Anayasa Mahkemesi Numara 9/1978 Dava No / Karar Tarihi 26.05.1978
Numara: 9/1978
Dava No: /
Taraflar: Mübeccel Hasan ile Türk Bankası
Konu: 6/75 ve 13/78 Sayuılı Yasaların Anayasaya aykırılığı konusu
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 26.05.1978

- Anayasa Mahkemesi 9/78
(Dava No: 11/74; Lefkoşa)

Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin (Başkan), Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İlkay, Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi.
-Anayasa'nın 114(1) maddesi hakkında.
Lefkoşa Borç Tanzim Mahkemesindeki 11/74 sayılı İstidada (Mübeccel Hasan ile Türk Bankası Ltd., Lefkoşa) sunulan konu.
Müstedi namına Fuat Veziroğlu.
Müstedaaleyh namına Kıvanç M. Riza.
Amicus curiae olarak Başsavcı nam-ına Mustafa Arıkan.

-------------
K A R A R
KONU:
6/75 ve 13/78 sayılı yasaların Anayasa'ya ve bilhassa Anayasa'nın 27. maddesine aykırı olduğu öne sürüldü.

I. OLAY:
Müstedi 4 Nisan 1974 tarihinde Lefkoşa Borç Tanzim Mahkemesinde dosyaladığı bir İstida- ile 21/1973 sayılı 1973 Mutazarrır Borçlular (Borç Tanzim ve İktisadi İstismarı Önleme) Kuralı uyarınca müstedinin müstedaaleyhe olan borcunun 10 yıl içinde eşit aylık taksitlerle ödenmesi için ve borcun faizlerinin karar gününe kadar %6, karardan itibare-n %1'den basit faiz usulüne göre hesaplanması hususunda emir verilmesi isteminde bulundu. İstidanın duruşması birçok ertelemelere uğradıktan sonra 6/1975 sayılı Mutazarrır Borçlular Kuralı uyarınca açılmış Davaların Ertelenmesi Yasası geçirildi. Bu yasan-ın 2. maddesine göre "1973 Mutazarrır Borçlular (Borç Tanzim ve İktisadi İstismarı Önleme) Kuralı uyarınca açılmış olan davaların duruşması 30 Eylül 1975 tarihine kadar durdurulur." 6/75 sayılı Yasanın 2. maddesi 2/1976 sayılı yasa ile tadil edildi ve dav-aların duruşması 30 Eylül 1976 tarihine kadar durduruldu. Daha sonra 6/75 sayılı yasa 10/77 sayılı yasa ile tadil edildi ve davaların duruşması 30 Eylül 1977'ye kadar durduruldu. Daha sonra 20 Mart 1978'de geçirilen 13/78 sayılı yasa ile davaların duruşm-ası Esas Yasanın 2. maddesi tadil edilerek 30 Eylül 1978 tarihine kadar durduruldu. İstidanın duruşması son olarak 22 Mart 1978'de yapılmakta iken müstedaaleyh 13/78 sayılı değişiklik yasasının Anayasa'ya ve bilhassa Anayasa'nın 27. maddesine aykırı olduğ-unu ileri sürdü ve Borç Tanzim Mahkemesi de öne sürülen iddianın istidanın karara bağlanmasında etkisi olabileceğine kanaat getirerek konuyu karara bağlamak üzere, Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sundu.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
(1)Müstedaaley-h tarafından yapılan iddianın gerekçesi şöyledir:
Mutazarrır borçlular (Borç Tanzim ve İktisadi İstismarı Önleme) Kuralı uyarınca açılan davaların duruşmasının durdurulması ilk önce 6/75 sayılı Yasa ile yapıldı. Bu işlem daha sonra 2/76 sayılı değiş-iklik yasası ile bir sene daha durduruldu, daha sonra 10/77 sayılı değişiklik yasası ile bir sene daha durduruldu ve en son 13/78 sayılı değişiklik yasası ile 30 Eylül 1978'e kadar davaların duruşması durduruldu. Aynı konuda Yüksek Anayasa Mahkemesinin 25- Ağustos 1976'da verilmiş bir kararı olduğunu, 13/78 sayılı yasanın öngördüğü durdurmaların ilânihaye devam edemeyeceği hususunda görüşler belirtildiğini, bu durdurmalar sene be sene devam ettiği takdirde Anayasa'nın 27. maddesine aykırı olabileceği görüşl-erinin belirtildiğini ileri sürdü. Anayasa'nın 27. maddesine göre hiç bir kimse Anayasa gereğince kendisine gösterilen mahkemeye başvurma hakkından yoksun bırakılamaz. Halbuki 13/78 sayılı değişiklik yasası ile yapılan durdurmanın dördüncü sene için yapı-ldığı göz önünde tutulduğunda kişiler, kendilerine Anayasa'nın 27. maddesi tahtında tanınan haktan yoksun bırakıldığını ve bu hususun kişiye verilen hak ve özgürlüklerin özüne dokunduğunu iddia etti.

Müstedi tarafından yapılan iddianın gerekçesi şöyledir:-
Herhangi bir yasanın herhangi bir kuralının Anayasa'nın herhangi bir maddesine aykırı olduğu ileri sürüldüğü hallerde sadece Anayasa'nın bir maddesini dikkate almak yeterli olmayıp, tüm Anayasa maddelerini ve Anayasa'nın özünü dikkate almak gerektiğini i-leri sürdü. Anayasa'nın 125. maddesine göre zararlı borçlularla göçmenlerin korunması amacı ile Türk toplumunun ulusal direnişi uğruna veya direniş sırasında göç eden veya doğrudan doğruya veya dolayısıyle zarara uğrayan yurttaşları korumak için gerekli s-osyal, ekonomik, mali ve diğer tedbirler yasa ile düzenlenir. Anayasa'nın 126. maddesine göre ise Devlet göçmenlerin esenlendirilmesi, kendilerine, ailelerine ve topluma yararlı duruma getirilmeleri için gerekli sosyal, ekonomik, mali ve diğer tedbirleri -alır. Esenlendirmeyi gerçekleştirinceye kadar gerekli yardımlarda bulunur. 13/78 sayılı değişiklik yasasının amacı Anayasa'nın 125. ile 126. maddelerinde öngörülenleri sağlamak olduğunu iddia etti.

III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
"6/75 sayılı Yasa.
(2)1973- Mutazarrır Borçlular (Borç Tanzim ve İktisadi İstismarı Önleme) Kuralı uyarınca açılmış olan davaların duruşması 30 Eylül 1975 tarihine kadar durdurulur.


2/76 sayılı Yasa.
(a)Esas Yasanın 2. maddesinde yer alan "1975" tarihi yerine "1976" tarihi- konmuştur.
Esas Yasanın 2. maddesine aşağıdaki şart bendi konmuştur:
"Ancak mutazarrır borçlu olduğunu iddia eden kişinin başvurması halinde bu madde kuralları uygulanmaz."



13/78 sayılı Yasa.
Bu Yasa, "Mutazarrır Borçlular Yasası uyarınca açılmış Dav-aların Ertelenmesi (Değişiklik) Yasası" olarak isimlendirilir ve aşağıda "Esas Yasa" olarak anılan değiştirilmiş şekli ile (Mutazarrır Borçlular Yasası Uyarınca Açılmış Davaların Ertelenmesi Yasası) ile birlikte okunur.
Esas Yasanın 2. maddesindeki "1977" -tarihi kaldırılır ve yerine "1978" tarihi konur."


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:

"Madde 27.
Hiçbir kimse, bu Anayasa ile veya bu Anayasa gereğince kendisine gösterilen mahkemeye başvurmak hakkından yoksun bırakılamaz. Her ne ad altında olursa olsun adlî- komisyonlar veya istisnaî mahkemeler oluşturulması yasaktır.
Herkes, medenî hak ve yükümlülüklerinin veya kendisine karşı yapılan bir suçlamanın karara bağlanmasında, yasa ile kurulan bağımsız, tarafsız ve yetkili bir mahkeme tarafından, makul bir süre iç-inde âdil ve açık bir surette davanın dinlenmesi hakkına sahiptir. Karar gerekçeye dayanır ve açık bir oturumda okunur...."


Madde 125.
Bu Anayasanın 36. maddedeki kurallarına bakılmaksızın, Türk Toplumunun Ulusal Direnişi uğruna veya direniş sırasında g-öç eden veya doğrudan doğruya veya dolayısıyle zarara uğrayan yurttaşları koruma amacıyle gerekli sosyal, ekonomik, malî ve diğer tedbirler yasa ile düzenlenir.


Madde 126.
Devlet, göçmenlerin esenlendirilmesi, kendilerine, ailelerine ve topluma yarar-lı duruma getirilmeleri için gerekli sosyal, ekonomik, malî ve diğer tedbirleri alır; esenlendirmeyi gerçekleştirinceye kadar gerekli yardımlarda bulunur."


V. İNCELEME:
Tarafların duruşma esnasında ileri sürdüğü iddia ve görüşler, Anayasa'ya aykırı oldu-ğu ileri sürülen Yasa, Anayasa'ya aykırılık iddiasına dayanıklık eden Anayasa kuralları ve bunlarla ilgili görüşler incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü.

21/1973 sayılı 1973 Mutazarrır Borçlular (Borç Tanzim ve İktisadi İstismarı Önleme) Kuralı- uyarınca Borç Tanzim Mahkemelerinde açılmış olan davaların duruşmalarını önce 30 Eylül 1975, daha sonra 30 Eylül 1976, daha sonra 30 Eylül 1977 ve daha sonra 30 Eylül 1978 tarihlerine kadar 6/75, 2/76, 10/77 ve 13/78 sayılı Yasalarla durdurmaları Anayasa'-nın 27. maddesi ile verilmiş olan hakka tecavüz edilip edilmediğini incelememiz gerekir. Anayasa'nın 6. maddesi temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanmasına olanak vermekle beraber böyle bir kısıtlamanın ilgili temel hak ve temel hak ve özgürlüğün özüne doku-nulmaması koşulunu koymuştur. Acaba sene be sene davaların duruşmasının ertelenmesini öngören Yasa kişinin Anayasa'nın 27. maddesi uyarınca sahip olduğu hakkın özüne dokunmakta mıdır? Anayasa'nın herhangi bir kuralında kişiye verilen herhangi bir hakkın -kısıtlanabilmesi için haklı bir nedenin mevcut olması gerekir. Ortada haklı bir neden olmadıkça Anayasa uyarınca kişiye verilen haklar hiç bir koşul tahtında kısıtlanamaz. Mutazarrır Borçlular Yasası'nın amacı 21 Aralık 1963 tarihinde başlayan Türk Cemaa-tına yöneltilmiş Rum saldırısı sonucu meydana gelen durum nedeni ile ödeme imkânları önemli bir şekilde azalmış olan ve 21 Aralık 1963'de borçlu bulunup da borçlarını kısmen veya tamamen bu nedenle ödeyememiş olan Türk Cemaatına mensup herhangi bir kişiye -borcunu ödemek için zaman ve kolaylık sağlamaktı. Mutazarrır Borçlular Yasası'nın 5. maddesinin (d) bendine göre tüm ahval ve şerait göz önüne alınarak mutazarrır borçlunun gelirinin, servetinin veya kazancının düşük olduğuna ve durumunun, borcu veya taks-itleri tamamen veya kısmen ödemesine olanaksız kıldığına kanaat getirmesi halinde gelir veya kazançtaki düşüklük oranında faizi %6'dan az olmamak üzere düşürmek ve karardan sonra da %6'yı geçmemek sureti ile basit faiz esasları üzerinden yeni faiz tesbit e-tmek, tüm borcun miktarını zararın mahiyetine göre 10 yıla kadar ödemesini tesbit etmek yetkisi Borç Tanzim Mahkemesine verilmiştir.

1973 Mutazarrır Borçlular Kuralı'nın 10. maddesine göre bir mutazarrır borçlu Kuralın Resmî Gazete'de ilânından itibaren -6 ay zarfında Borç Tanzim Mahkemesine müracaat ederek borcunun düzenlenmesini talep edebilir. Görülüyor ki Mutazarrır Borçlular Kuralı uyarınca faydalanabilecek kişiler 6 ay zarfında 10. madde uyarınca müracaatlarını yapmaları gerekirdi. Müracaatlarını y-apmayanlar mutazarrır borçlular kuralının kapsamına artık giremezler. Bu böyle olmasına rağmen Mutazarrır Borçlular Kuralı uyarınca açılan davaların duruşmasının durdurulması Mutazarrır Borçlular Kuralı'nın amacına da ters düştüğü görülmektedir. 20 Temmu-z 1974 Barış Harekâtı nedeni ile Türk toplumunun birçok kişileri göçmen durumuna girmiş olduğu bilinen bir gerçektir. Ancak bu gibi göçmenlerin mutazarrır borçlular kuralından yararlanıp yararlanamayacağı zamanında müracaat yapmış olmalarına bağlıdır. Şu- ya da bu nedenle Mutazarrır Borçlular Kuralı uyarınca açılan davaların Barış Harekâtından sonra duruşmasının durdurulması haklı bir nedene dayandırılabilir. Nitekim Anayasa Mahkemesi 25 Ağustos 1976'da aynı konuda verdiği bir kararda Anayasa'nın 125. mad-desi uyarınca zararlı borçluların sorunlarını esaslı bir şekilde ele alarak kuralın öngördüğü gibi içinde bulunduğumuz ortama göre gereken tedbirleri almak amacı ile Mutazarrır Borçlular Kuralı uyarınca açılan davaların makul bir süre için durdurulmasının -Anayasa'ya aykırı olmadığı ve Anayasa'nın kişiye verdiği hakkın özüne dokunmadığı belirtilmişti. Ancak bu gibi davaların duruşmasının durdurulmasının sene be sene ilânihaye ertelenme yoluna gidilemiyeceği, gidildiği takdirde Anayasa'nın 27. maddesinde kiş-iye verilen hakkın özüne dokunulacağı açıklıkla belirtilmiştir. Bir hak ve özgürlüğün gayesine uygun biçimde kullanılmasını son derece zorlaştıran veya onu kullanılamaz duruma düşüren sınırlamalar o hak ve özgürlüğün özüne dokunmuş olur. Kanımızca bu gib-i davaların duruşmalarının dördüncü defa olmak üzere sene be sene durdurulması Anayasa'nın 27. maddesi uyarınca kişiye verilen hak arama özgürlüğünü son derece zorlaştırmakta ve onu kullanılamaz duruma düşürmektedir. Bu nedenle 13/78 sayılı Yasa'nın (2). -maddesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna karar verilmesi gerekir.

SONUÇ:
Sonuç olarak 13/78 sayılı Mutazarrır Borçlular Yasası Uyarınca Açılmış Davaların Ertelenmesi (Değişiklik) Yasası'nın (2). maddesinin Anayasa'nın 6 ve 27. maddelerine aykırı olduğuna- oybirliği ile karar verilir.




(Ülfet Emin)(Ahmed İzzet)
Başkan Yargıç





(Şakir Sıdkı İlkay)(Salih S. Dayıoğlu) (N.Ergin Salâhi)
Yargıç Yargıç Yargıç



26 Mayıs, 1978
-



6






Full & Egal Universal Law Academy