AskeriYüksekİdareMahkemesi
Dairesi: 3. Daire
Esas No: 2007/ 620
Karar No: 2008 / 1214
Karar Tarihi: 24.10.2008

(3269 S. K. m. 10) (11. DD 07.02.2005 T. 2002/2860 E. 2005/415 K.) (DİBK 22.12.1973 T. 1968/8 E. 1973/14 K.)

Davacı vekili 08.05.2007 tarihinde AYİM kayıtlarına geçen dava dilekçesinde özetle; Top. Üçvş. ……………..’ın sürücü ehliyeti olmadığı halde genel kontrol için askeri aracı kullandığını, aracın kontrolünü kayıp ederek istirahat etmekte olan davacının ayaklarına çarptığını, davacının yaralandığını, onbir ay hava değişimi verildiğini, istirahat süresinin üç aydan fazla olmasına rağmen ilişiğinin kesilmediğini, Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapamaz raporu düzenlendiğini, 13.04.2007 tarihine kadar statü içinde geçen sürelere ilişkin görev aylıklarının ödendiğini, 10.04.2007 tarihli yazı ile sözleşmesinin 27.08.2006 tarihinden geçerli olarak feshedildiğini, 13.04.2007 tarihinde ilişiğinin kesildiğini, 27.08.2006-13.04.2007 tarihleri arasındaki aylıklarının geri istendiğini, görev yaptığı sürece davacıya aylık ödenmesi gerektiğinden hukuka aykırı olan ödenmiş görev aylıklarının geri istenmesi işleminin iptaline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgelerin incelenmesinden; Ağrı Doğubayazıt 1 nci Mekanize Piyade Tugayı Topçu Tabur Komutanlığı envanterinde bulunan 321595 plakalı askeri aracın şoförü Top. Onb. ……………’ın aracın sol sis farının yanmadığını Batarya Astsubayı …………..’a bildirildiği, askeri aracın kullanıcısı olmamasına ve sürücü ehliyeti bulunmamasına rağmen Astsubay ……………’ın aracı çalıştırdığı, Top. Onb. …………..’ı yanına aldığı, aracı garajdan çıkararak bölük depolarının önüne kadar kullandığı, depo merdivenlerinin önünde durduğu, Astsb. ………….’ın askeri aracı manevra yaptırmak için hareket ettirdiği, depo merdivenlerinde istirahat etmekte olan davacı ile Uzm. Çvş. …………..’in askeri araç ile merdiven arasında sıkıştığı, her ikisinin de yaralandığı, 12 nci Mekanize Tugay Komutanlığı Askeri Mahkemesinin 06.11.2007 tarih 2007/695-584 E.K. sayılı kararı ile ………….’ın emre itaatsizlikte ısrar ve taksirle yaralanmaya sebebiyet vermek suçlarından mahkumiyetine karar verildiği, davacıya onbir ay hava değişimi verildiği, aylıklarının ödenmesine devam edildiği, davacı hakkında Erzurum Mareşal Çakmak Asker Hastanesi Sağlık kurulunun 25.04.2007 tarih ve 277 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapamaz raporu düzenlendiği, davacının durumunun Kara Kuvvetleri Komutanlığından sorulduğu, yaralanmasının görevden kaynaklanmadığı değerlendirilerek üç aylık hava değişim bitim tarihi olan 27.08.2006 tarihinden itibaren sağlık nedeniyle sözleşmesinin fesh edildiği, Doğubayazıt 1 nci Mekanize Piyade Tugay Komutanlığının 10.04.2007 tarihli yazısı ile 27.08.2006 tarihinden sonra tahakkuk ettirilen aylıklarının davacıdan geri istendiği, bu işlemin iptali için dava açtığı anlaşılmıştır.

3269 Sayılı Uzman Erbaş Kanunu 10 ncu maddesinde uzman erbaşların hava değişimi ve istirahat süresinin toplamının tedavi süresi hariç olmak üzere bir sözleşme yılı içinde üç ayı geçemeyeceği, hava değişimi ve istirahat süresi üç ayı geçenlerin Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişiklerinin kesileceği, bunlardan barışta ve savaşta görev esnasında veya görev dışında görevlerinden dolayı bir saldırıya veya kazaya uğrayan veya bir meslek hastalığına yakalananların iyileşinceye kadar ilişiklerinin kesilmeyeceği, izinli sayılacakları, sıhhi arızası devam edenler ve kendisinden istifade edilemeyeceği anlaşılanlar hakkında Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.

