Dairesi: 2. Daire
Esas No: 2020/1676
Karar No: 2022/6456
Karar Tarihi: 14.12.2022
T.C.
D A N I Ş T A Y
İKİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/1676
Karar No : 2022/6456
DAVACI : ...
VEKİLİ : Av. ...
DAVALI : ... Bakanlığı
VEKİLİ : ...
DAVANIN KONUSU : Vergi müfettiş yardımcısı olan davacı tarafından;
1. 31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 33. maddesinin 6. fıkrası ile bu maddeye 10/08/2019 günlü Yönetmelik ile eklenen 8. fıkranın ve Geçici 9. maddesinde yer alan "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla" ibaresinin,
2. Vergi müfettişliği yeterlik sınavının yazılı aşamasında başarılı olmasının ardından katıldığı, 14 Ekim - 13 Aralık 2019 tarihleri arasında yapılan sözlü aşamasında aldığı puan sonucuna göre, yeterlik sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI : Mesleğe giriş sınavının yazılı ve sözlü aşamalarında başarı göstererek göreve başladığı ve performans değerlendirmesinden başarılı olduktan sonra katıldığı yeterlik sınavının yazılı aşamasında da başarılı olduğu,
Yazılı ve sözlü sınavların aynı konulardan yapıldığı, yazılı sınavda başarı göstermişken, 5 ila 15 dakika süren sözlü sınavda verilen düşük puanın hukuken izah edilemeyeceği,
Sınavda sorulan soruların önceden hazırlanmadığı, değerlendirmenin objektif yapılmadığı ileri sürülmüştür.
DAVALININ SAVUNMASI : Davaya konu işlemin hukuka ve mevzuata uygun olduğu, sınav öncesinde soruların hazırlandığı ve tutanağa bağlandığı, verilen cevaplara her bir sınav kurulu üyesince ayrı ayrı not takdir edildiği, ancak, cevapların tutanağa bağlanması gibi bir zorunluluğun bulunmadığı savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Davacının yeterlik sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptaline; yürürlükten kaldırılan dava konusu Yönetmelik hükümlerine ilişkin olarak ise karar verilmesine yer olmadığına hükmedilmesi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI : ...
DÜŞÜNCESİ : Vergi müfettiş yardımcısı olarak görev yapan davacı ...'a vekaletten Av. ... tarafından;Davacının, 31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 33. maddesinin 6. fıkrası ile bu maddeye 10/08/2019 günlü Yönetmelik ile eklenen 8. fıkranın ve Geçici 9. maddesinde yer alan "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla" ibaresinin ve Vergi müfettişliği yeterlik sınavının yazılı aşamasında başarılı olmasının ardından katıldığı, 14 Ekim - 13 Aralık 2019 tarihleri arasında yapılan sözlü aşamasında aldığı puan sonucuna göre, yeterlik sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali istenilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Yönetmelikler" başlıklı 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler." hükmü yer almaktadır.
Dava konusu Yönetmelik, 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 29. maddesine dayalı olarak, bu maddenin uygulanmasını sağlamak üzere çıkarılmıştır.
178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)'nin "Vergi Denetim Kurulu Başkanlığında atama, yükselme ve yer değişikliği" başlıklı Ek 29. maddesinin altıncı fıkrasında; "Vergi Müfettiş Yardımcıları, fiilen üç yıl çalışmak ve yardımcılık döneminde performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartıyla yapılacak yeterlik sınavına girmeye hak kazanırlar. Yeterlik sınavında her bir grup başkanlığı itibarıyla yer alacak sınav konuları ile ortak sınav konuları ve sınava ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Yapılacak yeterlik sınavında başarılı sayılabilmek için giriş sınavında alınan puanın yüzde otuzu ile yeterlik sınavında alınan puanın yüzde yetmişinin toplamının yüz puan üzerinden en az altmışbeş puan olması şarttır..." hükmü yer almakta iken, 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin tamamı, 09/07/2018 günlü, 30473 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 13. maddesi ile yürürlükten kaldırılmış ve aynı gün, 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 178. maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye, 178 sayılı KHK'nin Ek 29. maddesinde yer alan kurallarla aynı nitelik ve içerikte kurallar getiren, "Vergi Müfettişi İstihdamı" başlıklı Ek 32. madde eklenmiştir.
10/07/2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan, Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin Geçici 1. maddesinde yer alan; "2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile teşkilatlarına ilişkin kanun veya kanun hükmünde kararnameleri yürürlükten kaldırılan kamu kurum ve kuruluşlarından münhasıran devir ve geçiş hükümleri düzenlenenler dışında kalanlar hakkında ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleme yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan hükümlerin uygulanmasına devam olunur." hükmü dikkate alındığında, "vergi müfettişi istihdamına" ilişkin kuralları düzenleyen 178 sayılı KHK'nin ilga edilmesinin ardından, aynı konuyu düzenleyen 375 sayılı KHK'nin yürürlüğe girmesiyle, artık eski kuralların uygulanmasına devam olunamayacağı hususunda tereddüt bulunmamaktadır.
Bu itibarla, vergi müfettişi istihdamına yönelik kuralları içeren ve yürürlükteki yegane yasal düzenleme olan 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 32. maddesinin somut uyuşmazlıkta "dayanak norm" olarak değerlendirilmesi gerektiği açıktır. Başka bir ifadeyle, her ne kadar, dava konusu Yönetmelik, 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 29. maddesine dayalı olarak çıkarılmış ise de, anılan Yönetmeliğin ve buna dayalı işlemlerin hukuki denetiminin; yürürlükten kaldırılmış olan 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararneme değil, pozitif hukukta yer alan 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname esas alınmak suretiyle yapılması gerekmektedir.
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 32. maddesinin üçüncü fıkrasının ilk halinde; "Vergi Müfettiş Yardımcıları, fiilen üç yıl çalışmak ve yardımcılık döneminde performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartıyla yapılacak yeterlik sınavına girmeye hak kazanırlar. Yeterlik sınavında her bir grup başkanlığı itibarıyla yer alacak sınav konuları ile ortak sınav konuları ve sınava ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Yapılacak yeterlik sınavında başarılı sayılabilmek için giriş sınavında alınan puanın yüzde otuzu ile yeterlik sınavında alınan puanın yüzde yetmişinin toplamının yüz puan üzerinden en az altmışbeş puan olması şarttır..." hükmü yer almakta iken; 07/12/2019 günlü, 30971 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7194 sayılı Kanun'un 51. maddesiyle 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 32. maddesi yeniden düzenlenmiş ve maddenin ikinci fıkrasında; "Vergi Müfettiş Yardımcıları, fiilen üç yıl çalışmak ve yardımcılık döneminde performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartıyla yapılacak yeterlik sınavına girmeye hak kazanırlar. Yeterlik sınav konuları ile sınava ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Yapılacak yeterlik sınavında başarılı sayılabilmek için yeterlik sınavında alınan puanın yüz puan üzerinden en az altmış beş puan olması şarttır..." hükmüne yer verilmiştir.
31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin "Yeterlik sınavı notlarının değerlendirilmesi" başlıklı 33. maddesinde ise; "(1) Yeterlik sınavı önce yazılı, sonra da sözlü olarak yapılır. Yazılı sınavı kazanamayanlar sözlü sınava giremezler.
(2) Yazılı ve sözlü sınav ayrı ayrı olmak üzere 100 tam puan üzerinden değerlendirilir.
(3) Yazılı sınavdan başarılı sayılmak için sınav gruplarının her birinden alınan notların 50’den, notlar ortalamasının da 65’den aşağı olmaması gerekir.
(4) Sözlü sınavda Sınav Kurulu başkan ve üyelerinin her biri tarafından ayrı ayrı verilen puanların aritmetik ortalaması sözlü sınav notunu oluşturur.
(5) Yazılı ve sözlü sınav notlarının aritmetik ortalaması yeterlik sınav notunu teşkil eder.
(6) Yeterlik sınavında başarılı sayılmak için giriş sınavında alınan puanın %30’u ile yeterlik sınav notunun %70’inin toplamının 100 puan üzerinden en az 65 olması şarttır.
(7) Sınav sonuçları Sınav Kurulu tarafından, (A) Grup Başkanlıklarında görevlendirilen Vergi Müfettiş Yardımcılarının yeterlik sınavında en başarılı %5’i de belirtecek şekilde, başarı sırasına göre tutanakla tespit edilir ve liste halinde Başkanlıkça uygun yerlere asılarak duyurulur. Sonuçlar adaylara ayrıca yazılı olarak da bildirilir.
8) (Ek:RG-10/8/2019-30858) Sözlü sınav, Vergi Müfettiş Yardımcısının;
a) Yeterlik yazılı sınav konularına ilişkin sorulacak sorulara verdiği cevapların (%50),
b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücünün (%10),
c) Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe veya göreve uygunluğunun (%10),
ç) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığının (%10),
d) Genel yetenek ve genel kültürünün (%10),
e) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığının (%10),
değerlendirilmesi suretiyle yapılır." kuralı düzenlenmiştir.
Aynı Yönetmeliğin "Yeterlik sözlü sınavına girme hakkı" başlıklı Geçici 9. maddesinde ise; "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla 33 üncü maddenin altıncı fıkrasına göre yeterlik sınavında başarılı olamayanlardan aynı maddenin üçüncü fıkrasına göre yazılı sınavdan başarılı sayılanlar bu yazılı sınav notu geçerli olmak üzere, performans değerlendirmesine tabi tutulmaksızın Başkanlık tarafından bir defaya mahsus olmak üzere yeniden birinci yeterlik sözlü sınavına çağrılırlar." hükmüne yer verilmiştir.
Bir hiyerarşik normlar sistemi olan hukuk düzeninde, alt düzeydeki normların, yürürlüklerini üst düzeydeki normlardan aldığı kuşkusuzdur. Normlar hiyerarşisinin en üstünde evrensel hukuk ilkeleri ve Anayasa bulunmakta, daha sonra gelen kanunlar ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yürürlüğünü Anayasa'dan, yönetmelikler ise yürürlüğünü kanun ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinden almaktadır. Dolayısıyla; bir normun, kendisinden daha üst konumda bulunan ve dayanağını oluşturan bir norma aykırı veya bunu değiştirici nitelikte bir hüküm getirmesi mümkün bulunmamaktadır.
Dava konusu uyuşmazlığa ilişkin olarak yukarıda metnine yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesi sonucunda; vergi müfettişlerinin yeterlik sınavlarına ilişkin işlemlerin yasal dayanağının, 375 sayılı KHK'nin Ek 32. maddesi olduğu; anılan maddede yeterlik sınavına ilişkin kuralların genel çerçevesi çizildikten sonra, sınava ilişkin usul ve esasların belirlenmesi hususunun Yönetmeliğe bırakıldığı görülmektedir.
07/04/2021 tarihli,31447 sayılı Resmi Gazetede, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 32. Maddesi ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 228. Maddesine dayanılarak Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği yayımlanmıştır.
Bu Yönetmeliğin 75. Maddesinde "31/10/2011 tarihli ve 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır." hükmüne yer verilmekle birlikte, kaldırıldığı belirtilen Yönetmelikte yer alan ve iş bu davanın konusunu oluşturan Yönetmelik maddelerine 07/04/2021 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliğinde aynen yer verilmiştir.
Şöyleki;
07/04/2021 tarihli,31447 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin;
"Vergi Müfettiş Yardımcılarının yeterlik sınavı" başlıklı 28. maddesinde;" (1) Vergi Müfettiş Yardımcıları, fiilen üç yıl çalışmak ve yardımcılık döneminde performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartıyla yapılacak yeterlik sınavına girmeye hak kazanırlar. Aylıksız izin, analık izni ve resmi sağlık kurulu raporuna göre verilen sıhhi izinler fiilen çalışılan sürenin hesabında dikkate alınmaz.
(2) Yeterlik sınavı ile Vergi Müfettiş Yardımcılarının görev ve yetki alanlarına giren yürürlükteki mevzuat ve bu mevzuatın uygulamasını; inceleme, teftiş ve soruşturma yöntemleri hakkındaki bilgilerini; mesleğin gerektirdiği diğer bilgi ve nitelikleri kazanıp kazanmadıkları ölçülür.
