Dairesi: 6. Daire
Esas No: 2020/4768
Karar No: 2022/12226
Karar Tarihi: 28.12.2022
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/4768
Karar No : 2022/12226
DAVACI :… İnşaat Taah. San. ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …
DAVANIN KONUSU : İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli imar planı teklifinin incelenmesi ve değerlendirilmesine yönelik "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli " adı altında ödenen 5.000.000,00TL'nin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan başvurunun başvurunun zımnen reddi işlemi ile zımni retten sonra tesis edilen reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlem ile dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin 1339, 1344, 1369 sıra no'lu maddeleri ve 1209 ila 1218, 1539 ila 1555 sıra no'lu madelerinin iptali ile ödenen 5.000.000,00-TL'nin yasal faiziyle birlikte iadesine karar verilmesi istenilmektedir.
DAVALININ SAVUNMASI : Davacı şirket tarafından Bakanlığa sunulan imar planı tekliflerinin onaylanması için plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tahsil edilmesinde herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ…'IN DÜŞÜNCESİ : Davanın süreaşımı nedeniyle reddi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI FATMA …'IN DÜŞÜNCESİ : Dava, İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli imar planı teklifinin incelenmesi ve değerlendirilmesine yönelik "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli " adı altında ödenen 5.000.000,00TL'nin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan başvurunun zımnen reddi işlemi ile zımni retten sonra tesis edilen … tarih ve …sayılı işlem ile dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin ilgili maddelerinin 1339,1344,1369 sırasının ve 1209-1218,1539-1555 sıralarının iptali ile ödenen 5.000.000,00-TL'nin yasal faiziyle birlikte iadesi istemiyle açılmıştır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2/ç maddesinde, "Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Bakanlar Kurulunca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek." Çevre ve Şehircilik Bakanlığının asli görevleri arasında sayılmıştır.
Anılan KHK'nın 28.maddesine dayanılarak hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği'nin 12. maddesinin (h) bendinde; "Maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek" Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulunun görevleri arasında sayılmıştır. Bu düzenlemeyle, döner sermaye işletmesi tarafından bir mal ve hizmetin üretilmesi veya bir iş yapılması durumunda, bunun karşılığı olarak bir tarife, ücret veya birim fiyat belirlemek konusunda Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulu'na yetki vermiş olup, dava konusu 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin kabulüne ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulu'nun 18.12.2014 tarihli, 12 sayılı kararı, bu hükme dayanılarak tesis edilmiştir.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2/ç maddesinde sayılan Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ait görevler, anılan Bakanlık tarafından yürütülen asli ve sürekli nitelikteki kamu hizmetlerine ilişkin olması nedeniyle, aksine bir yasal düzenleme olmadıkça Bakanlığın, kamu hizmeti kapsamında yerine getirilmesi zorunlu olan asli görevleri karşılığında döner sermaye ücreti alınmasına yasal olanak bulunmadığından, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinin 12.maddesinin (h) bendinde belirtilen ve ücrete tabi olan "üretilen mal ve hizmetler veya yapılan işler" ibaresinin asli görevlere yönelik işlemleri kapsamadığı sonucuna varılmıştır.
644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2/1-ç maddesi uyarınca yürütülecek planlama çalışmaları için anılan işlemlerin muhataplarından döner sermaye hizmet bedeli istenilmesine imkan sağlayan yasal bir düzenlemenin bulunmaması karşısında, davalı idarenin asli görevi olan bir konuda bu şekilde düzenleme getirerek görevi karşılığı ücret talep etmesi mümkün olmadığından dava konusu İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli imar planı teklifinin incelenmesi ve değerlendirilmesine yönelik "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli " adı altında ödenen 5.000.000,00TL'nin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan başvurunun zımnen reddi işlemi ile zımni retten sonra tesis edilen … tarih ve … sayılı işlem ile dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin ilgili maddelerinin 1339,1344,1369 sırası ve 1209-1218,1539-1555 sıralarında hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle,, İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli imar planı teklifinin incelenmesi ve değerlendirilmesine yönelik "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli " adı altında ödenen 5.000.000,00TL'nin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan başvurunun zımnen reddi işlemi ile zımni retten sonra tesis edilen … tarih ve … sayılı işlem ile dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin ilgili maddelerinin 1339,1344,1369 sırasının ve 1209-1218,1539-1555 sıralarının iptali ile ödenen 5.000.000,00-TL'nin yasal faiziyle birlikte iadesine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin raporu ile dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY: Davacı şirket tarafından, İstanbul ili, Beşiktaş ilçesi, … Mahallesi, …ada, ….parsel sayılı taşınmaza yönelik 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı tekliflerinin onaylanması istemiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığına başvurulması, Bakanlıkça bu tekliflerin onaylanması için davacı şirketten plan inceleme ve işlem hizmet bedeli talep edilmesi üzerine davacı şirket tarafından 17/11/2015 tarihinde 5.000.000-TL Bakanlığın hesabına yatırılmıştır.
Devamında, davacı şirket tarafından, 30/10/2019 tarihli dilekçe ile Bakanlığa başvurularak ödenen plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin haksız yere tahsil edildiği iddia edilerek bu bedelin ödeme tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte iade edilmesi istemiyle yapılan başvuru 60 günlük süre içerisinde cevap verilmeyerek zımnen reddedilmiş, sonrasında ise … tarihli, … sayılı yazı ile başvurunun açık şekilde reddedilmesi üzerine, uyuşmazlığa konu taşınmaza ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli imar planı teklifinin incelenmesi ve değerlendirilmesine yönelik "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli " adı altında ödenen 5.000.000,00TL'nin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan başvurunun zımnen reddi işlemi ile zımni retten sonra tesis edilen reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlem ile dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin 1339, 1344, 1369 sıra no'lu maddeleri ve 1209 ila 1218, 1539 ila 1555 sıra no'lu madelerinin iptali ile ödenen 5.000.000,00-TL'nin yasal faiziyle birlikte iadesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 7. maddesinin 1. fıkrasında, "Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür." hükmüne, anılan Kanunun işlem tarihinde yürürlükte olan 10. maddesinde, "ilgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler. Altmış gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. İlgililer altmış günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştay İdare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. Altmış günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı istemin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi işlemez. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren altı ayı geçemez. Dava açılmaması veya davanın süreden reddi halinde, altmış günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabilirler." hükmüne, aynı Kanunun 12. maddesinde ise, "İlgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştayda ve idare ve vergi mahkemelerinde doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 11 nci madde uyarınca idareye başvurma hakları saklıdır." hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME
Bu hükümlerin birlikte değerlendirilmesinden; bir idari işlem nedeniyle herhangi bir hakkı ihlal edilen kimsenin, zararının tazmini istemiyle doğrudan doğruya açacağı tam yargı davasını 60 günlük genel dava açma süresi içerisinde açması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
Öte yandan, idari işlemden kaynaklı zararın tazmini istemiyle açılacak davalara ilişkin olarak İdari Yargılama Usulü Kanunun 12. maddesinde ayrı ve özel bir düzenleme yapılmış olması karşısında, kişilerin; haklarında iptal davasına konu olabilecek bir işlem tesisi için idareye başvuru yolunu düzenleyen Kanunun 10.maddesindeki düzenlemenin idari işlemden kaynaklanan zararın davalı idarece ödenmesi istemiyle açılacak tam yargı davaları ile bir ilgisinin bulunmadığı açıktır.
Davacı şirket tarafından yapılan plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ödemesi, Bakanlığa sunulan imar planı tekliflerinin onaylanması için Bakanlıkça talep edilmesi nedeniyle yapılan bir ödeme olup davacı şirketin bu ödemeden kaynaklı zararının bir idari işlemden kaynaklı olduğunun kabulü gerekmektedir. Zira; idarece talep edilmesi üzerine yapılan bir ödemeden kaynaklanan zararın herhangi bir idari eylem nedeniyle ortaya çıkmadığı açıktır.
Görülmekte olan davada tazmini istenen zarar, idari işlemden kaynaklanan bir zarar olarak kabul edileceğine göre dava açma süresinin de yukarıda yer verilen İdari Yargılama Usulü Kanununun 12. maddesine göre hesaplanması gerekmektedir.
Bu durumda, davacı şirketin plan inceleme ve işlem hizmet bedelini ödediği 17/11/2015 tarihinden itibaren 60 günlük genel dava açma süresi içerisinde açılmayan işbu davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesine olanak bulunmamaktadır.
Öte yandan, idari işlemden kaynaklı zararın tazmini istemiyle İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. maddesine dayanılarak başvuru yapılması hukuken mümkün olmadığından, davacı şirketin ödeme yaptıktan yaklaşık dört buçuk yıl sonra 30/10/2019 tarihinde anılan madde uyarınca zararının tazmini istemiyle yaptığı başvurunun reddi üzerine yeni bir dava açma süresinin işlemeye başlayacağından da söz edilemez.
Ayrıca bu başvurunun reddine ilişkin işlemin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün düzenleyici işlem niteliğinde bulunan 2015 Yılı Birim Fiyat Listesinin uygulama işlemi sayılması mümkün değildir.
Bu itibarla, davanın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulu'nun … tarihli, … sayılı kararı ile kabul edilen ve 07.1.2015 tarihinde yayımlanan 2015 Yılı Birim Fiyat Listesine ilişkin kısmında da; yayımı tarihinden itibaren 60 gün içinde dava açılmadığı anlaşıldığından süre aşımı bulunmaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davanın SÜRE AŞIMI YÖNÜNDEN REDDİNE,
2.Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …- TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen (30) gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 28/12/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
KARŞI OY(X) : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 146. maddesinde, "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, her alacak on yıllık zamanaşımına tabidir." hükmüne yer verilmiştir.
Davacı şirket tarafından, İstanbul ili, Beşiktaş ilçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza ait 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı tekliflerinin onaylanması istemiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığına başvurulmuş, Bakanlıkça bu tekliflerin onaylanması için davacı şirketten plan inceleme ve işlem hizmet bedeli talep edilmiş, bunun üzerine davacı şirket tarafından 17/11/2015 tarihinde 5.000.000-TL Bakanlığın hesabına yatırılmıştır.
Devamında, davacı şirket tarafından 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. maddesi uyarınca 30/10/2019 tarihli dilekçe ile Bakanlığa başvurularak ödenen plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin haksız yere tahsil edildiği iddia edilerek bu bedelin ödeme tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte iade edilmesi istenmiş, anılan Kanun hükmünde öngörülen 60 günlük süre içerisinde cevap verilmeyerek bu başvuru zımnen reddedilmiş, sonrasında ise … tarihli, …sayılı yazı ile başvuru açık şekilde reddedilmiştir.
Davacının hukuken borçlu olmadığı iddiasıyla açılan davada plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ödemek zorunda bırakılması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği açıktır. Davacıdan haksız olarak tahsil edilen bu tutar davalı idarece davacıya iade edilmediği müddetçe, bu ihlalin devam edeceği ve devam eden bu ihlal nedeniyle davacının on yıllık genel zamanaşımı süresi içerisinde İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. maddesi uyarınca her zaman davalı idareye başvuruda bulunarak anılan ihlalin kaldırılmasını isteyebileceği açıktır.
Bu durumda, davacı tarafından plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin ödendiği tarihten yaklaşık dört yıl sonra ve on yıllık genel zamanaşımı süresi içerisinde, ödenen tutarın iadesi istemiyle davalı idareye yapılan başvurunun reddi işlemi ve bu işlemin dayanağı Birim Fiyat Listesinin ilgili maddelerinin iptali ile idareye ödenen tutarın tazmini istemiyle açılan davada süre aşımı bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, görülmekte olan davada işin esasının incelenmesi gerektiği oyuyla davanın süre aşımı nedeniyle reddine ilişkin Dairemiz kararına katrılmıyoruz.