Dairesi: 10. Daire
Esas No: 2018/3594
Karar No: 2022/5260
Karar Tarihi: 16.11.2022
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2018/3594
Karar No : 2022/5260
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Sanayi Ticaret ve Pazarlama A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Bakanlığı / ANKARA
VEKİLİ : Av. …
2- … Valiliği
VEKİLLERİ : Av. …, Av. …
İSTEMLERİN_KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının davacı tarafından esas yönünden davalı idareler tarafından vekalet ücreti yönünden temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, kuluçkahanesinde 25/12/2015 tarihinde davalı idarelere bağlı ekipler tarafından tavuk vebası şüphesi ile kuluçkada basılı olarak bulunan 584.640 adet yumurtanın, depoda bulunan 60.000 adet yumurtanın ve 85.000 adet kuluçkadan çıkmış bir günlük civcivlerin imha ve itlaf edilmesi üzerine, hayvan hastalıkları tazminat desteğinden yararlandırılmadığı ileri sürülerek 644.640 adet yumurta için 431.908,80 TL, 85.000 adet civciv için 87.550,00 TL olmak üzere toplam 519.458,80 TL tazminatın imha ve itlaf tarihi olan 25/12/2015 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesince; davacı Şirketin idari işleme dayalı eylem sonucu uğradığı zararın miktarını da bildiği 25/12/2015 tarihli tutanak üzerine 11/01/2016 tarihinde yaptığı başvuru sonucu 60 gün içinde cevap verilmediğinden oluşan zımnı ret işlemine karşı en geç 13/05/2016 tarihinde dava açması gerekirken bu süreden çok sonra başvurusunun akibetini öğrenmek için yaptığı ve dava açma süresini ihya etmeyecek olan 23/09/2016 ve verilen cevap üzerine yaptığı 05/10/2016 tarihli başvurularına verilen 13/10/2016 tarihli cevaba dayanılarak süresinden sonra 16/11/2016 tarihinde açtığı davanın süre aşımı nedeniyle esasının inceleme olanağı bulunmadığından, davanın esasına girilerek karar verilmesine dair istinafa konu kararda hukuki isabet görülmediği gerekçesiyle davacının istinaf isteminin reddine, davalı idarelerin istinaf istemlerinin kabulüne, ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı karar kadırılarak davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ_EDENLERİN_İDDİALARI : Davacı tarafından, görülmekte olan davanın süresinde açıldığı ileri sürülerek, davalı idareler tarafından ise davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verildiğinden idareleri lehine nispi vekalet ücretine hükmedilmesi gerektiği ileri sürülerek Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması istenilmektedir.
TARAFLARIN_SAVUNMALARI : Davalı idareler tarafından davacının temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmakta olup, davacı tarafından savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ :.Davacı tarafın temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
1- Davacı şirketin Adana ili, Seyhan ilçesinde damızlık yumurta, civciv ve etlik piliç faaliyetinde bulunduğu, Kırıkkale ili, Keskin ilçesinde faaliyet gösteren …. İnşaat Turizm Tic. Ltd. Şti.'ye ait damızlık işletmede tavuk vebası hastalığından şüphe edilmesi üzerine gerekli tedbirler alınıp, epidemiyolojik değerlendirmeler yapılarak Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün raporu ile hastalığın teyit edildiği, epidemiyolojik değerlendirme ve işletmede hastalık şüphesinin görüldüğü güne göre son 21 günde sevk edilen yumurtaların izlenmesi sonucunda davacı şirkete ait kuluçkahaneye yumurtaların gönderildiğinin tespit edildiği, tavuk vebası bulunan işletmeden sevk edilen yumurtaların işletmede bulunan diğer yumurtalara kontamine (bulaşma) olması ihtimaline istinaden davacı şirket kuluçkahanesinde bulunan yumurtaların ve bir günlük civcivlerin imha edildiği,
2- 25/12/2015 tarihli imha ve itlaf tutanağında kuluçkada basılı olarak bulunan 584.640 adet kuluçkalık yumurtanın, depoda bulunan 60.000 adet stok yumurtanın ve 85.000 adet kuluçkadan çıkmış bir günlük civcivlerin itlaf ve imha işleminin gerçekleştiğinin belirtildiği,
3- Davacı şirket tarafından 11/01/2016 tarihli dilekçe ile itlaf ve imha edilen yumurta ve civcivlerin bedellerinin ödenmesi talebinde bulunulduğu, Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı cevabında, kayıtlarında herhangi bir bilgi ve belgeye rastlanılmadığından, mevzuat doğrultusunda işlem yapmak üzere Adana İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Hayvan Sağlığı ve Yetiştiriciliği Şube Müdürlüğüne müracaat edilmesinin bildirildiği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı yazısı ile Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünden veteriner sağlık raporları ve belgeleri olmadan sevk olunan hayvanlarla ilgili tazminat ödenip ödenmeyeceği yönünde görüş sorulduğu, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünün 08/02/2016 tarih ve 4603 sayılı cevabında, Bakanlıkça belirlenen belgeler bulunmaksızın sevk olunan hayvanlar için tazminat ödenmeyeceğinin belirtildiği, 16/02/2016 tarihinde davacı şirket hakkında Bakanlık tarafından alınan tedbirlere uymaması nedeniyle idari para cezası düzenlendiği,
4- Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nün 28/03/2016 tarihli yazısı ile davacı şirkete ait işletmede itlaf ve imha edilen hayvanların tazminatına ilişkin hak ediş belgelerinin … ve … sayılı tazminat mazbataları ekte sunularak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne gönderildiği, 2016/8 sayılı tazminat mazbatasında 644.640 adet yumurtaya karşılık 431.908,80 TL, 85.000 adet civcive karşılık 87.550,00 TL tazminat hesaplamasının yapıldığı, ancak tazminat mazbatalarında Şube Müdürünün imzasının olmadığı ve onaylanmadığı,
5- Davacı tarafından; belgelerin teslim edilmesine, hayvan hastalıkları tazminat desteği hak ediş belgelerinin hazırlanmasına ve Adana Valiliği tarafından, hayvan hastalığı tazminatının ödenmesi ve herhangi bir hak kaybına sebep olunmaması gerektiği yönünde Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü uyarılmasına rağmen, ödeme yapılmaması üzerine destekleme ödemesinin neden yapılmadığının 23/09/2016 tarihli dilekçe ile sorulduğu,
6- Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı cevabi yazısı ile Müdürlüklerince konu ile alakalı herhangi bir destekleme ödemesi yapılmadığı, imha ve itlafla ilgili işlemi gerçekleştiren müdürlükle irtibata geçilmesi gerektiği belirtilerek davacının başvurusunun reddedildiği,
7- Davacı şirket tarafından 05/10/2016 tarihli dilekçe ile tazminat bedellerinin ödenmediği belirtilerek destekleme ödemesinin neden yapılmadığının bu sefer Adana İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden sorulduğu, … tarih ve … sayılı yazı ile itlaf ve imha işlemleri karşılığı hak etmiş olduğu hayvan hastalığı tazminat desteği ödemesinin Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce yapılması, İlçe Müdürlüğünce Şube Müdürlüğüne gönderilen tazminat mazbatalarının onaylanarak ödenmek üzere Bakanlığa gönderilmesi gerektiği belirtilerek başvurusunun reddedilmesi üzerine de 18/11/2016 tarihinde bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, Bakanlığın ihbarı mecburî bir hastalığın varlığı veya şüphesi ya da yeni bir salgın durumunda, inceleme yapmak, teşhis etmek, gerekli kontrol ve koruma tedbirlerini almakla yükümlü olduğu; aynı fıkranın (b) bendinde, Bakanlığın ihbarı mecburî bir hastalığın ortaya çıkması veya ortaya çıkma şüphesinin varlığı hâlinde, koruma ve gözetim bölgelerinin oluşturulması, hastalığın araştırılması ve hastalığın yayılmasının önlenmesi için gerekli kontrol, numune alma, teşhis ve diğer incelemeleri yapmaya, aşılama, hayvanların izole edilmesi veya itlaf ve imha edilmesi, hayvanların veya insanların hareketlerinin kısıtlanması veya yasaklanması amacıyla kordon konulması, suni tohumlama ve ıslah çalışmalarının durdurulması, hastalığın yayılmasına sebep olabilecek hayvansal ürün, yem, alet, ekipman ve bunun gibi bulaşık materyalin imhası da dâhil her türlü tedbiri almaya yetkili olduğu belirtilmiş; 5. maddesinin 1. fıkrasında, "Hayvanlarda herhangi bir tazminatlı hastalık tespit edilmesi sonucu resmî veteriner hekim veya yetkilendirilmiş veteriner hekim gözetiminde mecburî kesime tâbi tutulan veya itlaf edilen hayvanlar ile mezbahalarda tespit edilen tazminatlı hastalık nedeniyle imha edilen hayvanların bedelleri Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen oranlarda, hastalık nedeniyle imha edilen hayvansal ürünlerin, yem, madde ve malzemelerin bedelleri ile imha, nakliye ve dezenfeksiyon masrafları Bakanlık tarafından sahiplerine tazminat olarak ödenir. Bakanlık her yıl, bütçe imkânları, hastalıklarla ilgili bilimsel veriler ile eradikasyon ve kontrol programlarına göre, tazminatlı hastalıklardan hangilerine tazminat ödemesi yapacağını, ödeme yapılacak yerleri ve uygulama zamanını belirler." kuralına; aynı maddenin 5. fıkrasında ise, "Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Tazminatların ödenmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesinde Maliye Bakanlığının görüşü alınır." kuralına yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 7. maddesinde, dava açma süresinin, özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay'da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gün olduğu, bu sürenin yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen günden başlayacağı hüküm altına alınmış; aynı Kanun'un 10. maddesinin davanın açıldığı tarihte yürürlükte olan halinde, ilgililerin, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabileceği, altmış gün içinde bir cevap verilmezse isteğin reddedilmiş sayılacağı, ilgililerin altmış günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştaya, idare ve vergi mahkemelerine dava açabileceği, altmış günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgilinin bu cevabı, isteminin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebileceği, bu takdirde dava açma süresinin işlemeyeceği, ancak, bekleme süresinin başvuru tarihinden itibaren altı ayı geçemeyeceği, dava açılmaması veya davanın süreden reddi hallerinde, altmış günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabileceği hükmüne; 11. maddesinin davanın açıldığı tarihte yürürlükte olan halinde de, ilgililerin, idari dava açmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasını üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idari dava açma süresi içinde isteyebileceği, bu başvurunun, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durduracağı, isteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresinin yeniden işlemeye başlayacağı ve başvurma tarihine kadar geçmiş sürenin de hesaba katılacağı hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlıkta, davalı idarece alınan karar ile davacı şirket kuluçkahanesinde ve deposunda bulunan yumurtalar ile bir günlük civcivlerin imha edilmesi üzerine davacı tarafından davalı idareye yapılan 11/01/2016 tarihli başvurunun niteliğinin belirlenmesi gerekmektedir.
Davacı tarafından 11/01/2016 tarihli başvuru ile 2015 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar kapsamında hayvan hastalığı tazminatı desteklemelerinden yararlanmak amacıyla davalı idareye başvurulduğu anlaşılmaktadır. Anılan başvurunun, hayvan hastalıkları tazminatına ilişkin destekleme ödemelerinden yararlanmak amacıyla yapılmış olması, davalı idarece desteklemeye ilişkin mevzuat işletilerek davacıdan gerekli bilgi ve belgelerin istenilmesi, temin edilen belgelerle birlikte mevzuat kapsamında tazminat hesabı yapılması ve destekleme ödemeleri için mevzuatta belirlenmiş bir başvuru süresi olmaması hususları birlikte değerlendirildiğinde, davacı tarafından yapılan başvurunun, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 10. maddesi kapsamında, hakkında idari davaya konu olabilecek bir işlemin tesis edilmesi istemiyle yapılmış bir başvuru olduğu anlaşılmaktadır.
Davacının anılan başvurusu üzerine, Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı yazısı ile davacıdan, tazminatın ödenmesi için gerekli belgelerin istenildiği, davacı tarafından belgelerin sunulması üzerine hak ediş belgelerinin hazırlandığı, Adana İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından davacının hayvan hastalığı tazminatının ödenmesi ve herhangi bir hak kaybına sebep olunmaması gerektiği yönünde Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün 15/01/2016, 18/02/2016 ve 08/08/2016 tarihlerinde uyarıldığı hususları gözönüne alındığında destekleme ödemelerinden yararlandırılacağı konusunda davacıda haklı beklenti oluşturulduğu açıktır. Nitekim, hayvan hastalıkları tazminatına ilişkin desteklemeye dair düzenlemelerde de başvurunun değerlendirilmesine yönelik herhangi bir süre sınırına yer verilmediği görülmektedir. Bu nedenle, tarafına destekleme ödemesi yapılmayan davacı tarafından idareye yapılan 23/09/2016 tarihli başvurunun, dava açma süresini canlandırma amacıyla yapılmış bir başvuru olarak değerlendirilmemesi gerektiği sonucuna varılmaktadır. Aksi bir kabul mahkemeye erişim hakkının süreye ilişkin usul kuralları ile hakkın özüne zarar verecek biçimde orantısız sınırlanması anlamını taşır ki, bu durumun hukuken kabulü mümkün değildir.
Yüreğir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün 28/09/2016 tarihli işleminin ise, 2577 sayılı Kanun'un 10. maddesinde belirtilen, altmış günlük dava açma süresinin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilmesi hali olarak kabulü gerekmektedir. Bu nedenle, anılan işlemin davacıya tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açılabileceği gibi, 2577 sayılı Kanun'un 11. maddesi kapsamında üst makama da başvurulabilecektir. Nitekim davacı tarafından, anılan işlemden haberdar olunması üzerine 05/10/2016 tarihinde 2577 sayılı Kanun'un 11. maddesi kapsamında Adana İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne başvurulduğu, bu başvurunun 13/10/2016 tarihinde reddedilmesi üzerine de 18/11/2016 tarihinde görülmekte olan davanın dava açma süresi içerisinde açıldığı anlaşılmaktadır.
Bu haliyle davanın süre aşımı nedeniyle reddi yolunda verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Öte yandan; Bölge İdare Mahkemesince bozma kararı üzerine yapılacak yargılama sonucunda vekalet ücreti yönünden de yeniden hüküm kurulacağından davalı idarelerin vekalet ücretine yönelik temyiz istemleri hakkında bu aşamada karar verilmesine gerek görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin KABULÜNE,
2. Davanın süre aşımı nedeniyle reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 16/11/2022 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.