Dairesi: İdare Dava Daireleri Kurulu
Esas No: 2023/405
Karar No: 2023/561
Karar Tarihi: 23.03.2023
T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2023/405
Karar No : 2023/561
İTİRAZ EDEN : … Bakanlığı
KARŞI TARAF : … Belediye Başkanlığı
İSTEMİN KONUSU : Afyonkarahisar ili Merkez ilçesi … Belediye Meclisinin, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca feshedilmesi isteminin reddine ilişkin, Danıştay Sekizinci Dairesinin 20/12/2022 tarih ve E:2022/6703, K:2022/7800 sayılı kararına itiraz edilmekte ve kararın kaldırılması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
İstem: Afyonkarahisar ili Merkez ilçesi Gebeceler Belediye Meclisinin, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca feshedilmesi, İçişleri Bakanlığı tarafından istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 20/12/2022 tarih ve E:2022/6703, K:2022/7800 sayılı kararıyla;
Anayasa'nın 127. maddesi, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun Ek 2. maddesi, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 3, 17, 30, 40 ve 45 maddeleri ile 09/10/2005 tarih ve 25961 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Belediye Meclisi Çalışma Yönetmeliği'nin 4. maddesine atıfta bulunularak;
Yüksek Seçim Kurulu'nun 08/09/2022 tarih ve 298 kararı ile, 31/03/2019 tarihinde yapılan mahalli idareler seçimlerinde Afyonkarahisar ili, Merkez ilçesi, … Beldesi Belediye Başkanı olarak seçilen ....'nin seçilme yeterliliğine sahip olmadığından bahisle mazbatasının iptal edildiği; … Merkez ... İlçe Seçim Kurulu Başkanlığının … tarih ve … sayılı yazısı ile durumun … Valiliğine bildirilmesi üzerine, … tarih ve … sayılı Valilik yazısı ile 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 45. maddesinde belirtilen hükümlere uygun olarak belediye meclisinin başkan seçimi için 10 gün içerisinde toplanmasının istenildiği, meclis toplantı çağrı yazısını aynı tarihte tebliğ alan belediye meclisi 1. başkan vekilince, toplantı tarihinin 26/09/2022 Pazartesi günü olarak belirlendiği ve toplantı tarihinin belediye meclis üyelerine 21/09/2022 tarihinde tebliğ edildiği, 26/09/2022 tarihli toplantıda toplantı yeter sayısı sağlanamadığından, meclis toplantısının 29/09/2022 tarihinde yapılmasına karar verildiği, 29/09/2022 tarihli toplantıda 2 aday arasında yapılan oylamada ilk oylama için gerekli olan karar yetersayısına ulaşılamadığı, aynı toplantıda 2. oturumun 06/10/2022 Perşembe günü yapılmasına meclis başkan vekilince karar verildiği ve bu kararı imzalayan meclis üyelerince "süreyi kabul etmiyorum" şeklinde karara şerh düşüldüğü; 06/10/2022 tarihli toplantıda da karar yeter sayısının sağlanamaması üzerine üçüncü oturumun 10/10/2022 tarihinde yapılmasına karar verildiği ve bu karara belediye meclisinin beş üyesince "Süreyi kabul etmiyorum. Bir saat sonra yapılsın." şeklinde şerh düşüldüğü, 10/10/2022 tarihli toplantıda üçüncü oturum için gerekli olan meclis salt çoğunluğuna ulaşılamadığı belirtilerek dördüncü oturum için 13/10/2022 tarihinin belirlendiği ve bu kararda belediye meclisinin beş üyesinin "Salt çoğunluk sağlanmıştır. ... 5 oy, ... 4 oy almıştır. Kararı kabul etmiyorum." şeklinde karara şerh düştüğü; meclis 1. başkan vekilince, 11/10/2022 tarihli yazı ile taraflarına bildirilen 15 günlük süre içerisinde 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 45. madde hükümleri dikkate alınarak yapılan başkanlık seçimlerinin tamamlanamadığı hususunun … Valiliğine bildirilmesi üzerine, … tarih ve … sayılı dilekçe ile İçişleri Bakanlığı tarafından 5393 sayılı Kanun'un 30. maddesi uyarınca Gebeceler Belediye Meclisinin feshinin istenildiği,
Anayasa'nın 2. maddesinde belirtilen Türkiye Cumhuriyeti'nin "demokratik devlet" niteliğine ve 123. maddesinde idarenin kuruluş esasları arasında yer verilen "yerinden yönetim" ilkesine uygun olarak, serbest seçimle oluşan belediye meclislerinin söz konusu Anayasa ilkeleri çerçevesinde çalışmasının sağlanmasının temel ilke olarak benimsendiği, fesih sebeplerinin azaltıldığı ve belli şartlara bağlandığı,
5393 sayılı Kanun'un 30. maddesi uyarınca belediye meclisinin kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal etmesi ve bu durumun belediye işlerini aksatmasının bir fesih sebebi olduğu, buna göre belediye meclisinin feshedilebilmesi için, belediye meclisine kanunla verilmiş bir görevin varlığı, bu görevin süresi içinde yerine getirilmemesi, yerine getirmeme durumunun ihmalden kaynaklanmış olması ve bunun sonucunda da belediye işlerinin aksaması şartlarının gerçekleşmiş olması gerektiği,
İsteme konu olayda, 26/09/2022 tarihli belediye meclisi toplantısı gerçekleşememiş ise de, 29/09/2022, 06/10/2022 ve 10/10/2022 tarihli meclis toplantıları ile belediye başkanı seçim sürecinin işletildiği ve bu süreçte belediye başkanlığı görevini yürüten meclis birinci başkan vekili dahil dokuz üyesi bulunan Gebeceler Belediye Meclisince 15 günlük yasal süre içerisinde yapılan 10/10/2022 tarihli 3. oylamada, Kanun'da aranan salt çoğunluğun sağlandığı, nitekim çoğunluğu oluşturan meclis üyelerince de karara bu yönde şerh düşüldüğü, belediye meclisinin kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmaması ve bunun ihmalden kaynaklanması halinin oluşmadığı, bu durumda, belediyenin seçilmiş karar organı olan belediye meclisinin feshi koşullarının gerçekleşmediği gerekçesiyle, 5393 sayılı Kanun'un 30. maddesi uyarınca Gebeceler Belediye Meclisinin feshedilmesi isteminin reddine karar verilmiştir.
İTİRAZ EDENİN İDDİALARI : 5393 sayılı Kanun'da ve Belediye Meclisi Çalışma Yönetmeliği’nde, meclis üyeliklerinde boşalma olması durumunda, meclis üye tam sayısının değişip değişmeyeceği konusunda bir düzenleme bulunmasa da, oylama ve çalışma usulleri benzerlik gösterdiğinden, TBMM İç Tüzüğü’nün 2. maddesinde yer alan, meclis üyeliklerinde boşalma olması halinde üye tam sayısının değişmeyeceğine dair hükmün uygun düştüğü ölçüde bakılan uyuşmazlıkta da uygulanabileceği, buna göre üye tam sayısı 10 olan belediye meclisinde salt çoğunluğun sağlanabilmesi için 6 üyenin aynı yönde oy kullanması gerektiğinden, 3. oylamada salt çoğunluğun sağlanamadığı, dolayısıyla Kanunda öngörülen 15 günlük süre içinde belediye meclisinin belediye başkanını seçemediği, bu durumun da belediye işlerini sekteye ve gecikmeye uğrattığı, itiraza konu kararın kaldırılarak Gebeceler Belediye Meclisinin feshine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NİN DÜŞÜNCESİ : İtirazın kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, 2577 sayılı Kanun'a 3622 sayılı Kanun'la eklenen Ek 2. madde uyarınca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
31/03/2019 tarihinde yapılan mahalli idareler seçimlerinde Afyonkarahisar ili, Merkez ilçesi, … Beldesi Belediye Başkanı olarak seçilen .... hakkında ruhsatsız silah taşıma suçundan açılan ceza davasında, 1 yıl 3 ay hapis cezasına hükmedilmesi ve bu kararın kesinleşmesi üzerine, Yüksek Seçim Kurulunun … tarih ve … kararı ile, adı geçenin mazbatasının iptaline karar verilmiştir.
Bunun üzerine, … Valiliğinin … tarih ve … sayılı yazısı ile, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 45. maddesinde belirtilen hükümlere uygun olarak belediye meclisinin başkan seçimi için 10 gün içerisinde toplanması istenilmiş, meclis toplantı çağrı yazısını aynı tarihte tebliğ alan belediye meclisi 1. başkan vekilince toplantı tarihi 26/09/2022 Pazartesi günü olarak belirlenmiş ve bu husus belediye meclis üyelerine 21/09/2022 tarihinde tebliğ edilmiştir.
26/09/2022 tarihli toplantıda, toplantı yeter sayısının sağlanamaması üzerine meclisin 29/09/2022 tarihinde toplanması kararlaştırılmıştır.
29/09/2022 tarihli toplantıda yapılan oylamada, adaylardan ... 5 oy, ... ise 1 oy almış, ilk oylama için gerekli olan karar yeter sayısına (meclis üye tam sayısının 2/3 çoğunluğu) ulaşılamaması üzerine, meclis 1. başkan vekilince 2. oturumun 06/10/2022 Perşembe günü yapılmasına karar verilmiş, bu karara 5 meclis üyesi tarafından "süreyi kabul etmiyorum" şeklinde şerh düşülmüştür.
06/10/2022 tarihli toplantıda yapılan oylamada da, adaylardan ... 5 oy, ... ise 1 oy almış, ikinci oylama için gerekli olan karar yeter sayısına (meclis üye tam sayısının 2/3 çoğunluğu) ulaşılamaması üzerine, üçüncü oturumun 10/10/2022 tarihinde yapılmasına karar verilmiş, bu karara 5 meclis üyesi tarafından "Süreyi kabul etmiyorum. Bir saat sonra yapılsın." şeklinde şerh düşülmüştür.
10/10/2022 tarihli toplantıda yapılan oylamada, adaylardan .... 5 oy, .... ise 4 oy almış, üçüncü oylama için gerekli olan karar yeter sayısına (meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu) ulaşılamaması üzerine dördüncü oturumun 13/10/2022 tarihinde yapılmasına karar verilmiş ve bu karara 5 meclis üyesi tarafından "Salt çoğunluk sağlanmıştır. .... 5 oy, .... 4 oy almıştır. Kararı kabul etmiyorum." şeklinde şerh düşülmüştür.
Meclis 1. başkan vekili tarafından 11/10/2022 tarihli yazı ile, 15 günlük süre içerisinde 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 45. madde hükümleri dikkate alınarak yapılan başkanlık seçimlerinin tamamlanamadığı hususunun Afyonkarahisar Valiliğine bildirilmesi üzerine, İçişleri Bakanlığının … tarih ve … sayılı yazısı ile, 5393 sayılı Kanun'un 30. maddesi uyarınca, Gebeceler Belediye Meclisinin feshine karar verilmesi Danıştay Başkanlığından istenilmiştir.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa'nın 127. maddesinin 4. fıkrasında, "Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargı yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir." hükmü,
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun Ek 2. maddesinde; "Belediyeler ile il özel idarelerinin seçilmiş organlarının organlık sıfatlarını kaybetmelerine ilişkin olarak yetkili mercilerden Danıştaya gönderilen dosyalar; belediye başkanlarının düşmesi istemine dair ise belediye başkanlarının, belediye meclislerinin veya il genel meclislerinin feshi istemine ilişkin ise meclis başkanvekilinin savunması onbeş gün içinde alındıktan sonra veya bu süre içerisinde savunma verilmediği takdirde sürenin bittiği tarihte tekemmül etmiş sayılır ve kanunlarda gösterilen karar süreleri bu tarihten itibaren işlemeye başlar. Karar dosya üzerinden verilir. Bu kararlara karşı tebliğini izleyen günden itibaren onbeş gün içerisinde İdari Dava Daireleri Kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz bir ay içerisinde sonuçlandırılır. İtiraz üzerine verilen karar kesindir." hükmü,
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinin 1. maddesinin (a) bendinde, "a) Belediye: Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisini,
b) Belediyenin organları: Belediye meclisini, belediye encümenini ve belediye başkanını,… ifade eder." hükmü,
"Belediye meclisi" başlıklı 17. maddesinde, "Belediye meclisi, belediyenin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilmiş üyelerden oluşur." hükmü,
"Toplantı ve karar yeter sayısı" başlıklı 22. maddesinde; "Belediye meclisi, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Ancak, karar yeter sayısı, üye tam sayısının dörtte birinden az olamaz. Oylamada eşitlik çıkması durumunda meclis başkanının bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Gizli oylamalarda eşitlik çıkması durumunda oylama tekrarlanır, eşitliğin bozulmaması durumunda meclis başkanı tarafından kur’a çekilir.
Meclisin toplanmasında, üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamadığı takdirde başkan, gün ve saatini tespit ederek en geç üç gün içinde toplanmak üzere meclisi tatil eder. Gelecek toplantı, üye tam sayısının dörtte birinden az olmayan üye sayısı ile yapılır.
Görüşmeler sırasında başkan veya üyelerden birinin talebi üzerine yapılacak yoklamada karar yeter sayısının bulunmadığı anlaşılırsa, ikinci fıkradaki hükümler uygulanır.
Üyeler oylarını bizzat kullanır. Gizli oy kullanmaya fizikî bakımdan engelli üyeler, tayin edecekleri kişi eliyle oy kullanabilirler.
Oylama gizli, işaretle veya ad okunarak yapılır. Oy verme kabul, ret veya çekimser şeklinde olur.
Kararlar, meclis başkanı ve kâtip üyeler tarafından imzalanır ve bir sonraki toplantıda üyelere dağıtılır." hükmü,
"Meclisin Feshi" başlıklı 30. maddesinde; "Belediye meclisi; a) Kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal eder ve bu durum belediyeye ait işleri sekteye veya gecikmeye uğratırsa, b) Belediyeye verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasî konularda karar alırsa, İçişleri Bakanlığının bildirimi üzerine Danıştayın kararı ile feshedilir. İçişleri Bakanlığı gerekli gördüğü takdirde meclisin feshine dair bildirim ile birlikte, karar verilinceye kadar meclis toplantılarının ertelenmesini de ister. Danıştay, bu hususu en geç bir ay içinde karara bağlar. Bu şekilde feshedilen meclisin yerine seçilen meclis, kalan süreyi tamamlar." hükmü,
Bu hükmün gerekçesinde, "önceki yasada yer alan iki fesih nedenine yer verilmeyerek belediye meclisinin feshini gerektiren sebeplerin sınırlandırılmasının bir yenilik olduğu, böylece serbest seçimle oluşan belediye meclislerine rahat çalışma ortamının sağlanmasına öncelik verilmiştir." açıklaması,
"Belediye başkanı" başlıklı 37. maddesinin 1. fıkrasında; "Belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediye başkanı, ilgili kanunda gösterilen esas ve usûllere göre seçilir." hükmü,
"Belediye başkanının görev ve yetkileri" başlıklı 38. maddesinde; "Belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
a) Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
c) Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek.
d) Meclise ve encümene başkanlık etmek.
e) Belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek.
f) Belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek.
g) Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak.
h) Meclis ve encümen kararlarını uygulamak.
i) Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dışındaki aktarmalara onay vermek.
j) Belediye personelini atamak.
k) Belediye ve bağlı kuruluşları ile işletmelerini denetlemek.
l) Şartsız bağışları kabul etmek.
m) Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.
n) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilere yönelik hizmetleri yürütmek ve engelliler merkezini oluşturmak.
o) Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak.
p) Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak." hükmü,
"Belediye başkanlığının boşalması hâlinde yapılacak işlemler" başlıklı 45. maddesinde ise; "Belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda, vali tarafından belediye meclisinin on gün içinde toplanması sağlanır. Meclis, birinci başkan vekilinin, onun bulunmaması durumunda ikinci başkan vekilinin, onun da bulunmaması durumunda en yaşlı üyenin başkanlığında toplanarak; a) Belediye başkanlığının boşalması veya seçim dönemini aşacak biçimde kamu hizmetinden yasaklanma cezasının verilmiş olması durumunda bir başkan, b) Başkanın görevden uzaklaştırılması, tutuklanması veya seçim dönemini aşmayacak biçimde kamu hizmetinden yasaklama cezası alması durumunda bir başkan vekili, seçer.
(Ek fıkra: 15/8/2016-KHK-674/38 md.; Aynen Kabul: 10/11/2016-6758/34 md.) Ancak, belediye başkanı veya başkan vekili ya da meclis üyesinin terör veya terör örgütlerine yardım ve yataklık suçları sebebiyle görevden uzaklaştırılması veya tutuklanması ya da kamu hizmetinden yasaklanması veya başkanlık sıfatı veya meclis üyeliğinin sona ermesi hallerinde 46 ncı maddedeki makamlarca belediye başkanı veya başkan vekili ya da meclis üyesi görevlendirilir. Görevlendirilecek kişinin seçilme yeterliğine sahip olması şarttır. Görevden uzaklaştırılan veya tutuklanan belediye meclisi üyesinin istifa etmesi halinde de bu fıkra hükümleri uygulanır. Bu fıkra gereğince belediye başkanı veya başkan vekili görevlendirilen belediyelerde bütçe ve muhasebe iş ve işlemleri valilik onayı ile defterdarlığa veya mal müdürlüğüne gördürülebilir. Bu belediyelerde belediye meclisi, başkanın çağrısı olmadıkça toplanamaz. Meclisin, encümenin ve komisyonların görev ve yetkileri 31 inci maddede belirtilen encümen üyeleri tarafından yürütülür.
Belediye başkanı veya başkan vekili belediye meclis üyeleri arasından ve gizli oyla seçilir. İlk iki oylamada üye tam sayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır. Dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, belediye başkanı veya başkan vekili seçilmiş olur. Oyların eşitliği durumunda kur'a çekilir.
Birinci fıkranın (b) bendi uyarınca başkan vekili seçildikten sonra belediye başkanlığının (a) bendinde belirtilen nedenlerle boşalması durumunda bu maddeye göre belediye başkanı seçilir.
Yeni seçilen belediye başkanının görev süresi, yerine seçildiği başkanın görev süresi ile sınırlıdır. Başkan vekili, yeni başkan seçilinceye veya görevden uzaklaştırılmış ya da tutuklanmış olan başkan göreve dönünceye kadar görev yapar.
Belediye başkanı veya başkan vekili seçilinceye kadar belediye başkanlığı görevi, meclis birinci başkan vekili, bulunmaması durumunda ikinci başkan vekili, onun da bulunmaması durumunda vali tarafından görevlendirilecek bir kamu görevlisi tarafından yürütülür.
Belediye başkanı veya başkan vekili seçimi en geç onbeş gün içinde tamamlanmadığı takdirde belediye meclisinin feshine ilişkin hükümler uygulanır." hükmü,
Bu hükmün gerekçesinde ise, "Belediye başkanlığının herhangi bir sebeple boşalması, tutuklanma ve görevden uzaklaştırma hallerinde, meclisin başkan veya başkan vekili seçmesi ve bunun usulü düzenlenmektedir. Başkan veya başkan vekili seçimine ilişkin olarak en fazla dört tur oylama yapılması ve dördüncü turun sonunda başkanın seçilmesini temin edecek, mecliste kilitlenme ve gruplaşmayı önleyerek uzlaşmayı teşvik edecek bir seçim sistemi öngörülmektedir. Ayrıca, belediye başkanı veya başkan vekili seçiminin en geç on beş gün içinde tamamlanması zorunlu hale getirilerek seçim yapılamadığı takdirde belediye meclisinin kendisine kanunla verilen görevleri yapmamasına ilişkin hükümlerin uygulanması öngörülerek başkan veya başkan vekili seçiminin bir an önce yapılması amaçlanmaktadır." açıklaması yer almaktadır.
09/10/2005 tarih ve 25961 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Belediye Meclisi Çalışma Yönetmeliği'nin 4. maddesinde, "Toplantı: Meclisin bir ay içinde yaptığı birleşimlerin tamamı", "Birleşim: Meclisin bir gün içinde yaptığı oturumların tamamı", "Oturum: Bir birleşimin ara ile bölünen kısımlardan her biri", "Salt çoğunluk: (Değişik:RG-29/4/2021-31469) Belli sayının yarısından fazla olan çoğunluk", "Nisbî çoğunluk: Aynı yöndeki oyların, diğer oy topluluklarından fazla olması durumu", "Nitelikli çoğunluk: Kanunun belli durumlarda aradığı üçte iki veya dörtte üç gibi belirli bir çoğunluk" olarak tanımlanmıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Anayasa'nın 2. maddesinde belirtilen Türkiye Cumhuriyeti'nin "demokratik devlet" niteliğine ve 123. maddesinde idarenin kuruluş esasları arasında yer verilen "yerinden yönetim" ilkesine uygun olarak, serbest seçimle oluşan belediye meclislerinin söz konusu Anayasal ilkeler çerçevesinde çalışmasının temel ilke olarak benimsendiği anlaşılmaktadır.
5393 sayılı Kanun'un 17. maddesinde, belediye meclisinin, belediyenin karar organı olduğu ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilmiş üyelerden oluşacağı, 22. maddesinde, belediye meclisinin, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanacağı, meclisin toplanmasında, üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamadığı takdirde başkanın, gün ve saatini tespit ederek en geç üç gün içinde toplanmak üzere meclisi tatil edeceği, gelecek toplantının, üye tam sayısının dörtte birinden az olmayan üye sayısı ile yapılacağı, 37. maddesinde, belediye başkanının, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisi olduğu ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usûllere göre seçileceği belirtilmiş, 38. maddesinde ise, belediye meclisine başkanlık etmek, belediye başkanının görevleri ve yetkileri arasında sayılmıştır.
Mezkur düzenlemelerden; belediye meclisinin belediye başkanının başkanlığında, meclis üyelerinin katılımıyla toplanan bir belediye karar organı olduğu, buna göre belediye meclisinin üye tam sayısının da, belediye başkanı ile meclis üyelerinin toplamına eşit olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, gerek 5393 sayılı Kanun gerekse ilgili diğer mevzuatta, meclis üyeliklerinde boşalma olması durumunda üye tam sayısının değişeceği yolunda aksi bir düzenleme bulunmamaktadır. Buna göre, belediye meclisinin başkanı ve doğal üyesi olan belediye başkanının ya da meclis üyelerinin, bu görevlerinden ayrılmaları halinde, meclis üye tam sayısının değişeceğini kabul etmek hukuken mümkün değildir. Başka bir ifade ile, belediye başkanlığı ya da meclis üyeliklerindeki boşalmalar, meclis üye tam sayısında herhangi bir değişikliğe yol açmayacaktır.
Öte yandan, 5393 sayılı Kanun'un, 45. maddesinde, belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda, vali tarafından belediye meclisinin on gün içinde toplanmasının sağlanacağı, meclisin, belediye başkanlığının boşalması veya seçim dönemini aşacak biçimde kamu hizmetinden yasaklanma cezasının verilmiş olması durumunda bir başkan, başkanın görevden uzaklaştırılması, tutuklanması veya seçim dönemini aşmayacak biçimde kamu hizmetinden yasaklama cezası alması durumunda ise bir başkan vekilinin, belediye meclis üyeleri arasından ve gizli oyla seçileceği, ilk iki oylamada üye tam sayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğunun aranacağı, üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylamanın yapılacağı ve bu oylamada en fazla oy alan üyenin, belediye başkanı veya başkan vekili seçilmiş olacağı, oyların eşitliği durumunda kur'a çekileceği, belediye başkanı veya başkan vekili seçiminin en geç onbeş gün içinde tamamlanmadığı takdirde belediye meclisinin feshine ilişkin hükümlerin uygulanacağı, anılan Kanun'un 30. maddesinde ise, belediye meclisinin, kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal etmesi ve bu durumun da belediyeye ait işleri sekteye veya gecikmeye uğratması halinde, İçişleri Bakanlığının bildirimi üzerine Danıştayın kararı ile feshedileceği hükme bağlanmıştır.
Görüleceği üzere kanun koyucu, belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda, belediye meclisi tarafından 15 gün içinde ve nihayet 4 oylamada belediye başkanı veya başkan vekilinin seçilmesini zorunlu kılmış, belirtilen süre içinde belediye başkanı veya başkan vekilinin seçilememesi halinde belediye meclisinin feshine ilişkin hükümlerin uygulanacağını kurala bağlamıştır. Belediye başkanının, belediyenin sevk ve idaresi hususundaki görev, yetki ve sorumlulukları dikkate alındığında, kanun koyucunun mezkur düzenlemeler ile 15 gün içinde seçimin sonuçlandırılmasını zorunlu kılarak, belediye hizmetlerinin sunumunda herhangi bir aksamaya meydan verilmemesini amaçladığı açıktır. Buna göre, belediye meclisinin belediye başkanı veya başkan vekilini, kanunla belirlenen süre içerisinde ve öngörülen karar nisabına göre nihayet 4 oylamada seçememesi halinin ihmali bir durum olduğu, bu durumda ise, 5393 sayılı Kanun'un 45. maddesinin son fıkrası uyarınca, meclisin feshine ilişkin hükümlerin uygulanacağında tereddüt bulunmamaktadır.
5393 sayılı Kanun'un 30. maddesi uyarınca, belediye meclisinin feshedilebilmesi için; meclisin, uhdesine kanunla verilmiş görevleri süresi içinde yapmayı imal etmesi ve bu durumun da belediyeye ait işleri sekteye ve gecikmeye uğratması gerekmektedir.
Belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda, belediye başkanı veya başkan vekilinin seçilmesinin belediye meclisine kanunla verilmiş bir görev olduğu, bu görevin 15 günlük yasal süre içinde yerine getirilmemesinin ise belediye meclisi açısından ihmali bir durum olduğu yukarıda izah edilmişti. Buna göre somut olayda, söz konusu ihmalin belediyeye ait işleri sekteye ve gecikmeye uğratıp uğratmadığı hususunun irdelenmesi gerekmektedir.
5393 sayılı Kanun'la belediye başkanına verilen görev, yetki ve sorumluluklar göz önüne alındığında, belediye başkanlığı makamının boşalmasının belediyece sunulan hizmetlerin sevk ve idaresi ile denetim ve gözetimi açısından hayati önemi haiz bulunduğu açıktır. Nitekim, İçişleri Bakanlığınca dosyaya sunulan itiraz dilekçesinde (Afyonkarahisar Valiliğinin konuya ilişkin yazısına istinaden), belediye meclisince belediye başkanının seçilememesi nedeniyle, belediye genelinde hoparlör sisteminde teknik arıza ve aksaklıklar yaşandığı, kamera sisteminde yaşanan problemlerin asayiş ve güvenlik sorunlarına neden olduğu, belde ulaşımına ilişkin güzergah ve sefer saatlerinde aksaklıkların meydana geldiği, makine-ekipman eksiklikleri ile tamir ve bakım hizmetlerindeki zaafiyetler nedeniyle çöp ve hafriyatların toplanamadığı, Kadın Kültür Evi ve GES gibi çeşitli projelerde mağduriyetlerin yaşandığı, bu durumun ise belediye sınırları içerisinde altyapı, ulaşım, temizlik, asayiş ve güvenlik gibi temel kamu hizmetlerini olumsuz biçimde etkilediği ve belde halkının talep ve beklentilerinin karşılanmasında yetersiz kalındığı ifade edilmektedir.
Buna göre, somut olayda her ne kadar, 26/09/2022 tarihli belediye meclisi toplantısı gerçekleşememiş ve devam eden süreçte yapılan 3 toplantı ile seçim süreci işletilmiş ise de; 29/09/2022 ve 06/10/2022 oylamalarda meclis üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu (7 oy), 10/10/2022 tarihli oylamada ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun (6 oy) sağlanamadığı, dördüncü oylama için 13/10/2022 tarihi belirlendiği fakat 15 günlük yasal sürenin 10/10/2022 tarihinde dolması nedeniyle bu oylamanın yapılamadığı, dolayısıyla belediye meclisince 15 günlük yasal süre içerisinde belediye başkanı seçiminin tamamlanamadığı ve bu durumun da belediyeye ait işlerin gecikmesine ve sekteye uğramasına neden olduğu anlaşıldığından, belediye meclisinin feshine ilişkin yasal koşulların gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, belediye meclisinin feshi isteminin reddine ilişkin itiraza konu Daire kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. İTİRAZIN KABULÜNE,
2. Afyonkarahisar ili, Merkez ilçesi, Gebeceler Belediye Meclisinin feshi isteminin reddine ilişkin Danıştay Sekizinci Dairesinin 20/12/2022 tarih ve E:2022/6703, K:2022/7800 sayılı kararının kaldırılmasına,
3. Afyonkarahisar ili, Merkez ilçesi, Gebeceler Belediye Meclisinin feshine,
4. 23/03/2023 tarihinde esasta oybirliği, gerekçede oyçokluğu ile karar verildi.
GEREKÇEDE KARŞI OY
X- 5393 sayılı Kanun'un, 45. maddesinde, belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda, vali tarafından belediye meclisinin on gün içinde toplanmasının sağlanacağı, meclisin, belediye başkanlığının boşalması veya seçim dönemini aşacak biçimde kamu hizmetinden yasaklanma cezasının verilmiş olması durumunda bir başkan, başkanın görevden uzaklaştırılması, tutuklanması veya seçim dönemini aşmayacak biçimde kamu hizmetinden yasaklama cezası alması durumunda ise bir başkan vekilinin, belediye meclis üyeleri arasından ve gizli oyla seçileceği, ilk iki oylamada üye tam sayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğunun aranacağı, üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylamanın yapılacağı ve bu oylamada en fazla oy alan üyenin, belediye başkanı veya başkan vekili seçilmiş olacağı, oyların eşitliği durumunda kur'a çekileceği düzenlenmiş, maddenin son fıkrasında ise, belediye başkanı veya başkan vekili seçiminin en geç onbeş gün içinde tamamlanmadığı takdirde belediye meclisinin feshine ilişkin hükümlerin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Anılan maddenin gerekçesinde ise, "Belediye başkanlığının herhangi bir sebeple boşalması, tutuklanma ve görevden uzaklaştırma hallerinde, meclisin başkan veya başkan vekili seçmesi ve bunun usulü düzenlenmektedir. Başkan veya başkan vekili seçimine ilişkin olarak en fazla dört tur oylama yapılması ve dördüncü turun sonunda başkanın seçilmesini temin edecek, mecliste kilitlenme ve gruplaşmayı önleyerek uzlaşmayı teşvik edecek bir seçim sistemi öngörülmektedir. Ayrıca, belediye başkanı veya başkan vekili seçiminin en geç on beş gün içinde tamamlanması zorunlu hale getirilerek seçim yapılamadığı takdirde belediye meclisinin kendisine kanunla verilen görevleri yapmamasına ilişkin hükümlerin uygulanması öngörülerek başkan veya başkan vekili seçiminin bir an önce yapılması amaçlanmaktadır." açıklamasına yer verilmiştir.
Mezkur düzenleme ve gerekçesi birlikte değerlendirildiğinde, yasa koyucu tarafından belediye başkanlığının herhangi bir sebeple boşalması durumunda, belediye meclisinin 15 gün içinde ve en çok 4 oylamada belediye başkanını seçememesi halinin, belediye meclisinin kendisine kanunla verilen görevleri yapmaması olarak kabul edildiği ve bu durumun da belediye meclisinin feshini gerektireceği sonucuna varılmaktadır.
Buna göre; somut olayda, Afyonkarahisar ili, Merkez ilçesi, Gebeceler Belediye Meclisinin, belediye başkanlığı seçimini 15 günlük yasal sürede tamamlayamadığı açık olduğundan, anılan meclisin bu gerekçe ile feshine karar verilmesi gerektiği görüşüyle, karara gerekçe yönünden katılmıyoruz.