Anayasa Mahkemesi Numara 9/1989 Dava No 2/1989 Karar Tarihi 31.03.1989
Numara: 9/1989
Dava No: 2/1989
Taraflar: CTP ile KKTC meclisi vd
Konu: 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasına değişiklik getiren 12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasa-sının veya bunun belirli maddelerinin Anayasaya aykırılığı iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 31.03.1989

-
D.2/89 Anayasa Mahkemesi: 9/89

Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu,
Niyazi F. Korkut, Aziz Altay, Hamdi Atalay

Davacı: Cu-mhuriyetçi Türk Partisi

ile

Davalılar: 1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi
2. KKTC Bakanlar Kurulu vasıtasıyla KKTC
3. KKTC İskân Bakanlığı vasıtasıyla KKTC

A r a s- ı n d a.

Müstedi/Davacı namına: Hüseyin Celâl, Aytekin Musa ve
Ünsal Çağda
Müstedaaleyh/Davalı (1) namına: Zaim Necatigil
Müstedaaleyh/Davalı (2) ve (3) namına: Yaşar Boran


K A R A R

Şakir Sıdkı İlkay, B-aşkan: Müstedi davacı, 14 Mart 1989 tarihinde dosyaladığı bir dava ile, 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasına değişiklik getiren 12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasa-sının veya bunun belirli maddelerinin Anayasaya a-ykırı olduğunu ileri sürerek iptalini istemiştir.

Müstedi, aynı gün dosyaladığı ve Mahkemenin emri ile davalı müstedaaleyhlere tebliğ edilen bir istida ile de konu yasanın veya ilgili maddelerinin davanın sonuçlan-dırılmasına değin yürürlüğe konmasın-ın veya uygulanması-nın men edilmesini öngören bir ara emri istemiştir.

İstidaya ekli yemin varakasında, diğer şeyler arasında, davanın başarılı olması ve yasanın veya ilgili maddelerinin iptal edilmesi halinde iptal kararı geriye
- 2

yürümeyeceğine göre ara emri verilmediği takdirde toplumun zarara düçar olacağı, geriye dönüşün mümkün olmayacağı ve telâfisi imkânsız durumların ortaya çıkacağı ileri sürülmüştür. Müstedaaleyhler ise dosyaladıkları itiraznamelerde, diğer hu-suslar yanında, Anayasa Mahkemesinin bir yasanın uygulanmasını veya yürürlüğe girmesini men edici bir ara emri vermeğe yetkili olmadığını iddia ettiler. Bu durumda tezekkür edilmesi gereken ilk husus Anayasa Mahkemesinin talep edildiği gibi geçici bir ara- emri vermeğe yetkisi olup olmadığıdır.

Bu gibi bir ara emri müracaatı Anayasa Mahkemesi önüne geçmişte sadece iki kez geldi. Bunların hiç birinde Mahkemenin böyle bir emri vermeğe yetkili olup olmadığı hususu konu edilmedi. A.M. 14/85 sayılı mesel-ede böyle bir emir karşı tarafların muvaffakatı ile verildi. A.M.12/85 sayılı meselede ise Mahkeme tarafları dinledikten sonra böyle bir emri vermeği diğer nedenlerle reddetti. Bu durumda bu meseleler bize Mahkemenin böyle bir emri vermeğe yetkili olup olm-adığı hususunda ışık tutamaz.

Müstedinin davası Anayasanın 147. maddesi altında açılmıştır. Ne bu maddede ne de Anayasa Mahkemesinin kararlarına ilişkin 150. maddede Mahkemenin böyle bir yetkisi olduğuna dair kural bulunmamaktadır. Halbuki Organlar -arasındaki yetki uyuşmazlığına ilişkin meselelerde Anayasa Mahkemesine yetki veren 145. madde Mahkemenin böyle bir meselede yapılan başvuru üzerine başvuruya konu olan yasa, karar veya işlemin, Mahkemenin

- 3

kararı verilinceye kadar, yürürlüğünün durdurulmasını emredebileceği açıkça belirtilmiştir.

Müstedi istidasını Fasıl 6 Hukuk Muhakemeleri Usulü Yasasının 4, 5 ve 9. maddelerine, 1976 Mahkemeler Yasasının 41. maddesine ve 1962 Yüksek Anayasa -Mahkemesi Tüzüğünün 13 ve 18. maddelerine istinat ettirmiştir. Fasıl 6 Hukuk Muhakemeleri Usulü Yasası ile 1976 Mahkemeler Yasasının sözü edilen maddelerinin Anayasa Mahkemesine şumülü yoktur. Bu maddeler Anayasa Mahkemesi dışında hukuk yetkisi kullanan -Mahkemelere şamil olup öngörülen yetki de bunlar tarafından kullanılmaktadır.

1962 Yüksek Anayasa Mahkemesi Tüzüğünün 13. maddesine göre Mahkeme, önündeki davayı esasında sonuçlandırmayan geçici bir emir verebilir. Bu Tüzüğün yapıldığı Kıbrıs Cumhur-iyeti devrinde zamanın Yüksek Anayasa Mahkemesi, 1960 Anayasasının 146. maddesi tahtında, şimdikinden farklı olarak, Yüksek İdare Mahkemesi yetkilerini de kullanmakta idi. 1960 Anayasasında da Organlar arasındaki yetki uyuşmazlığına ilişkin meseleler dışı-ndaki herhangi bir meselede Mahkemenin geçici ara emri vermeğe yetkili olduğuna dair kural içeren herhangi bir madde yoktu. Esasen 1960 Anayasası altında Mahkemenin KKTC Anayasasının 147. maddesi anlamında bir yasanın iptaline karar verme yetkisi mevcut d-eğildi. Mahkeme sadece Cumhurbaşkanı veya Cumhurbaşkan Muavininin yaptığı bir müracaat üzerine, bir Cemaat aleyhine ayırt edici olduğu gerekçesi ile, bir yasanın iptaline karar verebilirdi ve böyle bir meselede de yapılan müracaatın Resmi Gazetede yayınla-nmasından sonra yasanın yürürlüğü, Mahkemenin
4

vereceği karara kadar, kendiliğinden dururdu. Tüm bunlar ve şimdiki gibi o zaman da böyle bir yetkiyi Anayasa Mahkemesine veren diğer bir yasa mevcut olmadığı göz önünde bulundur-ulduğunda zamanın Anayasa Mahkemesinin, bu gibi bir emri, Tüzüğün 13. maddesi altında, sadece Anayasada böyle bir yetkinin tanındığı hallerde verebildiği açıktır.

KKTC Anayasası altında Anayasa Mahkemesi, Yüksek İdare Mahkemesi yetkisi kullanmamaktad-ır. Bu durumda ve Mahkemeye bir iptal davasında böyle bir emri verme yetkisi Anayasa veya diğer bir yasa altında verilmiş olmadığına göre Anayasa Mahkemesi bu gibi bir emri, Tüzüğün 13. maddesi altında, sadece Anayasada böyle bir yetkinin tanındığı haller-de verebilir.1962 Yüksek Anayasa Mahkemesi Tüzüğünün 18. maddesinin ise tezekkür edilmekte olan husus ile ilgisi yoktur.

Söylenenlerden anlaşılacağı gibi Anayasa Mahkeme-sinin bir iptal davasında bu gibi bir geçici emri vermeğe yetkili olduğuna dair -Anayasa veya yasalarımızda kural mevcut değildir. Belirtmek yerinde olur ki bir yasanın geçici olarak yürürlüğünün durdurulması gibi çok ciddi sonuçları olabilecek böyle bir yetkinin Anayasa Mahkemesine Anayasa ile verilmesi en uygunudur.

T.C. Anaya-sa Mahkemesi, bazı ölüm cezalarının yerine getirilmesine dair bir Kanun hakkında açılan bir iptal davasında, meselenin esasını incelemeğe karar vermiş olmakla beraber Kanunun yürürlüğünün durdurulması hakkındaki istemi yetkisizlik nedeni ile reddetmiştir. -

5

Mahkeme 6.4.1972 günlü ve 1972/13-1972/18 sayılı (A.M.K.D. Sayı 10, s.282-283) kararında şöyle demiştir:

"Anayasaya uygunluk denetimi yapılan bir kanunun,
yürürlüğünün durdurulması gibi ağır sonuçları olabi-
- lecek bir yetkinin Anayasa Mahkemesine ancak Anayasa
ile verilmesi gerekir. Soruna bir yargılama usulü
konusu gibi bakılırsa o zaman da yetkinin Mahkemenin
kuruluşunu ve yargılama usullerini düzenleyen 44
sayılı Kanunda y-er alması sonucuna varılacaktır.
Anayasa Mahkemesine ne Anayasa ile ne de 44 sayılı
Kanunla böyle bir yetkinin tanınmamış olduğu orta-
dadır..........

Öte yandan Anayasaya uygunluk denetimi için mah-
kemelerden gelen -işlerde Anayasanın değişik 151.
maddesi mahkemelere, Anayasaya aykırılığı ileri
sürülen kanun hükümleri ilgililerin öznel haklarını
etkileyeceği için, Anayasa Mahkemesi kararı gelin-
ceye dek davayı geri bırakma, başka deyim-le bir
çeşit yürürlüğü durdurma sayılabilecek olan kanunu
uygulamama ödevi yüklediği halde iptal davalarında
somut ve öznel nitelik taşıyan Yasalar bakımından
bir ayrım yapılarak böyle bir olanak tanınmamış ol-
ması Anayasa Ko-yucunun Anayasa Mahkemesi için bir
"dava konusu kanunun yürürlüğünü durdurma" yetkisini
öngörmediği düşünmediğini ortaya koyar. Anayasa Mah-
kemesinin, uygunluk denetimini yaptığı kanunun nasıl
bir özelliği olursa olsun, kendisini yor-um ve kıyas-
lamaya giderek, Yasaca verilmemiş böyle bir yetki
ile donatmasına olanak yoktur.
...............................................
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası kanunların yürür-
lüğünün durdurulması yetkisini -Anayasa Mahkemesine
tanımamış ve 44 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu
ve Yargılama Usulleri hakkındaki Kanun da böyle bir
yetkiyi düzenlememiştir.
...............................................
Anayasaya aykırılığı iler-i sürülen bu davada söz
konusu Kanunun yürürlüğünün durdurulması hakkındaki
istemin, bu nedenlerle Anayasa Mahkemesinin yetki-
sizliği yönünden reddine karar verilmelidir."



6

Bizde de durum, daha önce de- belirtildiği gibi, aynıdır. Bir iptal davasında böyle bir emri verme yet-kisi Mahkemeye ne Anayasa altında ne de diğer bir yasa altında verilmiştir. Bu nedenle istemin reddedilmesi gerekir.

Sonuç olarak 12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğ-er Mal Yasasının veya ilgili maddelerinin davanın sonuçlandırılmasına değin yürürlüğe konmasının veya uygu-
lanmasının men edilmesi hakkındaki istemin reddine, oybirliği ile, karar verilir.



(Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğlu)
- Başkan Yargıç



(Niyazi F. Korkut) (Aziz Altay) (Hamdi Atalay)
Yargıç Yargıç Yargıç


31 Mart 1989



Full & Egal Universal Law Academy