Dairesi: 3. İdari Dava Dairesi
Esas No: 2021/873
Karar No: 2022/527
Karar Tarihi: 05.04.2022



(6458 S. K. m. 19, 31, 32, 33, 54) (2577 S. K. m. 2, 45, 46)
 
İSTEMİN ÖZETİ: Davayı reddeden Çanakkale 1. İdare Mahkemesinin 22.03.2021 gün ve E:2020/1663, K:2021/456 sayılı kararının; davacı tarafından, istinaf yoluyla kaldırılması ve dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi istenilmektedir.
 
DAVA SÜRECİ:
 
Davanın Konusu: Gürcistan vatandaşı olup, 17/08/2007 tarihinde Türk vatandaşı ile evlenmesi üzerine 20/08/2007 - 08/06/2017 tarihleri arasında aile ikamet izni, eşinden boşanma davacı açması üzerine 03/05/2017 - 22/04/2020 tarihlerinde yaklaşık 3 yıl boyunca turizm amaçlı kısa dönem ikamet izni ile Türkiye'de bulanan davacının, aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçiş başvurusunun reddine ilişkin Çanakkale Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğünün 02/07/2020 tarih ve 55329.101.14.7 sayılı işleminin iptali istemine ilişkindir.
 
İstinaf Edilen Kararın Gerekçe Özeti: Mahkemece "...Mevzuat hükümleri uyarınca ikamet iznini uzatmak isteyen kişilerin bu taleplerine ilişkin başvurularını ikamet izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her koşulda ikamet izni süresi dolmadan önce yapmaları gerektiği ... son ikamet izin süresi 22/04/2020 tarihinde dolan davacının, ikamet izin süresi dolduktan sonra 27/04/2020 tarihinde yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı, öte yandan davacı tarafça dava dilekçesinde 2018 yılından beri boşanma davası olduğundan aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçiş talebinin idarece 2 yıldır kabul edildiği iddia edilmiş ise de; yukarıda aktarıldığı üzere davacının boşanma davası akabinde aldığı ikamet izinlerinin aile ikamet izninden kısa döneme geçiş değil, turizm amaçlı olduğu görüldüğünden davacının bu yöndeki iddiasına itibar edilmediği" gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
 
İSTİNAF EDENİN İDDİALARI: Davacı tarafından özetle; [T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından 08.09.2020 tarihinde yayınlanan 59277437-000-E-33144 sayılı Genelge ile “turizm amaçlı ikamet izni kısıtlaması” uygulamasının ikinci bir talimata kadar askıya alındığı, idarenin işleminde açıkça ret sebebinin hangi yasa ve yönetmelik gereğince alındığı belirtilmesi gerekirken “diğer nedenler” diye soyut bir kavram gösterilmesi ise usulen işlemin yanlış olduğunun göstergesi olduğu, yasa veya yönetmelikte “diğer nedenler” diye bir bend bulunmadığı, 10.05.2019 tarihli saat 14:00 randevu formunda aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler işaretlemiş olsa da memurun ilgili kısmı çizdiği, kendisi düzeltme yapıp turizm amaçlı kalacaklar olarak zorla değiştirdiği, davalı idarenin sistemi çökmüş olduğundan ilgili sürede başvuru yapılamamış, ekranlar açıldığında ise memurun evrakları sisteme alındığı, zaten süresinde olmayan başvuruların hiçbir şekilde memur tarafından sisteme alınmadığı, 6458 sayılı Kanun 54.maddesinin (g) bendinde son ikamet izninin bitiş tarihinden itibaren 10 günlük fazladan başvuru süresi tanındığı, 27.04.2020 tarihinde yapılan başvuru zaten süresinde olduğu] öne sürülerek mahkeme kararının kaldırılması ile dava konusu işlemin iptal edilmesine karar verilmesi istenilmektedir.
 
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Davalı idare tarafından özetle; [Davacının, başvurusunda hem süre şartına uymayarak ikamet izni bittikten birkaç gün sonra ikamet izni talebinde bulunduğu, hem de son aldığı ikamet izni türü aile ikamet izni olmamasına (son aldığı ikamet izni kısa dönem ikamet izni olmasına rağmen) rağmen "aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler" kapsamında ikamet izni talep ettiği, davacı tarafın bu husustaki İdaremiz sisteminin çöktüğü, ekranlar açıldığında memur tarafından evrakların sisteme alındığı iddiaları gerçeği yansıtmadığı, Genel Müdürlüğümüzden alınan 09.10.2019 tarihli ve 62762 sayılı yazıya (Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 2019/1 sayılı Genelge) göre; 01.01.2020 tarihinden sonra tek seferde veya toplamda en fazla 1 yıl süreli turizm amaçlı kısa dönem ikamet izni verilmesi ve en son alınan kısa dönem ikamet izninin bitim tarihinden itibaren 1 yıllık süre dolmadan turizm amaçlı kısa dönem ikamet izni taleplerinin uygun görülmeyeceğinin bildirildiği; davacının son aldığı turizm amaçlı kısa dönem ikamet izninin bitim tarihi 22.04.2020 olup söz konusu Genelge uyarınca 1 yıllık süre dolmadan yeniden kısa dönem ikamet izni talebinde bulunduğundan ve davacı kısa dönem ikamet izni talebini 6458 sayılı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin "Kısa dönem ikamet izni" başlıklı 28. maddesinin ilk 9 bendindeki gerekçelerden birine dayandırmadığından 10 numaralı bendi uyarınca turizm amaçlı kabul edilen kısa dönem ikamet izni başvurusunun dava konusu işlemle reddedildiği] belirtilerek, istinaf başvurusunun reddi gerektiği savunulmuştur.
 
TÜRK MİLLETİ ADINA
 
I) YASAL DAYANAK:
 
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "istinaf" başlıklı (Değişik 6545 S.K./19. md.) 45. maddesinin 4. fıkrasında; "Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmadığı takdirde istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verir. Bu halde bölge idare mahkemesi işin esası hakkında yeniden bir karar verir." 6.fıkrasında ise, "Bölge idare mahkemelerinin 46 ncı maddeye göre temyize açık olmayan kararları kesindir." hükümleri yer almaktadır.  
 
II) İSTİNAF DEĞERLENDİRMESİ:
 
Bursa Bölge İdare Mahkemesi Üçüncü İdari Dava Dairesince; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 6545 sayılı Kanunun 19. maddesi ile değişik 45. maddesi uyarınca dava dosyası incelenerek gereği görüşüldü:
 
Aşağıda gösterilen gerekçeyle hukuka uygun bulunmayan istinaf başvurusuna konu ilk derece mahkemesi kararı 2577 sayılı Kanun'un 45.maddesinin 4. fıkrası uyarınca kaldırılmak ve ilk derece mahkemesinin yerine geçilmek suretiyle işin esası hakkında yeniden karar verilmesi benimsenmiştir.
 
Maddi Olay:
 
Uyuşmazlık; Gürcistan vatandaşı olup, 17/08/2007 tarihinde Türk vatandaşı ile evlenmesi üzerine 20/08/2007-08/06/2017 tarihleri arasında aile ikamet izni, eşinden boşanma davacı açması üzerine 03/05/2017 -22/04/2020 tarihlerinde yaklaşık 3 yıl boyunca turizm amaçlı kısa dönem ikamet izni ile Türkiye'de bulanan davacının, son ikamet izninin bittiği 2/04/2020 tarihinden sonra 27/04/2020 tarihinde, son ikamet izninin türü turizm amaçlı ikamet izni olmasına rağmen sistem üzerinden form doldurulurken -aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler- gerekçesini işaretlemek suretiyle yaptığı kısa dönem ikamet izni başvurusunun reddine ilişkin Çanakkale Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğünün 02/07/2020 tarih ve 55329.101.14.7 sayılı işleminin iptali istemine ilişkindir.
 
İlgili Mevzuat:
 
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun;
 
19. maddesinde; "Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. İkamet izni, altı ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder" hükmüne,
 
"Kısa dönem ikamet izni" başlıklı 31. maddesinde; "(1) Aşağıda belirtilen yabancılara kısa dönem ikamet izni verilebilir: a) Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler b) Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar c) Ticari bağlantı veya iş kuracaklar ç) Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar d) Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler e) Turizm amaçlı kalacaklar f) Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler g) Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler ğ) Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler h) Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar ı) Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar i) Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler" hükmüne;
 
32. maddesinde; "(1) Kısa dönem ikamet izinlerinin verilmesinde aşağıdaki şartlar aranır: a) 31 inci maddenin birinci fıkrasında sayılan gerekçelerden biri veya birkaçını ileri sürerek talepte bulunmak ve bu talebiyle ilgili bilgi ve belgeleri ibraz etmek, b) 7 nci madde kapsamına girmemek, c) Genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak, ç) İstenilmesi halinde, vatandaşı olduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkenin yetkili makamları tarafından düzenlenmiş adli sicil kaydını gösteren belgeyi sunmak, d) Türkiye’de kalacağı adres bilgilerini vermek" hükmüne,
 
33. maddesinde ise; "(1) Aşağıdaki hallerde kısa dönem ikamet izni verilmez, verilmişse iptal edilir, süresi bitenler uzatılmaz: a) 32 nci maddede aranan şartlardan birinin veya birkaçının yerine getirilmemesi veya ortadan kalkması, b) İkamet izninin, veriliş amacı dışında kullanıldığının belirlenmesi ..." hükmüne yer verilmiştir.
 
6458 sayılı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin "Kısa dönem ikamet izni" başlıklı 28. maddesinin10.fıkrasında "Yukarıda sayılan kısa dönem ikamet izni başvuruları dışındaki ikamet izni talepleri turizm amaçlı talepler olarak değerlendirilir. ..." hükmü bulunmaktadır.
 
Öte yandan, Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün 09/10/2019 tarihli ve 2019/1 sayılı Genelgesi'nde özetle; [Ülkemize gelen yabancıların profili dikkate alındığında vize muafiyetiyle ülkemize gelen ülke vatandaşlarının (...) çoğunlukla 31'inci maddenin birinci fıkrasının e bendi kapsamında ikamet izni aldıkları ve bu ikamet iznini sürekli uzatmak suretiyle ülkemizde kaldıklarının gözlendiği, bu kapsamda iki yıl süreyle turizm amaçlı ikamet izninin alındığı ve sürekli olarak bunun uzatıldığı göz önünde bulundurulduğunda 6458 sayılı Kanunun 31/1-e bendinin suiistimal edildiğinin değerlendirildiği, Avrupa Birliği veya OECD üyesi ülkeler ile Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu haricindeki ülke vatandaşlarının 6458 sayılı Kanunun 31/1-e maddesi kapsamında kısa dönem ikamet izni talep etmeleri halinde; 01/01/2020 tarihinden sonra tek seferde veya toplamda en fazla bir yıl süreli turizm amaçlı ikamet izni düzenlenmesi, en son alınan kısa dönem ikamet izninin bitiminden itibaren bir yıllık süre dolmadan turizm amaçlı kısa dönem ikamet izin taleplerinin uygun görülmemesi, ....] düzenlemesine yer verilmiştir.
 
İstinaf Gerekçesi:
 
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin (1/a) bendi uyarınca, idari yargı yerlerince, idari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden hukuki denetime tabi tutulması; idari işlemlerin, mutlak suretle maddi veya (mevzuattan kaynaklı) yasal bir sebebe dayanması ve ilgili idari işleme karşı açılan davalarda, idarece dayanılan yasal sebebin dava sürecinde geçerliliğini koruması ve yargısal denetimin de bu kabule göre yürütülmesi gerekmektedir.
 
Bu bağlamda dava konusu işlem incelendiğinde, davacının kısa dönem ikamet izni verilmesi talebinin "Diğer Nedenler" işaretlenmek suretiyle reddedilmesine karşın, "Diğer Nedenler"in ne olduğuna ilişkin hiçbir açıklamaya yer verilmediği görülmekte olup dava konusu işlemin bu haliyle "sebep yokluğu" ile malul olduğu ve işlem sebebini bilmeyen davacının iddia ve savunma hakkını kısıtladığı açıktır.
 
Somut olayda; dava konusu işlemde somut bir sebep gösterilmemiş ise de, davalı idarenin savunma ve istinaf dilekçelerinden, göç idaresince; davacının kısa dönem ikamet izni talebinin 6458 sayılı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin "Kısa dönem ikamet izni" başlıklı 28. maddesinin ilk 9 fıkrasında belirtilen nedenlerden birine dayanmaması nedeniyle başvurusunun zımnen, aynı maddenin 10 numaralı bendi uyarınca turizm amaçlı ikamet izni talebi kabul edilmek suretiyle Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün 09/10/2019 tarihli ve 2019/1 sayılı Genelgesi uyarınca -en son alınan kısa dönem ikamet izninin bitiminden itibaren bir yıllık süre dolmadığı- sebebiyle reddedildiği anlaşılmaktadır.
 
Zımnen dava konusu işleme dayanak teşkil eden ve -son alınan kısa dönem ikamet izninin bitiminden itibaren bir yıllık süre dolmadan turizm amaçlı kısa dönem ikamet izin taleplerinin uygun görülmemesi- yolunda il göç idarelerini talimatlandıran 2019/1 sayılı Genelge'nin, Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün 08/09/2020 tarih ve 33144 sayılı işlemiyle ikinci bir talimata kadar askıya alındığının anlaşılması nedeniyle anılan Genelge'nin, davacının durumuna özgü hiçbir koşulu incelemeyen dava konusu işleme dayanak teşkil etmesi mümkün olmayıp davalı idare tarafından, davacının süresinde olan kısa dönem ikamet izni verilmesi yolundaki başvurusunun davacının durumuna özgü koşullar çerçevesinde yeniden incelenmesi gerektiği kuşkusuzdur.
 
Bu durumda; görünürde somut hiçbir sebebe dayanmayan zımnen davalı idarece sonradan askıya alınan 2019/1 sayılı Genelge'ye istinaden tesis edildiği anlaşılan dava konusu işlemde "sebep" ve "sonuç" yönlerinden hukuka uygunluk, aksi yöndeki ilk derece mahkemesi kararında isabet görülmemiştir.
 
III) HÜKÜM: Yukarıdaki değerlendirme ve nedenlerle;
 
Davacının istinaf başvurusunun KABULÜ ile;
 
Çanakkale 1. İdare Mahkemesinin 22.03.2021 gün ve E:2020/1663, K:2021/456 sayılı kararının KALDIRILMASINA,
 
Dava konusu işlemin İPTALİNE,
 
Adli yardımdan yararlanması nedeniyle davacıdan tahsil edilemeyen dava ve istinaf aşamalarına ait olan toplam 713,40-TL'nin davalıdan tahsil edilmesi için ilk derece mahkemesince ilgili vergi dairesine müzekkere yazılmasına,
 
Dairemizce karar verildiği tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen 2.550,00-TL vekalet ücretinin davalı idarece davacıya verilmesine,
 
2577 sayılı Kanun'un 46 ncı maddesinde sayılan davalardan olmaması nedeniyle temyize açık olmayan bu kararın KESİN olduğunun taraflara hatırlatılmasına, 05.04.2022 gününde oyçokluğuyla karar verildi.
 
 
AZLIK OYU
 
İstinafa konu kararın dayandığı gerekçe usul ve yasaya uygun olup, kaldırılmasını gerektiren bir neden bulunmadığından, davacının istinaf başvurusunun reddine karar verilmesi gerekirken, aksi yönde verilen çoğunluk kararına katılmıyorum. (¤¤)


Full & Egal Universal Law Academy