Dairesi: 8. Daire
Esas No: 2018/7073
Karar No: 2023/250
Karar Tarihi: 01.02.2023
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/7073
Karar No : 2023/250
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Genel Müdürlüğü
İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... gün ve E:... , K:... sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ankara ili, Şereflikoçhisar ilçesinde bulunan Sicil:... sayılı alçıtaşı işletme ruhsatı sahibi olan davacı tarafından; sahasında yapılan tetkikler neticesinde 2015 yılı satış bilgi formunun ocak başı satış fiyatı 17,00 TL/ton üzerinden revize edilerek yatırılan miktarlar düşüldükten sonra oluşan Devlet Hakkı farkının tahsiline ilişkin ... tarih ve ... sayılı işlemin iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen ... tarih ve E:... , K:... sayılı kararda; davalı idarenin, devlet hakkına ilişkin olarak ortaya çıkabilecek aksaklıkları ve tutarsızlıkları önlemek, işlemler arasında birliği sağlayarak devlet hakkı kayıplarının önüne geçmek amacıyla dayanakları ortaya konulmak suretiyle fiyat tespiti yapma konusunda yetkili olduğu, ilgili birlik ve sanayi ve ticaret odalarından alınan görüş ile geçmiş yıllara ilişkin ocak başı satış fiyatlarının dikkate alınarak 2015 yılına ilişkin ocak başı satış fiyatının 17,00-TL/ton olarak belirlendiği anlaşıldığından, yatırılan miktar düşüldükten sonra oluşan Devlet Hakkı farkının tahsiline ilişkin ... tarihli ve ... sayılı dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu kararın hukuka ve usule uygun olduğu ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, ocak başı satış fiyatının hukuka aykırı şekilde belirlendiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile kararın bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davacının duruşma istemi yerinde görülmeyerek ve dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin, 703 sayılı K.H.K. ile 3213 sayılı Maden Kanunu'na eklenen Geçici 33. madde ve 15/07/2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4 No'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 766. maddesi uyarınca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı hasım mevkiiden çıkarılıp Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü hasım mevkiine alınarak işin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesi sınırlarında ... sicil nolu IV. grup alçıtaşı madeni işletme ruhsatı sahibi davacıdan, 2015 yılı IV. grup (Alçıtaşı) ocak başı satış fiyatlarının, davalı idare bünyesinde kurulan komisyon kararı gereği 17,00-TL/ton olarak revize edilerek yatırılan miktar düşüldükten sonra oluşan Devlet Hakkı farkının gecikme faiziyle birlikte ödenmesi istenilmiştir.
Dosyadaki belgelerden, Devlet hakkı Komisyonunun 28/02/2014 tarihli raporunda, Genel Müdürlük uygulamalarında II-A grubu madenler için iller bazında 2012 yılı ocak başı satış fiyatlarının 5,00-7,00 TL/ ton aralığında belirlendiği, bu gruptaki madenlerden %4 üzerinden Devlet hakkı alındığı, bu madenler için teşvik uygulanmadığı, alçıtaşı madeninin IV. grupta yer alması nedeniyle Devlet hakkının %2 üzerinden alınması, teşvik uygulanabilmesi ve kamulaştırma hakkının olması hususları dikkate alınarak 2013 yılı alçıtaşı madeni için ocak başı satış fiyatının asgari 15,00 TL/ton olarak belirlenmesine yönelik Komisyon görüşünün ... tarih ve ... sayılı Makam oluru ile kabul edildiği, 2014 yılı ocak başı satış fiyatları için ... tarih ve ... sayılı olur ile Devlet Hakkı Komisyonu oluşturulduğu, Devlet Hakkı Komisyonu'nun 25/12/2014 tarihli raporunda Alçıtaşı madeni için 2013 yılında belirlenen 15,00TL/ton ocak başı satış fiyatının yıllık enflasyon oranında artırılarak 2014 yılı alçıtaşı madeni ocak başı satış fiyatının asgari 16,00TL/ton olarak belirlendiği, 2015 yılı bedelinin ise yeniden değerleme oranında artırılarak 17,00TL/ton olarak belirlendiği, davacının 2015 yılına ait satış bilgi formlarındaki ocak başı satış fiyatının düşük beyan edildiği tespit edilerek revize edilmek suretiyle fark Devlet hakkının yatırılmasına yönelik tesis edilen ... tarih ve ... sayılı işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Devlet Hakkı, 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 3. maddesinde, maden istihracı ile sağlanacak gelirden devlet payına düşen kısım olarak tanımlanmış yine aynı Kanunun "Devlet hakkı" başlıklı 14. maddesinin dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan halinde de, "Devlet hakkı, ocaktan çıkarılan madenin ocak başındaki fiyatından alınır.
Üretilen madenin hammadde olarak kullanılması veya satılması halinde, aynı pazar ortamında madenin işletmelerdeki tüvenan olarak ocak başı satışında uygulanan fiyat, ocak başı satış fiyatıdır. Bu fiyat emsallerinden az olamaz. Emsal fiyatının tespitinde bu maddenin üçüncü fıkrası esas alınır.
Tüvenan madenin, herhangi bir zenginleştirme işlemine tabi tutulduktan veya bir prosesten geçirildikten sonra satış fiyatının oluştuğu durumlarda, ocak başı satış fiyatı, madenin ocakta üretiminden ilk satışının yapıldığı aşamaya kadar oluşan nakliye, zenginleştirme ve varsa farklı prosese ait kullanılan tesis ve ekipmanın amortismanı dahil giderler çıkarılarak oluşan fiyattır.
Devlet hakkı; a) I. Grup ve II. Grup (a) bendi madenler ile mıcır, kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddelerinde ocak başı satış fiyatı boyutlandırılmış ve/veya yıkanmış olarak satılan fiyatı olup, bu madenlerden % 4,.....ç) IV. Grup madenlerde % 2 oranında alınır.
Ruhsat sahibi tarafından beyan edilen ocak başı satış fiyatı Bakanlık tarafından denetlenir ve eksik beyanlar tamamlattırılır. ..." hükmü yer almaktadır.
Öte yandan, işlem tarihinde yürürlükte bulunan 06/11/2010 tarih ve 27751 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği'nin 4. maddesinin (j) bendinde de, maden istihracından sağlanan gelirden ve/veya üretim yapılmayan ruhsat sahalarından proje beyanı üzerinden alınan devlet payına düşen kısım olarak tanımlanmış "devlet hakkına ilişkin genel hükümler" başlıklı 86. maddesinde ise, "(1) Devlet hakkı, ocaktan çıkarılan madenin ocak başındaki fiyatından alınır.
(2) Üretilen madenin hammadde olarak kullanılması veya satılması halinde, aynı pazar ortamında madenin işletmelerdeki tüvenan olarak ocak başı satışında uygulanan fiyat, ocak başı satış fiyatıdır. Bu fiyat emsallerinden az olamaz. Emsal fiyatının tespitinde bu maddenin üçüncü fıkrası esas alınır.
(3) Tüvenan madenin, herhangi bir zenginleştirme işlemine tabi tutulduktan veya bir prosesten geçirildikten sonra satış fiyatının oluştuğu durumlarda, ocak başı satış fiyatı, madenin ocakta üretiminden ilk satışının yapıldığı aşamaya kadar oluşan nakliye, zenginleştirme ve varsa farklı prosese ait kullanılan tesis ve ekipmanın amortismanı dahil giderler çıkarılarak oluşan fiyattır. Bu fiyat, işletme yöntemi, tenör/kalite, üretilen bölge, aynı pazar ortamı ve diğer özellikler göz önünde bulundurulduğunda benzer işletmelerdeki emsal fiyatlardan az olamaz. Benzer ürünün piyasada satış fiyatının oluşmaması durumunda, gerektiğinde piyasada fiyatı oluşan aynı veya benzer proses maliyeti olan tesisler emsal alınarak madenlerin ocak başı satış fiyatı belirlenir.
(4) Üretilen madenin ruhsat sahibine ait tesiste kullanılıyor olması halinde, aynı madenin piyasadaki ocak başı satış fiyatı emsallerinden az olamaz. Emsal fiyatının tespitinde bu maddenin üçüncü fıkrası esas alınır.
(5) Aynı tesiste birden çok aşamada piyasa satış fiyatı oluşan ürünleri üreten tesislerde ocak başı satış fiyatı, tesisteki üretim sürecinde piyasa satış fiyatı olan ilk ürünün fiyatından madenin ocakta üretiminden ilk satışının yapıldığı aşamaya kadar oluşan nakliye, zenginleştirme ve varsa farklı prosese ait kullanılan tesis ve ekipmanın amortismanı dahil giderler çıkarılarak hesaplanır.
(6) Devlet hakkı hesabında madenin tüvenan olarak satış fiyatının olması, emsal fiyatının tespitinde üçüncü fıkra hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez. Üçüncü fıkra uygulanarak tespit edilen tüvenan madenin ocak başı satış fiyatı, emsal fiyatından az olamaz.
(7) Devlet hakkı;
a) I. Grup ve II. Grup (a) bendi madenler ile mıcır, kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddelerinde ocak başı satış fiyatı boyutlandırılmış ve/veya yıkanmış olarak satılan fiyatı olup, bu madenlerden %4,..ç) IV. Grup madenlerde % 2 oranında alınır." düzenlemesi getirilmiştir.
06/11/2010 tarih ve 27751 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği'nin "Devlet hakkına ilişkin genel hükümler" başlıklı 86. maddesinde, "(1) Devlet hakkı, ocaktan çıkarılan madenin ocak başındaki fiyatından alınır. (2) Üretilen madenin hammadde olarak kullanılması veya satılması halinde, aynı pazar ortamında madenin işletmelerdeki tüvenan olarak ocak başı satışında uygulanan fiyat, ocak başı satış fiyatıdır. Bu fiyat emsallerinden az olamaz. Emsal fiyatının tespitinde bu maddenin üçüncü fıkrası esas alınır. (3) Tüvenan madenin, herhangi bir zenginleştirme işlemine tabi tutulduktan veya bir prosesten geçirildikten sonra satış fiyatının oluştuğu durumlarda, ocak başı satış fiyatı, madenin ocakta üretiminden ilk satışının yapıldığı aşamaya kadar oluşan nakliye, zenginleştirme ve varsa farklı prosese ait kullanılan tesis ve ekipmanın amortismanı dahil giderler çıkarılarak oluşan fiyattır. Bu fiyat, işletme yöntemi, tenör/kalite, üretilen bölge, aynı pazar ortamı ve diğer özellikler göz önünde bulundurulduğunda benzer işletmelerdeki emsal fiyatlardan az olamaz. Benzer ürünün piyasada satış fiyatının oluşmaması durumunda, gerektiğinde piyasada fiyatı oluşan aynı veya benzer proses maliyeti olan tesisler emsal alınarak madenlerin ocak başı satış fiyatı belirlenir. ... (6) Devlet hakkı hesabında madenin tüvenan olarak satış fiyatının olması, emsal fiyatının tespitinde üçüncü fıkra hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez. Üçüncü fıkra uygulanarak tespit edilen tüvenan madenin ocak başı satış fiyatı, emsal fiyatından az olamaz. (7) Devlet hakkı; ... (ç) IV. Grup madenlerde %2, ancak altın, gümüş ve platin madenlerinde %4, ... oranında alınır. ... (22) beyan edilen ocak başı satış tutarının aynı pazar ortamındaki emsallerinden az olması durumunda Ruhsat sahibi tarafından süresinde tahakkuk ettirilmeyen Devlet hakkı, tahakkuk ettirilmesi gereken ayın son gününden tahakkuk ettirildiği tarihe kadar geçen süre için 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesine göre hesaplanacak gecikme zammı oranında faiz uygulanır. ... (31) Çimento, kireç, seramik, tuğla-kiremit, cam, kalsit üretiminde sanayi hammaddesi olarak kullanılan madenler için bu madenlerin işlenerek kırılmış, öğütülmüş veya boyutlandırılmış hali ile oluşan piyasa satış fiyatıdikkate alınarak bu işlemler için yapılan maliyetler çıkarılır ve ocak başısatış fiyatı belirlenir. Bu ürünlerde tesiste kullanılan ürünün ara bir ürüne tekabül ederek piyasa satış fiyatı belirlenememesi durumunda, ilgili ara ürünün piyasa satış fiyatı belli olan uç ürün için benzer tesislerdeki maliyetleri de düşürülerek ocak başı satış fiyatı belirlenir. (32) Yıl içinde ürün fiyatlarında oluşan piyasadaki dalgalanmalarda, Devlet hakkına esas oranlar tespit edilirken ürünün fatura karşılığında satıldığı tarihteki aylar içindeki ağırlıklı ortalama fiyat esas alınır. (34) Bu madde kapsamında yapılacak hesaplamalarda, madenler ile ilgili hangi ürünlerin baz alınacağına ilişkin esaslar Genel Müdürlük tarafından belirlenir." düzenlemesine yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu edilen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı işleminde, davacıya 2015 yılı satış bilgi formunun 17,00 TL/ton üzerinden revize edilerek yatırılan miktarlar düşüldükten sonra Devlet hakkı farkının gecikme cezası ile yatırılması istenilmiştir.
Ruhsat sahibi tarafından beyan edilen ocak başı satış fiyatının Bakanlık tarafından denetlenebileceği ve bunun sonucunda eksik beyanda bulunulduğunun tespiti halinde tamamlattırılacağı açık olup; devlet hakkına ilişkin olarak ortaya çıkabilecek aksaklıkları ve tutarsızlıkları önlemek, beyanlar arasında birliği sağlayarak devlet hakkı kayıplarının önüne geçmek amacıyla davalı idarenin dayanaklarını ortaya koymak suretiyle emsal fiyat tespiti yapma konusunda yetkili olduğunda kuşku bulunmamaktadır. Nitekim bu durum 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 14. maddesinde 6592 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle, "Madenlerden alınan Devlet hakkına esas olan emsal ocak başı satış fiyatı, bölgeler de dikkate alınarak her madene ait ayrı ayrı ve uygulandığı yıl için belirlenerek Genel Müdürlükçe ilan edilir." denilmek suretiyle yasal temele de kavuşturulmuştur.
Maden Kanunu ve ilgili Yönetmelik hükümleri uyarınca, 2013 yılı ocak başı satış fiyatının idarece, madenin işletme yöntemi, tenör/kalite, üretilen bölge, aynı pazar ortamı ve diğer özellikler göz önünde bulundurularak ve benzer işletmelerdeki emsal fiyatlar araştırılarak belirlenmesi gerekirken, IV. grup alçıtaşı madeni için II-a grubu madenler için belirlenen fiyatlar ölçüt alınarak bir belirleme yapıldığı, IV. grup madenlerin ocak başı satış fiyatlarına ilişkin ilgili sanayi/ticaret odalarından görüş alınmadığı, madenin işletme yöntemi, tenör/kalite, üretilen bölge, aynı pazar ortamı ve diğer özellikleri ve benzer işletmelerdeki emsal fiyatları araştırılmadan, ilgili birlik ve sanayi ve ticaret odalarından görüş alınmadan, geçmiş yıllara ilişkin ocak başı satış fiyatları dikkate alınmadan ve IV. grup madenler özelinde bir araştırma yapılmaksızın ülke genelinde tek bir fiyat belirlendiği, 2014 yılı ocak başı satış fiyatının davalı idare bünyesinde oluşturulan Komisyonca 2013 yılı için belirlenen ocak başı satış fiyatına yıllık enflasyon oranında artış yapılarak 15,00 TL/ton'dan 16,00 TL/ton'a yükseltildiği, aynı şekilde 2015 yılı ocak başı satış fiyatının da davalı idare bünyesinde oluşturulan Komisyonca 2014 yılı için belirlenen ocak başı satış fiyatına yıllık yeniden değerleme oranında artış yapılarak 16,00 TL/ton'dan 17,00 TL/ton'a yükseltildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, temeli hukuka uygun olmayan ve geçerli kabul edilebilecek bir araştırmaya dayanmayan 2015 yılı ocak başı fiyatının 17,00 TL/ton olarak belirlenip bu fiyat üzerinden davacıya fark Devlet hakkı çıkarılarak davacı tarafından ödenmesinin istenilmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığından, dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerekirken aksi yönde Bölge İdare Mahkemesince verilen kararın bozulması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... gün ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan ... TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın yukarıda belirtilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine,
5. Kesin olarak 01/02/2023 tarihinde oybirliği ile karar verildi.