(3) Başkanlıkça belirlenen esaslar çerçevesinde yapılan yeterlik sınavı, yazılı ve sözlü olmak üzere iki bölümden oluşur.
(4) Yardımcılık dönemi performans değerlendirmesinde başarısız olanlar, başarılı oluncaya kadar sınava çağrılmazlar.
"Yeterlik sınavı notlarının değerlendirilmesi" başlıklı 30. Maddesinde; "(1) Yeterlik sınavı önce yazılı, sonra da sözlü olarak yapılır. Yazılı sınavı kazanamayanlar sözlü sınava giremezler.
(2) Yazılı ve sözlü sınav ayrı ayrı olmak üzere 100 tam puan üzerinden değerlendirilir.
(3) Yazılı sınavdan başarılı sayılmak için konu gruplarının her birinden alınan notların 50’den,notlar ortalamasının da 65’ten aşağı olmaması gerekir.
(4) Sözlü sınavda Sınav Kurulu başkan ve üyelerinin her biri tarafından ayrı ayrı verilen
puanların aritmetik ortalaması sözlü sınav notunu oluşturur.
(5) Sözlü sınav, Vergi Müfettiş Yardımcısının;
a) Yeterlik yazılı sınav konularına ilişkin sorulacak sorulara verdiği cevapların (%50),
b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücünün (%10),
c) Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe veya göreve
uygunluğunun (%10),
ç) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığının (%10),
d) Genel yetenek ve genel kültürünün (%10),
e) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığının (%10),
değerlendirilmesi suretiyle yapılır.
(6) Sözlü sınavda başarılı sayılmak için sözlü sınav notunun 65’ten aşağı olmaması gerekir.
(7) Yazılı ve sözlü sınav notlarının aritmetik ortalaması yeterlik sınav notunu teşkil eder.
(8) Yeterlik sınavında başarılı sayılmak için yazılı ve sözlü sınavlarda başarılı olmak şarttır.
(9) Sınav sonuçları Sınav Kurulu tarafından başarı sırasına göre tutanakla tespit edilir ve liste halinde Başkanlıkça uygun yerlere asılarak duyurulur. Sonuçlar adaylara ayrıca yazılı olarak da bildirilir.
(10) Sözlü sınav ile ilgili olarak, bu maddede yer alan hususlar dışında herhangi bir kayıt sistemi kullanılmaz." hükümlerine yer verilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. maddesinin (1) numaralı fıkrasındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının kapsamına gerekçeli karar hakkının da dâhil olduğu ve Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının gerekçeli karar hakkı güvencesini de kapsadığı Anayasa Mahkemesince kabul edilmektedir (Abdullah Topçu, B. No: 2014/8868, 19/4/2017, § 75).
Düzenleyici işlemin kısmen değiştirilmesi ve/veya tümüyle yürürlükten kaldırılmasına karşın, dava konusu edilen düzenlemeleri yönünden herhangi bir değişiklik yapılmaması ya da önemli nitelikte değişikliğe gidilmemesi suretiyle yürürlüğünün sürdürülmesi halinde davanın konusuz kaldığına hukuken söz etmeye olanak bulunmamakta olup, bu nitelikteki kurallara yönelik olarak işin esasının incelenmesi gerekmektedir. Aksine bir yaklaşım, kişilerin adil bir şekilde yargılanmalarını sağlamayı ve denetlemeyi amaçlayan gerekçeli karar hakkının ihlali sonucunu doğuracaktır.
Dava konusu edilen düzenleyici işlemden sonraki tarihli düzenleyici işlemle değişikliğe uğrayıp daha sonra da yürürlükten kaldırılmakla birlikte sonraki düzenlemelerde önceki kuralların yürürlüğünün sona erdirilmesi, yeni ve farklı bir içerik kazandırılması halinde dava konusuz kalacaktır. Bu durum, adil yargılanma hakkı kapsamında gerekçeli karar hakkının ihlali niteliği taşımayacaktır.
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 32. maddesinin ikinci fıkrasında; "Vergi Müfettiş Yardımcıları, fiilen üç yıl çalışmak ve yardımcılık döneminde performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartıyla yapılacak yeterlik sınavına girmeye hak kazanırlar. Yeterlik sınav konuları ile sınava ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Yapılacak yeterlik sınavında başarılı sayılabilmek için yeterlik sınavında alınan puanın yüz puan üzerinden en az altmış beş puan olması şarttır. Yeterlik sınavında başarılı olanlar Vergi Müfettişi olarak atanırlar. Yeterlik sınavında başarılı olamayanlar ise Hazine ve Maliye Bakanlığında derecelerine uygun memur kadrolarına atanırlar." hükmüne, beşinci fıkrasında ise; "Performans değerlendirme sisteminin oluşturulması ve yönetimi ile Vergi Müfettişlerinin görev, yetki ve sorumlulukları, mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yeterlikleri, yükselmeleri, görevlendirilmeleri ve yer değiştirmelerine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
Anılan düzenlemede, vergi müfettiş yardımcılarının yeterlik sınavının yazılı sınav yanında sözlü usûlde de yapılmasını gerektiren bir kural bulunmadığı gibi, vergi müfettiş yardımcılarının, yardımcılık süresince tabi olduğu performans değerlendirme sistemi incelendiğinde, bu sistemin; vergi müfettiş yardımcılarının çalışmalarına ilişkin performansları yanında, mesleki etik davranış ilkelerine uyma, liyakat, temsil yeteneği, çalışma azmi gibi hususların da değerlendirilmesine yönelik olduğu ve ancak performans değerlendirmesi sonucunda başarılı olan vergi müfettiş yardımcılarının yeterlik sınavına katılabileceği dikkate alındığında, bu aşamalardan geçerek yeterlik sınavına katılmaya hak kazanmış kişinin, sözlü sınav değerlendirmesine tabi tutulmasında amaç unsuru yönünden de hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Bu itibarla; yalnızca yazılı şekilde yapılması gereken vergi müfettişliği yeterlik sınavlarında, ayrıca "sözlü sınav" yapılmasına imkan veren dava konusu Yönetmeliğin 33. maddesinin 8. fıkrasının ve Geçici 9. maddede yer alan dava konusu ibarenin (07/04/2021 tarihli,31447 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yeni Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin; 28. Maddenin 3. Fıkrası ve 30. Madde hükümleri) iptali gerekmektedir.
Davacının yeterlik sınavında başarısız olmasına yönelik bireysel işleme gelince, vergi müfettişliği yeterlik sınavlarının "sözlü sınav" usulûyle yapılmasında hukuka uyarlık bulunmadığından davacının yeterlik sınavının sözlü aşamasında aldığı puan sonucunda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, davanın 31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 33. maddesinin 6. fıkrası ile bu maddeye 10/08/2019 günlü Yönetmelik ile eklenen 8. fıkranın ve Geçici 9. maddesinde yer alan "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla" ibaresinin iptali ve Vergi müfettişliği yeterlik sınavının yazılı aşamasında başarılı olmasının ardından katıldığı, 14 Ekim - 13 Aralık 2019 tarihleri arasında yapılan sözlü aşamasında aldığı puan sonucuna göre, yeterlik sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali gerektiği, düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İkinci Dairesince; Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY :
Vergi müfettiş yardımcısı olarak görev yapan davacı, yardımcılık süresinin sonunda performans değerlendirmesinden başarılı olmuş ve bu sayede yeterlik sınavına katılmaya hak kazanmıştır. Yeterlik sınavının yazılı aşamasında da başarılı olmasının ardından, sözlü aşamasına katılmış ve yeterli puanı alamayarak yeterlik sınavında başarısız olmuştur.
Davacı tarafından, başarısız olma işlemine karşı yapılan itiraz başvurusunun davalı idarece reddi üzerine bakılmakta olan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT :
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 32. maddesinin ikinci fıkrasında; "Vergi Müfettiş Yardımcıları, fiilen üç yıl çalışmak ve yardımcılık döneminde performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartıyla yapılacak yeterlik sınavına girmeye hak kazanırlar. Yeterlik sınav konuları ile sınava ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Yapılacak yeterlik sınavında başarılı sayılabilmek için yeterlik sınavında alınan puanın yüz puan üzerinden en az altmış beş puan olması şarttır. Yeterlik sınavında başarılı olanlar Vergi Müfettişi olarak atanırlar. Yeterlik sınavında başarılı olamayanlar ise Hazine ve Maliye Bakanlığında derecelerine uygun memur kadrolarına atanırlar." hükmüne, beşinci fıkrasında ise; "Performans değerlendirme sisteminin oluşturulması ve yönetimi ile Vergi Müfettişlerinin görev, yetki ve sorumlulukları, mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yeterlikleri, yükselmeleri, görevlendirilmeleri ve yer değiştirmelerine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin "Yeterlik sınavı notlarının değerlendirilmesi" başlıklı 33. maddesinde; "(1) Yeterlik sınavı önce yazılı, sonra da sözlü olarak yapılır. Yazılı sınavı kazanamayanlar sözlü sınava giremezler.
(2) Yazılı ve sözlü sınav ayrı ayrı olmak üzere 100 tam puan üzerinden değerlendirilir.
(3) Yazılı sınavdan başarılı sayılmak için sınav gruplarının her birinden alınan notların 50’den, notlar ortalamasının da 65’den aşağı olmaması gerekir.
(4) Sözlü sınavda Sınav Kurulu başkan ve üyelerinin her biri tarafından ayrı ayrı verilen puanların aritmetik ortalaması sözlü sınav notunu oluşturur.
(5) Yazılı ve sözlü sınav notlarının aritmetik ortalaması yeterlik sınav notunu teşkil eder.
(6) Yeterlik sınavında başarılı sayılmak için giriş sınavında alınan puanın %30’u ile yeterlik sınav notunun %70’inin toplamının 100 puan üzerinden en az 65 olması şarttır.
...
8) (Ek:RG-10/8/2019-30858) Sözlü sınav, Vergi Müfettiş Yardımcısının;
a) Yeterlik yazılı sınav konularına ilişkin sorulacak sorulara verdiği cevapların (%50),
b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücünün (%10),
c) Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe veya göreve uygunluğunun (%10),
ç) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığının (%10),
d) Genel yetenek ve genel kültürünün (%10),
e) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığının (%10),
değerlendirilmesi suretiyle yapılır." kuralı düzenlenmiştir.
Aynı Yönetmeliğin "Yeterlik sözlü sınavına girme hakkı" başlıklı Geçici 9. maddesinde ise; "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla 33 üncü maddenin altıncı fıkrasına göre yeterlik sınavında başarılı olamayanlardan aynı maddenin üçüncü fıkrasına göre yazılı sınavdan başarılı sayılanlar bu yazılı sınav notu geçerli olmak üzere, performans değerlendirmesine tabi tutulmaksızın Başkanlık tarafından bir defaya mahsus olmak üzere yeniden birinci yeterlik sözlü sınavına çağrılırlar." hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
I- Davacının, yeterlik sınavının sözlü aşamasında takdir edilen puan sonucunda başarısız sayılması işlemine ilişkin olarak;
Uyuşmazlığın çözüme kavuşturulabilmesi için öncelikle vergi müfettiş yardımcılığı sürecinin ve davacının bu süreçte ortaya koyduğu performansın irdelenmesi gerekmektedir.
Vergi müfettiş yardımcılığı sürecinin aşamaları aşağıda tablo halinde gösterilmiştir. Tablo, dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan mevzuat (31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği ve 11/01/2016 günlü, 29590 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Performans Değerlendirme Sistemi Yönetmeliği) esas alınarak hazırlanmıştır.
AŞAMALAR
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
Giriş sınavının yazılı aşaması
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 14. maddesinde sayılan konulardan yapılan yazılı sınavda; konu gruplarının her birinden en az 50 puan alıp, puanların ortalaması en az 65 olanlar başarılı sayılmaktadır.
Giriş sınavının sözlü aşaması
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 17. maddesinde düzenlenmiş olup, adayın;
- Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü,
- Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe veya göreve uygunluğu,
- Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı,
- Genel yetenek ve genel kültürü,
- Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı değerlendirilmekte,
- Başarılı olabilmek için en az 65 puan alınması gerekmektedir.
Temel Eğitim
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 20 ila 23. maddeleri arasında düzenlenen temel eğitimin sonunda yapılacak sınavlar sonucunda temel eğitim seminer notu hesaplanmaktadır.
Yetki sınavı
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 29. maddesinde düzenlenmiş olup, yardımcılık süresinin on sekizinci ayında yapılan yetki sınavında başarılı olanlar "yetkili vergi müfettiş yardımcısı" olarak görevlerine devam etmekte; başarılı olamayanlar ise, ilk yetki sınavından en az üç ay sonra ikinci yetki sınavına katılmakta, bu sınavda da başarılı olamayanlar bir vergi müfettişinin refakati altında çalışmaya devam etmektedir.
Performans Değerlendirmesi
Vergi Denetim Kurulu Performans Değerlendirme Sistemi Yönetmeliği'nin 5 ila 26. maddeleri arasında düzenlenmiş olup, adayın;
- Yardımcılık sürecinde katıldığı sınavlardaki başarı derecesi (temel eğitim sınavı, hizmet içi eğitim verilirse bu eğitim sonundaki sınav ve yetki sınavı),
- Grup (Daire) Başkanının değerlendirmesi,
- Rapor değerlendirme komisyonları tarafından yapılan değerlendirmeler,
- Refakat çalışmalarının değerlendirilmesi,
- Çalışmalarına ilişkin değerlendirmeler,
esas alınarak genel performans notu hesaplanmaktadır. Performans notu en az 70 olan kişiler performans değerlendirmesinden başarılı sayılmakta ve ancak, performans değerlendirmesinden başarılı olanlar yeterlik sınavına girebilmektedir.
Yeterlik sınavının yazılı aşaması
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 31. maddesinde sayılan konulardan, klasik sınav usûlünde yapılan ve 4 oturumdan oluşan yazılı sınavda; konu gruplarının her birinden en az 50 puan alan; puanların ortalaması ise en az 65 olanlar başarılı sayılmakta ve ancak yazılı sınavda başarılı olanlar sözlü sınava girebilmektedir.
Yeterlik sınavının
sözlü aşaması
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 33. maddesinin 8. fıkrasında düzenlenmiş olup, adayın;
- Yeterlik yazılı sınav konularına ilişkin sorulacak sorulara verdiği cevaplar,
- Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü,
- Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe veya göreve uygunluğu,
- Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı,
- Genel yetenek ve genel kültürü,
- Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı değerlendirilmektedir.
DAVACININ MESLEKİ YAŞAMINDA ALDIĞI NOTLAR
AŞAMALAR
ALDIĞI NOT
GİRİŞ SINAVI YAZILI AŞAMASI
66,75
GİRİŞ SINAVI SÖZLÜ AŞAMASI
67,92
REFAKAT NOT ORTALAMASI
92,52
YETKİ SINAVI
79,95
YETERLİK SINAVI YAZILI AŞAMASI
72,82
YETERLİK SINAVI SÖZLÜ AŞAMASI
24,16
Yukarıda yer alan tablolar birlikte incelendiğinde, davacının mesleğe giriş sınavında başarılı olmasının ardından vergi müfettiş yardımcısı olarak başladığı mesleğini, yeterlik sözlü sınavına katıldığı sürece kadar başarılı bir şekilde ifa ettiği, refakati altında çalıştığı vergi müfettişlerince yüksek puanla değerlendirildiği, yetki sınavında başarılı olarak "yetkili vergi müfettiş yardımcısı" sıfatıyla görev yaptığı, yardımcılık sürecinin bütün halinde ve oldukça kapsamlı bir biçimde değerlendirilmesine ilişkin olan performans değerlendirmesinden başarılı olduğu, bunun sonucunda katılmaya hak kazandığı yeterlik yazılı sınavında da başarılı olarak mesleğe ilişkin bilgi düzeyinin yeterli olduğunu ortaya koyduğu görülmektedir.
Öte yandan, davacının yeterlik sözlü sınav tutanağı incelendiğinde ise;
Yeterlik yazılı sınav konularına ilişkin sorulacak sorulara verdiği cevapların; ortalama 24,16 puan,
Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücünün; ortalama 24,17 puan,
Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe veya göreve uygunluğunun; ortalama 24,17 puan,
Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığının; ortalama 24,17 puan,
Genel yetenek ve genel kültürünün; ortalama 24,17 puan,
Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığının; ortalama 24,17 puan ile değerlendirildiği tespit edilmiştir.
Tüm bu verilerin birlikte değerlendirilmesi sonucunda, davacının yardımcılık sürecindeki gerek bilgiye dayalı parametreler yönünden gerekse gözleme dayalı parametreler yönünden elde ettiği başarı düzeyi ile yeterlik sözlü sınavındaki başarı düzeyi arasında ciddi bir fark bulunduğu; yeterlik yazılı sınavında ortalama 72,82 puan almışken, aynı konularda sorulan sorulara verdiği cevaplara yeterlik sözlü sınavında 24,16 puan takdir edildiği, ancak, bu puanlar arasındaki farkın somut sebeplerinin idarece ortaya konulmadığı görülmektedir. Yeterlik sözlü sınavında değerlendirilen diğer parametrelerin ise, hem giriş sözlü sınavında değerlendirilen parametreler ile birebir aynı olduğu hem de performans değerlendirme sistemi içinde bu parametreleri de kapsayacak değerlendirme kriterleri bulunduğu açık olmakla birlikte, giriş sözlü sınavında ve performans değerlendirmesi sonucunda başarılı bulunmuş olan davacının, aynı kriterler yönünden değerlendirilerek bu kez başarısız bulunmasının nedenleri somut olarak ortaya konulmadığı gibi idarece bu hususa yönelik herhangi bir açıklama da yapılmamıştır.
İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesi uyarınca bir idari işlemin, dava konusu edilmesi halinde işlemin diğer unsurları yanında sebep unsuru yönünden de yargı merciince hukuka uygunluk denetimine tabi tutulacağı açıktır.
Sebep unsuru, idari işlemin yapılmasını gerektiren, idareyi işlem tesis etmeye sevk eden maddi veya hukuki durumlardır. İdare hukukunda sebepsiz idari işlem olamaz. İdarenin tüm işlemleri, idari faaliyetlerin nihai amacı olan kamu yararını gerçekleştirmeye yönelen bir sebebe dayanmalıdır.
Bu anlamda, hakkında idari işlem tesis edilenlerce hukuka aykırılık iddialarının etkin bir biçimde ileri sürülebilmesi ve yargı mercii tarafından idari işlemin hukuki denetiminin gerçekleştirilebilmesi için idarece, tesis edilen işlemin maddi ve hukuki sebeplerinin açıkça ortaya konulması gerekmektedir.
Somut uyuşmazlıkta ise, davacının yeterlik sınavında başarısız sayılması sonucunu doğuracak şekilde verilen düşük notların somut sebepleri idarece ortaya konulmadığı gibi, davacının mesleki yaşamında elde ettiği yüksek puanlar ile sözlü sınavda verilen düşük notlar arasındaki çelişkinin makul ve kabul edilebilir şekilde açıklanmadığı tespiti karşısında, davacının yeterlik sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
II - Dava konusu Yönetmelik hükümlerine yönelik olarak;
31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin, 07/04/2021 günlü, 31447 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 75. maddesi ile yürürlükten kaldırıldığı dikkate alındığında, dava konusu düzenlemeler yönünden davanın konusuz kaldığı anlaşılmıştır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. 31/10/2011 günlü, 28101 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği'nin 33. maddesinin 6. fıkrası ile bu maddeye 10/08/2019 günlü Yönetmelik ile eklenen 8. fıkranın ve Geçici 9. maddesinde yer alan "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla" ibaresinin iptali istemine yönelik olarak KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA;
2. Davacının, vergi müfettişliği yeterlik sınavının yazılı aşamasında başarılı olmasının ardından katıldığı sözlü aşamasında aldığı puan sonucuna göre, yeterlik sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin İPTALİNE;
3. Aşağıda dökümü yapılan ...-TL yargılama giderinin davacı tarafından yatırılan ...-TL'lik kısmı ile karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenen ...-TL vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, yargılama giderinin davalı idare tarafından yatırılan ...-TL'lik kısmının davalı idare üzerinde bırakılmasına, kararın kesinleşmesinden sonra posta ücretinden artan ... -TL'nin davacıya, ...-TL'nin davalı idareye iadesine;
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 14/12/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.