Anayasa Mahkemesi Numara 9/1989 Dava No 11/1989 Karar Tarihi 13.12.1989
Numara: 9/1989
Dava No: 11/1989
Taraflar: CTP ile KKTC Meclisi
Konu: 12/89 Sayılı İTEM ( Değişiklik ) Yasasının Anayasaya aykırılığı
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 13.12.1989
-D. 11/89 Anayasa Mahkemesi: 9/89
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu,
N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay
Anay-asanın 147. maddesi hakkında
Davacı: Cumhuriyetçi Türk Partisi
ile -
Davalılar: 1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi
2. KKTC Bakanlar Kurulu vasıtasıyle KKTC
3. KKTC İskân Bakanlığı vasıtasıyle KKTC
A r a s ı n d a.
Davacı namı-na: Hüseyin Celâl, Aytekin Musa, Ünsal Çağda
Davalı (1) namına: Zaim Necatigil
Davalı (2) ve (3) namına: Yaşar Boran
---------------
K A R A R
KONU:
12/89 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının tümünün veya 2(1)(2), 3, -7, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 22, 27 ve 28. maddelerinin KKTC Anayasasının Başlangıç Kısmı ile 1, 4, 8, 11, 36, 41, 43 ve 159. maddelerine ve Geçici 1. maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile iptal edilmesi istenmiştir.
I. OLAY:
Davacı, Cumhuriyet Me-clisinde temsil edilen bir siyasal partidir. 12/89 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasası Cumhuriyet Meclisi tarafından kabul edilip Resmi Gazetede yayınlandıktan sonra davacı, Anayasanın öngördüğü süre zarfında, bu Yasanın yukarı-da belirtilen maddelerinin Anayasanın Başlangış Kısmı ile 1, 4, 8, 11, 36, 41, 43 ve 159. maddelerine ve Geçici 1. maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile, iptalini istedi. Davalılar ise dosyaladıkları itiraznamelerde konu yasa maddelerinin Anayasaya aykırı- olmadığını savunarak davanın reddedilmesini talep ettiler.
II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Davacının iddiaasının gerekçesi özetle şöyledir:
Esas yasa eşdeğer konusunu düzenlemekte ve toplumun önemli
bir kısmını ilgilendirmektedir. Bu yasa yapılan değişiklikler-i içeren 12/89 sayılı Yasanın aşağıdaki maddeleri yine aşağıda belirtilen nedenlerle Anayasaya aykırıdır.
M. 2(1): Esas yasa altında komisyon kurulurken önemine bianen fevkalâde yetkilerle donatıldı ve etkiden uzak ve tarafsızca görevini yapması hedeflend-i. İptali istenilen maddede sözü edilen komisyon ise tamamen Bakanlık bünyesinde kurulmuş olup yürütmeye bağlı kamu personelinden oluşmakta ve yürütmeye bağlı bulunmaktadır. Eşdeğer hak sahipleri müracaatlarını eski komisyonlara yapmıştır. Şimdi ise bun-ların müracaatları yeni komisyonlar tarafından ele alınacaktır. Bunlardan bazılarına hakları eski komisyonlar tarafından verilmiştir. Bazılarına ise sıkışıklık dolayısıyle hakları eski komisyonlar tarafından teslim edilemedi ve bunların müracaatları yeni- komisyonlar tarafından işleme konulacaktır. Bu şekilde eşdeğer hak sahipleri arasında bir ayrıcalık yaratılmıştır ve bu nedenle bu madde Anayasanın 8. maddesine aykırıdır.
Eşdeğer hak sahiplerinin eski komisyona yaptığı müracaatlarla ilgili birçok -işlemler yapıldı ve belki de birçokları ile ilgili olarak Güney nal varlığı da değerlendirildi ve kendilerine mal değer belgesi verildi. Bu şekilde bu hak sahiplerinin hakları öznelleştirilmiştir. Bu gibi hak sahiplerinin müktesep hakları zedelenmiştir v-e böylelikle Anayasanın 1. maddesine de aykırılık mevcuttur.
M. 2(2): Esas yasaya yapılan ekleme ile tasarruf unsurunun kapsamı genişletilmiş, Bakanlığın yazılı kullanım belgesi altındaki tasarrufun da yasal tasarruf gibi işlem görmesi öngörülmüştür.- Böyle bir belge geçmişte verilmiş olabileceği gibi gelecekte verilecek bir belge de olabilir. Bu şekilde eşdeğerciler arasında farklı uygulamalara zemin hazırlanmıştır. Bu kural, ayrıca, eşdeğer hak sahiplerinin öncelik hakkını uygulamada ortadan kaldı-racak bir mahiyet arzetmekte ve eşdeğere kaynak olabilecek taşınmazların sınırının daraltılması sonucunu doğurmaktadır. Kural Anayasanın 8. ve 159(3) maddlerine ters düşmektedir.
M. 3: Bu madde ile esas yasa yeni 4(1) maddesi getirildi. Bu madde Anayasa-nın 159(3) maddesinin bir tekrarıdır. Ancak bu maddede öngörülen amaçlar için ayırmanın Yasama Meclisi yerine Bakanlığın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından yapılması öngörülmektedir. Böylelikle Mecllisin yasama yetkisi, Anayasaya aykırı olarak, B-akanlar Kuruluna delege edilmiş olmakta ve keyfi uygulamaya yol açılmaktadır.
M. 7: Yasanın 2(1) ve 2(2) maddeleri için söylenenler bu maddeye de şamildir ve bu madde de, aynı nedenlerle, Anayasanın 1 ve 8. maddelerine aykırı düşmektedir.
M. 11: Bu madde -turizm nitelikli özel bölgelerin ilân edilmesini öngörmektedir. Madde, bunun sonucu olarak eşdeğer kapsamı dışına mal kaçırılacaksa, Anayasaya, daha önce belirtilen mülâhazalarla, aykırıdır.
M. 12: Bu madde puan satın alınması ile ilgilidir. Bu madde, b-unun altında yararlananlar dışındaki eşdeğer hak sahiplerine haksızlık yaratır. Ayrıca eşdeğer dağıtımı mal kaçırılmasına ve eşdeğer hak sahiplerinin öncelik haklarının zedelenmesine yol açar ve bu nedenle Anayasanın Geçici 1. maddesine aykırıdır.
M. 13:- Diğer maddeler için söylenenler ışığında bu madde Anayasaya aykırıdır.
M. 15(4): Yasada daha önce böyle bir düzenleme yoktu. Getirilen düzenleme suistimale açıktır ve fırsat eşitliğini de ortadan kaldırır. Ayrıca eşdeğer dağıtımı dışına mal çıkarılması-na da yol açmaktadır. Bu nedenlerle bu madde Anayasanın 8, 159(3) maddeleri ile Geçici 1. maddesine aykırıdır.
M. 15(5): Bu madde ile özel bir yöntem getirildi ve bu yöntemin, ne verilecek mallar bakımından ne de müracaat edecek kişiler bakımından, krite-rleri belli değildir ve keyfi uygulamaya açıktır. Kriterlerin belirlenmesi tamamen tüzüğe bırakılmıştır ve çerçeve çizilmemiştir. Bu şekilde yasama yetkisi ihlâl edilmiş olur. Bu madde keyfi uygulamaya açık olduğu cihetle hukukun üstünlüğü ilkesine ters- düşer. Maddenin içerdiği kural Anayasanın 1,8 ve 159(3) maddelerine aykırıdır.
M. 16: Bu madde nakdi tazminattan söz ettiği oranda Anayasanın 159(3) ve Geçici 1. maddelerine aykırıdır. Anayasada bu anlamda "nakdi tazminat"tan söz edilmemektedir.
M. 17-: Bu madde, nakdi tazminattan ve puan satın alınmasından söz ettiği oranda, yukarıda söylenenler ışığında, Anayasaya aykırıdır.
M. 18, 22, 27 ve 28: Bu maddeler de, yukarıda söylenenler ışığında ve aynı mülâzahalarla, Anayasaya aykırıdır.
Davalı (1)'in i-ddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
M. 2(1): Bu bir tefsir maddesidir ve kendi başına işlerliği ve Anayasaya aykırılığı yoktur.
Bu madde yasanın 7. maddesi ile birlikte ele alınabilir. Fakat yine de ne bu maddenin ne de 7. maddenin Anayasaya aykır-ılığı yoktur. İdari organların yürütmeden tamamen ayrı olmasını gerektiren Anayasal bir gereklilik yoktur. Anayasada hangi organ veya dairelerin bağımsız olacağı belirtilmiştir. Bakanlar veya Bakanlar Kurulu değişebilir ve siyaset değişikliği gerekebili-r; Anayasa bunu engellememektedir. Saniyen komisyonun keyfi hareket edeceği iddiası doğru değildir. Komisyon yetkilerini yasa ve tüzüğe göre kullanabilecektir. Yasanın getirdiği düzenleme mevcut komisyonların yeni bir komisyon ile takviye edilmesinden i-barettir.
Bu madde kazanılmış haklara müdahale etmemektedir. Yapılan ve askıda bulunan bir müracaatın aynı komisyon tarafından kararlaştırılması gibi bir hak mevcut değildir. Aksi takdirde yasalar hiçbir zaman değiştirilemez. Yasaların değiştirilm-esi Yasama Organının takdirine bağlı bir konudur. Yapılan bir müracaatın aynı komisyon tarafından karara bağlanması gibi bir hak olmadığına göre bu hususta müktesep bir hakkın mevcut olması da söz konusu değildir. Bu maddenin eşitlik ilkesine de aykırılı-ğı yoktur. Eşitlik ilkesi matematiksel bir eşitlik öngörmemektedir. Öngörmekte olduğu aynı durumlarda olan kişilerin eşit derecede işleme tabi tutulmasıdır. Burada ayırım söz konusu değildir. Çünkü askıda bulunan müracaatların hepsi de aynı yasa ve tüz-ükler kapsamında sonuçlandırılacaktır. Tamamlanan müracaatlarla ilgili de ayırım söz konusu değildir.
M. 2(2): Bu da bir tefsir maddesidir ve kendi başına işlerliği yoktur ve Anayasaya aykırı değildir. Yasada bununla bağlantısı olan madde olmakla berabe-r bu maddelerin Anayasaya aykırılığı iddia edilmedi. Bu tefsir kendi başına Anayasaya aykırı bulunduğu takdirde diğer maddelerin yürürlüğü yine devam edecektir.
Daha önce yasada "tasarruf" tefsiri yoktu ve yorum zorluğu ortaya çıktı. Bu gibi zorluk-ları telâfi için değişiklik yapılması hakılı idi. Böyle bir değişiklik yapma yasa koyucunun takdirine bağlı bir husustur. Bu tefsirde sözü edilen kullanım belgesi geçmişe dönüktür.
M. 3: Anayasanın 159. maddesinin (3). fıkrasında belirtilen amaçlar için- ayırma yapılabilir. Bunun kimin tarafından yapılacağı Anayasada açık bırakılmış ve yasa ile de Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Anayasaya aykırılığı yoktur. Bilâkis Anayasanın 159(3) maddesine uygun bir düzenleme getirilmiştir.
M. 7: 2(1) maddesi ile il-gili olarak söylenenler ışığında bu maddenin Anayasaya aykırılığı yoktur.
M. 11: Turizm için özel bölgeler ayırmayı öngörmektedir. 3. madde ile ilgili olarak söylenenler bu maddeye de şamildir. Anayasanın 159. maddesinin (3). fıkrası uyarınca kamu amaçl-arı için ayırma yapılabilir. Bu maddede öngörülen şehir ve kırsal plânlama amacını güden ve kamu yararına yapılan bir düzenlemedir. Üstelik Anayasaya uygunluğu daha da sağlamdır. Çünkü bu gibi mallar eşdeğer dağıtımı dışına kaçırılmayacak ve eşdeğer hak- sahiplerine verilecektir.
M. 12: Bu maddenin sosyal ve ekonomik olan bir de yönü vardır. Puan alım ve satımı kısıtlı olarak öngörülmekte olup yasal bir statüye oturtulmuştur. Başka maddelerde de puan satışı öngörülmektedir. Anayasanın 1. maddesi ve Ge-çici 1(3) maddesi göz önünde bulundurulduğunda maddenin Anayasaya uygun olduğu anlaşılır.
Bir kişi eşdeğer olarak aldığı malı satabilirse işlem tamamlanmadan puanları niçin satamasın? Anayasada bunu engelleyici kural mevcut değildir.
Eşdeğer ön-celiği, eşdeğerciler arasında değil başkalarına karşıdır.
M. 13 ve 18: 12. madde ile ilgili söylenenler bu maddelere de şamildir. Anaysanın Geçici 1(3) maddesi yasanın 13. maddesine bir çerçeve sağlamaktadır.
Bir tahsis sahibi kendisine tahsis edil-en malı elinde tuttuğu sürece bunun üzerinde eşdeğercinin hakkı doğmaz. Anayasa tahsis hakkını, öncelik eşdeğer hak sahibinde olmak üzere, göçmenlere de tanımıştır. Bu gibi tahsislere konu mallar tahliye edilmediğinde eşdeğere kaynak olamazlar.
B-u maddenin Anayasaya aykırılığı mevcut değildir.
M. 15(4): Devletin vatandaşa karşı yüklendiği yükümlülükler ve Devletin yaptığı kira sözleşmeleri söz konusudur. Yıllardan beri yapılan işlemlere yasal düzenleme getirilmiştir. Devletin ciddiyeti ve Huku-k Devleti kavramı bakımından gerekli idi. Vatandaşlar lehine hak doğuran işlemlere yasal düzenleme getirilmesi ve kargaşanın önlenmesi Anayasaya uygundur. Zaruret de vardır. Bu sadece bir yöntem konusudur. Anayasada eşdeğerle ilgili belirli bir yöntem -öngörülmemiştir. Yasa koyucu takdir hakkını kullanarak yöntemi tespit edebilir. Bu yapılmış ve bir yasal boşluk doldurulmuştur.
M. 15(5): Bu madde münferit taşınmaz mallarla ilgilidir ve istisnai bir durumu öngörmektedir. Bu madde altında istifade edec-ek olanlar yine eşdeğer hak sahibidirler. Tüzük, A.E.142/89 altında, yapılmış ve esaslar belirlenmiştir. Münferit işlemler genel eşitliğe ters düşmemektedir. Madde keyfi uygulamaya da açık değildir. Maddenin Anayasaya aykırılığı yoktur.
M. 16: Bu madd-e nakdi tazminatla ilgilidir ve nakdi tazminat verilmesi Anayasanın Geçici 1(4) maddesine uygundur, Anayasaya aykırılığı yoktur.
Anayasa bir konunun yasa ile düzenlenmesini öngörmemişse yasa böyle bir düzenlemeyi çerçevesiz yapabilir. Hatta çerçeve -çizmeden tüzükle düzenleme yetkisi de verebilir. Yasada çerçeve mevcuttur.
M. 17: Nakdi tazminatla ilgili olarak yukarıda söylenenler bu madde için de geçerlidir. Maddenin Anayasaya aykırılığı yoktur.
M. 22, 27 ve 28: Bu maddeler de, yukarıda söylenenl-er ışığında ve aynı mülâhazalarla, Anayasaya aykırı değildir.
3. Davalı (2) ve (3)'ün iddialarının gerekçesi özetle şöyledir:
Davalı (1) tarafından ileri sürülen iddia ve görüşler doğrudur. Şu da belirtilmelidir ki 12. maddenin öngördüğü u-ygulama ilk defa getirilmiş değildir.-Gör: Eski madde 71(4)'ü ve madde 3 deki hak sahibi tefsirini. A.M.19/85 de yeni yapılan bir yasa, bunun altında yeni yaratılan hak sahipleri ve böylelikle eşdeğer hak sahiplerinin önceliğine tecavüz söz konusu idi. Ya-sanın 3. maddesine göre kesin tasarruf verilmesinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususu A.M.19/85 de konu edilmedi ve karara bağlanmadı.
Satın alınan puan eşdeğer hak sahibinin Güneyde bıraktığı mala karşılıktır.
Puanların eritilmesine de o-lanak sağlanmaktadır. Anayasa ve sosyal adalet ilkelerine uygundur.
III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
12/89 SAYILI İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının ilgili maddleri aynen şöyledir:
"2. (1) Esas Yasa, 3'üncü maddesinde yer a-lan "Dönüm"
tefsirinden hemen sonra aşağıdaki "Eşdeğer
Tazmin Komisyonu" tefsiri konmak sureti ile
değiştirilir:
"Eşdeğer Tazmin Komisyonu", bu Yasanın
48 A. maddesi uyarınca kurul-muş Komisyonu
anlatır."
(2) Esas Yasa, 3'üncü maddesinde yer alan
"Tarımsal orta işletme" tefsirinden hemen
sonra aşağıdaki "Tasarruf" tefsiri konmak
sureti ile değiştirilir:
"-Tasarruf", Taşınmaz mallarda bu Yasa ve
Yabancı taşınmaz Mallar (Kontrol ve Yönetim)
Yasası uyarınca yapılmış tahsis ve/veya
akdedilen kira mukavelesi veya Bakanlıkça
verilmiş yazılı kullanım belgesi tahtınd-aki
kullanımı anlatır."
"3. Esas Yasa, 4'üncü maddesinin (1)'inci fıkrası
kaldırılmak ve yerine aşağıdaki yeni (1)'inci
fıkra konmak sureti ile değiştirilir:
(1) Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim)
-Yasası ile Yabancı Malların Tahsis ve
Değerlendirilmesi Yasası kurallarına
bakılmaksızın, Kıbrıs Türk Federe Devletinin
ilân edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde
terkedilmiş bulunan veya sözkonusu tarihten
sonra terkedilmiş veya sahipsiz ma-l olarak
nitelendirilen tüm taşınmaz mallar, İskân
işlerinden sorumlu Bakanlığın kontrol ve
yönetimindedir. Bu mallardan orman, yeşil
saha, anıt ve park yerleri, sular, yeraltı
suları, doğal kaynaklar ve savunma alanları,
kamu yön-etimi ve askeri amaçlar için gerekli
bina, tesis ve arsalar ile şehir ve kırsal
plânlama, toprak koruma amaçları için gerekli
görülenler dışında kalan taşınmaz mallar, bu
Yasa amaçları için kullanılırlar.
Yukarıdaki amaç-lar için ayırma, Bakanlığın
önerisi üzerine Bakanlar Kurlu kararı ile
yapılır."
"7. Esas Yasa, 48'inci maddesinden sonra aşağıdaki yeni
48 A maddesi eklenmek suretiyle değiştirilir:
48A. (1) Mal Değe-r Belgelerini almış hak sahip-
lerinin bu belgeleriyle kaynak paketle-
rine yapacakları müracaatlarını incelemek
ve hangi kaynağın kime verileceğini belir-
lemek ile müteakip işlem-leri tamamlamak
hususundaki yetki, Bakanlığın önerisi ve
Bakanlar Kurulunun onayı ile kurulan ve
bir başkan ile dört üyeden oluşan Eşdeğer
Tazmin Komisyonu tarafından kullanılır.
-
(2) Eşdeğer Tazmin Komisyonunun başkan ve
üyelerinin Bakanlık bünyesinden karşılan-
ması koşul olmakla birlikte, bu Komisyonun
başkanı Bakanlığın önerisi ve Bakanlar
- Kurulunun onayı ile bakanlık dışından da
atanabilir. Başkanın bakanlık dışından
atanması durumunda, 48'inci maddenin
(1)'inci fıkrasının (a) bendi kuralları
uyarınca- Saptama, Değerlendirme ve Tazmin
Komisyonu Başkanı atanması için öngörülen
koşullar aranır ve böyle bir kişi, hizmet-
lerine ihtiyaç duyulduğu sürece Bakanlar
Kurulunun saptayacağı ko-şullara bağlı
olarak sözleşmeli olarak istihdam edilir
ve maaşı da Bakanlar Kurulunca saptanır.
(3) Başkanın Bakanlık bünyesinden atanmış
olduğu hallerde, Başkana zaman zaman saptan-
makta olan a-ylık asgari ücretin %80'i
oranında ek ödenek verilir. Bu komisyonun
üyelerine ise yine zaman zaman saptanmakta
olan aylık asgari ücretin %50'si oranında ek
ödenek verilir.
Ancak, her iki halde de bu ödenek
- emeklilik amaçları için kabul edilen
ödeneklerin hesaplanması açısından
dikkate alınmaz ve kişilere herhangi
bir menfaat sağlamaz.
(4) Eşdeğer Tazmin Komisyonunun çalışma usul ve
esasları, Eşdeğer Mal (Ku-rul ve Komisyonlar)
Tüzüğü altında düzenlenir.
(5) Eşdeğer Tazmin Komisyonunun kitabet ve
İdari İşleri de İskân işlerinden sorumlu
Bakanlıkça oluşturulan ve Saptama, Değer-
lendirme ve Tazmin Komisyonlarının k-itabet
ve idari işlerini yürüten sekreterya
tarafından yürütülür."
"11. Esas Yasa, 68 A maddesinden sonra aşağıdaki yeni
68 B madddesi eklenmek suretiyle değiştirilir:
68B. (1) Bakanlar Kurulu Bakanlığın öne-risi
üzerine, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde
turizm nitelikli özel bölgeler ilân
edilebilir.
(2) İlân edilecek bu bölgeler içerisinde
kalan taşınmaz mal ve-ya tesislerin
eşdeğer mal verme açısından hak sahibi
kişilere dağıtımı, değerlendirilmesi,
değerlendirme kıstasları ile hak sahipleri
tarafından kullanım biçim ve şekli,
- Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir
Tüzük ile saptanır."
"12. (1) Esas Yasa, 71'inci maddesinin (4)'üncü fıkrası
kaldırılmak ve yerine aşağıdaki (4)'üncü fıkra
konmak suretiyle değiştiril-ir:
(4) (a) Eşdeğer mal verme açısından hak sahibi
bulunan kişinin, Güney mal varlığı
puanlarının Kuzeyde tasarrufunda bulunan
bir konut ve bir küçük işyerini veya- bir
konut ve bir norm tarımsal kaynağı
karşılamaması ve kişinin ayrıca tahsis
açısından da hak sahibi olması halinde,
kendisine puanlarının karşıladığı
- orandaki taşınmaz mallar için Kesin
Tasarruf Belgesi verilir. Böyle bir hak
sahibi, tahsis açısından hak sahipliliği
oranında tasarrufunda bulunan ve
puanların-ın karşılamadığı taşınmazların
değeri kadar eşdeğer mal puanı satın
almak veya temin etmek sureti ile
tümünün Kesin Tasarruf Belgesini
alabilir. Bu yola gitmemesi hali-nde
ise, bu taşınmazlardan tahsis
amaçlarıyla yararlandırılabilir.
Ancak, bu bend kuralları arsa olan
veya arsa olarak değerlendirilmiş
taşınm-az mallara uygulanamaz.
(b) Kişinin sadece eşdeğerci olması halinde
ise, böyle bir hak sahibi sadece
tasarrufunda bulunan konutun Kesin
Tasarruf Belgesini almak amacıyla
eksildiği oranda eşde-ğer mal puanı satın
alabilir. Konut dışında tasarrufunda
bulunan taşınmaz mallar iptal edilerek
geriye alınır. Konut ise, bu Yasanın
70'inci maddesinin (3)'üncü fıkrasının
(c) bendi kuralları uy-arınca işlem
görür.
Bu kurala istisna olarak sadece
eşdeğer mal verme açısından hak sahibi
olan kişinin tasarrufunda bir konut ve
bir küçük işyeri bulunması ve eşdeğer
mal puanla-rının konutunu tümüyle,
işyerini ise kısmen karşılaması
halinde böyle bir hak sahibi işyeri
için eksildiği kadar eşdeğer mal puanı
satın alarak veya temin ederek, Kesin
Tasarruf Belgesi alabilir.
- Hak sahibinin işyeri için eksildiği
kadar eşdeğer mal puanı satın alarak
veya temin ederek yatırmaması halinde
ise, işyeri için bu Yasanın 70'inci
maddesinin (3)'üncü fıkrasının (c) bendi
kuralları uyarınca işl-em yapılır.
Aynı şekilde sadece eşdeğer mal verme
açısından hak sahibi kişinin tasarrufunda
sadece bir küçük işyeri bulunması halinde,
küçük işyeri için de yukarıdaki kurallar
uyarınca işlem yapılır.
(c) Yukarıdak-i (a) ve (b) bendleri kuralları
uyarınca eşdeğer mal puanı satın almak veya
temin etmek isteyen hak sahipleri, bu Yasanın
70'inci maddesi kuralları uyarınca yapılmış
15 günlük ihbar süresi içerisinde, eksildiği
kadar eşde-ğer mal puanı satın almak veya
temin etmek suretiyle yatıracağını yazılı
olarak bildirmek ve bu sürenin hitamından
itibaren de dört ay içerisinde eksildiği
kadar eşdeğer mal puanı satın alarak veya
temin ederek yatırmakla- mükelleftir.
İtiraz halinde ise süreler, itirazın
sonuçlanması ve sonucun hak sahibine
tebliği tarihinden itibaren başlar.
(d) Yukarıdaki (c) bendinde ve Geçici 6'ıncı
maddede belirtilen sürelere uymaları
koşul-u ile hak sahipleri, eşdeğer mal
verme açısından hak sahibi durumundaki
üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci
dereceye kadar sıhri hısımlarının eşdeğer
mal puanları ile kendi puanlarını birleş-
tirecek kendi aralarında anla-şacakları
miktar ve hisselerle, yukarıdaki (a) ve
(b) bendleri uyarınca puan satın alarak
veya temin ederek Kesin Tasarruf Belgesini
alabilecekleri kadar taşınmaz mal veya
mallar için Kesin Tasarruf Belgesi
alabi-lirler.
(2) Esas Yasa, 71'inci maddesinin (5)'inci ve (6)'ıncı
fıkraları kaldırılmak ve yerine aşağıdaki yeni
(5)'inci ve (6)'ıncı fıkralar konmak suretiyle
değiştirilir:
70'inci madde uyarınca yapılan çağrıya icabet
et-meyenlere, ikinci bir tebligat yapılarak
15 günlük yeni bir süre verilir. Buna rağmen
15 günlük süre içinde de Komisyona başvurulması
halinde, mevcut tahsisler iptal edilerek ilgili hak sahibinin tasarrufunda bulunan bütün mallar
geriye alınır. Bu durum-daki kişiler, iptal
kararı tarihi ile geri almanın gerçekleştiril-diği tarihe kadar geçecek süre için, tasarruf
ettikleri bütün malların, emsalleri için geçerli olan kira bedeli üzerinden mahrum olunan kâr olarak (mesne profit), tazminat ödemekle yükümlüdü-rler.
Bu maddenin gereklerine uymayan hak
sahiplerinin "T" cetvellerinin işleme
konması için sonradan başvurmaları halinde (5)'inci fıkra gereğince hesaplanacak tazminatı
ödemeleri kaydıyla, gerekli işlemler başla-tılır. Şu kadar ki; bu arada tasarruf-l-arındaki herhangi bir mal, başka bir hak sahibince tahsis edilmişse veye Kesin Tasarruf Belgesi tahtında verilmişse veya kaynak paketinde ilân edilmişse bu işlemden geriye dönülmez."
"13. Esas Yasa, 71 A maddesi kaldırılmak ve yerine
aşağıd-aki yeni 71 A maddesi konmak suretiyle
değiştirilir:
71A. (1) Bu Yasanın 3'üncü maddesinin "Hak
Sahibi" tefsirinin (b) fıkrası tahtında
konut tahsisi açısından hak sahibi olup da
- kendisi veya eşinin veya velâyeti altındaki
çocuklarının eşdeğer mal puanı
bulunmayanlar, eşdeğerde hak sahibi olup da
mal değer belgesi almış başka bir hak
sahibinden, kendi tas-arruflarında bulunan
konutun puan değeri kadar eşdeğer mal
puanı satın almak veya temin etmek sureti
ile böyle bir konutun Kesin Tasarruf
Belgesini alabilirler. Tasarrufundaki bir-
konutun bu yolla Kesin Tasarruf Belgesini
almak isteyen hak sahipleri, 15 Mart 1989
tarihinden başlayarak iki ay içerisinde
puan karşılığı konutunu almak istediği
- hususunda yazılı olarak Komisyona müracaat
eder. Bu müracaat üzerine konutun puan
değeri saptanarak hak sahibine bildirilir.
Hak sahibi konutun puan değerinin kendisine
tebliği ta-rihinden itibaren en geç 4 ay
içerisinde bildirilen puan değeri kadar
eşdeğer mal puanını satın alarak veya temin
ederek yatırmakla mükelleftir.
(2) Sadece bu Yasanın 3'üncü maddesinin "Hak
- sahibi" tefsirinin (a), (b) ve (c) fıkraları
uyarınca hak sahibi olan kişiler veya eşleri
miras veya bu Yasanın 56'ncı maddesi kuralla-
rına uygun bir yöntemle eşdeğer mal puanı
iktisap etmeleri hal-inde, iktisap ettikleri
bu eşdeğer mal puanlarını öncelikle tasarruf-
larında bulunan bir konut ve bir küçük işyeri
veya bir konut ve bir norm tarımsal kaynak
veya herhangi birisi için tümüyle kullanm-akla
mükelleftirler.
Hak sahibinin bu fıkra uyarınca tasarrufun-
da bulunan taşınmaz mal veya malların Kesin
Tasarruf Belgesini almak için Komisyona
müracaatta bulunması halinde, tal-ep ettiği
taşınmaz mal veya malların puan değeri kendi-
sine bildirilir ve hak sahibi kendisi veya
eşinin iktisap etmiş olduğu eşdeğer mal puan-
larını bu bildirimin tebliği tarihinden başla-
- yarak en geç 4 ay içerisinde yatırmakla
mükelleftir.
(3) Yukarıdaki fıkralar uyarınca hak sahibi,
Komisyon tarafından kendisine bildirilen
puan değerine bildirimin tebliği tarihinden
itibare-n 15 gün içerisinde yazılı ve gerek-
çeli olarak itiraz edebilir. İtiraz halinde
süreler, itiraz sonucunun hak sahibine
tebliğinden itibaren başlar.
(4) Yukarıdaki fıkralarda öngörülen işlemler,
Saptama, Değerlendirme ve Tazmin- Komisyonlarınca
yürütülür. Komsiyon, yukarıdaki fıkralar
uyarınca süresinde yapılan müracaatları,
müracaat edilen taşınmaz mal veya malların puan
değerleri ile sunulan eşdeğer mal puanlarını
inceledikten sonra hak sahibince sunulan- veya
temin edilen eşdeğer mal puanlarının yeterli
olduğunu saptadığı hallerde, Bakanlığın da
onayını almak sureti ile başka herhangi bir
işleme gerek olmaksızın Tapu ve Kadastro
Dairesine bir yazı göndererek yazıda belirtilen
taşı-nmaz veya taşınmazlar için Kesin Tasarruf
Belgesi verilmesini sağlar.
(5) Yukarıdaki (1)'inci fıkra uyarınca puan
temin ederek veya satın alarak konutunun
Kesin Tasarrufunu almak istemeyenlerin
bu Yasadan doğan- tahsis hakları saklıdır."
"15. Esas Yasa, 72 A maddesinden sonra aşağıdaki
yeni 72 B maddesi eklenmek suretiyle
değiştirilir:
......................................
(a) Mart 1989 tarihine kadar eşdeğerd-e
mal verme açısından hak sahibi kişilere,
kiralanmak sureti ile kaynak paketi
dışından eşdeğer mal puanlarına karşılık
olmak üzere yapılmış olan işlemler ve bu
işlemlere bağlı olarak verilmiş Kesin
Tas-arruf Belgeleri, 15 Mart 1989 tarihinden
başlayarak Eşdeğer Tazmin Komisyonu
tarafından gözden geçirilir. Hile, idari
hata, yanıltma, yanlış beyan veya yetkinin
kötüye kullanılması sonucu elde edilmiş
veya veri-lmiş olduğu saptananlar iptal
edilir. Gözden geçirilerek geçerliliği
onaylanan Kesin Tasarruf Belgeleri bu Yasa
altında yapılmış gibi addolunur.
(b) Ayrıca, yukarıdaki usule uygun olarak
addedilmiş kira mukaveleler-i ile Bakanlıkça
onaylanarak işlemleri tamamlanmasına karşın
kira mukavelesi akdedilmemiş kira kararları
da, Eşdeğer Tazmin Komisyonu tarafından
gözden geçirilerek incelenir ve onaylanması
halinde Bakanın da on-ayı alınmak sureti ile
başka herhangi bir işleme gerek olmaksızın
konu bir yazı ile onaylanan taşınmaz mal
veya mallar için Kesin Tasarruf Belgesi
verilmesi amacıyla Tapu ve Kadastro Dairesi
Müdürlüğüne aktar-ılır.
Ancak, değiştirilmiş şekliyle
"Terkedilen ve Özel Bölgelerdeki Taşınmaz
Mallar ile Yabancılara Ait Taşınmaz
Malların Değerlendirilmesi Tüzüğü" uyarınca
yeniden yapılan puan değerlendirilmesi
s-onucunda işleme konu taşınmazın puan
değerinin yükselmiş olduğu hallerde,
Eşdeğer Tazmin Komisyonu bir yazı ile bunu
hak sahibine bildirerek aradaki puan
farkını talep eder. Hak sahibi, yazının
kendisine tebliğ-i tarihinden itibaren
yazıda belirtilmiş süre içerisinde aradaki
puan farkını temin ederek yatırmakla
mükelleftir.
(5) Bu Yasada aksine kural bulunup bulunmadı-
ğına bakılmaksızın, Eşdeğer Tazmi-n
Komisyonu taşınmazın niteliğini, konumunu
ve özelliğini esas alarak Bakanlar
Kurulunca çıkarılacak bir Tüzükle
saptanacak kriterleri de dikkate almak
koşuluyla, münferiden taşınmaz mal veril-
mesine k-arar verebilir. Alınan karar
Bakanın onayına sunulup, Bakanca onaylan-
dıktan sonra, Eşdeğer Tazmin Komisyonu,
başka herhangi bir işleme gerek olmaksızın,
konuyu bir yazı ile onaylanan taşınmaz mal
veya mallar- için Kesin Tasarruf Belgesi
verilmesi amacı ile Tapu ve Kadastro
Dairesi Müdürlüğüne aktararak Kesin
Tasarruf Belgesi verilmesini sağlar."
Esas Yasa, 73'üncü maddesi kaldırılmak ve
yerine aşağıdaki yeni 73'üncü madde konmak su-retiyle değiştirilir:
73. Bu Yasanın 48'inci ve 48 A maddeleri
kuralları uyarınca oluşturulan komisyonlar,
yetki alanları dahilinde eşdeğere karşılık
taşınmaz mal verirken kısmen veya- tamamen
nakdi tazminat ödenmesinin zorunlu gördükleri
hallerde bu hususu Bakanlık kanalı ile gerek-
çeli olarak Bakanlar Kurulunun gündemine
götürüp Bakanlar Kurulunun saptayacağı yöntem-
ve karar çerçevesinde hareket ederler."
"17. Esas Yasa, 74'üncü maddesi kaldırılmak ve
yerine aşağıdaki yeni 74'üncü madde konmak
suretiyle değiştirilir:
74. Bu Yasada ak-sine kural bulunup bulun-
madığına bakılmaksızın, yabancıdan kalan
taşınmaz mallarda Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti yurttaşlarının yasal hisse sahibi
olmaları halinde, tercihlerine göre ya- bu
taşınmaz mallardan hisseleri oranında ayrıla-
rak kendilerine hisselerinin mülkiyeti
verilir veya yabancı hissesinin puan değeri
kadar eşdeğer mal puanı satın almak veya
- temin etmek sureti ile tüm taşınmazın
mülkiyetine sahip olabilirler veya malın
bölünmesine olanak bulunmadığı hallerde,
hisselerinden Devlet lehine feragat etmeleri
koşulu ile öncelikl-e kendi tasarruflarında
bulunan mallardan, tasarruflarında mal
bulunmaması durumunda ise başka taşınmaz
mallardan hisselerinin puan değeri oranında
ayrılarak bu taşınmaz mallar için kendil-erine
Kesin Tasarruf Belgesi verilebilir."
"18. Esas Yasa, 74'üncü maddesinden hemen sonra
aşağıdaki yeni 74 A madesi eklenmek suretiyle
değiştirilir:
74A (1) (a) Bu Yasa-da aksine kural bulunup
bulunmadığına bakılmaksızın,
başka Bakanlık veya kuruluş-
ların kontrol ve yönetiminden
alınarak Bakanl-ığa intikal
eden taşınmazlarda eşdeğerci-
nin tasarrufunda böyle bir
Bakanlık veya Kuruluşla imza-
ladığı kira mukavelesi tah-
- tında bir konut veya bir küçük
işyeri varsa ve eşdeğer mal
puanları konut veya bir küçük
işyerinin puan değerini karşı-
- lamaya yeterli değilse, böyle
bir hak sahibi eksildiği kadar
eşdeğer mal puanı satın almak
veya temin etmek sureti ile
- tasarrufundaki konut veya bir
küçük işyerinin Kesin Tasarruf
Belgesini alabilir.
Eşdeğer mal verme açısından
-hak sahibi kişinin tasarrufun-
da bir konut ve bir küçük
işyeri bulunması halinde,böyle
bir hak sahibi eşdeğer mal
puanlarının -konutunu tümüyle,
işyerini ise kısmen karşılama-
sı koşulu ile bir küçük işyeri
için eksildiği kadar eşdeğer
mal puanı satın ala-bilir veya
temin edebilir.
(b) Bakanlığa intikal eden taşın-
mazlarda sadece bu Yasanın
3'üncü maddesinin "Hak Sahibi"
- tefsirinin (b) fıkrası uyarın-
ca konut sahibi açısından hak
sahibi olup da ilgili Bakanlık
veya Kuruluşla imzaladığı kira
- mukavelesi tahtında tasarrufun-
da konut bulunduran hak sahip-
leri de sadece bu konutun Kesin
Tasarruf Belgesini alabilmek
- amacı ile eşdeğer mal puanı
satın alabilir veya temin
edebilirler.
(c) Yukarıdaki bendler uyarınca
konut veya bir küçük işyeri
- alabileceği belirtilen hak
sahibinin, tasarruf veya
mülkiyetinde benzeri nitelikte
başka taşınmaz mal veya
- malların bulunması veya kişinin
bu Yasa altından hak sahibi
olmamasına karşın, Geçici
7'inci madde kuralları uyarınca
geçerli say-ılan eşdeğer mal
puanı satın almış olduğu
hallerde Geçici 7'inci madde
kurallarına bakılmaksızın böyle
bir kişiye konut veya işyeri
- için Kesin Tasarruf Belgesi
verilip verilemeyeceğine
Komisyon karar verir.
(2) Yukarıdaki fıkra uyarınca Kesin
-Tasarruf Belgesi almak isteyen hak
sahipleri tasarruflarındaki
taşınmazın Bakanlığa intikal
tarihinden itibaren iki ay
içerisinde yazılı olarak Sapt-ama,
Değerlendirme ve Tazmin Komisyonuna
müracaat edebilirler. Müracaat
üzerine Komisyon bir yazı ile talep
edilmiş taşınmazın puan değerini
- hak sahibine bildirir. Hak sahibi
bu yazının kendisine tebliğ
tarihinden 4 ay içerisinde
bildirilen veya eksildiği kadar
eşdeğ-er mal puanı satın almak veya
temin etmek suretiyle yatırmakla
mükelleftir.
Ancak, hak sahipleri bildirilen
puan değerine yazının kendilerine
-
tebliği tarihinden 15 gün içerisin-
de yazılı ve gerekçeli olarak
itiraz edebilirler. İtiraz halinde
4 aylık süre, itirazın -sonucunun
yazılı olarak hak sahibine
tebliğinin yapıldığı tarihten
itibaren başlar.
(3) Hak sahibinin yeterli oranda eşdeğer
mal- puanı yatırmasını müteakip
Komisyon, Bakanlığın onayını aldık-
tan sonra başka herhangi bir işleme
gerek olmaksızın konuyu bir yazı ile
onaylanan taşı-nmazlar için Kesin
Tasarruf Belgesi verilmesi amacıyla
Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğüne
aktarır.
(4) Yukarıdaki fıkralar uyarınca hak
- sahiplerinin Kesin Tasarruf
Belgelerini talep edebilecekleri
konut ve küçük işyeri dışındaki
tüm taşınmaz mallar ile hak sahip-
lerinin Kesin -Tasarruf Belgesi
almak için müracaatta bulunmadıkları
veya müracaat etmelerine rağmen
eksildikleri kadar eşdeğer mal
puanını süresinde yatırmadıkları
- konut ve küçük işyerleri kaynak
paketlerinde ilân edilmek suretiyle
eşdeğer mal verme açısından hak
sahibi kişilere Kesin Tasarruf
- Belgesi tahtında verilirler.
Kaynak paketi yoluyla hak sahip-
lerine Kesin Tasarruf Belgesi
verilen taşınmazda kira mukavelesi
tahtında kiracı- varsa, böyle durum-
larda kişiler arasında ilişki, bu
Yasanın 41'inci maddesi kurallarına
tabi olur."
"22. Esas Yasa, 82'nci maddesinin (1)'inci fıkrası
kaldı-rılmak ve yerine aşağıdaki yeni (1)'inci
fıkra konmak suretiyle değiştirilir:
(1) Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu,
"T" Cetvellerinde yer alan ve verilmesini
onayladığı taşınmaz ma-l veya mallar veya
puan değeri için hak sahibine Kesin
Tasarruf Belgesi veya Mal Değer Belgesi
verilmesini Tapu ve Kadastro Dairesi
Müdürlüğüne bildirmeden evvel hak
- sahibinden Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde
kendisine verilmesine karar verilmiş
taşınmaz mal veya mallara veya puan
değerine karşılık olarak, başvurusunda
göstermiş olduğu te-rkedilen mallardaki
mülkiyetinden hale göre bu Yasaya ekli IX.
Cetveldeki veya IX. Cetvel A'daki örneğe
uygun olarak hazine leyhine feragat
vermesini ister. Ayrıca, mal hasarına
- karşılık taşınmaz mal veya puan değeri
verilmesine karar verildiği hallerde de
taşınmaz mal veya puan değeri dışında başka
herhangi bir talepte bulunmayacağına dair
- ilgili hak sahiplerinden hale göre bu
Yasaya ekli X. Cetveldeki veya X. A'daki
örneğe uygun oalrak feragatname alır."
"27. (1) Esas Yasa, Ek Cetvel bölümünde yer alan X.
Cetvel'in metin bölüm-ü kaldırılmak ve yerine
bu Yasaya ekli yeni metin bölümü konmak
suretiyle değiştirilir:
(2) Esas Yasa, Ek Cetvel bölümünde yer alan X.
Cetvel'den sonra, bu Yasaya ekli X. Cetvel A
- konmak suretiyle değiştirilir.
"28. Esas Yasa, Geçici 5'inci maddeden sonra aşağıdaki
yeni Geçici 6'ıncı madde ve Geçici 7'nci madde
eklenmek suretiyle değiştirilir:
6. Bu (Değişiklik) Yasasının yürürlüğe g-irdiği
tarihte "T" Cetvellerini almış ve Esas Yasanın
70'inci maddesi kuralları uyarınca yapılmış 15
günlük ihbar süresini geçirmiş olan hak sahipleri
de, bu Yasa ile değiştirilen Esas Yasanın 71'inci
- maddesinin (4)'üncü fıkrasının (a) ve (b) bendle-
rinde belirtilen amaçlar için eşdeğer mal puanı
satın almak veya temin etmek istedikleri takdirde,
bu (Değişiklik) Yasasının yürürlüğe girdiği
tarihten -başlayarak 30 gün içerisinde yazılı
olarak Komisyona müracaat edebilirler.
Böyle hak sahipleri, 30 günlük sürenin hitamın-
dan itibaren 4 ay içerisinde eksildiği kadar
eşdeğer mal puanı satın -alarak veya temin ederek
yatırmakla mükelleftir. Dosyanın itirazlı olması
halinde ise süre, itiraz sonucunun hak sahibine
tebliği tarihinden itibaren başlar.
7. (1) 30 Ocak 1985 tarihine kadar eşdeğer mal puanı
- satın almış olup da bu puanlarına karşılık
adlarına Tapu ve Kadastro Dairesinde kayıt
yaptırmış olanların bu kayıtları geçerlidir.
(2) 30 Ocak 1985 tarihine kadar eşdeğer mal puanı
satın almış olanlar-, bu puanlarını güney mal
varlığı puanları gibi kullanabilirler.
(3) 30 Ocak 1985 tarihine kadar eşdeğer mal puanı
satın almış olanlar, bu puanları satan kişinin
de kabul etmesiyle bu kişiye iade edebilirler.
- İade Tapu ve Kadastro Dairesinde yapılır ve bu
iade işlemi için bir harç ödenmez.
(4) Yukarıdaki fıkralar uyarınca eşdeğer mal puanı
satın almış olanlar bu eşdeğer mal puanlarını,
varsa hak sahipliliği- oranında tasarruflarında
bulunan taşınmaz mal veya mallar için kullanmak
zorundadırlar.
Bu madde uyarınca eşdeğer mal puanı satın
almış olanlar satın almış oldukları bu puanla-
rını bu (Değiş-iklik) Yasasının yürürlüğe giriş
tarihinden itibaren iki ay içinde Saptama,
Değerlendirme ve Tazmin Komisyonuna sunarak hak
sahiplilikleri oranında tasarruflarındaki taşın-
mazların Kesin Tasarruf Belgesini t-alep etmekle
zorunludurlar. Komisyon talep edilen taşınmaz
mal veya malların puan değerini bir yazı ile
kişiye bildirir. Kişi bu bildirimin kendisine
tebliği tarihinden itibaren 15 gün içinde yazılı
- ve gerekçeli olarak Komisyona itiraz edebilir.
Bunun sonucunda ise Komisyon kişinin sunduğu
satın alınmış eşdeğer mal puanlarının talep
ettiği taşınmazların puan değerini karşıladığını
saptarsa, Bakanl-ık onayını müteakip başka
herhangi bir işleme gerek olmaksızın kişiye
onaylanan taşınmazlar için Kesin Tasarruf
Belgesi verilmesini bir yazı ile Tapu ve
Kadastro Dairesi Müdürlüğüne bildirerek Kesin
- Tasarruf Belgesi verilmesini sağlar."
IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
"Madde 1.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti, demokrasi,
sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan
lâik bir Cumhuriyettir."
"Madde 8.
(1) Herk-es, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa
ve yasa önünde eşittir. Hiçbir kişi, aile,
zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz.
(2) Devlet organları ve yönetim makamları, bütün
işlemlerinde yasa önünde eşitlik ilkesine uy-gun
olarak hareket etmek ve ayrıcalık yapmamak
zorundadırlar.
(3) Ekonomik bakımdan güçsüz olanların Anayasa ve
yasalar ile elde ettikleri veya edecekleri
kazanımlar, bu madde ileri sürülerek ortadan
- kaldırılamaz."
"Madde 159(3).
Yukarıdaki (1). fıkranın (b) bendinde belirtilen
taşınmaz mallardan, orman, yeşil saha, anıt ve
park yerleri, sular, yeraltı suları, doğal kaynak-
lar ve savunma alanları, kamu yönetimi ve ask-eri
amaçlar için gerekli bina, tesis ve arsalar ile
şehir ve kırsal plânlama ve toprak koruma amaçları
için gerekli görülenler dışında kalan taşınmaz
mallar üzerindeki mülkiyet hakkının gerçek veya
tüzel kişilere devredilmesi- yasa ile düzenlenir."
"Geçici Madde 1.
(1) Türk Toplumunun ulusal direnişi uğruna veya
direniş sırasında göç eden veya doğrudan
doğruya veya dolaylı olarak zarara uğrayan
yurttaşları korumak amacıyla gerekli sosyal,
ekonomik, m-ali ve tazminat dahil diğer önlem-
ler yasa ile düzenlenir."
(2) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yurttaşlarının
Devlet sınırları dışında, Kıbrıs'ta kalan
taşınmaz malları için Devletten, eşdeğerde
taşınmaz mal isteme hakları saklıdır; bu ha-k
yasa ile düzenlenir ve bu Anayasanın 159.
maddesinin (2). fıkrası kapsamına giren
taşınmaz malların hak sahiplerine mülkiyetinin
devri öncelikle gerçekleştirilir.
Şehitlik, malûl gazilik nedeniyle yasanın
mülkiyet hakkı t-anıdığı kişilere ve yasada
belirtilen diğer nedenlerle hak sahibi olan-
lara da mülkiyet verilir.
(3) Devlet, göçmenlerin eşit statü altında esen-
lendirilmesi, kendilerine, ailelerine ve
topluma yararlı duruma getirilmeleri için
gere-kli sosya, ekonomik, mali ve diğer önlem-
leri alır; esenlendirmeyi gerçekleştirinceye
kadar gerekli yardımları yapar.
(4) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Türk yurttaşlarının,
terketmek zorunda kaldıkları taşınır ve taşınmaz
mallar nedeniyle- gelir kaybına veya zarara uğra-
mışlarsa tazminat isteme hakları saklıdır. Bu
haklar ysa ile düzenlenir.
(5) Bu Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten başla-
yarak, eşdeğerde mal uygulamalarının önceliğine
uyulmak koşuluyla, hak sahipleri-ne taşınmaz
mallarla ilgili mülkiyet hakkı devir işlemleri
en geç beş yıl içinde tamamlanır."
V. İNCELEME:
Konu, ileri sürülen iddialar ışığında görüşüldü ve gereği düşünüldü.
Davada konu edilip Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülen -yasa maddeleri epeycedir. Bunları ayrı ayrı ve aşağıda belirtildiği sırada ele alıp incelemeyi uygun gördük.
M. 7: Anayasanın 8. ve 1. maddelerine aykırı olduğu iddia edilen bu madde mal değer belgelerini almış hak sahiplerinin kaynak paketlerine yapacak-ları müracaatlarını incelemek ve hangi kaynağın kime verileceğini belirlemek ile müteakip işlemleri tamamlamak hususundaki yetkiyi kullanacak olan Eşdeğer Tazmin Komisyonunun kuruluşunu düzenlemektedir. Madde ile kuruluşu düzenlenen komisyonun tamamen Bak-anlık bünyesinde oluşmasının ve bu nedenle, kısmen yerini almış olduğu eski komisyondan farklı olarak, Yürütmeye bağlı olarak görev yapmasının öngörülmekte olduğu iddia edilmiştir. Sözü edilen komisyon idari görev yapması öngörülen bir komisyondur. İdari- görev yapan organ veya komisyonların Yürütmeden ayrı olmasını öngören veya gerrektiren bir kuraql Anayasada mevcut değildir. Anayasada hangi makam veya dairelerin bağımsız olacağı açıkça belirtilmiştir ve bu gibi bir komisyon bunlar arasında yer almamakt-adır.
Eşdeğer hak sahiplerinin bazılarının müracaatlarının eski komisyonlar tarafından incelenmiş olduğu bazılarının ise yeni komisyon tarafından inceleneceği ve bu nedenle eşdeğer hak sahipleri arasında Anayasanın 8. maddesine aykırı olarak, bir ayr-ıcalık getirilmiş olduğu ileri sürülmüştür: Bu Mahkeme A.M.5/89 da aynen şöyle demiştir:
"Tadil edilmiş bir yasanın veya kuralının eşitlik
ilkesine aykırı düşüp düşmediği, bunun yasanın önceki
şekliyle kıyaslanması sonucu değil de, yü-rürlükte
olduğu şekliyle içerdiği kuralların kişi, zümre veya
sınıflar arasında haksız bir ayrıcalık getirip getir-
mediğine bakılarak tespit edilebilir. Aksi takdirde
Yasama Meclisinin Anayasanın 78. maddesinde öngörülen
yasaları- değiştirmek yetkisine müdahale edilmiş ve bu
yetki büyük ölçüde kısıtlanmış olurdu."
Yukarıdaki iktibasta söylenenler bu mesleye de şamildir. Eşitlik ilkesine aykırı düşülüp düşülmediği Yasanın halihazırdaki şekliyle içerdiği kuralların kişi, -zümre veya sınıflar arasında haksız bir ayrıcalık getirip getirmediğine bakılarak tespit edilebilir. Bu şekilde bir incelemeye tabi tutulduğunda ise konu yasa maddesinin Anayasanın 8. maddesine aykırı olmadığı görülür.
Konu yasa maddesinin, müktesep- haklara müdahale ettiği cihetle, Anayasanın 1. maddesine de aykırı olduğu ileri sürülmüştür. Askıda bulunan bir müracaatın önüne ilk gittiği komisyon tarafından karara bağlanması gibi bir hak mevcut değildir. Bunu aksi varit olmuş olsa idi hem birçok id-ari işlerin yürütülmesi zorlaşacak ve bazan da mümkün olmayacak hem de komisyonların kuruluşunu düzenleyen yasas kurallarını değiştirme takdir yetkisine haiz olan Yasama Meclisinin bu yetkisine müdahale edilmiş olacaktı. Askıda bulunan bir müracaatın önün-e gittiği ilk komisyon tarafından karara bağlanması gibi bir hak mevcut olmadığına göre de bu hususta müktesep bir hakkın mevcut olması da söz konusu değildir. Bu nedenle konu maddenin Anayasanın 1. maddesine aykırılığı yoktur.
M. 2(1): Yasanın 2. maddes-inin (1). fıkrasının Anayasanın 8. ve 1. maddelerine aykırı olduğu iddia edilmiştir. Yasanın 2. maddesinin (1). fıkrası "Eşdeğer Tazmin Komisyonunun tefsirini yapmakta ve sadece bir tanımdan ibaret olup, kendi başına işlerliği veya Anayasaya aykırılığı yo-ktur. Ancak bu madde yasanın 7. maddesi ile birlikte ele alınıp Anayasaya aykırı olup olmadığı incelenebilir. Bu yapıldığında ise maddenin, yukarıdak 7. madde ile ilgili söylenenler ışığında, Anayasanın 8. veya 1. maddelerine aykırı olmadığı açıktır.
M.-2(2): Bu madde bir tefsir maddesidir ve "tasarruf"un tanımını yapmaktadır. Maddenin, kendi başına, işlerliğ veya Anayasaya aykırılığı yoktur. Maddenin yaptığı tefsiri içeren ve işlerliği olan herhangi bir başka madde ise davaya konu edilmiş değildir. Bu- bir yana, belirtmek yerinde olur ki, bu madde işlerliği olan başka bir madde ile dahi ele alınsa yine de Anayasanın 8 veya 159. maddelerine herhangi bir aykırılığı olduğu gözükmemektedir.
M. 3: Bu madde terkedilmiş veya taşınmaz mal olarak nitelendirilen- taşınmaz malların iskân işlerinden sorumlu Bakanlığın kontrol ve yönetiminde olmasını, bunlardan orman, yeşil saha, anıt ve park yerleri, sular, yeraltı suları, doğal kaynaklar, savunma alanları, kamu yönetimi ve askeri amaçlar için gerekli bina, tesis ve- arsalar ile şehir ve kırsal plânlama ve toprak koruma amaçları için gerekli görülenler dışında kalan taşınmaz malların İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası amaçları için kullanılmasını ve maddede öngörülen ayırımın Bakanlığın önerisi üzerine Bakanl-ar Kurulu kararı ile yapılmasını öngörmektedir. Bu madde Anayasanın 159(3) maddesinin hemen hemen bir tekrarından ibarettir. Anayasanın 159(3) maddesinde ayırımın kimin tarafından yapılacağı belirlenmemiş, yasada ise belirlenmiş ve bu ayırımın Bakanlar K-urulu tarafından yapılması öngörülmüştür. Kuşkusuz bu gibi bir ayırım idari bir işlemdir ve bunun Bakanlar Kurulu tarafından yapılmasının Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı düşen bir yanı mevcut değildir.
M.11: Bu maddenin, eşdeğer kapsamı dışında m-al kaçırılmasını öngördüğü takdirde Anayasaya aykırı olduğu iddia edilmiştir. Diğer bir deyimle bu maddenin eşdeğer hak sahiplerinin öncelik hakkını zedelediği oranda Anayasanın Geçici 1. maddesine aykırı olduğu öne sürülmüştür. Madde iki fıkradan oluşma-ktadır. Maddenin (1). fıkrası KKTC de turizm nitelikli özel bölgeler ilân edilmesini öngörmektedir. (2). fıkrasında ise bu gibi bölgeler içerisinde kalan taşınmaz mal veya tesislerin eşdeğer mal verme açısından hak sahibi kişilere dağıtımının, değerlendi-rilmesinin, değerlendirme kıstasları ile hak sahipleri tarafından kullanım biçim ve şeklinin Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle saptanması öngörülmektedir. Madde bir bütün olarak incelendiğinde bu madde uyarınca eşdeğer kapsamı dışına mal kaçırılm-asının amaçlanmadığı ve eşdeğer hak sahiplerinin öncelik haklarının zedelenmediği gözükmektedir. Maddeden amaçlanmakta olan turizm nitelikli özel bölgeler ilân edilmesi ve bu bölgeler içerisinde kalan ve eşdeğer olarak verilmesi gerken mal veya tesislerin- eşdeğer hak sahiplerine Bakanlar Kurulunun tespit edeceği tüzük uyarınca verilmesidir. Bu nedenle bu maddenin Anayasanın Geçici 1. maddesine aykırılığı yoktur.
M. 12: Bu madde, esas itibarı ile, eşdeğer hak sahiplerinin veya hem eşdeğer hem de tahsis aç-ısından hak sahibi olan kişilerin, eksildikleri veya ihtiyaçları bulunan puan miktarını satın alarak veya temin ederek, tasarruflarında bulunan bir konut, bir küçük işyeri veya bir norm tarımsal kaynak gibi taşınmaz mal veya mallara Kesin Tasarruf Belgesi -alabilmelerine cevaz vermektedir. Bu maddenin, bu şekilde puan satın alınmasına cevaz vermekle eşdeğer dağıtımı dışına mal kaçırılmasına ve eşdeğer hak sahiplerinin öncelik haklarının zedelenmesine yol açtığı ve bu nedenle Anayasanın Geçici 1. maddesine a-ykırı olduğu iddia edilmiştir. Bu madde altında Kesin Tasarruf Belgeleri eşdeğer mal puanı karşılığında verilebileceğine göre eşdeğer dağıtımı dışına mal kaçırılması söz konusu değildir. Anayasanın Geçici 1. maddesinde öngörülen öncelik ise eşdeğerciler -arasında olmayıp başkalarına karşıdır. Bu nedenlerle, maddenin Anayasanın Geçici 1. maddesine aykırılığı mevcut değildir.
Bu madde, ayrıca, tahsis açısından hak sahibi olan bir kişinin tasarrufunda bulunan ve puanlarının karşılamadığı taşınmazların -değeri kadar puan satın almak veya temin etmek sureti ile Kesin Tasarruf Belgesi alma yoluna gitmemesi halinde bu taşınmazlardan tahsis amaçları ile yararlandırılabilmesini öngörmektedir. 12. maddenin bu hükmünün Anayasanın Geçici 1(2) maddesine aykırı ol-up olmadığına karar vermeden önce eşdeğer dışında tahsis ve benzeri hakların eşdeğer hakkına kıyasla ne gibi haklar olduğunu incelememiz gerekir. 41/77 sayılı Yasanın geçirilmesinden önce günün koşullarına göre acil ve gerekli bir seri önlemler alınmış ve- göçmenlerin İsk3an ve Rehabilite edilmesi için tahsisler yapılmıştı. 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası altında ise tahsis ve benzeri haklar korunmuştu. Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihte ise bu yasa altında hak sahibi olarak tas-arrufunda tahsisli mal bulunduran birçok kişi mevcutt. Anayasa koyucunun bu yasa altından tahsis bakımından hak sahiplerinin mevcut olduğunun bilinci içerisinde hareket ettiğini de kabul etmemiz gerekir. Eşdeğer dışında tahsis ve benzeri haklar elde eden- hak sahiplerinin hakları ve bu gibi hak sahiplerine mülkiyet hakkının verilmesi de Anayasada yer almaktadır. Durum böyle olmakla beraber Anayasa koyucu 1985 Anayasanın Geçici 1(2) maddesinde eşdeğer hak sahiplerine taşınmaz mal verilerek mülkiyet devri i-şlemlerinin yapılmasını öncelikle öngörmüş ve eşdeğerde hak sahibi dışında kalan hak sahiplerine Geçici 1(5) maddesinde taşınmaz mal mülkiyet devri öngörürken "eşdeğer mal uygulamalarının önceliğine uyulmak koşulu ile" ibaresini kullanarak bu öncelik hakkı-nı tekrarlayıp vurgulamak suretiyle sair hak sahiplerine mülkiyet hakkı tanımıştır. Görülebileceği gibi eşdeğer dışındaki hak sahiplerinin elde etmiş oldukları haklar eşdeğerde hak sahiplerinin öncelik hakkına tabidir ve bu hak Anayasanın Geçici 1. maddes-inin (2) ve (5). fıkralarında açıklıkla görülmektedir. Bu husus A.M. 14/85 de de karara bağlanmıştır.
Şimdi de tahsis açısından hak sahibi olan bir kişinin, puan satın almak veya temin etmek istememesi halinde tahsisinde bulundurduğu malları tasarru-funda bulundurmaya devam etmesini öngören hükmünün tesirlerinin neler olacağını incelememiz gerekir. Barış Harekâtından sonra eldeki malların süratle tahsis edilmek suretiyle dağıtıldığı, daha sonra geçirilen yasalar altında birçok hak sahipleri yaratıldı-ğı, bunlara da tahsisler yapıldığı ve bunca seneden sonra atıl vaziyette bırakılan mal bulunmadığı veya bulunsa bile cüzi miktarda olduğu bir gerçektir. Bu durumda tahsis ve benzeri hak sahiplerinin ellerinde bulundurdukları mallar eşdeğere kaynak olarak -mütalâa edilmeyecek ve eşdeğerde hak sahibi kişilerin önceliği dikkate alınarak bu mallar dağıtıma konmayacaksa eşdeğerde hak sahiplerinin öncelik hakkından söz edilmesi olası değildir. Keza, Anayasanın Geçici 1(2) maddesinin uygulanması da olanaksız hale- gelecektir. Bu olgular ışığında Yasanın 12. maddesinin sözü edilen hükmünü Anayasanın Geçici 1(2) maddesine uygun olarak mütalâa etmek olanaksızdır. Bu durumda Yasanın 12. maddesinin, hak sahibi bir kişinin kendisine tanınan tercih hakkını kullanmaması -halinde tahsis ve tasarrufunda mal bulundurmaya devam etmesini öngören ve bu gibi taşınmaz malların eşdeğere kaynak olarak mütalâa edilmemesini amaçlayan hükmü, eşdeğere kaynak olmamasını öngördüğü oranda, Anayasanın Geçici 1. maddesinin (2) ve (5). fıkral-arına aykırıdır. Başkan ve Yargıç Salih S. Dayıoğlu bu görüşe katılmamaktadır.
M. 13: Anaysanın Geçici 1. maddesine aykırı olduğu iddia edilen bu maddenin (1). fıkrası tahsis açısından hak sahibi olan bir kişinin puan satın alarak veya temin ederek tasar-rufunda bulunan konutun Kesin Tasarruf Belgesini alabilmesini öngörmektedir. Maddenin bu fıkrasının, yukarıda 12. madde ile ilgili olarak söylenenler ışığında, Anaysasnın Geçici 1. maddeine aykırılığı yoktur.
Maddenin (2). fıkrası, eşdeğer dışında h-ak sahibi olan kişilerin yasanın 56. maddesi kurallarına uygun olarak iktisap ettikleri eşdeğer mal puanlarını öncelikle tasarruflarında bulunan bir konut ve bir küçük işyeri veya bir norm tarımsal kaynak veya herhangi birisi için kullanmakla mükellef olma-larını öngörmektedir. Bu fıkrnın içerdiği hükmün Anayasaya aykırı olduğu iddia edilmiş değildir.
Maddenin (3) ve (4). fıkraları (1) ve (2). fıkrada öngörülen haklarla ilgili tamamlayıcı hükümler içermekte olup, aynı nedenlerle, Anayasanın Geçici 1. -maddesine aykırılıkları yoktur.
Maddenin (5). fıkrası, (1). fıkra uyarınca puan temin ederek veya satın alarak konutunun Kesin Tasarrufunu almak istemeyenlerin yasadan doğan tahsis haklarının saklı kalmasını öngörmektedir. 12. maddenin benzer hükmü -için söylenenler bu fıkraya da şamildir ve bu fıkra da aynı nedenlerle Anayasanın Geçici 1. maddesinin (2) ve (5). fıkralarına aykırıdır. Başkan ve Yargıç Salih S. Dayıoğlu bu görüşe katılmamaktadır.
M. 15(4): 15. maddenin (4). fıkrasının (a) bendi 15 M-art 1989 tarihine kadar eşdeğerde mal verme açısından hak sahibi kişilere, kaynak paketi dışından ve puanlarına karşılık olmak üzere, kiralanmak sureti ile yapılmış olan işlemlerin ve bunlara bağlı olarak verilmiş Kesin Tasarruf Belgelerinin gözden geçiril-mesini ve hile, hata gibi kusurların bulunması halinde bunların iptal edilmelerini ve aksi takdirde de geçerliklerinin onaylanmasını öngörmektedir. Aynı fıkranın (b) bendinde de aynı usule uygun olarak aktedilmiş kira mukaveleleri ile Bakanlıkça onaylanar-ak işlemlerin tamamlanmasına karşın mukaveleleri aktedilmemiş kira kararlarının gözden geçirilmesi ve bunların onaylanması halinde Kesin Tasarruf Belgeleri verilmesi ve ayrıca yürürlükteki tüzük uyarınca ilgili malın puan değerinin yükselmiş olduğu hallerd-e aradaki farkın hak sahibi tarafından temin edilmesi öngörülmektedir. Bu fıkranın Anayasanın 8, 159(3) ve Geçici 1. maddelerine aykırı olduğu iddia edilmiştir.
Fıkra hükümleri aynı durumda olan tüm eşdeğer hak sahiplerine, ayırım yapılmaksızın, şam-ildir ve Anayasanın 8. maddesine herhangi bir aykırılığı olduğu gözükmemektedir.
Anaysanın 159. maddenin (3). fıkrası aynı maddenin (1). fıkrasının (b) bendinde belirtilen taşınmaz mallardan fıkrada belirtilen amaçlar için gerekli görülenler dışında -kalan taşınmaz mallar üzerindeki mülkiyet hakkının kişilere devredilmesinin yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir. Yasanın 15. maddesinin (4). fıkrasındaki düzenleme de yasal bir düzenlemedir ve Anayasanın 159. maddesinin (3). fıkrasına bir aykırılığın me-vcut olduğu gözükmemektedir.
Yasanın sözü edilen fıkrasından görülebileceği gibi içerdiği hükümler eşdeğer hak sahibi kişiler için düzenlemer getirmektedir. Bu böyle olduğuna göre de fıkranın Anaysanın Geçici 1. maddesine aykırılığı yoktur.
M. 15(5-): 15. maddenin bu fıkrası Eşdeğer Tazmin Komisyonunun, taşınmazın niteliğini, konumunu ve özelliğini esas alarak Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle saptanacak kriterleri de dikkate almak koşulyla, münferiden taşınmaz mal verilmesine karar verileb-ilmesini ve ilgili mal için Tapu ve Kadastro Dairesi tarafından Kesin Tasarruf Belgesi verilmesini öngörmektedir. Bu fıkranın Anayasaya aykırılığı, esas itibarı ile, keyfi uygulamaya açık olduğu ve hukukun üstünlüğü ilkesine ters düştüğü gerekçesi ile ile-ri sürülmüştür. Anaysanın 159(3) maddesi bu gibi mallar üzerindeki mülkiyet hakkının devredilmesinin yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir. Anayasa bir konunun yasa ile düzenlenmesini öngördüğü hallerde, yasama organı bu gibi konuda tüzük yapma yetkisini- yürütmeye veya başka bir organa veya onları düzenlemek için yasama veya başka bir organa yetki verebilir. Ancak bu gibi hallerde yasama veya diğer bir organa yasa ile verilen görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklıkla tespit edilmesi ve yürüt-meye veya diğer organa tamamen keyfi hareket edecek yetkinin verilmemesine özen gösterilmesi gerekir. Anayasa Mahkemesi, A.M. 7/79 da şöyle demiştir:
"Anayasamız bazı konuların yasa ile düzenlenmesini
öngörür. Anayasa 65. maddesi ile yasa- koymak, değiştir-
mek ve kaldırmak yetkisini Kıbrıs Türk Federe Meclisine
vermiştir. Ayrıca Anaysanın 89. maddesine göre Anayasa
veya yasa açıkça yetki vermedikçe devletin hiç bir organı
tüzük yapamaz ve yürürlüğe koyamaz. Görülüyor -ki Anayasa
bazı konuların yasama organının denetiminde bulunmasını
istediği açıktır. Genel hukuk ve uygar ülkelerde
uygulanan hukuk ilkelerine göre yasama organının belli
konularda yürütme veya başka herhangi bir organa tüzük
yapm-aya veya belli konuları düzenlemeye yetki verebil-
diğine kuşku yoktur. Anayasa bazı konuların yasa ile
düzenlenmesini öngördüğü hallerde dahi, yasama organı bu
gibi konularda da tüzük yapma yetkisini yürütmeye veya
başka bir organa y-etki verebilir ancak bu gibi hallerde
yürütme veya başka bir organa yasada verilen görevin
açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklıkla tespit
edilmesi ve ilgili yürütme veya organa tamamen keyfi
hareket edecek yetkinin verilmemesine- dikkat edilmesi
gerekir. Kısaca özetlenecek olursa Yasama Organı
Anayasa uyarınca düzenlemek istediği konuların alanını
yeterince sınırlandıracaktır. Bu gibi hallerde yürütme
veya başka organın görevi, yasama organının tespit
et-tiği çerçeve içinde yasanın daha uygun bir şekilde
yürütülmesini sağlamak amacını güden düzenlemeler
yapmaktır. Başka bir deyimle yasa ile düzenlenmesi
öngörülen konunun temel yönleri yasa ile düzenlenmelidir.
Tafsilât ise temel yönler- çerçevesinde kalmak koşulu
ile, yasama organı tarafından yetki verildiği takdirde,
Yürütme veya başka bir organ tarafından, düzenlenebilir."
- Yasanın 15. maddesinin (5). fıkrasında Eşdeğer Tazmin Komisyonunun bu fıkra uyarınca mal verilmesine karar verirken diğer hususlar yanında dikkate alacağı kriterleri saptamak üzere Bakanlar Kuruluna tüzük yapma hususunda verilen yetkinin sınırları vey-a çerçevesi belirlenmemiştir. Bu nedenle 15. maddenin (5). fıkrası Anayasanın 1 ve 159(3) maddelerine aykırıdır.
-
Belirtmek yerinde olur ki konu fıkra altında tüzük yapılmış ve esaslarının belirlenmiş olması durumu değiştirmez. Yürütmeye veya başka organa verilen görev ve yetkinin sınırlarının yasada belirlenmesi gerekir.
M. 16: Bu maddenin, nakdi tazminatta-n söz ettiği oranda, Anayasanın 159(3) ve Geçici 1. maddelerine aykırı olduğu iddia edilmiştir. Bu madde eşdeğer karşılığı taşınmaz mal verirken kısmen veya tamamen nakdi tazminat ödenmesinin zorunlu görüldüğü hallerde Bakanlar Kurulunun saptayacağı yönt-em ve karar çerçevesinde hareket edilmesini öngörmektedir.
Anayasanın 159. maddesinin (3). fıkrasında tazminattan söz edilmediği bir gerçektir. Ancak Anayasa tazminat ödenmesini yasaklayan hüküm de içermemektedir. Bu böyle olduğuna göre de hak sa-hibinin eşdeğerine karşılık taşınmaz mal talep etme hakkını bertaraf etmediği takdirde ve özellikle onun muvafakat etmesi halinde, kendisine eşdeğerde mal verilmesi yerine tamamen veya kısmen tazminat verilmesi, kanımızca, Anayasaya aykırı değildir. Konu -madde hak sahibine verilmesi öngörülen tazminat onun eşdeğer hakkına karşılık olarak kısmen veya tamamen eşdeğer mal yerine verilecektir. Yurttaşların eşdeğerde taşınmaz mal isteme hakları ile kendilerine bu gibi mallar üzerindeki mülkiyet hakkının devred-ilmesi, Anayasanın 159(3) ve Geçici 1. maddesinin (2). fıkrasına göre yasa ile düzenlenmelidir. Anayasa bir konunun yasa ile düzenlenmesini öngördüğü hallerde, yasama organı bu gibi bir konuda tüzük yapma yetkisini yürütmeye veya başka bir organa veya onl-arı düzenlemek için yürütmeye veya başka bir organa yetki verebilir. Ancak bu gibi hallerde, daha önce 15. maddenin (5). fıkrası incelenirken belirtildiği gibi, yürütme veya diğer organa yasa ile verilen görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklı-kla tespit edilmesi ve yürütmeye veya diğer organa tamamen keyfi hareket edecek yetkinin verilmemesine özen gösterilmesi gerekir. Yasanın 16. maddesinde ise tazminatın hangi hallerde ödeneceği, diğer bir deyimle ödenmesi ne gibi hallerde zorunlu sayılacağ-ı, açıklıkla belirtilmemiş ve Bakanlar Kuruluna tazminat ödenmesi ile ilgili yöntem saptama ve karar verme hususunda verilen yetkinin sınırları belirlenmemiştir. Bu böyle olduğuna göre de 16. madde, belirtildiği oranda, Anayasaya ve özellikle Anayasanın 1-, 159(3) ve Geçici 1(2) maddelerine aykırıdır.
M. 17: Bu maddenin nakdi tazminat ve puan satın alınmasından söz ettiği oranda, Anayasaya aykırı olduğu iddia edilmiştir. Madde incelendiğinde nakdi tazminattan söz etmediği görülmektedir. Puan satın alınma-sı hususunda ise yukarıda 12. madde ile ilgili olarak söylenenler ışığında maddenin Anayasaya aykırılığı yoktur.
18: Bu madde de puan satın alınması ile ilgilidir ve daha
önce 12. madde ile ilgili olarak söylenenler ışığında Anayasaya aykırılığı yoktur.
-22 ve M. 27: 22. madde bir hak sahibine verilmesine karar
verilen taşınmaz mal veya puan değerine karşılık olarak başvurusunda göstermiş olduğu terkedilen mallardaki mülkiyetinin hazine lehine feragat etmesini, mal hasarına karşılık kendisine taşınmaz mal -veya puan değeri verilmesine karar verildiği hallerde de taşınmaz mal veya puan değeri dışında başka bir talepte bulunamayacağına dair feragatname vermesini öngörmektedir. 27. madde ise mal hasarı ile ilgili olarak, bir hak sahibinden alınması öngörülen f-eragatnamenin örneklerini saptamaktır.
Havalenin duruşmasında bu maddeler üzerinde durulmamıştır. Bu bir yana bu maddelerin Anayassaya aykırı olduğu gözükmemektedir.
M. 28: Bu madde de de puan satın alınması ile ilgil, bir maddedir. Bu maddenin, d-aha önce puan satın alınması ile ilgili olarak söylenenler ışığında, Anayasaya aykırılığı yoktur.
SONUÇ:
Sonuç olarak:
12/89 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal
(Değişiklik) Yasasının:
12. maddesinde yer alan "Bu yola gitmemesi
halinde i-se, bu taşınmazlardan tahsis amaçlarıyla yararlandırılabilir." söz
dizisinin, Anayasaya aykırı olup iptal
edilmesine Başkan ve Yargıç Salih S.
Dayıoğlu'nun karşıoyları ve oyçokluğu ile;
13. maddesinin (5) fıkrasının Anayasaya aykırı
olup iptal edilmesine- Başkan ve Yargıç Salih S.
Dayıoğlu'nun karşıoyları ve oyçokluğu ile;
15. maddesinin (5). fıkrası ile 16. maddesinin
Anayasaya aykırı olup iptal edilmesine oybirliği
ile;
Davada konu edilen diğer madde ve hükümlerinin
Anayasaya aykırı olmadığına ve bunla-rın iptali ile ilgili istemin reddine oybirliği ile; ve
2) Bu kararın Resmi Gazetede yayınlanmasına oybirliği ile-
karar verilir.
- (Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğlu)
- Başkan Yargıç
(N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Korkut) (Aziz Altay)
Yargıç Yargıç Yargıç
13 Aralık 1989
KARŞIOY YAZISI
- 12/89 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 12. maddesi, diğer hususlar yanında, tahsis açısından hak sahibi olan bir kişinin tasarrufunda bulunan ve puanlarının karşılamadığı taşınmazların değeri kadar puan satın almak ve-ya temin etmek sureti ile Kesin Tasarruf Belgesi alma yoluna gitmemesi halinde bu taşınmazlardan tahsis amaçları ile yararlandırılabilmesini öngörmektedir. Bu hükmün ne dereceye kadar eşdeğer hak sahiplerine öncelik tanıyan Anayasanın Geçici 1. maddesinin- (2). fıkrasına aykırı olup olmadığının incelenmesi gerekir. Tahsis bakımından hak sahipliliği 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası altında tanınmış bir haktır. Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihte bu yasa yürürlükte idi. Bu yasa a-ltında hak sahibi olarak tasarrufunda tahsisli mal bulunduran birçok kişi mevcuttu. Anayasa koyucunun yasanın ve bu yasa altında tahsis bakımından hak sahiplerinin mevcut olduğunu bilmiş olduğu varsayılır. Bu böyle olmakla beraber Anayasada bu gibi hak s-ahiplerinin haklarını ortadan kaldıran herhangi bir hüküm mevcut değildir. Esasen Anayssanın Geçici 1. maddesinin 82). fıkrasının şart bendi eşdeğer dışındaki nedenlerle hak sahibi olanlara da mülkiyet verilmesini öngörmektedir. Tabiidir ki öngörülen bu -hak, aynı fıkrada eşdeğer hak sahiplerine tanınan öncelik hakkına tabidir. Bu böyle olduğuna göre de yasanın 12. maddesinde yer alan söz konusu hükmün Anayasanın Geçici 1. maddesinin (2). fıkrasında eşdeğer hak sahiplerine tanınan öncelik hakkına tabi ola-rak yorumlanması gerekir ve bu şekilde yorumlandığı takdirde de Anayasanın Geçici 1. maddesine aykırılığı olmadığı görüşündeyim.
-
13. maddenin (5). fıkrası, (1). fıkra uyarınca puan temin ederek veya satın alarak konutunun Kesin Tasarrufunu almak istemeyenlerin yasadan doğan tahsis haklarının saklı kalmasını öngörmektedir. Bu fıkranın da, yukarıda 12. maddenin benzer hükmü ile- ilgili söylenenler ışığında ve aynı nedenlerle, Anayasanın Geçici 1. maddesine aykırı olmadığı görüşündeyim.
- (Şakir Sıdkı İlkay)
- Başkan
KARŞIOY YAZISI
- 1974 Barış Harekâtından bu yana çeşitli mevzuat altınta binlerce aile tahsis yoluyla İskân edilmişlerdi. Bunlara, hayatlarının idamesi için, birer konut ve gerekli küçük işyeri veya yeterli tarımsal arazi verilmişti. Bunlar arasında Güney'den gelen -ve eşdeğeri olmayan kişiler olduğu gibi yine eşdeğeri olmayan ancak yapılan çağrılara uyarak yabancı ülkelerdeki işlerini tasfiye edip ülkeye dönenler veya tarımsal işgüdü altında İskân edilenler de vardır. Bu gibi kişiler özellikle 41/77 sayılı İskân, To-praklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası ile tahsis amaçları için hak sahibi kılınmışlardır ve halen de bu sıfatlarını yasal olarak yitirmemişlerdir. Hak sahiplilik hakkının nasıl yitirilebileceği keyfiyeti sözü edilen 41/77 sayılı Yasa ile düzenlenmekle birlik-te, bu husus, bu davayı ilgilendirmediği cihetle bunun üzerinde daha fazla durma gereğini duymuyorum. Anayasanın Geçici 1(2) maddesinde tanınan ve kısaca eşdeğere kaynak olan malların mülkiyetinin devrinde eşdeğercinin öncelik hakkı olduğu biçiminde ifade-sini bulan hükmün tahakkuku için yukarıda sözünü ettiğim tahsisleri bir çırpıda ortadan kaldırmayı amaçladığı veya bu amaca yönelik olduğunu söylemek olanaksızdır. Anayasa ile eşdeğerciye verilen öncelik hakkının 1985 Anayasasının kabul edildiği tarihe ka-dar yasalara uygun bir şekilde hak sahiplerinin elde ettikleri tahsis haklarına tabi olarak varolduğunun kabul edilmesi gerekir. Bunu aksini düşünmek son derece tehlikeli ve kaotik bir durumun yaratılmasına yol açabilir ki Anayasa yapımcısı herhalde bunu -murat etmemiştir.
-
Anayasanın kabulüne kadar yapılan tahsislere saygı duyulması gerektiği ve bunların yine Anayasanın Geçici 1(2) maddesiyle etkilenmediğinden hareketle dava konusu Yasa maddesinin ilgili kısımlarına bakalım.
Yasanın 12. maddesinin amacı bir kişini-n hem eşdeğerci ve hem de tahsis açısından hak sahibi olması halinde ona tahsis edilen taşınmaz mallar için Kesin Tasarruf Belgesi alma imkânını bahşetmektedir. Bunun için ilkin puanlarını kullanmak zorundadır. Yeterli puanı yoksa satın alabilir. Bu imk-ândan çeşitli nedenlerle örneğin - iktisaden güçsüz olabilir - yararlanmak istemeyen hak sahibine daha önce Yasaya uygun olarak tahsis edilen mallardan tahsis amaçları için yararlandırılabilmesi imkânını Yasa vermektedir.
Eşdeğeri olmayan ancak öze-llikle 41/77 sayılı Yasanın öngördüğü çeşitli statüler altında hak sahibi olan birisi kendisine yasal olarak tahsis edilen taşınmaz bir malı bir hak olarak tutabilirken tahsis açısından hak sahipliliğine ek olarak eşdeğerci olması o gibi kişiye avantaj sağ-laması yerine puanlarının yetmediği kısım için ilgili maldan tahsis amaçları için yararlandırılmamasını önlemek mümkün değildir. Diğer bir ifade ile eşdeğerci olmayan ancak tahsis açısından hak sahibi olan bir kişiye geçerli mevzuat altında yapılan tahsis-lerin o gibi kişi tahsisli olarak tutabilirken, tahsis açısından hak sahipliliğine ek olarak eşdeğerci statüsüne de haiz olması, sadece tahsis açısından hak sahibi olandan daha dûn bir duruma düşmüş olacak. Hatırda tutulması gereken önemli husus şudur: Ki-şi, eşdeğerci olması halinde elindeki puanlarını kullanmak mecburiyetindedir. Ancak bu puanları kendisine tahsis edilen ve hayatını idame ettirmesinde gerekli olan kısıtlı mallar için Kesin Tasarruf Belgesi almasına yeterli olmaması halindedir ki Yasa, o -kişinin bunlardan tahsis amaçları için yararlandırılabileceğini öngörmektedir.
Yukarıdaki nedenlerle 12/89 sayılı Yasanın 12(1) maddesine yer alan "Bu yola gitmemesi halinde ise, bu taşınmazlardan tahsis amaçlarıyla yararlandırılabilir" söz dizisin-in ve aynı Yasanın 13. maddesinin (5). fıkrasının Anayasaya aykırı olduğu görüşünü yansıtan çoğunluk kararına katılmıyorum.
- (Salih S. Dayıoğlu)
- Yargıç
-1
9
-
Full & Egal Universal Law Academy
Mahkeme: Anayasa Mahkemesi
Karar Tarihi: 13.12.1989
Anayasa Mahkemesi Numara 9/1989 Dava No 11/1989 Karar Tarihi 13.12.1989
Karar Dilini Çevir: