Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 15-37/573-195
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: BSH Ev Aletleri San. ve Tic. A.Ş ve perakendeciler arasında akdedilen Marka Münhasır Bayilik Anlaşması'na menfi tespit verilmesi talebi
Karar Tarihi: 06.10.2015


Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2015-2-38 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 15-37/573-195
Karar Tarihi : 06.10.2015
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Fevzi ÖZKAN, Dr. Metin ARSLAN
Doç. Dr. Tahir SARAÇ, Kenan TÜRK
B. RAPORTÖRLER : Metin HASSU, Remzi Özge ARITÜRK, Feyami ÇAĞLAYAN
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : - BSH Ev Aletleri San. ve Tic. A.Ş
Temsilcisi: Av. Banu TÜZMEN
Fatih Sultan Mehmet Mah. Balkan Cad. No:51
34771 Ümraniye/İstanbul
(1) D. DOSYA KONUSU: BSH Ev Aletleri San. ve Tic. A.Ş ve perakendeciler arasında
akdedilen Marka Münhasır Bayilik Anlaşması'na menfi tespit verilmesi talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 05.08.2015 tarihinde giren bildirim üzerine
düzenlenen 17.09.2015 tarih ve 2015-2-38/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek
karara bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (BSH)
ile bayiler arasında akdedilen Marka Münhasır Bayilik Anlaşması’nın (Sözleşme) 4054
sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 4. maddesine
aykırılık teşkil etmesi nedeniyle söz konusu Sözleşme’ye menfi tespit belgesi
verilemeyeceği; ancak anılan Sözleşme’nin 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup
Muafiyeti Tebliği (2002/2 sayılı Tebliğ) kapsamında grup muafiyetinden yararlandığı
ifade edilmiştir.
G. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
G.1. BSH
(4) BSH, 1967 yılında Robert Bosch GmbH Stuttgart ile Siemens AG Munich’in ortak
girişimiyle kurulan bir şirkettir. BSH Bosch und Siemens Hausgerate'nin Türkiye'deki
iştiraki BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş., ana markaları Bosch ve Siemens, özel
markası Gaggenau ve yerel markası Profilo ile Türkiye’de 1992 yılından bu yana faaliyet
göstermektedir.
G.2. İlgili Pazar
G.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(5) BSH’nin ürün portföyünü; fırın, bulaşık makinesi, çamaşır makinesi, buzdolabı, derin
dondurucu, elektrikli süpürge, ani su ısıtıcısı ve termosifon, ev konfor ürünleri ve
elektronik cihazlar gibi küçük ve büyük ev aletleri oluşturmaktadır. Diğer taraftan, BSH
tarafından sağlanan pazar payına ilişkin bilgilerde; BSH’nin üretimini yaptığı ürünleri,
soğutucu, çamaşır makinesi, fırın, bulaşık makinesi ürün grupları şeklinde sınıflandırdığı
görülmüştür. Bu bağlamda; BSH ürünlerine yönelik ilgili ürün pazarının tanımlamasına
ilişkin değerlendirmede bir üst pazar olarak “dayanıklı tüketim malları” veya müstakil
15-37/573-195
2/5


olarak her bir alt ürün segmenti özelinde ve ayrı ayrı pazar tanımlarına gidilip
gidilemeyeceği belirlenmelidir.
(6) İlgili ürün pazarı tespit edilirken ürünlerin nihai tüketici gözünde nitelikleri, kullanım
amaçları ve fiyatları açısından benzer olmaları ve birbirleriyle ikame edilebilmeleri önem
taşımaktadır. Tüketici gözünden bakıldığında buzdolabı, çamaşır makinesi gibi ürünlerin
nitelik ve kullanım amacı bakımından ikame edilemez olduğu ve ürünler arası fiyat
farklılığı bulunduğu açıktır. Pazarın daha geniş (dayanıklı tüketim malları pazarı olarak)
belirlenip belirlenemeyeceği tespit edilirken, bir ürün çeşidi dışında tüm ürünlerinin
fiyatını arttıran bir bayinin müşterilerinin bütünüyle diğer bayiye ya da bayilerin rakibi
olabilecek büyük elektronik perakendecilerine geçip geçmeyeceği değerlendirilmelidir.
(7) Dayanıklı tüketim malları, içeriğinde çok sayıda ve çeşitli ürün grubunu barındıran farklı
alt segmentlerden teşekkül etmektedir. Sektörde genel olarak üreticiler tüketiciye
doğrudan satış yapmamakta, münhasır ve münhasır olmayan bayiler aracılığıyla satış
yapmaktadır.
(8) Tüketicilerin dayanıklı ürün alım sıklığı düşüktür. Bu itibarla alım sıklığı düşük olan söz
konusu mallar bakımından tüketiciler, ürünler arası fiyat ve kalite farklılıklarına dikkat
etmekte, satın almadan önce çeşitli mağazaları araştırmaktadır. Dolayısıyla, tüketici bu
nitelikte bir ürün alırken sadece marka imajıyla yetinmeyecek, yapacağı alımı parasal
değer olarak yüksek bulduğu ve ürünün kullanım süresi uzun olduğu için ürünün bütün
özelliklerine dikkat edecek, ürünler arası farklılıklar konusunda daha fazla bilgi
edinmeye çalışacak ve bunun için de daha yüksek arama maliyetine katlanmayı kabul
edecektir. Bu çerçevede, göreli olarak buzdolabı dışındaki tüm ürünlerinin fiyatını
yükselten bir elektronik perakendecisi, buzdolabı fiyatı nedeniyle tüketici tarafından
tercih edilebilecektir.
(9) Konuyla ilgili geçmiş tarihli Rekabet Kurulu kararları ele alındığında ise pazar tanımının
dosya bazında yapılmış olduğu görülmüştür. Örneğin 19.02.2015 tarihli ve 15-08/107-44
sayılı Kurul kararında, sektör ve pazar ayrıntıları ile incelenerek, dayanıklı tüketim
malları pazarı olarak tanımlanan üst pazarda fırın, buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık
makinesi, derin dondurucu, kurutma makinesi, elektrikli süpürge, ani su ısıtıcı ve
termosifon gibi birçok ürünün özellikle kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından
tüketiciler gözünde farklılaşması nedeniyle farklı birer ilgili ürün pazarı oluşturduğu ifade
edilmiştir.12.06.2012 tarih ve 12-32/916-275 sayılı kararda ise “ilgili ürün pazarları ürün
bazında ve ayrı ayrı olmak üzere buzdolabı (soğutucular), bulaşık makinesi, elektrikli
süpürge, çamaşır makinesi, çamaşır kurutma makinesi, mikrodalga fırın, panel
televizyon, fırın, ocak, küçük ev aletleri perakende satış pazarları ve dosya kapsamında
ayrıca bir ayrıma gidilmesi gereği bulunmadığından diğer elektronik eşya perakende
satış pazarı olarak belirlenmiştir.” denilmek suretiyle pazar tanımında bütüncül yorum
tercih edilmiştir.
(10) Sonuç olarak; yukarıda yer verilen açıklamalar, adı geçen Kurul kararları, BSH’den elde
edilen pazara ilişkin veriler ve ilgili ürünlerin özellikle kullanım amaçları ve nitelikleri
bakımından tüketiciler gözünde farklılaşması dikkate alındığında, mevcut dosya
kapsamında yapılacak pazar tanımı bakımından ürün bazında ve ayrı ayrı olmak üzere;
fırın, buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, derin dondurucu, kurutma
makinesi, elektrikli süpürge, ani su ısıtıcı ve termosifon ürün gruplarının birbirinden
bağımsız birer ilgili ürün pazarını teşkil ettiği sonucuna ulaşılmıştır.
G.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(11) BSH ile bayiler arasındaki sözleşmenin Türkiye genelindeki bayilik şartlarını belirlemesi
nedeniyle, ilgili coğrafi pazar Türkiye olarak belirlenmiştir.
15-37/573-195
3/5


G.3. Değerlendirme
G.3.1. Bildirim Konusu Sözleşme
(12) Sözleşme’nin kapsamı; “BSH, beyaz eşya ticareti alanında faaliyet gösteren (…..)
bayilerin her biri ile standart şekilde düzenlemiş “Marka Münhasır Bayilik Anlaşması”
imzalamaktadır. Bu “tip anlaşma”, amacı doğrultusunda bayilik şartlarını belirleyen,
tarafların yükümlülüklerini tanımlayan ve doğal olarak da mali hükümleri içeren
kapsama sahiptir.” şeklinde belirlenmiştir.
(13) Bildirim konusu Sözleşme; bayinin, sözleşme konusu ürünleri yalnızca BSH’den ve/veya
belirleyeceği bir başka teşebbüsten satın almayı taahhüt etmesine ilişkin münhasırlık
hükmü içeren bir sözleşmedir.
(14) Bildirim kapsamında yer alan hizmetlere ilişkin faaliyet gruplarına 4054 sayılı Kanun’un
8. maddesi çerçevesinde menfi tespit belgesi verilmesi (bu talebin reddi halinde ise
Kanun’un 5. maddesi kapsamında bireysel muafiyet tanınması) talep edilmektedir. Bu
çerçevede bildirim konusu faaliyetlerin 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerine aykırı
olup olmadığı değerlendirilmelidir.
(15) BSH’nin ilgili pazarlardaki düşük pazar payı nedeniyle Kanun’un 6. maddesi
kapsamında bir değerlendirme yapılmasına gerek görülmemiştir.
G.3.2. Menfi Tespit Değerlendirmesi
(16) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrası; “Belirli bir mal veya hizmet
piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama
amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler
arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri
hukuka aykırı ve yasaktır” hükmünü haizdir. Bu bağlamda bildirim konusu sözleşmenin
rekabeti kısıtlamaya yol açıp açmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
(17) Tarafların faaliyet alanları değerlendirildiğinde, aralarındaki Sözleşme’nin dikey nitelikte
münhasır bayilik anlaşması olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Sözleşme, 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesine aykırılık teşkil etmekte olup, bildirim konusu Sözleşme’ye menfi
tespit belgesi verilemeyeceği anlaşılmıştır. Bu sebeple Sözleşme, 4054 sayılı Kanun’un
4. maddesi hükümlerinin uygulanmasından grup olarak muaf tutulmaya ilişkin koşulları
belirleyen 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında değerlendirilmiştir.
G.3.3. 2002/2 sayılı Tebliğ Çerçevesinde Yapılan Değerlendirme
(18) 2002/2 sayılı Tebliğ’in “Kapsam” başlıklı 2. maddesine göre; üretim veya dağıtım
zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında
belirli mal veya hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan dikey
anlaşmalar söz konusu tebliğde belirtilen koşulları taşıması kaydıyla, 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesindeki yasaklamadan aynı Kanun’un 5. maddesinin üçüncü
fıkrasına dayanılarak grup olarak muaf tutulmuştur. BSH ile bayiler arasındaki sözleşme
bir dikey anlaşma niteliğinde olduğu için Sözleşme hükümlerinin 2002/2 sayılı Tebliğ ile
sağlanan muafiyetten faydalanıp faydalanmadığı değerlendirilmiştir.
(19) Bir dikey anlaşmanın 2002/2 sayılı Tebliğ’de tanınan muafiyetten faydalanabilmesi için
öncelikle sağlayıcının dikey anlaşma konusu mal veya hizmeti sağladığı ilgili
pazar(lar)daki pazar payının %40’ın altında olması gerekmektedir. Dosya kapsamında
tanımlanmış olan pazarların tamamında BSH’nin pazar payı %40’ın altında kalmaktadır.
Bununla birlikte, BSH’nin ve en yakın rakip teşebbüslerin bazı pazarlar açısından pazar
paylarına aşağıda yer verilmiştir.
Tablo 1: BSH ve Rakiplerinin Soğutucu Ürün Grubu İçin Pazar Payları (%)
15-37/573-195
4/5


Dönem Ocak-Aralık 2014 Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015
Ürün Marka BESD1 GFK2 BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK
S
oğutucu Ü
rün
G
rubu
BSH (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KOÇ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
VESTEL (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
İNDESİT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

Tablo 2: BSH ve Rakiplerinin Çamaşır Makinesi Ürün Grubu İçin Pazar Payları (%)
Dönem Ocak-Aralık 2014 Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015
Ürün Marka BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK
Ç
am
aşır
M
akinesi Ü
rün
G
rubu
BSH (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KOÇ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
VESTEL (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
İNDESİT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

Tablo 3: BSH ve Rakiplerinin Fırın Ürün Grubu İçin Pazar Payları (%)
Dönem Ocak-Aralık 2014 Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015
Ürün Marka BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK
F
ırın Ü
rün
G
rubu
BSH (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KOÇ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
VESTEL (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
İNDESİT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)

Tablo 4: BSH ve Rakiplerinin Bulaşık Makinesi Ürün Grubu İçin Pazar Payları (%)
Dönem Ocak-Aralık 2014 Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015
Ürün Marka BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK BESD GFK
B
ulaşık
M
akinesi Ü
rün
G
rubu
BSH (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
KOÇ (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
VESTEL (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
İNDESİT (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..) (…..)
(20) Diğer taraftan, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 5. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca,
alıcıya getirilen belirsiz süreli veya beş yılı aşan süreli rekabet etmeme yükümlülükleri,
grup muafiyetinden faydalanamayacaktır. Sözleşme’nin “Sözleşme Süresi, Hitamı ve
Fesih” başlıklı 8. maddesinde yer alan; “İşbu Sözleşme, taraflarca imzalandığı tarihte
yürürlüğe girer ve bir yıl süre ile yürürlükte kalır. İşbu Sözleşme, herhangi bir Tarafça bir
yıllık dönemin sona ermesinden en geç bir (1) ay önce yazılı bir fesih bildirimi verilerek
feshedilmediği takdirde bir (1) yıllık ilave ardışık sürelerle kendiliğinden yenilenecektir.
Ancak işbu Sözleşme her halükarda yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıllık bir dönem
sonunda sona erecektir. Bu 5 yıllık dönemin dolmasından sonra Tarafların, süreyi daha
fazla uzatmayı arzu etmeleri halinde yeni bir Sözleşme yürürlüğe konulacaktır.”

1 BESD: Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği.
2 GFK:100 den fazla ülkede faaliyet gösteren pazar araştırma şirketi.
15-37/573-195
5/5


düzenlemesi çerçevesinde, bildirim konusu dikey ilişkinin 2002/2 sayılı Tebliğ’in 5.
maddesinde öngörülen beş yıllık süreyi aşmadığı kanaatine varılmıştır.
(21) Bahse konu sözleşmede, zincir teknoloji mağazalarını kapsayan kısıtlayıcı bir hüküm
bulunmamaktadır. Ayrıca, 19.02.2015 tarihli ve 15-08/107-44 sayılı Kurul kararında,
BSH’nin bildirim konusu Sözleşme ile aynı içerikteki münhasır bayilik sözleşmesinin
2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında muafiyetten faydalandığı değerlendirilmiştir. Dosya
mevcudu bilgilere göre bahsi geçen Kurul kararında değerlendirilen sözleşme ile bildirim
konusu Sözleşme arasında esaslı bir farklılık bulunmamaktadır.
(22) Bu çerçevede, bildirim konusu Sözleşme’nin 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamında grup
muafiyetinden faydalanabileceği kanaatine ulaşılmıştır.
H. SONUÇ
(23) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre,
1. BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile bayiler arasında akdedilen Marka
Münhasır Bayilik Anlaşması’nın 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında
Kanun’un 4. maddesine aykırılık teşkil etmesi nedeniyle söz konusu anlaşmaya
menfi tespit belgesi verilemeyeceğine,
2. BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile bayiler arasında akdedilen Marka
Münhasır Bayilik Anlaşması’nın 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup
Muafiyeti Tebliği kapsamında grup muafiyetinden yararlandığına
OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.







Full & Egal Universal Law Academy