AskeriYüksekİdareMahkemesi
Dairesi: 2. Daire
Esas No: 2007/ 1116
Karar No: 2008 / 1045
Karar Tarihi: 15.10.2008

(1111 S. K. m. 2, Ek m. 1) (Dövizle Askerlik Hizmetinin Uygulanması Esasları Hakkında Yönetmelik m. 26, 27)

Davacı vekili, 26.11.2007 tarihinde AYİM’de kayda geçen dava dilekçesinde özetle; davacının İsviçre’de doğduğunu, bu ülkede çalışma ve oturma iznine sahip bir Türk vatandaşı olarak dövizle askerlikten yararlanmak için başvurduğunu, 13.06.1997-13.07.1997 tarihleri arasında temel askerlik hizmetini Burdur 28 nci Top.Tug.K.lığı emrinde tamamladığını, ancak ödemesi gereken dövize ilişkin taksitler sona ermediğinden kesin terhis işleminin yapılamadığını, İsviçre’de doğmuş olması ve bu ülkede ikamet ederek çalışması nedeniyle müracaatı üzerine İsviçre makamlarınca 2000 yılında İsviçre vatandaşlığına kabul edildiğini, İsviçre mevzuatına göre İsviçre vatandaşı olan ve askerlik hizmeti yapmaya yeterli nitelikte bulunan erkeklerin askerlik görevini yapmakla yükümlü olduklarını, müvekkilinin de İsviçre vatandaşlığına geçmesi üzerine askerlik yükümlüsü olduğunu ve Sivil Savunma Grubu içerisinde hizmete başladığını, 12.07.2005 tarihinde Türkiye’ye giriş yapan davacının, döviz taksidini ödemek istediğinde askerlik şubesince bir takvim yılında toplam olarak altı aydan fazla süre ile yurt içinde bulunduğu gerekçesi ile gerekli belge kendisine verilmediğinden Merkez Bankasına taksit ödemesini yapamadığını, bu durumda da temel askerlik hizmetini yapan, ödemesi gereken dövizin büyük bölümünü ödeyen davacının dövizli askerlik statüsünde yükümlülüğünü tamamlama imkanı kalmadığını, davacının birden fazla tabiiyetli vatandaşların askerlik yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılmalarına dair Türk mevzuatında aranan koşulları taşıması nedeniyle askerlik yükümlülüğünü bu statüde yerine getirmek istediğini, bu maksatla dövizle askerlik statüsünden çıkartılarak birden fazla tabiiyetli vatandaşların askerlik yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılmalarına dair mevzuat hükümlerine göre askerlik yükümlülüğünden muaf tutulması için gerekli işlemlerin yapılmasını ve dövizli askerlik statüsüne göre ödemiş olduğu dövizin iadesini talep ettiğini, ancak davalı idarece dava konusu 26.09.2007 gün ve MİY: 7420-1-07/ASAL D.Er İşl.Ş.Vat.İşl.Ks. (383) 37627 sayılı yazısı ile bu talebin reddedildiğini, tesis edilen bu işlemin hukuka aykırı olduğunu belirterek iptaline ve öncelikle yürütmenin durdurulmasına karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

AYİM 2.D.nin 05.12.2007 gün ve 2007/3474-1116 Gensek-Esas sayılı kararı ile yürütmenin durdurulmasına karar verilmiş, AYİM 2.D.nin 30.01.2008 gün ve 2007/ 3474-1116 Gensek-Esas sayılı kararı ile de yürütmenin durdurulması kararının kaldırılması isteminin reddine karar verilmiştir.

Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgelerin incelenmesinden; davacının 1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun Ek-1 nci maddesi kapsamında 09.12.1996 tarihinde dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak üzere başvuruda bulunduğu, 13.06.1997-13.07.1997 tarihleri arasında Burdur 58’nci Topçu Er Eğitim Tugay K.lığı emrinde dövizle askerlik hizmeti kapsamında temel askerlik eğitimini tamamlayarak ödemesini tamamlayıncaya kadar geçici olarak terhis edildiği, daha sonra 12.06.2001 tarihi itibarı ile İsviçre vatandaşlığını kazanan davacının, 09.07.2001 tarihinde İsviçre askerlik yükümlüsü olarak 09.07.2001 tarihinde Sivil Savunma Grubu’nda hizmete başladığı, 12.07.2005 tarihinde yurda kesin dönüş yapmasını müteakip 25.06.2007 tarihinde kalan döviz ödemesini tamamlamak üzere askerlik şubesine müracaat ettiği, ancak pasaport kontrolünde Türkiye’de bir takvim yılı içerisinde altı aydan fazla süre ile kalmış olduğunun tespit edilmesi nedeniyle kalan ödemesinin tamamlattırılmasına askerlik şubesince müsaade edilmediği, davacının vekili aracılığı ile 12.09.2007 tarihli dilekçe ile davalı idareye müracaat ederek İsviçre’de o ülkenin kanunlarına göre askerlik hizmetini sivil savunma grubu içerisinde yaptığını, aynı zamanda dövizle askerlik hizmetini yaptığını ve döviz miktarının tamamını ödemediğinden kesin terhis işleminin yapılmadığını belirterek dövizle askerlik statüsünden çıkartılarak birden fazla tabiiyetli yükümlü olarak askerlik hizmetinden muaf tutulmasını talep ettiği, bu müracaatına davalı idarece 26.09.2007 tarihli cevabi yazı ile olumsuz cevap verilmesi üzerine işbu davanın açıldığı anlaşılmıştır.

1111 Sayılı Askerlik Kanunun 2'nci maddesine 3802 Sayılı Kanunla eklenen Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenecek esaslara göre; yurt dışında doğan ve ikamet edenler ile kanuni rüşt yaşına kadar yabancı bir ülkeye gitmiş olanlardan bulundukları ülke vatandaşlığını da kazanan Türk vatandaşları, talepleri halinde, durumlarına uyan ve kanunun öngördüğü askerlik statülerinden biri içerisinde askerlik mükellefiyetlerini 38 yaşını tamamladıkları yılın sonuna kadar yerine getirebilirler veya tabiiyetinde bulundukları diğer ülkede askerlik yapmış olduklarını belgelemek kaydıyla mükellefiyetlerini yerine getirmiş sayılırlar. Bunların 38 yaş sonuna kadar askerlikleri ertelenmiş kabul edilir. amir hükmü gereğince çıkartılan Bakanlar Kurulunun 05 Temmuz 1993 gün ve 93/4613 sayılı kararı 25 Temmuz 1993 gün ve 21648 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bakanlar Kurulunun 05 Temmuz 1993 gün ve 93/4613 sayılı kararının Askerlik Yükümlülüğünün Yerine Getirilmiş Sayılması başlıklı 5'inci maddesi Yurt dışında doğmak ve ikamet etmek veya kanuni rüşt yaşından önce ikamet etmek amacıyla yabancı bir ülkeye gitmek suretiyle bulunduğu ülke vatandaşlığını 38 yaşını tamamladıkları yılın sonuna kadar kazananlardan, tabiiyetinde bulundukları yabancı ülkede askerlik yaptıklarını belgeleyenler, askerlik yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılırlar.

Bulundukları ülke mevzuatı gereği ihtiyaç fazlası oldukları veya inançları nedeniyle askerlik yapmak istemediklerinden sivil kurum ve kuruluşlarda hizmet yapmak suretiyle askerlik hizmetini tamamlayanlar da bu durumlarını belgelemek kaydıyla askerlik yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılırlar.

Birden fazla tabiiyetli yükümlülerin yabancı ülkelerde yaptıkları askerlik hizmeti aşağıdaki hallerde yükümlülüklerinden sayılmaz;

1) Vatandaşlığını kazandığı ülkeye kanuni rüşt yaşından sonra gitmiş olanların bu ülke silahlı kuvvetlerinde yaptıkları askerlik hizmeti.

2) Yurt içinde askerlik hizmetine başladıktan sonra herhangi bir nedenle yurt dışına çıkıp da tabiiyetinde bulunduğu yabancı ülkede askerlik hizmetini yapanların hizmeti.

3) Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin veya bu devlet ile aralarında savaş için ittifak veya iştirak olan bir devletin silahlı kuvvetlerinde hizmet kabul edenlerden, askerlik görevini yapmak için yetkili kılınmış makamlar tarafından usulen yapılacak çağrıya mazeretsiz olarak bir ay içinde icabet etmeyenlerin askerlik hizmeti.

4) Yabancı ülkede askerlik hizmetlerini yaptıkları sırada Türkiye Cumhuriyeti'nin iç ve dış güvenliği ile kanunun suç saydığı şekilde iktisadi ve/veya mali güvenliği aleyhine faaliyette bulunanların askerlik hizmeti.

5) Askerlik mükellefiyeti bulunmayan ülkelerde yapılan askerlik hizmeti.

6) Tabiiyetinde bulunduğu ülkede, fiili askerlik hizmetinden muaf olanlar ile askerlik hizmeti yerine sivil kurum ve kuruluşlarda da hizmet yapmadan doğrudan ihtiyata alınanlar. hükmüne, Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının Erteleme Şartları başlıklı 4’ncü maddesi; Aşağıdaki şartları taşıyanların muvazzaf askerlik hizmeti, talepleri halinde, 38 yaşını tamamladıkları yılın sonuna kadar ertelenmiş sayılır;

1) Yurt dışında doğmak ve ikamet etmek veya kanunî rüşt yaşından Önce ikamet amacıyla yabancı bir ülkeye gitmek suretiyle bulunduğu ülke vatandaşlığını kazanmış olmak,

2) Erteleme süresi içinde yabancı ülke vatandaşlığı statüsünü muhafaza etmek ve yabancı ülkede ikamete devam etmek. Erteleme talebi doğrudan ya da elçilik veya konsolosluklar aracılığı ile ilgilinin kayıtlı bulunduğu askerlik şubesine, yabancı ülke tâbiiyetinde bulunduğunu gösterir belgelerin onaylı suretleri de eklenerek yazılı olarak yapılır. hükmüne,

Yabancı ülkede yapılan askerlik hizmetinin belgelenmesi başlıklı 7’ncı maddesi; Yabancı ülkede yapılan askerliğin belgelenmesi, ilgilinin yabana ülke tâbiiyetinde bulunduğu ve bu ülkede askerlik hizmetini yaptığını veya askerlik mükellefiyetini yerine getirmiş sayıldığını gösteren belgelerin aslı veya onaylı suretleri ile bu belgelerin elçilik veya konsolosluklarca onaylanmış tercümelerinin, kayıtlı bulunduğu askerlik şubesine dilekçe ekinde ibrazı şeklinde olur. hükmüne, Yabancı ülkelerin belirlenmesi başlıklı 6’ncı maddesi; Birden fazla tâbiiyetli yükümlülerden hangilerinin hangi ülkelerde yaptıkları askerliğin muvazzaflık hizmetinden sayılacağı, İçişleri ve Dışişleri bakanlıklarının görüşleri alınarak Millî Savunma Bakanlığınca belirlenir. hükmüne amirdir.

MSY:70-1C Asker Alma Yönergesinin 5’nci Bölüm 3’ncü Kısım 4’ncü maddesinin (e) fıkrası; İsviçre askerlik yasasına göre temel eğitimini tamamlayanların 42 yaşına kadar her yıl belirli sürelerde askerlik yapma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu nedenle; İsviçre’de bulunan birden fazla tabiiyetli Türk vatandaşlarından İsviçre’de askerlik hizmetine başladıklarını belgeleyenlerin her türlü askerlik işlemleri 42 yaşını tamamladıkları yılın 31 Ekim tarihine kadar ertelenir hükmünü içermektedir.

Dava konusu olayda davacının dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılması konusunda taraflar arasında bir ihtilaf bulunmamaktadır. Çözümlenmesi gereken sorun, dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılan ve aynı zamanda İsviçre vatandaşı da olan davacının birden fazla tabiiyetli Türk vatandaşlarının askerlik yükümlülüklerine ilişkin mevzuattan yararlanıp yararlanamayacağı hususudur.

Davalı idarece, yukarıda belirtilen Bakanlar Kurulu Kararının 5’nci maddesinin 2’nci fıkrası gereğince yurt içinde askerlik hizmetine başladıktan sonra herhangi bir nedenle yurt dışına çıkıp da tabiiyetinde bulunduğu yabancı ülkede askerlik hizmetini yapanların yurt dışında yapmış olduğu hizmet kapsam dışında tutulduğundan, davacının tabi olduğu statüde (dövizle) yurt içinde askerlik hizmetine başlayıp geçici olarak terhis edildikten sonra İsviçre vatandaşlığına alınması ve İsviçre’de bu tarihten sonra askerlik hizmetine başlaması nedeniyle Türkiye’deki askerlik hizmetinden muaf tutulmasının mümkün olmadığı ileri sürülmüş ise de; Bakanlar Kurulu Kararının 5 nci maddesinin bu hükmü ile yurt içinde askerlik hizmetine başladıktan sonra herhangi bir nedenle yurt dışına çıktıktan sonra tabiiyetinde bulunduğu, yabancı ülkede askerlik hizmetinin yapanların kastedildiği oysa ki davacının İsviçre’de doğduğu ve askerlik hizmetine başladıktan sonra yurtdışına çıkan şahıslardan olmadığı dolayısıyla birden fazla tabiiyetli Türk Vatandaşlarının askerlik yükümlülüklerine ilişkin mevzuattan yararlandırılmasına engel bir durumunun bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Yine davalı idarece yurtdışında bulunan vatandaşların birden fazla tabiiyetli Türk Vatandaşı olarak haklarında işlem yapılabilmesi için yurtdışında ikamet etmeleri işlemleri sonuçlanıncaya katar yurtdışında bulunmaları Türkiye’ye kesin dönüş yapmamaları gerektiği iddia edilmiş ise de; bu şahısların birden fazla tabiiyetli Türk vatandaşı olarak hakkında işlem yapılabilmesi için yurt dışında ikamet etmeleri, işlemleri sonuçlanıncaya kadar yurt dışında bulunmaları ve Türkiye’ye kesin dönüş yapmamalarının gerektiğine dair kanunda ve Bakanlar Kurulu kararında bir hüküm bulunmamaktadır. Kaldı ki davacı çift uyruklu olduğundan her zaman koşulsuz olarak izin veya vize almadan İsviçre’ye gitme, oturma ve çalışma hakkına sahiptir.

Davalı idarenin savunmasında İsviçre’de 4 aylık temel eğitimlerini yapan yükümlülerin muvazzaf askerliklerinin her yıl belirli sürelerle 42 yaşına kadar yapmaya devam ettikleri, bu nedenle davacının ibraz ettiği belgelere göre, henüz 42 yaşını doldurmadığından İsviçre’de askerlik hizmetini tamamlayarak terhis edilmemesi nedeniyle Türkiye’de askerlik hizmetinden muaf tutulmasının mümkün olmadığı ileri sürülmüştür.

Oysaki davacının iptalini talep ettiği işlem, şu an için Türkiye’de askerlik hizmetinden muaf tutulmama işleminin iptali değil, birden fazla tabiiyetli Türk vatandaşlarının askerlik yükümlülüklerine ilişkin mevzuattan yararlandırılmama işleminin iptalidir. Bu durumda MSY:70-1C Askeralma Yönergesinin 5’nci Bölüm 3’üncü kısım 4’üncü maddesinin (e) fıkrası hükmü gereğince İsviçre’de askerlik hizmetine başladığını belgeleyen davacının her türlü askerlik işlemlerinin 42 yaşını tamamladığı yılın 31 Ekim tarihine kadar ertelenmesi bu tarihten sonra İsviçre’den alacağı terhis belgesine istinaden de mevzuatta belirtilen diğer şartları da sağlamak kaydıyla Türkiye’de askerlik yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Öte yandan; davacı dövizle askerlik hizmeti kapsamında ödemede bulunduğu dövizin iadesi talebinin reddine dair tesis edilen işlemin iptalini de talep etmiş ise de;

Dövizle Askerlik Hizmetinin Uygulanması Esasları Hakkında Yönetmeliğin Geri Ödeme İle İlgili Esaslar başlıklı 27’nci maddesi; Dövizle askerlik hizmeti için ödenmiş ve özel döviz hesabına alınmış olan dövizler, geri ödeme yapılması gerektiğinde Türk lirası olarak ödenir.

Yükümlülerin dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak için ödedikleri dövizler aşağıdaki hallerde iade edilir.

a) Yönetmeliğin 26 ncı maddesine göre dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılanlara; askerlik görevlerini, tabi oldukları statülerden biri ile yerine getirmelerinden sonra,

b) Bir aylık temel askerlik eğitimini tamamlamadan ödeme safhasında ölen veya askerliğe elverişsiz hale gelenlere ise, bu durumlarının belirlenmesi halinde, ödemiş oldukları dövizin iade tarihindeki Türk lirası karşılığı, kendilerinin, vekillerinin veya kanuni mirasçılarının yurt içinde gösterecekleri banka hesabına ödenir.

Bir aylık temel askerlik eğitimini tamamladıktan sonra ölen veya askerliğe elverişsiz hale gelenlere veya dövizle askerlik yükümlülüğünü yerine getirmiş olanlardan daha sonra dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılmalarını talep edenlere geri ödeme yapılmaz. hükmüne, Aynı Yönetmeliğin Dövizle Askerlik hizmetinden çıkarılma başlıklı 26’ncı maddesi; Aşağıda durumları belirtilen yükümlüler dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılırlar ve bunların askerlik hizmetleri, tabi olacakları diğer askerlik hizmetlerinden biri ile yaptırılır.

a) Yükümlülük süresi içerisinde, dövizle askerlik hizmetinden yararlanma şartlarından herhangi birini yerine getirmeyenler.

b) Bir aylık temel askerlik eğitimini yapmış ve ödeme yükümlülüğünü yerine getirmiş olsalar dahi; Kanunda ve bu Yönetmelikte belirtilen şartları taşımadıkları halde, dövizle askerlik hizmetinden yararlandıkları daha sonra anlaşılanlar. hükmüne amirdir. Dava konusuna dönüldüğünde; davacının, dövizle askerlik hizmetinden yararlanma şartlarından Dövizle askerlik hizmeti yükümlülüğünün devamı süresinde kesin dönüş yapmamış olmak şartını (dövizle askerlik hizmeti yükümlülüğünü tamamlamadan bir takvim yılında toplam altı aydan fazla yurt içinde bulunması nedeniyle) yerine getirmediğinden anılan Yönetmeliğin 26/a maddesi gereğince dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılan davacıya, söz konusu Yönetmeliğin 27/a maddesi hükmü gereğince askerlik görevini tabi olduğu statüde yerine getirmeden dövizle askerlik hizmeti için ödemiş olduğu döviz miktarının geri ödenmesine imkan bulunmadığından tesis edilen işlemin hukuka uyarlı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle;

1. Davacının birden fazla tabiiyetli Türk vatandaşlarının askerlik yükümlülüklerine ilişkin mevzuattan yararlandırılmaması İŞLEMİNİN İPTALİNE,

2. Davacının dövizle askerlik hizmeti kapsamında ödediği döviz miktarının geri ödenmemesi işleminin iptali istemli DAVANIN REDDİNE, (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy