontrat; fiziksel teslimatı, ilgili teslimat gününün içerisinde yük tipi ile belirlenen ilk uzlaştırma döneminde başlayan, son uzlaştırma döneminin bitiminde sona eren,

 

b) Haftalık kontrat; fiziksel teslimatı, ilgili teslimat haftasının pazartesi günü başlayan, aynı hafta pazar günü sona eren,

 

c) Aylık kontrat; fiziksel teslimatı, ilgili teslimat ayının ilk günü başlayan, aynı ayın son günü sona eren,

 

ç) Ayın geri kalanı kontratı; fiziksel teslimatı, ilgili teslimat ayının içinde bulunulan günü takip eden ikinci gün başlayan, aynı teslimat ayının son günü sona eren,

 

d) Çeyreklik kontrat; fiziksel teslimatı toplam 3 aylık periyodu kapsayan,

 

i) Birinci çeyreklik kontrat; Ocak ayının ilk günü başlayan, Mart ayının son günü sona eren,

 

ii) İkinci çeyreklik kontrat; Nisan ayının ilk günü başlayan, Haziran ayının son günü sona eren,

 

iii) Üçüncü çeyreklik kontrat; Temmuz ayının ilk günü başlayan, Eylül ayının son günü sona eren,

 

iv) Dördüncü çeyreklik kontrat; Ekim ayının ilk günü başlayan, Aralık ayının son günü sona eren,

 

e) Yıllık kontrat; fiziksel teslimatı her yılın Ocak ayının ilk günü başlayan, aynı yılın Aralık ayının son günü sona eren,

 

f) Hafta içi kontratları; fiziksel teslimatı, ilgili teslimat döneminin ilk hafta içi günü 00:00’da başlayan, son hafta içi günü 24:00’da biten,

 

g) Hafta sonu kontratları; fiziksel teslimatı, ilgili teslimat döneminin ilk hafta sonu günü 00:00’da başlayan, son hafta sonu günü 24:00’da biten kontratları ifade eder.

 

(3) Piyasa İşletmecisi tarafından Kuruma ve PYS üzerinden piyasa katılımcılarına bildirilmek koşuluyla, piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda farklı teslimat dönemleri tanımlanabilir.

 

Yük tipi

 

MADDE 8- (1) Yük tipi, ilgili kontrata taraf olan piyasa katılımcılarının fiziksel teslimat yükümlülüklerini kapsayan teslimat döneminin her bir gününde fiziksel teslimata konu olan uzlaştırma dönemlerini ifade eder.

 

(2) Piyasa işletmecisi tarafından işleme açılabilecek kontratların yük tiplerinden,

 

a) Baz yük; teslimat dönemi içindeki fiziksel teslimata konu olan her günün 00:00-24:00 saatleri arasında her uzlaştırma dönemi bazında eşit miktarda olacak şekilde piyasa katılımcılarının alış ve satış miktarını,

 

b) Puant yük; teslimat dönemi içindeki fiziksel teslimata konu olan her günün 08:00- 20:00 saatleri arasında her uzlaştırma dönemi bazında eşit miktarda olacak şekilde piyasa katılımcılarının alış ve satış miktarını,

 

c) Puant-dışı yük; teslimat dönemi içindeki fiziksel teslimata konu olan her günün 00:00-08:00 ile 20:00-24:00 saatleri arasında her uzlaştırma dönemi bazında eşit miktarda olacak şekilde piyasa katılımcılarının alış ve satış miktarını ifade eder.

 

(3) Piyasa İşletmecisi, Kuruma ve PYS üzerinden piyasa katılımcılarına bildirilmek koşuluyla, piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda yeni yük tipleri tanımlayabilir ve mevcut yük tiplerinin kapsadığı zaman dilimini değiştirebilir.

 

Kontratların basamaklandırılması

 

MADDE 9- (1) Piyasa İşletmecisi tarafından işleme açılacak olan yıllık ve çeyreklik kontratlar, Yöntemde belirtilen sürelerde sonlandırılarak, yıllık kontratlardaki açık pozisyonların çeyreklik kontratlara, çeyreklik kontratlardaki açık pozisyonların aylık kontratlara aktarılması suretiyle basamaklandırılır.

 

(2) Piyasa katılımcılarının, basamaklandırılma işlemi sonucunda yeni kontratlara aktarılan pozisyonları ile aynı kontrata ilişkin varsa ters yönlü pozisyonları netleştirilir.

 

(3) Basamaklandırma işlemi Yöntemde belirtilen sürelerde;

 

a) Yıllık kontratın işleme kapatılarak, ilgili kontrattaki pozisyonların aynı gün günlük gösterge fiyatı ilanını müteakip aynı yılı kapsayan 4 adet çeyreklik kontrata aktarılmasını,

 

b) Çeyreklik kontratın işleme kapatılarak, ilgili kontrattaki pozisyonların aynı gün günlük gösterge fiyatı ilanını müteakip aynı çeyreği kapsayan 3 adet aylık kontrata aktarılmasını,

 

ifade eder.

 

İşlem görmenin geçici olarak durdurulması

 

MADDE 10- (1) Piyasa İşletmecisi;

 

a) Vadeli elektrik piyasasındaki fiyatları etkileyecek önemli bilgi, haber ve/veya olağan dışı gelişmelerin meydana gelmesi,

 

b) Piyasa katılımcıları tarafından günlük gösterge fiyatının güvenilir bir şekilde belirlenmesini engelleyebilecek işlemlerin gerçekleştirilmesi,

 

c) İşlemlerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini engelleyici teknik problemlerin ortaya çıkması,

 

ç) Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen yazılımlarda gerçekleştirilecek planlı bakım ve alt yapı çalışmalarının yürütülmesi durumlarından en az birinin varlığı halinde, ilgili kontratların işlemlerini veya seansı geçici olarak durdurabilir, (a) ve (b) bentlerindeki haller için işlem görmenin geçici olarak durdurulması kararı Komisyon tarafından verilir.

 

(2) Komisyon tarafından ilgili kontratın veya seansın geçici olarak işlem görmesinin durdurulması halinde, ilgili kontrat ve/veya kontratlara ait aktif tekliflerin tamamı askıya alınır.

 

(3) Piyasa İşletmecisi tarafından işlem görmenin geçici olarak durdurulması halinde bu durum gerekçesiyle birlikte piyasa katılımcılarına duyurulur ve Kuruma bildirilir.

 

(4) Bir kontratın işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde, söz konusu kontrat Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen usullerle ilan edilen fiyatla veya mevcut fiyatıyla yeniden işleme açılabilir.

 

(5) İşlem görmenin geçici olarak durdurulması halinde askıya alınan aktif teklifler, kontratlar yeniden işleme açılırken bu Usul ve Esaslarda düzenlenen teklif bildirim şartlarını sağlaması durumunda önceliğini kaybetmeyerek teklif defterinde yerini alır.

Kontratların işlem görmesinin sonlandırılması

 

MADDE 11- (1) Piyasada işlem gören kontratlar, ilgili kontratta Yöntemde belirlenen süre boyunca işlem olmaması veya açık pozisyon bulunmaması durumunda Piyasa İşletmecisi tarafından sonlandırılabilir.

 

(2) Bir kontratın işlem görmesinin sonlandırılmasından sonra asgari unsurlar değişmemek kaydıyla ilgili kontrat Piyasa İşletmecisi tarafından yeniden işleme açılabilir.

 

Vadeli elektrik piyasasına katılım durumunun pasife alınması

 

MADDE 12- (1) Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen ve internet sitesinden duyurulan şekilde, piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasasına katılım durumlarının pasife alınma talebinde bulunmaları halinde; vadeli elektrik piyasasında açık pozisyonu olmaması durumunda aynı gün, açık pozisyonu olması durumunda ise açık pozisyonların kapatılmasını takip eden iş günü pasife alınır. Açık pozisyonların piyasa katılımcıları tarafından kapatılmaması halinde pasife alma işlemi söz konusu pozisyonlar kapatılıncaya kadar gerçekleştirilmez.

 

(2) Piyasa katılımcılarının lisanslarının iptal edilmesi, sonlandırılması veya lisans süresinin sona ermesi halinde, vadeli elektrik piyasasında açık pozisyonu olmaması durumunda aynı gün, açık pozisyonu olması durumunda ise Piyasa İşletmecisi tarafından 52 nci madde uyarınca açık pozisyonlarının kapatılmasını takip eden iş günü vadeli elektrik piyasasına katılım durumu pasife alınır.

 

(3) Piyasa İşletmecisi tarafından vadeli elektrik piyasası katılım anlaşmasının feshedilmesi, temerrüt hali ile piyasa katılımcılarının iflasına ilişkin bildirimlerde de bu madde hükümleri uygulanır.

 

(4) Bir piyasa katılımcısının vadeli elektrik piyasasına katılım durumunun pasife alınması, tahakkuk etmiş ve edecek borç ve alacakları ortadan kaldırmaz.

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: Günlük İş Akışı

 

Günlük iş akış süreçleri

 

MADDE 13- (1) Vadeli elektrik piyasasında günlük iş akışı içerisinde; seans öncesi, seans, seans sonrası, günlük gösterge fiyatının ilanı ve gün sonu işlemleri yer alır.

 

(2) Piyasa İşletmecisi tarafından seans başlangıç ve bitiş saatlerinde ilgili gün için geçici olarak değişiklik yapılabilir. Piyasa İşletmecisi tarafından geçici olarak seans başlangıç ve bitiş saatlerinde değişiklik yapılması durumunda, seans sonrası, günlük gösterge fiyatı ilanı ve gün sonu işlemleri süreçlerinde de değişiklik yapılabilir ve söz konusu değişiklikler PYS aracılığıyla piyasa katılımcılarına bildirilir.

 

Seans öncesi

 

MADDE 14- (1) Vadeli elektrik piyasasında, kontratların işlem gördüğü işlem günlerinde 10:00-13:00 saatleri arası dönem seans öncesi olarak tanımlanır. Seans öncesinde, ilgili PYS ekranlarına erişim sağlanmakla birlikte aktif teklif girişi, özel işlem bildirimi ve eşleşme işlemi gerçekleştirilemez. Seans öncesinde piyasa katılımcıları;

 

a) PYS’de yer alan ilgili ekranlara erişim sağlayabilir.

 

b) Teminat durumunu, açık pozisyonlarını, tekliflerini sorgulayabilir.

 

c) Önceki İşlem günlerinden kalan tekliflerini iptal edebilir veya pasif hale getirebilir.

 

ç) Teklif defterine daha sonra gönderilmek üzere tekliflerini pasif olarak kaydedebilir.

 

d) Geçmiş seanslarda gerçekleşen eşleşmelerini, verdiği teklifleri, geçmiş seansların işlem akışlarını ve gerçekleştirilen basamaklandırma işlemlerini kontrol edebilir.

 

(2) Askıya alınan teklifler, seans başlangıcında bu Usul ve Esaslarda düzenlenen teklif bildirim koşullarını sağlaması durumunda önceliğini kaybetmeyerek teklif defterinde yerini alır.

 

Seans

 

MADDE 15- (1) Vadeli elektrik piyasasının işleme açık olduğu iş günlerinde seans; 13:00’da başlar, 16:00’da biter. Vadeli elektrik piyasası hafta sonu veya resmi tatil günlerinde ve yarım gün resmi tatil olan iş günlerinde işleme kapalıdır.

 

(2) Seans içinde piyasa katılımcıları;

 

a) Teklif girişi yapabilir.

 

b) Özel işlem bildirimi yapabilir.

 

c) Aktif ve pasif tekliflerinin miktar ve fiyatlarını değiştirebilir.

 

ç) Aktif tekliflerini iptal edebilir veya pasif hale getirebilir.

 

d) Pasif tekliflerini aktif hale getirerek teklif defterine gönderebilir veya iptal edebilir.

 

e) Belirlenen süreler içerisinde itirazda bulunabilir.

 

f) Geçmiş seanslarda gerçekleşen eşleşmelerini, verdiği teklifleri, geçmiş seansların işlem akışlarını ve gerçekleştirilen basamaklandırma işlemlerini kontrol edebilir.

 

Seans sonrası

 

MADDE 16- (1) Vadeli elektrik piyasasının işleme açık olduğu iş günlerinde seans sonrası; 16:00’da başlayıp 16:45’te sona erer.

 

(2) Seans sonrasında;

 

a) Tüm kontratlar ilgili gün için işleme kapatılır.

 

b) Seans öncesine kadar yeni teklif girişlerine ve mevcut tekliflerin güncellenmesine izin verilmez.

 

c) Yöntemde belirtilen kurallar çerçevesinde piyasa katılımcıları tarafından sunulan farklı teslimat dönemleri ve yük tiplerine ait kontratlar için verilmiş ancak eşleşmemiş aktif tekliflerden uygun olanların eşleştirilmesi işlemi gerçekleştirilir. Söz konusu eşleşmeler günlük gösterge fiyatı hesaplanırken dikkate alınmaz.

 

(3) Her bir işlem gününde bu Usul ve Esaslarda belirtilen usullerle günlük gösterge fiyatı hesaplanır.

 

(4) Her bir kontrat için hesaplanan günlük gösterge fiyatı ilan edilmeden önce, ilgili kontratların ilişkili olduğu diğer kontratların günlük gösterge fiyatları göz önünde bulundurularak, Yöntemde belirtilen kurallar çerçevesinde Piyasa İşletmecisi tarafından günlük gösterge fiyatları arasında farklılıkların giderilmesine ilişkin işlemler yapılır.

 

Günlük gösterge fiyatının ilan süreci

 

MADDE 17- (1) Her bir işlem günü seans sonrasının bitişiyle 16 ncı maddenin dördüncü fıkrasındaki işlemlerin yapılmasını müteakip günlük gösterge fiyatı ilan edilir.

 

Gün sonu işlemleri

 

MADDE 18- (1) Günlük gösterge fiyatı ilanını müteakip saat 17:00’a kadar Piyasa İşletmecisi tarafından aşağıdaki gün sonu işlemleri gerçekleştirilir:

 

a) Mevcut aktif tekliflerden fiyat değişim limitleri dışında olanlar iptal edilir, fiyat değişim limitleri içerisinde kalanlar “askıya” alınır.

 

b) Her bir piyasa katılımcısının sunması gereken teminat gereksinimi hesaplanarak merkezi uzlaştırma kuruluşuna bildirilir.

 

c) Son işlem günü gelmiş olan kontratlar işleme kapatılır.

 

ç) İşleme kapatılan kontratların yerine açılacak yeni kontratlar ilan edilir.

 

d) Yıllık veya çeyreklik kontratların son işlem günü ise gün sonunda basamaklandırma işlemi yapılır.

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: Teklifler ve Tekliflerin Eşleşmesi

 

Tekliflerin genel kuralları

 

MADDE 19- (1) Piyasa katılımcıları, vadeli elektrik piyasasında belirli bir teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipinde teklifler sunabilirler.

 

(2) Piyasa katılımcıları vadeli elektrik piyasasında kontratlar için bölünebilir ve/veya bölünemez teklifler sunabilirler. Bölünebilir teklifler tamamen veya kısmen, bölünemez teklifler ise tamamen eşleşebilir.

 

(3) Tekliflerde belirtilen fiyat ve miktar, ilgili kontratın teslimat dönemini kapsayan günlerde yük tipi ile belirlenen her bir uzlaştırma dönemi için geçerlidir.

 

(4) Teklif fiyatları yüzde birlik hassasiyetle TL/MWh cinsinden, teklif miktarları lot cinsinden 1 lot ve tam sayı katları olacak şekilde bildirilir.

 

(5) Vadeli elektrik piyasasında her bir kontrat için PYS aracılığıyla sunulabilecek azami teklif büyüklüğü gibi hususlar Yöntemde belirlenir.

 

(6) Alış teklifindeki fiyat, piyasa katılımcısının teklifte belirttiği miktarı aşmayacak miktardaki elektrik enerjisini satın almak için teklif ettiği azami fiyattır.

 

(7) Satış teklifindeki fiyat, piyasa katılımcısının teklifte belirttiği miktarı aşmayacak miktardaki elektrik enerjisini satmak için teklif ettiği asgari fiyattır.

 

Tekliflerde bulunması zorunlu hususlar

 

MADDE 20- (1) Vadeli elektrik piyasasında kontratlara sunulan teklifler;

 

a) Piyasa katılımcısının adı ve katılım koduna,

 

b) Teklifin geçerli olduğu teslimat dönemi ve yük tipine,

 

c) Teklifin geçerli olduğu teklif bölgesine,

 

ç) Teklif tipine,

 

d) Teklifin yönüne,

 

e) Fiyat ve miktara,

 

f) Teklifin geçerlilik süresine,

 

ilişkin bilgiler ile PYS aracılığıyla piyasa katılımcılarına duyurulacak diğer bilgileri

 

içerir.

 

Tekliflerin bildirimi

 

MADDE 21- (1) Piyasa katılımcıları, herhangi bir kontrata ilişkin tekliflerini, seans içinde ilgili kontratın kapı kapanış zamanına kadar PYS aracılığıyla Piyasa İşletmecisine bildirir.

 

(2) Tekliflerin kaydının yapılabilmesi için;

 

a) Teklif fiyatının, günlük fiyat değişim limitleri içerisinde kalması,

 

b) Teklif miktarının, azami teklif büyüklüğünü aşmamış olması,

 

c) Hesaplanan toplam teminat tutarının sunulmuş olması,

 

ç) Net pozisyon arttırıcı tekliflerde piyasa katılımcısı bazında pozisyon limitlerinin aşılmamış olması,

 

d) Piyasa katılımcısının lisans süresi

 

kontrol edilir ve bu şartları sağlayan teklifler kaydedilir.

 

(3) Tekliflerin bildirimi, teklife bir kayıt numarası verilmesi ve en az milisaniye hassasiyetinde kaydedilmesi ile gerçekleştirilir.

 

(4) PYS’ye kaydı tamamlanan geçerlilik süresi sona ermemiş bir teklif; eşleşmediği, iptal edilmediği, askıya alınmadığı ve günlük fiyat değişim limitleri içerisinde olduğu takdirde ilgili kontratın işleme açık olduğu süre boyunca aktiftir.

 

Teklif tipleri ve özellikleri

 

MADDE 22- (1) Piyasa katılımcıları tarafından vadeli elektrik piyasasına standart teklifler sunulabilir. Standart teklif, belirli bir fiyat ve miktar bilgisine sahip alış veya satış teklifidir.

 

(2) Piyasa katılımcıları tarafından vadeli elektrik piyasasında kullanılacak tekliflere ilişkin geçerlilik süresi, tamamen veya kısmen eşleşmesi ve teklif defterinde yer alıp almaması gibi özellikler Yöntemde belirlenir.

 

(3) Piyasa İşletmecisi, piyasa katılımcılarına önceden duyurarak vadeli elektrik piyasasına ilişkin yeni teklif tipleri ve özellikleri tanımlayabilir.

 

Tekliflerin eşleşmesinde öncelik kuralları

 

MADDE 23- (1) Piyasa katılımcılarının tüm teklif bölgeleri için vadeli elektrik piyasasına sundukları tekliflerin aktif olarak kaydedilmesini takiben, tekliflerin eşleştirilmesine ilişkin işlemler aşağıda belirtildiği şekilde yürütülür;

 

a) Teklifler, seans içerisinde her bir teklif bölgesi ve kontrat türü için kendi içlerinde ayrı ayrı değerlendirilir.

 

b) Teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipi aynı olan ve aynı yönde verilen tekliflerden fiyatı iyi olan teklif önceliklidir.

 

c) Teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipi aynı olan ve aynı yönde verilen eşit fiyatlı tekliflerden sistem saatine göre ilk önce kaydedilen teklif önceliklidir.

 

ç) Alış teklifi için fiyatı en yüksek olan, satış teklifi için fiyatı en düşük olan teklifler teklif defterinde en iyi teklif olarak gösterilirler.

 

d) Tekliflerin eşleşmesi durumunda taraflar için ilgili teklifler pozisyona dönüşür.

 

Alış ve satış teklifleri için eşleştirme kuralları

 

MADDE 24- (1) Teklif defterine kaydedilen bir alış teklifi uygun fiyatlı en iyi satış teklifiyle, bir satış teklifi ise uygun fiyatlı en iyi alış teklifiyle kısmen veya tamamen eşleştirilir. Eşleşme fiyatı ilk kaydedilen teklifin fiyatıdır.

 

(2) Teklif defterine kaydedilen tekliflerin tamamen veya kısmen eşleşmesi, teklif defterinin güncellenmesi gibi hususlar Yöntemde belirlenir.

 

(3) Piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasasına sundukları farklı teslimat dönemleri ve yük tiplerine ait kontratlar için verilmiş ancak eşleşmemiş aktif tekliflerden uygun olanların eşleştirilmesine ilişkin işlemler Yöntemde belirlenir.

 

Ticari işlem onayı

 

MADDE 25- (1) Eşleşen teklifler en iyi fiyatlı teklif sırasından çıkarılır ve Piyasa İşletmecisi, ilgili piyasa katılımcılarına ticari işlem onaylarını PYS üzerinden bildirir. Kısmen eşleşme olması durumunda, eşleşmemiş kalan miktar, teklif geçerli olduğu sürece teklif defterindeki yerini korur.

 

(2) Ticari işlem onayı asgari olarak;

 

a) Piyasa katılımcısının adı ve katılım kodunu,

 

b) Eşleşmenin geçerli olduğu teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipini,

 

c) Eşleşmeye dair fiyat ve alış-satış miktarlarını,

 

ç) Piyasa İşletmecisi tarafından gerekli görülmesi halinde PYS aracılığı ile piyasa katılımcılarına duyurulacak diğer bilgileri

 

içerir.

 

Vadeli elektrik piyasası itiraz süreci

 

MADDE 26- (1) Piyasa katılımcılarına, ticari işlem onaylarına ilişkin bildirimlerde hata bulunması durumunda itiraz edebilmeleri için bildirimden sonra 15 dakika süre tanınır. Ancak söz konusu itirazlar en geç seans dönemi bitiş saatinden 5 dakika sonrasına kadar yapılabilir. İtirazlar sadece hatanın Piyasa İşletmecisinden kaynaklanması durumunda kabul edilir. İtirazın haklı olması durumunda, Piyasa İşletmecisi düzeltilmiş ticari işlem onayını itiraz yapıldıktan sonraki 20 dakika içerisinde ilgili piyasa katılımcılarına gönderir.

 

(2) Yapılan itiraz, Piyasa İşletmecisi tarafından haklı bulunmadığı sürece, ilgili piyasa katılımcısının yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz. Kendisine tanınan süre içinde itirazda bulunmayan piyasa katılımcısı, ticari işlem onayını tüm içeriğiyle birlikte kabul etmiş sayılır. Yapılan ticari işlem onayları, itiraz süresinin tamamlanmasından sonra sözleşme niteliği kazanır.

 

(3) Bir kontrata ait ticari işlem onaylarına ilişkin birden çok sayıda itiraz olması durumunda, Piyasa İşletmecisi itirazları değerlendirerek ilgili kontratı piyasa katılımcılarına duyurarak askıya alabilir.

 

(4) Piyasa İşletmecisi tarafından haklı bulunmayan itiraz başına 200 TL, piyasa katılımcısının piyasa işletim ücretine ilave edilir.

 

BEŞİNCİ BÖLÜM: Fiyatlar

 

Günlük gösterge fiyatı

 

MADDE 27- (1) Günlük gösterge fiyatı, seans sonunda piyasa katılımcılarının sahip oldukları pozisyonlar için bulundurmaları gereken teminatın hesaplanmasında ve ilgili kontratın bir sonraki gün için işlem göreceği açılış fiyatının tespitinde kullanılır.

 

(2) Günlük gösterge fiyatının hesaplanmasına ilişkin kurallar Yöntemde düzenlenir.

 

(3) Yöntemde belirtilen kurallar çerçevesinde bir kontrata ilişkin günlük gösterge fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru yansıtmaması durumunda anket, ihale ve teorik fiyat belirleme usullerinin tek başına veya birlikte kullanılmasıyla günlük gösterge fiyatı belirlenir. Komisyon tarafından bu usullerle belirlenen fiyatın piyasa gerçeklerini yansıtmadığının değerlendirilmesi halinde bir önceki günün günlük gösterge fiyatı ilgili kontratın günlük gösterge fiyatı olarak ilan edilir.

 

(4) Her bir kontrat için hesaplanan günlük gösterge fiyatı ilan edilmeden önce, ilgili kontratların ilişkili olduğu diğer kontratların günlük gösterge fiyatları göz önünde bulundurularak Yöntemde belirtilen kurallar çerçevesinde Piyasa İşletmecisi tarafından günlük gösterge fiyatları arasında farklılıkların giderilmesine ilişkin işlemler yapılır.

 

(5) Piyasa İşletmecisi tarafından günlük gösterge fiyatı hesaplaması için kullanılacak göstergeler Yöntemde belirtilen usuller doğrultusunda tüm kontratlar ve/veya kontrat bazında değiştirilebilir ve bu durum Kuruma ve PYS aracılığıyla piyasa katılımcılarına bildirilir.

 

Baz fiyat

 

MADDE 28- (1) Her bir kontratın işleme açıldığı ilk gün için veya işlem görmesi geçici olarak durdurulan bir kontratın yeniden işleme açıldığı gün için günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılmak üzere Piyasa işletmecisi tarafından baz fiyat belirlenir ve duyurulur.

 

(2) Baz fiyat, kontratın işleme açılmasından önceki son iş günü bitimine kadar veya kontratın işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde yeniden işleme açılmasından önce anket, ihale ve teorik fiyat belirleme usullerinin tek başına veya birlikte kullanılmasıyla komisyon tarafından belirlenir.

 

Açılış fiyatı

 

MADDE 29- (1) Seans başlangıcında her bir kontrata ilişkin olarak, günlük fiyat değişim limitlerinin kontrolünde açılış fiyatı kullanılır.

 

(2) Her bir kontrata ilişkin açılış fiyatı olarak;

 

a) İlgili kontratın işleme açıldığı ilk gün için belirlenen baz fiyat,

 

b) İlgili kontratın ilk işlem gününden sonraki işlem günlerinde, ilan edilen son günlük gösterge fiyatı,

 

c) İlgili kontratın işlem görmesinin geçici olarak durdurulması ve yeniden işleme açılması halinde yeniden belirlenen baz fiyat

 

esas alınır.

 

Anket usulü

 

MADDE 30- (1) Piyasa İşletmecisi, piyasada yeterli işlem gerçekleşmemesi nedeniyle günlük gösterge fiyatı hesaplanamayan kontratların günlük gösterge fiyatının, ilk defa işleme açılacak bir kontratın baz fiyatının ve bir kontrata ilişkin seans içerisinde fiyat değişim limitlerinin yetersiz kalması durumunda yeni baz fiyatın belirlenmesi amaçlarıyla anket yapabilir. Piyasa katılımcıları, yapılacak ankete yetkili kullanıcıları vasıtasıyla PYS üzerinden katılabilir.

 

(2) Ankete katılacak olan piyasa katılımcılarında;

 

a) Anketin yapıldığı gün itibarıyla vadeli elektrik piyasasında temerrüt halinde bulunulmaması,

 

b) Piyasa İşletmecisine, vadeli elektrik piyasasındaki işlemlerine ilişkin muaccel fatura borcunun bulunmaması

 

şartları aranır.

 

(3) Ankete ilişkin süreçler, ankete girilen fiyatların değerlendirilmesi, anket sonucunda fiyatın hesaplanması, hesaplanan fiyatın baz fiyat veya günlük gösterge fiyatı olarak ilan edilmesi ve Piyasa katılımcılarının ankete katılımına ilişkin ilave şartlara ilişkin hususlar, Yöntemde düzenlenir.

 

İhale usulü

 

MADDE 31- (1) Piyasa İşletmecisi, piyasada yeterli işlem gerçekleşmemesi nedeniyle günlük gösterge fiyatı hesaplanamayan kontratların günlük gösterge fiyatının, ilk defa işleme açılacak bir kontratın baz fiyatının ve bir kontrata ilişkin seans içerisinde fiyat değişim limitlerinin yetersiz kalması durumunda yeni baz fiyatın belirlenmesi amaçlarıyla ihale yapabilir. Piyasa katılımcıları, yapılacak ihaleye yetkili kullanıcıları vasıtasıyla PYS üzerinden katılabilir.

 

(2) İhaleye katılacak olan piyasa katılımcılarında;

 

a) İhalenin yapıldığı gün itibarıyla vadeli elektrik piyasasında temerrüt halinde bulunulmaması,

 

b) Piyasa İşletmecisine vadeli elektrik piyasasındaki işlemlerine ilişkin muaccel fatura borcunun bulunmaması

 

şartları aranır.

 

(3) İhaleye sunulacak tekliflerin, günlük fiyat değişim limitleri hariç olmak üzere bu Usul ve Esaslarda düzenlenen teklif bildirim şartlarını sağlaması esastır.

 

(4) İhaleye ilişkin süreçler, tekliflerin değerlendirilmesi, ihale sonucunda fiyatın hesaplanması, hesaplanan fiyatın baz fiyat veya günlük gösterge fiyatı olarak ilan edilmesine ilişkin hususlar Yöntemde düzenlenir.

 

Teorik fiyat usulü

 

MADDE 32- (1) Piyasa İşletmecisi tarafından ilgili kontratın baz fiyatının veya günlük gösterge fiyatının belirlenmesi için, işleme açık olan diğer kontratların ilgili gün için geçerli olan günlük gösterge fiyatları dikkate alınarak teorik fiyat hesaplanabilir.

 

(2) Teslimat dönemi ve teklif bölgesi aynı olan farklı yük tipindeki kontratlar ile teklif bölgesi ve yük tipleri aynı olup teslimat dönemleri farklı olan kontratların teorik fiyatının hesaplanmasına ilişkin hususlar Yöntemde düzenlenir.

 

Günlük fiyat değişim limitleri

 

MADDE 33- (1) Günlük fiyat değişim limitleri Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenir ve piyasa katılımcılarına PYS aracılığıyla ilan edilir.

 

(2) Günlük fiyat değişim limiti, işleme açık olan her bir kontratın açılış fiyatı üzerinden belirlenen ilgili kontratın günlük fiyat değişim oranı kullanılarak belirlenir.

 

(3) Ayın geri kalanı kontratlarında günlük fiyat değişim limiti uygulanmaz.

 

(4) Günlük fiyat değişim oranı, olağanüstü durumların ortaya çıkması veya piyasa koşulları çerçevesinde, Piyasa İşletmecisi tarafından seans öncesinde veya seans içerisinde geçici veya kalıcı olarak seans ve/veya kontrat bazında değiştirilebilir. Söz konusu değişiklik piyasa katılımcılarına duyurulur.

 

ALTINCI BÖLÜM: Pozisyon Limitleri

 

Pozisyon limitleri

 

MADDE 34- (1) Vadeli elektrik piyasasında, piyasa pozisyon limiti ve katılımcı pozisyon limiti Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenir.

 

Piyasa pozisyon limitleri

 

MADDE 35- (1) Piyasa pozisyon limiti, tüm kontratlar için piyasadaki açık pozisyon toplamının karşılık gelebileceği azami açık pozisyon miktarıdır.

 

(2) Piyasa pozisyon limiti, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanıp yayınlanan Türkiye Elektrik Enerjisi Talep Projeksiyonu Raporunda yer alan referans senaryoya göre gelecek beş yıl boyunca her bir yıl için öngörülen yıllık elektrik enerjisi tüketim miktarlarının dörtte biri olarak belirlenir ve duyurulur. Piyasa İşletmecisi, piyasa pozisyon limitini piyasada yaşanan gelişmeleri dikkate alarak yeniden güncelleyebilir.

 

(3) Piyasa işletmecisi tarafından, piyasa pozisyon limitinin her bir teslimat dönemine karşılık gelen miktarın hesaplanmasına ilişkin hususlar ve bu teslimat dönemleri için belirlenebilecek ek limitler PYS aracılığıyla duyurulur.

 

Katılımcı pozisyon Limitleri

 

MADDE 36- (1) Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen organize toptan elektrik piyasalarında ilk kez işlem yapacak piyasa katılımcılarının pozisyon limiti tedarik lisansı sahibi piyasa katılımcıları için saatlik olarak net açık pozisyon miktarı 50 lot, üretim lisansı sahibi piyasa katılımcıları için saatlik olarak net açık pozisyon miktarı işletmedeki ünitelerinin toplam kurulu güç değerinin dörtte birine karşılık gelen enerji miktarıdır.

 

(2) Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen organize toptan elektrik piyasalarında halihazırda işlem yapan piyasa katılımcıları için hesaplanacak pozisyon limitleri Yöntemde düzenlenir.

 

(3) Pozisyon limiti belirlenen piyasa katılımcıları kısa ve/veya uzun pozisyon sahibi olabilir.

 

(4) Pozisyon limitine ulaşan piyasa katılımcılarının net pozisyonunu arttırıcı işlemlerine izin verilmez.

 

(5) Her bir piyasa katılımcısı için hesaplanan pozisyon limiti, piyasa pozisyon limitinin %10’unu aşamaz. Piyasa katılımcılarının piyasa yapıcılığı faaliyetleri için oluşturulan hesapları için bu limit, Piyasa İşletmecisi tarafından %20’ye kadar artırılabilir.

 

(6) Piyasa katılımcılarının pozisyon limiti oranı ayda bir güncellenir ve piyasa katılımcılarına duyurulur. Pozisyon limitleri değişen piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı payları yeniden hesaplanarak ilgili piyasa katılımcılarına duyurulur.

 

(7) Katılımcı pozisyon limitine ulaşan piyasa katılımcıları, pozisyon limitlerinin arttırılması için taleplerini gerekçeleri ile birlikte Piyasa işletmecisine iletebilirler. Bu talepleri kabul edilen piyasa katılımcısının temerrüt garanti hesabı katkı payı yeniden hesaplanır. Temerrüt garanti hesabı katkı payını tamamlayan piyasa katılımcılarının toplam pozisyon limitleri arttırılır.

 

(8) Piyasa katılımcıları pozisyon limitlerinin azaltılması için Piyasa İşletmecisine başvuruda bulunabilirler. Bu talepleri kabul edilen piyasa katılımcılarının pozisyon limitleri azaltılır. Piyasa katılımcılarının talep edilecek temerrüt garanti hesabı katkı paylarının azalması durumunda, bir sonraki temerrüt garanti hesabı büyüklüğünün hesaplanması sonucunda varsa fazla tutar serbest bırakılır.

 

(9) Piyasa İşletmecisi, piyasa katılımcılarının pozisyon limitlerini, piyasada yaşanan gelişmeleri dikkate alarak yeniden belirleyebilir.

 

YEDİNCİ BÖLÜM: Özel İşlem Bildirimi

 

Özel işlem bildirimi

 

MADDE 37- (1) Piyasa katılımcıları asgari 1 lot ve tam sayı katları olacak şekilde tekliflerini teklif defterinde yer almadan pozisyona dönüştürmek amacıyla PYS üzerinden Piyasa İşletmecisine özel işlem bildiriminde bulunabilirler.

 

(2) Aşağıda açıklanan onay koşullarını sağlayan özel işlem bildirimleri karşı taraf onayı ile pozisyona dönüşür.

 

a) Özel işlem bildiriminde bulunan piyasa katılımcıları aşağıda belirtilen asgari bilgileri PYS aracılığıyla Piyasa İşletmecisine bildirir:

 

1) Bildirilen pozisyonun yönü.

 

2) Teklif bölgesi.

 

3) Yük tipi.

 

4) Teslimat dönemi.

 

5) Miktar.

 

6) Fiyat.

 

7) Özel işlem bildiriminin karşı tarafı.

 

b) Piyasa katılımcısı tarafından özel işlem bildirimi yapılırken vadeli elektrik piyasasında ilgili kontrat için geçerli olan günlük fiyat değişim limitleri uygulanmaz.

 

c) Piyasa İşletmecisi tarafından PYS aracılığıyla özel işlem bildiriminde bulunan piyasa katılımcısının pozisyon limiti ve lisans geçerlilik süresi kontrolü yapılır. Pozisyon limitinin aşılması veya lisans süresinin kontrat teslimat dönemi son günü itibarıyla geçerliliğinin devam etmeyecek olması halinde söz konusu özel işlem bildirimi PYS’ye kaydedilmez.

 

ç) Piyasa katılımcısının belirlenen koşulları sağlayan özel işlem bildirimleri, işlemin karşı tarafı olarak bildirilen piyasa katılımcısının onayına sunulur. İşleme taraf olan piyasa katılımcısı bildirimi onaylamadan önce, bildirimde bulunan piyasa katılımcısı, bilgileri güncelleyebilir veya bildirimi iptal edebilir.

 

(3) Özel işlem bildiriminin karşı tarafı, onayına sunulan bildirimi onaylayabilir veya reddedebilir.

 

(4) Özel işlem bildiriminin karşı taraf onayı sırasında ilgili katılımcının pozisyon limiti ve lisans geçerlilik süresi ile her iki taraf için ayrı ayrı hesaplanan toplam teminat yeterliliği kontrol edilir. İlgili taraflar için teminat hesaplaması yapılırken özel işlem bildirimi sonucu sahip olunacak pozisyonun, piyasa katılımcılarının mevcut pozisyonları ile netleştirilme ve tam yayılma pozisyonu teminat indirimi işlemleri tamamlanarak gerekli teminat miktarları hesaplanır.

 

(5) Özel işlem bildirimi sürecinin aynı seans içinde tamamlanması gerekir. Aynı seans içerisinde onaylanmaması, onaylanması esnasında pozisyon limitlerinin aşılmış olması, lisans sürelerinin geçerli olmaması veya her iki taraf için hesaplanan teminat tutarlarının herhangi birinin yetersiz olması halinde özel işlem bildiriminin onaylanmasına izin verilmez ve iptal edilir. PYS aracılığıyla ilgili piyasa katılımcılarına bilgi verilir.

 

(6) Özel işlem bildirimi ile sahip olunan pozisyonlar hakkında, bu Usul ve Esaslar ile düzenlenen piyasa kuralları uygulanır. İlgili kontrata ait günlük fiyat değişim limiti dışında kalan fiyat ile özel işlem bildiriminde bulunulması durumunda, ilave olarak;

 

a) söz konusu limitin altında bir fiyat girilmesi halinde, kısa pozisyon sahibi piyasa katılımcısından ilgili kontratın ilgili gün için belirlenen açılış fiyatı ile özel işlem bildiriminin fiyatı arasındaki farkın kontrat büyüklüğü ile çarpılması suretiyle bulunacak tutar kadar,

 

b) söz konusu limitin üstünde bir fiyat girilmesi halinde, uzun pozisyon sahibi piyasa katılımcısından özel işlem bildirimi fiyatı ile ilgili kontratın ilgili gün için belirlenen açılış fiyatı arasındaki farkın kontrat büyüklüğü ile çarpılması suretiyle bulunacak tutar kadar teminat tutarları da teminat hesaplamasında dikkate alınır.

 

(7) Özel işlem bildirimleri ilgili günde ilgili kontratların günlük gösterge fiyatı hesaplamasında kullanılmaz. Özel işlem bildirimlerinin fiyat ve miktar istatistikleri, teklif defterinde gerçekleşen işlemlerden ayrı olarak yayınlanır, fakat söz konusu kontratın ve bütün piyasanın toplam hacim ve miktar istatistiklerine dahil edilir.

 

SEKİZİNCİ BÖLÜM: Teminatlar

 

Teminat kontrolü

 

MADDE 38- (1) Teminat kontrolü, vadeli elektrik piyasasının açık olduğu günlerde seans başlamadan bir saat önce başlar, gün sonu işlemlerinin sona ermesini müteakip son kontrol yapılarak biter. Güncel teminat miktarları bu süre boyunca kontrol edilir.

 

(2) Her teminat kontrolünde Piyasa İşletmecisi tarafından piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasasına ilişkin toplam teminat tutarları kontrol edilir.

 

Teklif girişinde teminat kontrolü

 

MADDE 39- (1) Piyasa katılımcısının PYS aracılığıyla ilettiği tekliflerde;

 

a) Teklif yönü,

 

b) Yük tipi,

 

c) Teslimat dönemi,

 

ç) Miktar (lot),

 

d) Teklif fiyatı (TL/MWh),

 

e) Teklifin, aynı kontrata ilişkin ters yönlü mevcut net pozisyon ile netleştirilebilme durumu,

 

f) Mevcut bir tam yayılma pozisyonunun olması durumu,

 

g) Vadeler arası yayılma pozisyonu teminat indirimi

 

dikkate alınarak Piyasa işletmecisi tarafından teminat tutarları hesaplanır.

 

(2) Yeni teklif girişinde alış ve satış teklifleri teklif defterine kaydedilmeden önce günlük fiyat değişim limiti ve teminat kontrolleri yapılır. Piyasa katılımcısının söz konusu teklifler için yeterli teminatının olması durumunda teklifler teklif defterine kaydedilir.

 

(3) Piyasa katılımcılarının sahip olduğu belirli bir teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipini içeren uzun ve/veya kısa pozisyonu ile aynı teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipini içeren ters yönlü teklif sunulması durumunda, sunulan teklifin eşleşmesi sonucunda hesaplanacak kar ya da zarar belirlenir. Kar elde ediliyorsa veya zarar oluşmuyorsa teminat istenmez, zarar oluşuyorsa söz konusu zarar toplam teminata dahil edilir.

 

(4) Ayın geri kalanı kontratına teklif kaydı yapılabilmesi için ilgili teklifin ters yönlü mevcut net pozisyon ile netleştirilebilme durumu göz önünde bulundurularak teklif miktarı üzerinden güncellenen fiziksel teslimat teminatı ve bulundurulması gereken toplam teminatın sunulmuş olduğu kontrol edilir.

 

Pozisyonların netleştirilmesi

 

MADDE 40- (1) Piyasa katılımcılarının sahip olduğu net pozisyonlarının belirlenmesi amacıyla Piyasa İşletmecisi tarafından pozisyonların netleştirilmesi işlemi yapılır.

 

(2) Piyasa katılımcılarının sahip olduğu belirli bir teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipini içeren uzun ve/veya kısa pozisyonları ile aynı teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipini içeren teklifinin eşleşmesi sonucunda sahip olduğu ters yönlü pozisyonları enerji miktarı üzerinden netleştirilir.

 

(3) Piyasa katılımcılarının her bir kontrat için sahip olduğu pozisyonların netleştirilmesi aşağıdaki formüle göre yapılır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

a) NPMp,d,i > 0 ise “p” piyasa katılımcısının “d” gününde “i” kontratına ilişkin net uzun pozisyon miktarı NPM p,d,i’dir.

 

b) NPM p,d,i < 0 ise “p” piyasa katılımcısının “d” gününde “i” kontratına ilişkin net kısa pozisyon miktarı NPMp,d,i’dir.

 

c) NPM p,d,i - 0 ise “p” piyasa katılımcısının “d” gününde “i” kontratına ilişkin net pozisyon miktarı sıfırdır.

 

(4) Üçüncü fıkrada yer alan formülde geçen;

 

NPMp,d,i “p” piyasa katılımcısının “d” gününde “i” kontratına ilişkin net pozisyon miktarını,

 

PMp,d,i,u “p” piyasa katılımcısının “d” gününde “i” kontratına ilişkin “u” uzun pozisyon miktarını,

 

PMPjd,i,k “p” piyasa katılımcısının “d” gününde “i” kontratına ilişkin “k” kısa pozisyon miktarını,

 

m “i” kontratına ilişkin “m” uzun pozisyon adedini,

 

n “i” kontratına ilişkin “n” kısa pozisyon adedini

 

ifade eder.

 

(5) İlgili kontratta, pozisyonların netleştirilmesi sonucu piyasa katılımcılarının eşleşme fiyatları üzerinden net kar veya zarar hesabı aşağıdaki formüle göre yapılır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

a) NKZ p,d,i > 0 ise NK p,d,i =NKZ P;d,i

 

b) NKZ P;d,i < 0 ise NZ p,d,i =NKZ p,d,i

 

(6) Beşinci fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

NKZp,d,i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratına ilişkin “d” gününde netleştirme sonucu hesaplanan net kar ya da zararını,

 

Lp,u uzun pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu pozisyonun lot adedini,

 

Lp,k kısa pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu pozisyonun lot adedini,

 

EFp,i,k kısa pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratı için eşleşme fiyatını (TL/MWh),

 

EFp,i,u uzun pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratı için eşleşme fiyatını (TL/MWh),

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

TDSi “i” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

NKp,d,i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratına ilişkin “d” gününde netleştirme sonucu hesaplanan net karını,

 

NZp,d,i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratına ilişkin “d” gününde netleştirme sonucu hesaplanan net zararını,

 

ifade eder.

 

(7) Piyasa katılımcısının pozisyon sahibi olduğu tüm kontratlara ilişkin, pozisyonların netleştirilmesi sonucu piyasa katılımcılarının eşleşme fiyatları üzerinden net kar veya zarar hesabı aşağıdaki formüle göre yapılır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(8) Yedinci fıkrada yer alan formülde geçen;

 

NKZp,d “p” piyasa katılımcısının pozisyon sahibi olduğu tüm kontratlara ilişkin “d” gününde netleştirme sonucu hesaplanan net kar ya da zararını,

 

NKZp,d,i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratına ilişkin “d” gününde netleştirme sonucu hesaplanan net kar ya da zararını,

 

n pozisyon sahibi olunan kontrat sayısını

 

ifade eder.

 

(9) Netleştirme işlemi sonucunda zarar oluşursa, söz konusu zarar tutarı dikkate alınarak ilgili piyasa katılımcısının sunması gereken vadeli elektrik piyasası toplam teminatı güncellenir.

 

Vadeli elektrik piyasası giriş teminatı

 

MADDE 41- (1) Vadeli elektrik piyasası giriş teminatı, piyasa katılımcılarının, Vadeli Elektrik Piyasası Katılım Anlaşmasını imzaladıktan sonra piyasaya girebilmek için sunması gereken teminat tutarıdır. Vadeli elektrik piyasası giriş teminatı tutarı piyasa katılımcılarından söz konusu piyasada yapacakları işlemlerden bağımsız olarak alınır.

 

(2) Piyasa katılımcıları tarafından sunulması gereken Vadeli elektrik piyasası giriş teminatı tutarı Yöntemde belirlenir.

 

Kontrat teminatı

 

MADDE 42- (1) Kontrat teminatı, piyasa katılımcısının vadeli elektrik piyasasında uzun veya kısa pozisyon sahibi olabilmesi için sunması gereken teminat tutarıdır.

 

(2) Teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipi aynı olan kontratlarda, kontrat teminatı hesaplanırken piyasa katılımcısının net pozisyon miktarları dikkate alınır.

 

(3) Kontrat teminatı, ilgili kontratın güncel açılış fiyatı esas alınarak hesaplanır.

 

(4) Kontrat teminatı aşağıdaki formüllere göre hesaplanır;

 

KTpM = AFd,i x [(1 + Ai)2 - 1] x KBi x Lp,i (2a)

KBi = TDSi x 0,1 MW (2b)

 

(5) Dördüncü fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

KTp,d,i “p” piyasa katılımcısının “d” gününde hesaplanan “i” kontratına ilişkin  kontrat teminatını,

 

AFd,i “d” günü için “i” kontratına ilişkin güncel açılış fiyatını,

 

Ai “i” kontratının 33 üncü madde uyarınca belirlenen günlük fiyat değişim oranını,

 

Lp.i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu pozisyonun net lot adedini,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

TDSi “i” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını

 

ifade eder.

 

(6) Teklif kaydı yapılabilmesi için ilgili teklifin aynı kontrata ilişkin ters yönlü mevcut net pozisyon ile netleştirilebilme durumu göz önünde bulundurularak, teklif miktarı üzerinden güncellenen kontrat teminatı ve bulundurulması gereken toplam teminatın sunulmuş olduğu kontrol edilir.

 

Piyasaya göre güncelleme teminatı

 

MADDE 43- (1) Piyasaya göre güncelleme teminatı; piyasa katılımcılarının sahip olduğu pozisyonların ait olduğu kontratların günlük gösterge fiyatlarında gerçekleşen günlük değişimlere ilişkin hesaplanan teminat tutarıdır.

 

(2) İlgili kontratta net kısa pozisyon sahibi piyasa katılımcılarının, piyasaya göre güncelleme teminatı tutarları aşağıdaki formüle göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(3) İkinci fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

PgGTp,d,k “p” piyasa katılımcısının “d” gününde sahip olduğu kısa pozisyonları için hesaplanan piyasaya göre güncelleme teminatı tutarını,

 

GGFd,i “d” günü gün sonunda ilan edilen “i” kontratına ilişkin günlük gösterge fiyatını,

 

EFd,i “d” gününde “i” kontratında sahip olunan net pozisyonlara ilişkin eşleşme fiyatlarının ağırlıklı ortalamasını,

 

Lp,i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu net pozisyonun lot adedini,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

TDSi “i” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

n teminat hesaplamasının yapıldığı kontrat sayısını

 

ifade eder.

 

(4) ilgili kontratta net uzun pozisyon sahibi piyasa katılımcılarının, piyasaya göre güncelleme teminatı tutarları aşağıdaki formüle göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(5) Dördüncü fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

PgGTp,d,u “p” piyasa katılımcısının “d” gününde sahip olduğu uzun pozisyonları için hesaplanan piyasaya göre güncelleme teminatı tutarını,

 

EFd,i “d” gününde “i” kontratında sahip olunan net pozisyonlara ilişkin eşleşme fiyatlarının ağırlıklı ortalamasını,

 

GGFd,i “d” günü gün sonunda ilan edilen “i” kontratına ilişkin günlük gösterge fiyatını,

 

Lp,i “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu pozisyonun lot adedini,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

TDSi “i” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

n teminat hesaplamasının yapıldığı kontrat sayısını

 

ifade eder.

 

(6) İkinci ve dördüncü fıkralarda piyasa katılımcısının sahip olduğu bütün uzun ve kısa pozisyonların Piyasa İşletmecisi tarafından gün sonunda PgGT’leri toplanarak toplam piyasaya göre güncelleme teminatı tutarı aşağıdaki formüle göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(7) Altıncı fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

TPgGTp,d “p” piyasa katılımcısının “d” gününde sahip olduğu kısa ve uzun pozisyonları için hesaplanan toplam piyasaya göre güncelleme teminatı tutarını,

 

PgGTp,d,u “p” piyasa katılımcısının “d” gününde sahip olduğu uzun pozisyonları için hesaplanan piyasaya göre güncelleme teminatı tutarını,

 

PgGTp,d,k “p” piyasa katılımcısının “d” gününde sahip olduğu kısa pozisyonları için hesaplanan piyasaya göre güncelleme teminatı tutarını

 

ifade eder.

 

Fiziksel teslimat teminatı

 

MADDE 44- (1) Piyasa katılımcılarının, teslimat döneminde oluşabilecek risklere karşı, teslimat dönemi başlangıcından önceki üçüncü iş günü seans sonunda ilgili kontrattaki net pozisyonları için fiziksel teslimat teminatı hesaplanır.

 

(2) Piyasa katılımcısının sahip olduğu uzun pozisyon için fiziksel teslimat teminatı aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(3) İkinci fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

FTTUp,d,t, uzun pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “t” kontratı için “d” gününde hesaplanan fiziksel teslimat teminatını,

 

EFp,t,j,u uzun pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “t” kontratındaki “j” pozisyonu için eşleşme fiyatını,

 

KBt “t” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

Lp,t,j,u uzun pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “t” kontratında sahip olduğu “j” pozisyonunun lot adedini,

 

TDSt “t” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

n “t” kontratında sahip olunan pozisyon sayısını

 

ifade eder.

 

(4) Uzun pozisyon sahibi piyasa katılımcısının bir teslimat dönemine ilişkin fiziksel teslimat teminatı, ilgili teslimat döneminin fatura son ödeme tarihi sonuna kadar toplam vadeli elektrik piyasası teminatı hesabına dahil edilir.

 

(5) Kısa pozisyon sahibi piyasa katılımcısının fiziksel teslimat teminatı aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

a) İlgili kontratın son işlem gününden itibaren, ilgili teslimat döneminin ilk piyasa takas fiyatı hesaplanan güne kadar teminat referans fiyatı olarak, ilgili kontratın son günlük gösterge fiyatı esas alınır.

 

b) İlgili kontratın teslimat döneminin ilk piyasa takas fiyatının hesaplandığı günden ilgili ayın sondan bir önceki gününe kadar teminat referans fiyatı;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

c) İlgili teslimat döneminin son günü ve takip eden günler için teminat referans fiyatı;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(6) Beşinci fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

FTTKp,d,i kısa pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratı için “d” gününde hesaplanan fiziksel teslimat teminatını,

 

TRFd,i “d” gününde “i” kontratı için fiziksel teslimat teminat hesabında kullanılacak olan referans fiyatı,

 

Yd “d” gününde kullanılacak olan ve Yöntemde düzenlenen fiziksel teslimat teminatı katsayısını,

 

EFp,i,j,k kısa pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratındaki “j” pozisyonu için eşleşme fiyatını,

 

KBi,d yedinci fıkra kapsamında “i” kontratının “d” gününde hesaplanan kontrat büyüklüğünü,

 

Lp,i,j,k kısa pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu “j” pozisyonunun lot adedini,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

PTFs+ı “s” gününde, fatura döneminde bulunan “s+1” gününün ilgili saatleri için ilan edilen piyasa takas fiyatlarının aritmetik ortalamasını,

 

GGFi “i” kontratı için fiziksel teslimat teminatı hesaplamasının yapıldığı günde belirlenen son günlük gösterge fiyatını,

 

TDSi “i” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

m “i” kontratının teslimat dönemindeki gün sayısını,

 

m “i” kontratında sahip olunan pozisyon sayısını,

 

d hesaplama yapılan günün fatura dönemindeki sıra sayısını,

 

g Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen katsayıyı

 

ifade eder.

 

(7) Kısa pozisyon sahibi piyasa katılımcısının teslimata konu olan her bir gün için, teslimat gününü takip eden dördüncü iş gününde ilgili teslimat gününe karşılık gelen teminat tutarı, fiziksel teslimat teminatı tutarı hesabında dikkate alınmaz. Piyasa İşletmecisi tarafından, mevcut teminatın piyasa riskini karşılamadığının değerlendirilmesi halinde, ilgili teslimat gününe karşılık gelen teminat tutarının, dördüncü iş gününü takip eden günlerde fiziksel teslimat teminatı hesaplamasına dahil edilmesine karar verilebilir.

 

(8) Uzun ve/veya kısa pozisyon sahibi bir piyasa katılımcısı için fiziksel teslimat teminatı aşağıdaki formüle göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(9) Sekizinci fıkrada yer alan formülde geçen;

 

FTTp,d “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan fiziksel teslimat teminatını (TL),

 

FTTUp,d,t uzun pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “t” kontratı için “d” gününde hesaplanan fiziksel teslimat teminatını,

 

FTTKp,d,i kısa pozisyon sahibi “p” piyasa katılımcısının “i” kontratı için “d” gününde hesaplanan fiziksel teslimat teminatını,

 

n uzun pozisyon sahibi olunan kontrat sayısını,

 

m kısa pozisyon sahibi olunan kontrat sayısını

 

ifade eder.

 

(10) Ayın geri kalanı kontratında, mevcut net pozisyonuna ters yönlü işlem yapan piyasa katılımcılarının fiziksel teslimat teminatı hesaplanırken pozisyon netleştirilmesi göz önünde bulundurulur.

 

Tam yayılma pozisyonu teminat indirimi

 

MADDE 45- (1) Aynı teklif bölgesine ait uzun pozisyonların kapsadığı teslimat dönemi ve yük tipiyle belirlenen uzlaştırma dönemleri ile kısa pozisyonların kapsadığı teslimat dönemi ve yük tipiyle belirlenen uzlaştırma dönemlerinin birebir örtüşmesi durumunda tam yayılma pozisyonu oluşur.

 

(2) Tam yayılma pozisyonu oluşturacak olan ters yönlü pozisyonların miktarları karşılaştırılır ve ilgili pozisyon miktarlarından minimum olanı kadar tam yayılma pozisyonu oluşturulur.

 

(3) Tam yayılma pozisyonu oluşturan ters yönlü pozisyonlar için, eğer varsa basamaklandırma işlemi yapılana kadar pozisyon netleştirme işlemi yapılmaz ve bu pozisyonlar, kapatılmamaları halinde, PYS’de piyasa katılımcısının sahip olduğu açık pozisyonlar olarak kalmaya devam eder.

 

(4) Tam yayılma pozisyonu oluşturan pozisyonlar için ilgili kontratların günlük gösterge fiyatları kullanılarak piyasaya göre güncelleme yapılır ve hesaplanan değer piyasa katılımcısının toplam vadeli elektrik piyasası teminatı hesabında dikkate alınır.

 

(5) Tam yayılma pozisyonu oluşturan pozisyonlar için teminat indirim tutarı aşağıdaki formüle göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(6) Beşinci fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

TYPTİp,d “p” piyasa katılımcısının “d” gününde tam yayılma pozisyonu için hesaplanan teminat indirimi tutarını,

 

Lp,i,k “p” piyasa katılımcısının “i” kontratında sahip olduğu kısa pozisyonun lot adedini,

 

Lp,ı,u “p” piyasa katılımcısının “1” kontratında sahip olduğu uzun pozisyonun lot adedini,

 

AFd,i,k “i” kontratının “d” günündeki açılış fiyatını (TL/MWh),

 

AFd,ı,u “1” kontratının “d” günündeki açılış fiyatını (TL/MWh),

 

Ai “i” kontratının 33 üncü madde uyarınca belirlenen günlük fiyat değişim oranını,

 

Aı “1” kontratının 33 üncü madde uyarınca belirlenen günlük fiyat değişim oranını,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

KBi “1” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

TDSi “i” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

TDSi “1” kontratının teslimat dönemindeki saat sayısını,

 

n “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu kontrat sayısını,

 

m “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu kontrat sayısını,

 

r Piyasa İşletmecisi tarafından Yöntemde belirlenen tam yayılma pozisyonu teminat indirimi katsayısını

 

ifade eder.

 

(7) Piyasa katılımcısının tam yayılma pozisyonunu oluşturan pozisyonlardan herhangi birini ters işlem ile kapatması halinde tam yayılma pozisyonu teminat indirimi uygulanmaz. Tam yayılma pozisyonu teminat indirimi uygulanmış olan açık pozisyonlar için piyasa katılımcılarının sunmakla yükümlü olduğu teminat tutarı Piyasa İşletmecisi tarafından yeniden hesaplanır.

 

Vadeler arası yayılma pozisyonu teminat indirimi

 

MADDE 46- (1) Bir piyasa katılımcısının sahip olduğu, fiziksel teslimat dönemi başlamamış olan farklı teslimat dönemlerine ilişkin ters yönlü pozisyonlar için Piyasa İşletmecisi tarafından farklı teslimat dönemleri arasındaki fiyat ilişkisi göz önünde bulundurularak indirim uygulanabilir.

 

(2) Vadeler arası yayılma pozisyonu teminat indiriminin hesaplanmasına ve uygulanmasına ilişkin hususlar Yöntemde düzenlenir.

 

Vadeli elektrik piyasası toplam teminatının hesaplanması

 

MADDE 47- (1) Vadeli elektrik piyasasında yapılan işlemlerden bağımsız olarak piyasa katılımcılarından vadeli elektrik piyasası giriş teminatı alınır.

 

(2) Piyasa katılımcılarının sahip olduğu tüm uzun ve kısa net pozisyonları için sunmaları gereken toplam vadeli elektrik piyasası teminatı tutarı portföy bazında hesaplanır.

 

(3) Herhangi bir günde, piyasa katılımcısı tarafından sunulması gereken toplam vadeli elektrik piyasası teminatı aşağıdaki şekilde hesaplanır:

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(4) Üçüncü fıkrada yer alan formülde geçen;

 

TVEPTp,d “p” piyasa katılımcısının “d” gününde sunması gereken toplam vadeli elektrik piyasası teminatını (TL),

 

GTp.d “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan giriş teminatını (TL),

 

KTp,d “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan kontrat teminatını (TL),

 

FTTp,d “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan fiziksel teslimat teminatını (TL),

 

NZp,d  “p” piyasa katılımcısının pozisyon sahibi olduğu tüm kontratlara ilişkin “d” gününde netleştirme sonucu hesaplanan net zararını (TL),

 

TPgGTp,d “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan toplam piyasaya göre güncelleme teminatı tutarını (TL),

 

TYPTİp,d  “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan tam yayılma pozisyonu teminat indirimi tutarını (TL),

 

VAYTİp,d  “p” piyasa katılımcısının, “d” gününde hesaplanan vadeler arası yayılma teminat indirimi tutarını (TL),

 

t piyasa katılımcılarının geçmiş temerrüt durumlarına göre Yöntemde belirlenen risk katsayısını,

 

ifade eder.

 

Teminat işlemlerine ilişkin süreç

 

MADDE 48- (1) Piyasa İşletmecisi her iş günü gün sonu işlemlerinin tamamlanmasını müteakip, piyasa katılımcısı bazında sunulması gereken teminat tutarlarına ilişkin gerekli hesaplamaları yaparak, piyasa katılımcılarını ve piyasa katılımcısı bazında merkezi uzlaştırma kuruluşunu bilgilendirir. Bir piyasa katılımcısının vadeli elektrik piyasası faaliyetlerine ilişkin olarak sunmuş olduğu toplam teminat tutarının, sunulması gereken vadeli elektrik piyasası toplam teminat tutarını karşılamaması durumunda ilgili piyasa katılımcısına merkezi uzlaştırma kuruluşu tarafından teminat tamamlama çağrısı yapılır.

 

(2) Kendisine teminat tamamlama çağrısı yapılan bir piyasa katılımcısı, ilgili piyasa faaliyetlerine devam edebilmek için sunmakla yükümlü olduğu toplam teminatını, teminatın niteliğine göre merkezi uzlaştırma kuruluşuna ve/veya Piyasa İşletmecisine sunar.

 

(3) Piyasa katılımcıları her iş günü, saat 12:00’da yapılacak teminat kontrolleri için teminat mektuplarını saat 11:30’a kadar Piyasa İşletmecisine, teminat mektubu dışındaki diğer teminatları ise saat 12:00’a kadar merkezi uzlaştırma kuruluşuna sunar.

 

(4) Piyasa İşletmecisi her iş günü, saat 11:30’a kadar kendisine sunulan teminat mektubu miktarına ilişkin bilgileri en geç saat 11:50’ye kadar, piyasa katılımcısı bazında merkezi uzlaştırma kuruluşuna bildirir.

 

(5) Merkezi uzlaştırma kuruluşu piyasa katılımcıları tarafından sunulan teminat tutarına ilişkin güncel bilgileri piyasa katılımcısı bazında Piyasa İşletmecisine her iş günü saat 09:00 - 18:00 saatleri arasında bildirir.

 

(6) Vadeli elektrik piyasası faaliyetleri kapsamında, bir piyasa katılımcısının sunmuş olduğu teminat tutarının, sağlaması gereken seviyenin altına düşmesi durumunda, merkezi uzlaştırma kuruluşu gün sonu işlemlerinin tamamlanmasını müteakip, ilgili piyasa katılımcısına teminat tamamlama çağrısı yapar.

 

(7) 51 inci madde uyarınca vadeli elektrik piyasası işlemlerinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyen piyasa katılımcılarının temerrüde düştüğü tespit edilir ve 52 nci maddede belirtilen temerrüt yönetimi hükümleri uygulanır.

 

Teminat olarak kabul edilecek kıymetler

 

MADDE 49- (1) Vadeli elektrik piyasasında teminat olarak kabul edilebilecek kıymetler aşağıda belirtilmiştir:

 

a) Türk lirası.

 

b) Döviz (ABD doları veya avro).

 

c) Bankacılık mevzuatına tabi ve Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar tarafından hazırlanmış olan TL veya döviz cinsinden (ABD doları veya avro) kesin ve süresiz teminat mektupları.

 

ç) Bankacılık mevzuatına göre Türkiye’de faaliyette bulunmasına izin verilen yabancı bankalar ile Türkiye dışında faaliyette bulunan banka veya benzeri kredi kuruluşlarının kontr garantisi üzerine bankacılık mevzuatına tabi bankaların düzenleyecekleri TL veya döviz cinsinden (ABD doları veya avro) kesin ve süresiz teminat mektupları.

 

d) Hamiline olmak kaydıyla T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri.

 

e) Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Eurobond’lar.

 

(2) Teminatların TL karşılıklarının hesaplanması sürecinde; döviz nakit teminatlar ve döviz teminat mektupları için TCMB döviz alış kuru, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri için TCMB tarafından Resmi Gazete’de yayınlanan gösterge niteliğindeki fiyatlar baz alınır.

 

(3) Piyasa katılımcıları, sağlamaları gereken teminatları, birinci fıkrada belirtilen teminat olarak kabul edilebilecek kıymetlerden biri ya da birden fazlası ile sağlayabilirler.

 

(4) Piyasa katılımcısı tarafından teminat olarak sunulan kıymetlere ilişkin yasal mercilerce verilen ihtiyati tedbir kararlarının veya ilgili kıymetlerin kesin teminat niteliğini ortadan kaldıran diğer durumların Piyasa İşletmecisi tarafından öğrenilmesi halinde söz konusu kıymetler ilgili piyasa katılımcısının toplam teminat hesabında dikkate alınmaz.

 

(5) TL ve TL cinsinden teminat mektubu dışında teminat olarak kabul edilen kıymetlere değerleme katsayısı uygulanır. Bu Usul ve Esaslar kapsamında uygulanacak olan değerleme katsayısı; benzer piyasalarda uygulanan değerleme katsayıları dikkate alınarak merkezi uzlaştırma kuruluşunun görüşü doğrultusunda, Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenir ve PYS aracılığıyla piyasa katılımcılarına duyurulur.

 

(6) Teminatlarla ilgili tüm maliyetler ilgili piyasa katılımcısı tarafından karşılanır.

 

Teminatların iadesi

 

MADDE 50- (1) Piyasa katılımcısının, sunmuş olduğu teminatların toplam tutarının, sunması gereken toplam teminat tutarından büyük olması durumunda nakit olarak sunulan fazla teminat tutarı, söz konusu teminatın kısmen iadeye uygun olması durumunda ve piyasa katılımcısının talebi üzerine merkezi uzlaştırma kuruluşu tarafından piyasa katılımcısına iade edilir.

 

(2) Piyasa katılımcısının, sunmuş olduğu teminatların toplam tutarının, sunması gereken toplam teminat tutarından büyük olması durumunda teminat mektubu olarak sunulan fazla teminat tutarı, söz konusu teminatın kısmen iadeye uygun olması durumunda ve piyasa katılımcısının talebi, Piyasa İşletmecisinin onayı üzerine piyasa katılımcısına iade edilir.

 

(3) Piyasa katılımcısı tarafından gerçekleştirilecek olan teminat çekme işlemleri iş günlerinde saat 09:30 ile 11:30 arasında gerçekleştirilebilir.

 

(4) Temerrüde düşen piyasa katılımcısının pozisyonlarının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılması neticesinde, varsa vadeli elektrik piyasası toplam teminatının kullanılmamış olan kısmı, mevcut bir teminat tamamlama çağrısı bulunmaması, teslimat dönemlerine ilişkin düzenlenen faturaların ödenmiş olması ve Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen veya mali uzlaştırma ile diğer mali işlemleri yürütülen piyasalara ilişkin avans ve/veya fatura borcu olmaması koşullarıyla piyasa katılımcısının talebi üzerine serbest bırakılır.

 

(5) 12 nci madde kapsamında vadeli elektrik piyasasına katılım durumu pasife alınan piyasa katılımcılarının varsa vadeli elektrik piyasası toplam teminatının kullanılmamış olan kısmı, mevcut bir teminat tamamlama çağrısı bulunmaması, teslimat dönemlerine ilişkin düzenlenen faturaların ödenmiş olması ve Piyasa işletmecisi tarafından işletilen veya mali uzlaştırma ile diğer mali işlemleri yürütülen piyasalara ilişkin avans ve/veya fatura borcu olmaması koşullarıyla piyasa katılımcısının talebi üzerine serbest bırakılır.

 

DOKUZUNCU BÖLÜM: Temerrüt Yönetimi

 

Temerrüt hali

 

MADDE 51- (1) Vadeli elektrik piyasasında piyasa katılımcıları aşağıda belirtilen durumlarda herhangi bir ihtara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş kabul edilir:

 

a) Vadeli elektrik piyasası teminat temerrüdü: Her iş günü saat 12:00’da yapılan kontrolde toplam vadeli elektrik piyasası teminat tutarına ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeyen piyasa katılımcılarının temerrüde düştüğü kabul edilir. Bu piyasa katılımcılarının, vadeli elektrik piyasası kapsamında faaliyetlerine devam etmesine izin verilmez.

 

b) Vadeli elektrik piyasası temerrüt garanti hesabı katkı payı temerrüdü: Birbirini takip eden üç iş günü boyunca saat 12:00’da yapılan kontrolde, bulundurduğu mevcut temerrüt garanti hesabı katkı payı tutarı, bulundurması gereken katkı payı tutarını karşılamayan piyasa katılımcılarının temerrüde düştüğü kabul edilir. Bu piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasası kapsamında faaliyetlerine devam etmesine izin verilmez.

 

c) Vadeli elektrik piyasası fatura temerrüdü: Yönetmeliğin 132/H maddesi uyarınca düzenlenen vadeli elektrik piyasası faturasına dair ödeme yükümlülüklerini Yönetmeliğin 132/i maddesinin yedinci fıkrasında belirlenen sürelerde yerine getirmeyen piyasa katılımcılarının temerrüde düştüğü kabul edilir. Temerrüde düşen piyasa katılımcılarına Yönetmeliğin 132/1 maddesi hükümleri uygulanır.

 

(2) Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen veya mali uzlaştırma ile diğer mali işlemleri yürütülen piyasalarda, Yönetmeliğin 132/A maddesi kapsamında düzenlenen aylık uzlaştırma faturasına dair yükümlülüklerini Yönetmeliğin 132/E maddesinin beşinci fıkrasında belirlenen sürelerde yerine getirmeyen piyasa katılımcıları hakkında vadeli elektrik piyasasında temerrüt yönetimi hükümleri uygulanır.

 

(3) Teminat Usul ve Esasları uyarınca sunması gereken ek teminat tutarına ilişkin yükümlülüğünü anılan Usul ve Esaslarda belirtilen sürelerde yerine getirmeyen piyasa katılımcılarının vadeli elektrik piyasasında net pozisyon arttırıcı işlem yapmasına izin verilmez.

 

(4) Temerrüde düşmesi nedeniyle Piyasa İşletmecisi temerrüt yönetimi katkısı tutarı ve/veya diğer piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı payının kullanılmasına neden olan piyasa katılımcısının, kullanılan söz konusu tutarları belirtilen sürelerde tamamlamaması halinde;

 

a) Gün öncesi piyasası, gün içi piyasası ve vadeli elektrik piyasası kapsamında faaliyetlerine devam etmesine izin verilmez.

 

b) Satıcı olduğu uzlaştırmaya esas ikili anlaşma bildirimi girmesine izin verilmez, ileriye dönük yapılmış olan satış yönündeki ikili anlaşma bildirimleri iptal edilir, ilgili taraflara PYS aracılığıyla bilgi verilir.

 

c) Yönetmeliğin 132/E maddesinin beşinci fıkrasının (a), (b), (ç), (d), (i) ve (k) bentleri hükümleri uygulanır.

 

ç) Serbest tüketici kayıtlarının silindiği ilk fatura dönemini takip eden ve serbest tüketici listeleri kesinleşmemiş tüm fatura dönemlerine ilişkin piyasa katılımcısı tarafından yapılmış olan serbest tüketici talepleri iptal edilir. Piyasa İşletmecisine karşı tüm mali yükümlülüklerini yerine getirmediği süre boyunca, serbest tüketici talebinde bulunmasına izin verilmez.

 

(5) Piyasa İşletmecisi tarafından, temerrüde düşen piyasa katılımcısının temerrüt yönetimi kapsamında pozisyonları kapatılırken, diğer piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı paylarına başvurulması halinde, söz konusu tutarlar temerrüde düşmeyen ilgili piyasa katılımcılarının uzlaştırma bildirimlerine dahil edilir. Temerrüde düşen piyasa katılımcısının dördüncü fıkra kapsamında ödemekle yükümlü olduğu tutarı süresinde ödememesi halinde ilgili tutarlar için gecikme zammı hesaplanır. Söz konusu tutarın tahsil edilmesi halinde tahsil edilen tutarlar öncelikle, piyasa katılımcılarına temerrüt garanti hesabı katkı paylarına başvurulduğu oranda ve varsa kalan tutar Piyasa İşletmecisi temerrüt yönetimi katkısı tutarına yansıtılır.

 

(6) Piyasa katılımcısının cari hesabında bulunan tutarın, sunması gereken toplam vadeli elektrik piyasası teminat tutarı ve/veya vadeli elektrik piyasası temerrüt garanti hesabı katkı payı eksikliğini karşılayacak seviyede olması durumunda, ilgili tutar piyasa katılımcısının cari hesabında bulunan tutardan otomatik olarak karşılanır ve piyasa katılımcısı vadeli elektrik piyasası teminat temerrüdü ve/veya vadeli elektrik piyasası temerrüt garanti hesabı katkı payı temerrüdüne düşmez.

 

(7) Kendisine vadeli elektrik piyasası toplam teminat çağrısı yapılan bir piyasa katılımcısının yeterli miktarda teminatı sunmaması ve/veya temerrüt durumuna düşen bir piyasa katılımcısının temerrüt borcunu yatırmadan söz konusu teminatını tamamlaması durumunda, katılımcı vadeli elektrik piyasası faaliyetlerine devam edemez.

 

Temerrüt yönetimi

 

MADDE 52- (1) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi henüz başlamamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonları sırasıyla;

 

a) Her bir piyasa katılımcısının sahip olduğu tam yayılma oluşturan pozisyonları varsa ilgili kontratların güncel günlük gösterge fiyatları kullanılarak ters yönlü pozisyonlarla,

 

b) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarına ait pozisyonlar arasında tam yayılma oluşturan pozisyonlar varsa ilgili kontratların güncel günlük gösterge fiyatları kullanılarak ters yönlü pozisyonlarla,

 

c) Teklif bölgesi, teslimat dönemi, yük tipi aynı olan kontratlarda temerrüde düşen piyasa katılımcılarına ait ters yönlü pozisyonların bulunması halinde, söz konusu pozisyonlar ilgili kontratların güncel günlük gösterge fiyatları kullanılarak,

 

ç) Gönüllü ihale, zorunlu ihale, teklif defteri işlemleri veya pozisyonların dağıtımı usulü kullanılarak ilgili piyasa katılımcısı adına Piyasa İşletmecisi tarafından Yöntemde belirtilen kurallar çerçevesinde kapatılır.

 

(2) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi bir sonraki gün başlayacak veya başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonları Piyasa İşletmecisi tarafından aşağıdaki şekilde kapatılır;

 

a) Temerrüdün gerçekleştiği gün, temerrüt eden farklı katılımcılara ait açık pozisyonlara ilişkin olarak, temerrüdün gerçekleştiği günü takip eden gün için gün öncesi piyasasında ve temerrüdün gerçekleştiği gün işleme açılacak ayın geri kalanı kontratında yönetilmek üzere teslimat yükümlülükleri tespit edilir.

 

b) Temerrüdün gerçekleştiği günü takip eden gün için ilgili pozisyonlardan doğan uzlaştırma dönemi bazında net teslimat yükümlülükleri, Yöntemde belirtilen kurallar çerçevesinde netleştirilerek gün öncesi piyasasına fiyattan bağımsız ters yönlü teklif olarak sunulur.

 

c) Ayın geri kalanı kontratında değerlendirilecek teslimat yükümlülükleri için Yöntemde belirtilen kurallara göre sırasıyla aşağıdaki işlemler gerçekleştirilerek ilgili piyasa katılımcıları adına Piyasa İşletmecisi tarafından;

 

1) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarına ait teklif bölgesi, yük tipi aynı ve ters yönlü pozisyonların bulunması halinde, söz konusu pozisyonlar ilgili kontratlar için hesaplanan güncel teminat referans fiyatları,

 

2) Kalan kısa pozisyonlar, gönüllü ihale, zorunlu ihale, teklif defteri işlemleri veya pozisyonların dağıtımı usulü,

 

3) Kalan uzun pozisyonlar, gönüllü ihale, zorunlu ihale, teklif defteri işlemleri veya teslimat dönemi sonuna kadar gün öncesi piyasasına fiyattan bağımsız ters yönlü teklif verme usulü

kullanılarak kapatılır.

 

(3) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonları, ilgili pozisyonlardan doğan uzlaştırma dönemi bazında net teslimat yükümlülükleri gün öncesi piyasasında verilen teklifler ile tamamen kapatılamaz ise veya herhangi bir sebeple gün öncesi piyasasına teklif sunulamaz ise Piyasa İşletmecisi tarafından kalan kısım için ilgili saatlerin nihai piyasa takas fiyatları dikkate alınarak gün içi piyasasında ters yönlü teklifler sunulur.

 

(4) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarının Piyasa İşletmecisi tarafından gün öncesi piyasası ve/veya gün içi piyasasında piyasa katılımcısı adına kapatılamayan kısmı enerji dengesizlik miktarı hesabına dahil edilir.

 

(5) Piyasa İşletmecisi tarafından pozisyon dağıtımı yapılması halinde, ilgili pozisyonlardan kaynaklanan yükümlülükler pozisyon dağıtımı yapılan piyasa katılımcıları tarafından yerine getirilir.

 

(6) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi başlamış olan uzun pozisyonlarının Piyasa İşletmecisi tarafından gün öncesi piyasası ve/veya gün içi piyasasında piyasa katılımcısı adına kapatılması sonucu oluşan net avans alacağı, piyasa katılımcısının borçlarına takas ve mahsup edilmek üzere katılımcının merkezi uzlaştırma kuruluşu nezdindeki vadeli elektrik piyasası nakit teminat hesabına aktarılarak bloke edilir ve ödenmez. Söz konusu tutar, teminata ilişkin kontrollerde katılımcının sunmuş olduğu toplam vadeli elektrik piyasası teminat tutarı içerisinde dikkate alınmaz. Nakit teminat hesabında bloke edilen tutarlar merkezi uzlaştırma kuruluşu tarafından nemalandırılır. Piyasa katılımcısının borcunun tahsil edilmesini müteakip Piyasa İşletmecisi tarafından ilgili bloke kaldırılır.

 

(7) Vadeli elektrik piyasası teminat temerrüdüne ve/veya vadeli elektrik piyasası temerrüt garanti hesabı katkı payı temerrüdüne düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi henüz gelmemiş olan ve/veya teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonları kapatılırken gerekmesi halinde sırasıyla;

 

a) Cari hesabında bulunan tutara,

 

b) Bu Usul ve Esaslar kapsamında sunması gereken toplam teminat tutarının veya temerrüt garanti hesabı katkı payı tutarının üzerinde olan tutara,

 

c) Toplam vadeli elektrik piyasası teminatına,

 

ç) Temerrüde düşen piyasa katılımcısının temerrüt garanti hesabı katkı payına,

 

d) Piyasa İşletmecisi temerrüt yönetimi katkısına,

 

e) Diğer piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı paylarına,

 

f) Temerrüt garanti hesabı tamamlama çağrısı ile tekrar toplanan katkı paylarına başvurulur.

 

(8) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının, sahip oldukları mevcut tüm açık pozisyonlarının, temerrüt yönetimi kapsamında kapatılması amacıyla Piyasa İşletmecisi tarafından tüm işlemlerin gerçekleştirilmesi koşuluyla, Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen veya yan hizmetler piyasası hariç olmak üzere mali uzlaştırma ile diğer mali işlemleri yürütülen piyasalara ilişkin tüm mali yükümlülüklerini yerine getirmesi halinde temerrüt hali sona erer.

 

Temerrüt yönetimi masrafının hesaplanması

 

MADDE 53- (1) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi henüz gelmemiş olan her bir kontrat için net uzun ve/veya kısa pozisyonlarının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılması halinde, temerrüt yönetimi masrafı aşağıdaki formüllere göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(2) Birinci fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

VEPTSMp,k “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlarına ilişkin hesaplanan satış miktarını,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

Lp,i,k,t “p” piyasa katılımcısının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan “i” kontratındaki “t” kısa pozisyonunun lot adedini,

 

VEPTAMp,u “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlarına ilişkin hesaplanan alış miktarını,

 

Lp,i,u,t “p” piyasa katılımcısının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan “i” kontratındaki “t” uzun pozisyonunun lot adedini,

 

TÖTMp “p” piyasa katılımcısının sahip olduğu teslimat dönemi henüz gelmemiş olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarına ilişkin temerrüt masraflarını,

 

a Vadeli elektrik piyasası piyasa işletim ücretinin birim bedelinin üç katı olarak belirlenen temerrüt masrafı birim bedelini,

 

n “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontrat sayısını,

 

m “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlara ilişkin sahip olunan pozisyon sayısını,

 

v “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontrat sayısını,

 

y “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlara ilişkin sahip olunan pozisyon sayısını

 

ifade eder.

 

(3) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılması halinde, temerrüt yönetimi masrafı aşağıdaki formüllere göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

4) Üçüncü fıkrada yer alan formüllerde geçen;

 

VEPSMp,k “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlarına ilişkin hesaplanan satış miktarını,

 

KBi “i” kontratının kontrat büyüklüğünü,

 

Lp,i,k,t “p” piyasa katılımcısının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan “i” kontratındaki “t” kısa pozisyonunun lot adedini,

 

d temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan pozisyona ait kontratın gün sayısını,

 

s temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan pozisyon sahibi piyasa katılımcısının temerrüde düştüğü günün sıra sayısını,

 

VEPAMp,u “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlarına ilişkin hesaplanan alış miktarını,

 

Lp,i,u,t  “p” piyasa katılımcısının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan “i” kontratındaki “t” uzun pozisyonunun lot adedini,

 

TSTMp “p” piyasa katılımcısının sahip olduğu teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarına ilişkin temerrüt masraflarını,

 

b vadeli elektrik piyasası piyasa işletim ücretinin birim bedelinin üç katı olarak belirlenen temerrüt masrafı birim bedelini,

 

n  “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontrat sayısını,

 

m “p” piyasa katılımcısının kısa pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlara ilişkin sahip olunan pozisyon sayısını,

 

v “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontrat sayısını,

y “p” piyasa katılımcısının uzun pozisyon sahibi olduğu temerrüt yönetimi kapsamında kapatılan kontratlara ilişkin sahip olunan pozisyon sayısını

 

ifade eder.

 

(5) Temerrüde düşen piyasa katılımcılarının sahip oldukları uzun ve/veya kısa pozisyonlarının temerrüt yönetimi kapsamında kapatılması halinde, temerrüt yönetimi masrafı aşağıdaki formüllere göre hesaplanır;

 

NOT: FORMÜL İÇİN RESMİ GAZETEYE BAKINIZ

 

(6) Beşinci fıkrada yer alan formülde geçen;

 

TTMp “p” piyasa katılımcısının sahip olduğu teslimat dönemi henüz gelmemiş olan ve teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarının toplam temerrüt masrafını,

 

TOTMp  “p” piyasa katılımcısının sahip olduğu teslimat dönemi henüz gelmemiş olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarına ilişkin temerrüt masraflarını,

 

TSTMp “p” piyasa katılımcısının sahip olduğu teslimat dönemi başlamış olan uzun ve/veya kısa pozisyonlarına ilişkin temerrüt masraflarını

 

ifade eder.

 

 (7) Temerrüt yönetimi masrafı kapsamında oluşan tutarlar, ilgili piyasa katılımcısının vadeli elektrik piyasası piyasa işletim ücretine ilave edilir.

 

ONUNCU BÖLÜM: Temerrüt Garanti Hesabı

 

Temerrüt garanti hesabı

 

MADDE 54- (1) Vadeli elektrik piyasasında piyasa katılımcılarının temerrüde düşmesi halinde oluşabilecek zararların ilgili piyasa katılımcılarının teminatlarını aşan kısmı için kullanılmak üzere piyasa katılımcılarının katkı paylan ile oluşturulan bir temerrüt garanti hesabı kurulur.

 

(2) Piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabına katılımı zorunludur.

 

(3) Piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı payları, yatırılmış ve talep edilmesi halinde yatırılacak ilave temerrüt garanti hesabı katkı paylarından oluşur.

 

(4) İlave temerrüt garanti hesabı katkı payı tutarı, bir kez yatırılmış tutarın tamamı olarak veya dilimler halinde toplam yatırılmış tutarı geçmemek şartıyla birden çok kez talep edilebilir.

 

(5) Herhangi bir piyasa katılımcısının temerrüde düşmesi halinde, 52 nci madde ve/veya Yönetmeliğin 132/İ maddesinde belirtilen sıralama gözetilmeden, diğer piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı paylarına başvurulamaz.

 

(6) Vadeli elektrik piyasası katılım durumunun pasife alınması halinde 58 inci madde hükümleri çerçevesinde temerrüt garanti hesabı payı geri ödenir.

 

(7) Temerrüt garanti hesabındaki varlıklar amacı dışında kullanılamaz.

 

(8) Temerrüt garanti hesabı, Piyasa İşletmecisi tarafından temsil ve idare edilir.

 

Temerrüt garanti hesabının büyüklüğü ve katkı payı miktarları

 

MADDE 55- (1) Temerrüt garanti hesabının büyüklüğü ve katkı payı miktarlarının hesaplanmasına ilişkin hususlar Yöntemde belirlenir.

 

(2) Temerrüt garanti hesabı katkı payı yükümlülükleri, her ayın en geç son iş günü itibarıyla hesaplanır ve güncellenir. İlgili piyasa katılımcılarının risk durumu ve piyasa koşulları gözetilerek ay içinde birden fazla güncelleme yapılabilir.

 

Temerrüt garanti hesabı katkı payı olarak kabul edilebilecek kıymetler

 

MADDE 56- (1) Piyasa katılımcıları, temerrüt garanti hesabı katkı payı yükümlülüklerini Türk Lirası, döviz (ABD Doları ve Avro) ve hamiline olmak kaydıyla T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ile yerine getirebilir.

 

(2) Piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı payı olarak kabul edilen varlıklarının değiştirilmesi, değerleme katsayısı belirlenmesi ve duyurulması 49 uncu madde hükümlerine göre yapılır.

 

(3) Bulunması gereken katkı payı toplamının en az % 50 Tik kısmının Türk Lirası cinsinden nakit olması zorunludur.

 

(4) Gün sonu değerlemesi sonucunda katkı payı eksiği bulunan hesaplara, katkı payı tamamlama çağrısı yapılır.

 

Temerrüt garanti hesabının kullanım esasları

 

MADDE 57- (1) Temerrüt garanti hesabına başvurulmasını gerektiren hallerde, temerrüt nedeniyle oluşan zararın kapatılmasına kadar geçecek süre içinde piyasa katılımcılarının, temerrüt garanti hesabından kendi katkı paylarını çekmesine izin verilmez.

 

(2) Katkı paylarına başvurulmasında en likit varlıktan başlayarak, nakde tahvil kabiliyetinin yüksekliği esas alınır. Temerrüt garanti hesabındaki nakit dışı katkı paylarından nakde tahvil edilen ancak kullanılmayan nakit tutarlar, nakit dışı katkı payları kullanılan piyasa katılımcılarına oransal olarak iade edilir.

 

(3) Temerrüt garanti hesabına mal edilecek zararın temerrüde düşmemiş piyasa katılımcılarına dağıtımında, piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı içindeki payları esas alınır.

 

(4) Temerrüt garanti hesabına mal edilecek zararın fon büyüklüğünün %50’sini aşması muhtemel görüldüğünde, piyasa katılımcılarından ilave katkı paylarını yatırmaları Piyasa İşletmecisi tarafından talep edilebilir.

 

(5) İlave katkı payı talepleri dilimler halinde de yapılabilir. İlgili temerrüdün kapatılmasında kısmen veya hiç kullanılmayan ilave katkı payları iade edilir.

 

(6) Temerrüt nedeniyle piyasa katılımcılarından talep edilen ilave temerrüt garanti hesabı katkı paylarının kısmen veya tamamen kullanılması halinde piyasa katılımcılarından, temerrüt garanti hesabı yükümlülüklerini hesaplanan tutara tamamlamaları istenir.

 

(7) Temerrüt garanti hesabındaki TL emsinden nakit katkı payları merkezi uzlaştırma kuruluşu tarafından nemalandırılır.

 

Temerrüt garanti hesabı katkı paylarının iadesi

 

MADDE 58- (1) 12 nci madde çerçevesinde pasife alınan piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabındaki sabit temerrüt garanti hesabı katkı payı dışındaki katkı payları ve bunlara ilişkin tüm getiri ve haklar; söz konusu piyasa katılımcısına, ilgili piyasalarda gerçekleştirmiş olduğu işlemlerden doğan yükümlülükleri ile pasife alınma işlemlerinin tamamlandığı tarihe kadar geçen sürede meydana gelebilecek temerrütlerden dolayı Piyasa İşletmecisinin karşı karşıya kalabileceği ödeme yükümlülükleri göz önünde bulundurularak, ödenmesi gereken vergi ve diğer yasal yükümlülükler indirilmek suretiyle iade edilir.

 

(2) Bir piyasa katılımcısının başka bir piyasa katılımcısına tüm aktif ve pasifi ile devri sonucu, temerrüt garanti hesabı katkı payı iade işlemi, devir işlemlerinin tamamlandığı tarihi izleyen ilk temerrüt garanti hesabı katkı payı hesabını takiben gerçekleştirilir. Temerrüt garanti hesabı katkı payı hesaplaması, birleşen iki piyasa katılımcısının hesaplama dönemine isabet eden toplam pozisyon büyüklükleri üzerinden yapılır.

 

(3) Pasife alınan piyasa katılımcısının sabit temerrüt garanti hesabı katkı payı, piyasadaki tüm açık pozisyonların teslimat dönemi göz önünde bulundurularak Piyasa İşletmecisi tarafından iade edilir.

 

(4) Pasife alınan piyasa katılımcısının temerrüt garanti hesabı katkı payı içerisinde nakit bulunması halinde, nakdin iadesinde nemalandırılan tutardan ödenmesi gereken vergi ve diğer yasal yükümlülükler indirilerek iade işlemi gerçekleştirilir.

 

Piyasa İşletmecisinin temerrüt yönetimi katkısı

 

MADDE 59- (1) Piyasa İşletmecisinin temerrüt yönetimi katkısı taahhüt tutarı, EPİAŞ Genel Kurulu tarafından belirlenir.

 

(2) Temerrüt yönetimi hükümleri çerçevesinde Piyasa İşletmecisinin temerrüt yönetimi katkısı tutarına başvurulmuş olması halinde aynı yıl içinde Piyasa İşletmecisi tarafından söz konusu kullanılan tutarlar için tekrar taahhütte bulunulmaz. Piyasa İşletmecisinin temerrüt yönetimi katkısının kullanım usul ve esasları Yöntemde düzenlenir.

 

ONBİRİNCİ BÖLÜM: Çeşitli ve Son Hükümler

 

Piyasa yapıcılık

 

MADDE 60- (1) Vadeli elektrik piyasasında, piyasa katılımcılarının piyasa yapıcısı olarak belirlenmesi, piyasa yapıcılığına başvuru usulü, piyasa yapıcılığı ve piyasa yapıcılığı sisteminin kullanılmasına ilişkin esaslar, piyasa yapıcılarının hak ve yükümlülükleri ile piyasa yapıcılığının uygulanacağı kontratlar Yöntem ile düzenlenir.

 

(2) Vadeli elektrik piyasasında birden fazla piyasa yapıcı belirlenebilir.

 

(3) Piyasa yapıcının faaliyetleri Yöntemde belirlenen esaslar çerçevesinde değerlendirilir.

 

Piyasa yapıcılığından geçici veya sürekli olarak ayrılma, yetkilerin kaldırılması

 

MADDE 61- (1) Piyasa yapıcıları, ilgili görevlerinden sürekli veya geçici olarak ayrılmak istediklerinde bunu yazılı olarak Piyasa İşletmecisine bildirirler. Ayrılmaya ilişkin esaslar ve şartlar Yöntemde belirlenir.

 

(2) Piyasa yapıcılığından sürekli veya geçici olarak ayrılma, piyasa katılımcısı olarak işlem yapma yetkisini etkilemez.

 

(3) Bu Usul ve Esaslar ile Yöntemde öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen piyasa yapıcılarının yetkilerinin geçici ya da sürekli olarak kaldırılmasına ilişkin esaslar Yöntemde belirlenir.

 

(4) Piyasanın sağlıklı ve düzgün olarak işleyişi için gerekli görülmesi halinde, gerekçeleri açıklanmak koşuluyla, piyasa yapıcılar veya kontratlar bazında piyasa yapıcılık işlemlerine Piyasa İşletmecisi tarafından re’sen son verilebilir.

 

Fiyat Belirleme ve Temerrüt Yönetimi Komisyonu

 

MADDE 62- (1) Piyasa İşletmecisi bünyesinde;

 

a) Günlük gösterge fiyatı ve baz fiyatın belirlenme usullerine dair,

 

b) Temerrüt yönetimi kapsamında pozisyonların bir kısmının veya tamamının kapatılması işlemleri ile temerrüt yönetimi usullerinin belirlenmesine dair,

 

c) Bu Usul ve Esaslarda Komisyon kararma bırakılan diğer hususlarda karar mercii olarak, Fiyat Belirleme ve Temerrüt Yönetimi Komisyonu kurulur.

 

(2) Fiyat Belirleme ve Temerrüt Yönetimi Komisyonunun üyelerinin belirlenmesi ile çalışma esasları Yöntemde düzenlenir.

 

Vadeli Elektrik Piyasası Yöntemi

 

MADDE 63- (1) Vadeli Elektrik Piyasası Yöntemi, Piyasa İşletmecisi tarafından hazırlanarak internet sitesinde yayımlanır. Piyasa İşletmecisi Kurum tarafından herhangi bir zamanda Yöntemde gerek görülen geliştirme ve değişiklikleri kendine tanınan süre içerisinde tamamlar.

 

Yürürlük

 

MADDE 64- (DEĞİŞİK FIKRA EPDK KARAR TARİHİ: 19.11.2020 KARAR NO: 9704) (KOD 1)

(1) Bu Usul ve Esaslar 1/6/2021 tarihinde yürürlüğe girer.

 

Yürütme

 

MADDE 65- (1) Bu Usul ve Esaslar hükümlerini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı yürütür. (¤¤)


Full & Egal Universal Law Academy