Davacı görevden dolayı yaralandığını beyan ederek vazife malûllüğü aylığı bağlanmasını Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından istemiş, talebinin kabul edilmemesi işleminin iptali konusunda dava açılmış, AYİM 3’ncü Dairesinin 01.05.2008 tarih 2007/782 E., 2008/724 K. sayılı kararı ile yetkisiz kimsenin emir dışı askeri aracı kullanması sonucunda oluşan yaralanmanın görevin sebebi ile meydana gelmediği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.

Dava konusu uyuşmazlık 27.08.2006-13.04.2007 tarihleri arasında davacıya ödenen aylıkların geri istenmesinin iptali istemidir. Aylıkların geri istenmesinin öncelikle bir idari işlem olup olmadığının ve idari yargı yerinde dava konusu yapılıp yapılamayacağının ortaya konulması gerekir.

İdari işlem; kamu gücü kullanılarak bir hukuki durum doğurmak, var olan bir hukuki durumu değiştirmek ya da ortadan kaldırmak için yapılan irade açıklamaları olarak tanımlanmaktadır. İdari işlem yöneldiği sonucun niteliğine göre yükümlendirici veya yararlandırıcı olabilir. İlgilinin hukuki statüsünde bu yönde değişiklik yaratır. İdari bir karar alınması için ilgili kişinin rızasının alınmasına gerek yoktur. İdarenin tek yanlı irade açıklaması ile tamamlanır. İlgili kişinin kabulüne gerek olmaksızın hukuk düzeninde değişikliğe yol açar.

Kamu görevlilerine yapılan ödemelerin geri istenmesinde kamu gücü kullanılarak bir değerlendirme yapılmak sureti ile idari bir karar alınmış ise yapılan ödemelerin geri istenmesi idari bir işlemin geri alınması olarak kabul edilebilir. İdari bir karar olmadan, bir statünün verdiği haklardan doğmayan, sehven veya hata sonucu yapılan ödemelerin geri istenmesi sebepsiz iktisap olarak değerlendirilebilir. Bu durumda ilgililere yapılan ödemelerin geri istenmesi idari bir işlem mahiyetinde değildir. İdari davaya konu olmaksızın sebepsiz iktisap hükümlerine göre ilgiliden tahsili yoluna gidilmesi gerekir. Danıştay 11 nci Dairesinin 07.02.2005 tarih 2002/2860 Esas, 2005/415 karar sayılı kararında mühendis olarak görev yapan davacıya daha önce çalıştığı kurum tarafından bildirilen sözleşme ücreti esas alınarak aylığının hesaplandığı ancak davacının daha önce çalıştığı kurumun sözleşme personel ücretlerini ilgili yasa ve tebliğde öngörülen prosedüre uymadan artırdığı böylece davacıya fazladan ödendiği anlaşılan aylık farklarının geri istenmesi, Danıştay 11 nci Dairesinin 04.10.2006 tarih 2006/4558-5872 E.K. sayılı kararında Açık Öğretim Fakültesi Ön Lisans mezunu davacıya sehven mesleki yüksek öğrenim görmüş sağlık personeline uygulanan oranlar göz önüne alınarak yapılan ödemelerin geri istenmesi idari işlemin geri alınması olarak kabul edilmek suretiyle dava idari yargıda görülmüştür. Danıştay 10’ncu Dairesinin 28.11.1995 tarih 1994/6775 Esas, 1995/6194 sayılı kararında re’sen emekli edilip yargı kararı üzerine göreve başlatılan davacıya emeklilik durumu ortadan kalktığından bahisle ödenen ikramiye ile kanuni faizin Muhasebe Müdürlüğüne yatırılması aksi halde kanuni yollara başvurulacağına ilişkin yazının icrai kabiliyeti bulunmadığı gerekçesi ile idari davaya konu olamayacağı belirtilmiştir.

Somut olayda davacı asker aracın çarpması sonucu yaralanmış, hava değişimine gönderilmiştir. Davacının görev yaptığı birlik tarafından davacının görevden dolayı yaralandığı değerlendirilerek Uzman Erbaş Kanunun 10 ncu maddesi uyarınca izinli kabul edilmiştir. Davacı izinli sayıldığından sözleşmesi fesh edilmeyerek aylıklarının ödenmesine devam edilmiştir. Davacı hakkında Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapamaz raporu düzenlenmesinden sonra davacının durumu Kara Kuvvetleri Komutanlığından sorulmuş, yaralanmanın görevden kaynaklanmadığı değerlendirilerek 10.04.2007 tarihinde davacının sözleşmesi 27.08.2006 tarihinden geçerli olarak feshedilmiştir. Davacıya hava değişim süresince ödeme yapılırken izinli sayılma işlemi sonradan geri alınmıştır. Davacıdan ödenen aylıkların geri istenmesinin sebebi sehven izinli kabul edilmesidir.

İzinli sayılma bir idari işlemdir. İzinli sayılmanın geri alınması sebebine dayanılarak tesis edilen 27.08.2006-13.04.2007 tarihleri arasında ödenmiş olan aylıkların geri istenmesi de kamu gücü kullanılarak oluşturulmuş tek taraflı idari bir karardır. İdari davaya konu edilmesi mümkündür. Dava konusu uyumazlığında idare hukuku kriterleri esas alınarak çözümlenmesi gerekir. Bu nedenle dava konusu uyuşmazlığın esası incelenmiştir.

Bir idari işlem, idarenin yapacağı yeni bir idari işlemle geçmişe etkili olarak kaldırılabilir. İşlemin geri alınması da idare tarafından yapılan bir irade açıklamasıdır, geçmişe etkili olarak yürürlükten kaldırılması amaçlanmaktadır. Hak yaratıcı olmayan bireysel işlemler idare tarafından geri alınabilir. Hak yaratıcı olan işlemlerin geri alınması durumunda bu işlemin ilgilere sağladığı haklar ortadan kalkacaktır. Bu durum da hukuki güvenlik ilkesine aykırılık teşkil edecektir. Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 21-22 Aralık 1973 tarih 1968/8 E. 1973/14 karar sayılı kararında İdarenin yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı ve hilesi hallerinde süre aranmaksızın kanunsuz terfi veya intibaka dayanılarak ödenen meblağın her zaman geri alınabileceği, ancak belirtilen istisnalar dışında kalan hatalı ödemelerin istirdadının hatalı ödemenin yapıldığı tarihten başlamak üzere dava açma süresi içerisinde geri alınabileceği, bu süre geçtikten sonra geri alınamayacağı içtihat edilmiştir. Anayasanın 2 nci maddesinde belirtilen hukuk devleti ilkesinin unsurlarından birisi de hukuki güvenlik ilkesidir. Bireyin hukuki güvenliğinin sağlanmaması bireyin idareye güven duymamasına yol açar. Bu durum istikrarsızlığı beraberinde getirebilir. İdareye güven ve idarede istikrarın sağlanması için ilgilisine hak doğurmuş bireysel idari işlemler açık hata, ilgilinin hilesi, yokluk, gerçek dışı beyan dışında idari dava açma süresi içerisinde geri alınmalıdır.

Somut olayda davacı üç aylık hava değişim süresi dolduğunda sözleşmesinin fesh edilmesi gerekirken sözleşmesi feshedilmeyerek 28.06.2007 tarihinden itibaren yaralanmasının görevden kaynaklandığı değerlendirilmesi ile izinli sayılmıştır. İzinli sayıldığından aylıkları ödenmeye devam edilmiştir. 1602 sayılı Kanunun 40 ncu maddesinde düzenlenen altmış günlük dava açma süresi geçtikten sonra geri alınmıştır. İdarenin olayda yaralanmanın görevden kaynaklandığına dair değerlendirilmesi mevcuttur. İdarenin açık hatası, davacının hilesi bulunmamaktadır. Yokluk da söz konusu değildir. Dava açma süresi geçtikten sonra davacının izinli sayılması kararı geri alınarak ödenen aylıklarının geri istenmesi hukuka uygun düşmemektedir.

Yukarıda açıklanan nedenlerle;

Davacıya 27.08.2006-13.04.2007 tarihleri arasında ödenen aylıkların geri istenmesi işleminin İPTALİNE, (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy