AskeriYüksekİdareMahkemesi
Dairesi: 2. Daire
Esas No: 2008/ 1142
Karar No: 2009 / 487
Karar Tarihi: 22.04.2009

(1111 S. K. m. 10, Geç. m. 20, 33) (2709 S. K. m. 157) (1602 S. K. m. 20)

Davacı, 08.11.2008 tarihinde İskenderun 3ncü Asliye Hukuk Mahkemesine sunduğu ve 11.11.2008 tarihinde AYİM' de kayda geçen dava dilekçesinde özetle; 1987 yılında tanınan haktan yararlanarak bedelli askerlik kapsamına alındığım, 1991 yılında Tokat'taki birliğinde 3 aylık temel eğitimini tamamlayıp geçici olarak terhis edildiğini, 5.000 Alman Markı tutarındaki bedeli 4 eşit taksitte ödemesi gerektiğini, kendisinin de bu gerekliliğe uymaya çalıştığını ancak 3ncü ve 4'ncü taksitleri zamanında ödeyememesi üzerine bedelli askerlik kapsamından çıkarılıp statüsüne göre eksik kalan 12 ay süreyle askerlik hizmetini tamamlamak üzere silah altına alındığını, bu şekilde askerlik hizmetini tamamlayarak 2007 yılında kesin terhis işleminin yapıldığını, davalı idareye müracaat edip bedelli askerlik kapsamında ödediği meblağın yasal faizi ile beraber iadesini talep ettiğini, ancak bu talebin reddedildiğini belirterek, bedelli askerlik kapsamında ödediği bedelin iade edilmemesi işleminin iptaline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgelerin incelenmesinden; 1111 sayılı Askerlik Kanununun 10 ve geçici 20 nci maddeleri gereğince bedelli askerlik hizmetinden yararlanmak üzere başvuran ve 31.08.1991-03.12.1991 tarihleri arasında temel askerlik eğitimini tamamlayarak geçici olarak terhis edilen davacının, bedelli askerlik için yüklendiği taksitlerin bir kısmını zamanında ödeyememesi nedeniyle bedelli askerlik kapsamından çıkarılarak statüsüne uygun şekilde 15 aylık er yükümlü olarak askere sevk edildiği, 09.02.2006-09.02.2007 tarihleri arasında bu hizmetini de ifa ettikten sonra 09.02.2007 tarihinde terhis edildiği, bilahare 07.07.2008 tarihinde Seyhan Askerlik Şubesine müracaat edip bedelli askerlik kapsamında ödediği bedelin yasal faizi ile beraber iadesini talep ettiği, bu talebin reddedilip keyfiyetin 03.11.2008 tarihinde davacıya tebliğ edilmesi üzerine iş bu davanın açılmış olduğu anlaşılmıştır.

Anayasa'nın 157nci maddesinde Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin, askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile askeri kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesi olduğu, ancak askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması şartının aranmayacağı belirtilmiş; 20.07.1992 tarih ve 1602 sayılı Kanunun 25.12.1981 tarih ve 2568 sayılı Kanunla değişik 20nci maddesinde de aynı hükme yer verilmiştir.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin bir davaya bakabilmesi için dava konusu idari işlemin asker kişiyi ilgilendirmesi ve askeri hizmete ilişkin bulunması şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

1111 sayılı Askerlik Kanununun Geçici 33 üncü maddesi; Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte saklı, yoklama kaçağı, bakaya durumunda veya tecilli olan 28 yaşından gün almış veya daha büyük olan 1076 ve 1111 sayılı Kanunlara tabi yükümlüler, istekleri halinde, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde askerlik şubelerine başvurmaları halinde, 1111 sayılı Kanunun bedel ödeyerek askerlik hizmetini yapmaya ilişkin hükümlerinden yararlanırlar. Bu madde kapsamında bulunan ve 31.12.1992 tarihinde 40 yaşım tamamlamış olanlar 15.000 Alman Markı veya karşılığı yönetmelikte belirtilen yabancı ülke parasını başvuru sırasında defaten ödemeleri halinde temel askerlik eğitimine tabi tutulmazlar. Bedelin ödenme usul ve esasları ve uygulama ile ilgili diğer hususlar Bakanlar Kurulu kararı ile düzenlenir. Bu madde hükümlerinden yararlanan yükümlüler hakkında adli takibat yapılmaz. hükmünü amirdir.

Askerlik Kanununun Geçici 33ncü maddesinin uygulanmasına dair esaslara ilişkin 03.09.1992 gün ve 21334 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 30.07.1992 tarih ve 92/3365 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bedelli askerlik hizmetinden yararlanmak isteyen yükümlülerin başvuru, bedel ödeme, temel askerlik eğitimi, özlük hakları ve terhis işlemleri ile bedelin ödenmesi, toplanması, iadesi ile diğer usul ve esaslar düzenlenmiştir.

Bakanlar Kurulunun bu kararının Geri Ödeme başlıklı 9ncu maddesi; Bu esaslar uyarınca bedelli askerlikten yararlanmak için başvuruda bulunan ve ödemesini yapan yükümlülerden; temel eğitime başlamadan önce veya temel eğitim safhasında askerliğe elverişli olmadıkları tespit edilenler, ölenler, istekleriyle bedelli askerlik yapmaktan vazgeçenler ile belirlenen dönemde temel askerlik eğitimine katılmayanlar veya temel eğitim süresini mazeretsiz olarak tamamlamaları nedeniyle bedelli askerlik kapsamından çıkarılanlara ödedikleri tutarlar ilgili Askerlik Şubesinin yazısına istinaden Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından geri ödenir.

Yükümlülerin ödemiş oldukları bedeller askerliğe elverişsiz hale gelmeleri veya ölmeleri halinde hemen vazgeçmeleri veya bedelli askerlik kapsamından çıkartılmaları halinde ise tabi oldukları statüde askerlik hizmetini tamamladıktan sonra kendilerine, vekillerine veya kanuni mirasçılarına, gösterilen banka hesabına ödenir.

Döviz olarak yatırılan bedelin geri ödenmesi iade tarihindeki T.C. Merkez Bankası Alman Markı döviz alış kuru esas alınarak Türk Lirası olarak yapılır. hükmünü amirdir.

Bu hükümlerden anlaşılacağı gibi, bedelli askerlik kapsamında elde edilen gelir, Savunma Sanayi Müsteşarlığına aktarılmakta, şartları oluştuğu takdirde bedelin geri ödenmesi de bu kuruluş tarafından yerine getirilmektedir. Söz konusu iadenin yapılabilmesi için ilgili Askerlik Şubesinin yazısına ihtiyaç bulunmaktadır. Askerlik hizmet çeşitlerinden olan bedelli askerlik hukuki temelini 1111 sayılı Askerlik Kanunundan almaktadır. Doğrudan askeri hizmete ilişkindir ve yine askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması şartının aranmayacağı açıktır. Kaldı ki davacı asker kişi sıfatı kazanmış, normal askerlik hizmetini yerine getirmiş, askerlik hizmetini yerine getirdiğinden, bedelli askerlik kapsamında daha önce ödemiş olduğu ve normal askerlik hizmetini yerine getirmiş olması nedeniyle, dayanaksız kalan ödemenin iadesini talep etmektedir. Bu nedenle Başsavcılığın Genel İdari Yargının görevli olduğu yönündeki düşüncesine itibar edilememiştir.

Dava konusu askerlik yükümlülüğünden kaynaklandığından ve davalı İdare (MSB) ile Savunma Sanayi Müsteşarlığı arasındaki iç ilişkinin davacının hukuki durumunu değiştirmeyeceğinden, MSB.nin hasım mevkiinden çıkarılarak, hasım mevkiine Savunma Sanayi Müsteşarlığının konulması yönündeki davalı İdare savunmasına da itibar edilememiştir.

Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının Geri Ödeme başlıklı 9ncu maddesinin 1nci fıkrası temel eğitime başlamadan ya da başlayıp tamamlamadan kapsam dışına çıkarılanlarla, 2 nci fıkrası ise temel eğitimi tamamladıktan sonra kapsam dışına çıkarılanlarla ilgilidir. Davacının durumu 2nci fıkraya uymaktadır. Davacı, 1111 sayılı Askerlik Kanununun 10 ve geçici 20 nci maddeleri gereğince bedelli askerlik hizmetinden yararlanmak üzere başvurmuştur. 29.11.1991 tarihinde 1.250.000 TL. yatırmıştır. Başvurusu kabul edilmiş ve 31.08.1991-03.12.1991 tarihleri arasında temel askerlik eğitimini tamamlayarak geçici olarak terhis edilmiştir. Ödeme planına göre; ikinci taksit 03.05.1992 tarihinde 1.250.000 TL., üçüncü taksit 03.10.1992 tarihinde 1.250.000 TL., dördüncü taksit 03.03.1993 tarihinde 1.250.000 TL. ödenecektir. Davacı, ikinci taksitini 24.06.1992 tarihinde yatırmıştır. Üçüncü ve dördüncü taksiti birlikte 19.07.1993 tarihinde 2.500.000 TL. şeklinde yatırmıştır. Bedelli askerlik için yüklendiği taksitlerin bir kısmını zamanında ödeyememesi nedeniyle bedelli askerlik kapsamından çıkarılarak statüsüne uygun şekilde 15 aylık er yükümlü olarak askere sevk edilmiş, 09.02.2006-09.02.2007 tarihleri arasında bu hizmetini de ifa ettikten sonra 09.02.2007 tarihinde terhis edilmiştir. Bilahare 07.07.2008 tarihinde Seyhan Askerlik Şubesine müracaat ederek bedelli askerlik kapsamında ödediği bedelin yasal faizi ile beraber iadesini talep etmiştir. Bu talebin reddi üzerine iş bu dava açılmıştır.

Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının Geri Ödeme başlıklı 9 ncu maddesinin 2nci fıkrası Yükümlülerin ödemiş oldukları bedeller... bedelli askerlik kapsamından çıkartılmaları halinde... tabi oldukları statüde askerlik hizmetini tamamladıktan sonra kendilerine... ödenir hükmü uyarınca ilgili Askerlik Şubesinin yazısına istinaden iade edilmesi gerekirken edilmemesi işleminin iptaline karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Açıklanan nedenlerle;

Davacıya, bedelli askerlik kapsamında ödemiş olduğu 5.000.00 TL. (BEŞBİNTÜRKLİRASI)'nın, davacının kalan yükümlülüklerini de tamamlayarak terhis edildiği 09.02.2007 tarihinden itibaren işletilecek yasal faizi ile birlikte ödenmemesi İŞLEMİNİNİN İPTALİNE, (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy