Anayasa Mahkemesi Numara 7,8,9,10/1976 Dava No / Karar Tarihi 22.04.1976
Numara: 7,8,9,10/1976
Dava No: /
Taraflar: Toplumcu Kurtuluş Par. Vd ile K. T. Federe Devleti
Konu: 5/76 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasasının Anayasaya aykırılığı
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 22.04.1976

- Birleştirilmiş
Anayasa Mahkemesi 7/76, 8/76, 9/76, 10/76

ANAYASA MAHKEMESİ OLARAK OTURUM YAPAN
YÜKSEK MAHKEME HUZURUNDA.
Mahkeme Heyeti: M. Necati Münir Ertekün (Başkan), Ülfet Emin, Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İlkay ve- Salih S.Dayıoğlu.

Anayasa'nın 113. maddesi hakkında
Anayasa Mahkemesi 7/76
Kıbrıs Türk Federe Devleti Başkanı adına Kıbrıs Türk Federe Devleti Başsavcısı (Davacı)
ile -
Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclis Başkanlığı adına İkinci Başkan-ı (Davalı)
A r a s ı n d a
Davacı namına: Oktay Feridun, Başsavcı
Davalı namına: Kıvanç M. Rıza
Anayasa Mahkemesi 8/76
1. Toplumcu Kurtuluş Partisi, Lefkoşa
2. Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası, Lefkoşa
(Davacılar)
- ile --
Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclis Başkanlığı (Davalı)
A r a s ı n d a
Davacılar namına: Fuat Veziroğlu
Davalı namına: Kıvaç M. Riza

Anayasa Mahkemesi 9/76
Toplumcu Kurtuluş Partisi, Lefkoşa (Davacı)
- ile -
Kıbrıs Türk Fe-dere Devleti Kurucu Meclis Başkanlığı
(Davalı)
A r a s ı n d a
Davacı namına: Fuat Veziroğlu
Davalı namına: Kıvanç M. Riza

Anayasa Mahkemesi 10/76
Kıbrıs Türk Amme Memurları Sendikası, Lefkoşa
(Davacı)
-- ile -
1. Kıbrıs Türk Federe Devleti Başsavcısı vasıtası ile Kıbrıs Türk Federe Devleti
2. Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclis Başkanlığı adına İkinci Başkanı
(Davalılar)
A r a s ı n d a
Davacı namına: Yaşar Cemal Boran ve Ergin Ulun-ay
1. Davalı namına: Oktay Feridun, Başsavcı
2. Davalı namına: Kıvanç M. Riza
K A R A R
Tarafların mutabakatı üzerine, duruşmanın başlangıcında, Mahkemenin emri ile birleştirilmiş olan yukarıda ünvanı verilen dört dava Anayasanın 113. maddesi altında -getirilmiş olan iptal davalarıdır. Yine duruşmanın başlangıcında ilgili tarafların mutabakatı üzerine 10/76 sayılı davaya Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclisi Başkanlığı adına İkinci Başkanı ikinci davalı olarak eklendi.

Birleştirilmiş olan bu da-valarda 5/1976 sayılı 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının -
57(3) maddesinin ve Geçici Madde 4(1)'in Anayasaya aykırı olduğu (7/76, 8/76 ve 10/76 sayılı davalarda)
101. maddenin (2). fıkrasının ikinci ve dördüncü paragraflarının ve (3). fıkrasının Anayasa-ya aykırı olduğu (7/76 ve 9/76 sayılı davalarda)
iddia edilmektedir.

Duruşma sırasında gerek iptidaî itiraz olarak gerekse esasa ilişkin iddialar ileri sürülmüştür. Bunları sıra ile ele alıp incelemeği uygun gördük.

İptidai İtirazın İncelenmesi:
Daval-ı olan Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclisi Başkanlığı namına bulunan avukat, 8/76 sayılı davada 2. davacı olan Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikasının ve 10/76 sayılı davada davacı olan Kıbrıs Türk Amme Memurları Sendikasının Anayasanın 113. maddesi uya-rınca iptal davası açmağa yetkisi olmadığını iddia etmiştir.

Davalı avukatının iddiasına göre davacı olarak gösterilen her iki sendika da Anayasanın 113. maddesinin (1). fıkrasının öngördüğü "kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda yasa ile sa-ptanacak diğer kurum, kuruluş sendika" değildirler. Sözü edilen davacıların iddialarına göre ise ilgili sendikalar, sendika olarak kayıtlı bulunduklarından ve üyelerinin haklarını korumak görevleri kapsamına girdiğinden Anayasanın 113. maddesi altında ipt-al davası açmak yetkisine sahiptirler.

Anayasanın 113. maddesinin (1). Fıkrası aynen şöyledir:-
"Yasalara Karşı İptal Davası:
Madde 113.
(1)Devlet Başkanı, Kıbrıs Türk Federe Meclisinde grubu bulunan veya bulunmayan siyasal partiler, siyasal gruplar- ve en az yedi milletvekili veya kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda yasa ile saptanacak diğer kurum, kuruluş, sendika (sendikalar federasyonu, sendikalar konfederasyonunu da kapsar) veya makamlar, bir yasanın veya herhangi bir yasanın herha-ngi belli bir kuralının veya Kıbrıs Türk Federe Meclisinin herhangi bir kararının Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı veya ona uygun olmadığı gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemede, doğrudan doğruya iptal davası açabilirler-."


Görüleceği gibi 113. maddenin (1). fıkrasında, Devlet Başkanı, siyasal partiler, siyasal gruplar ve milletvekilleri dışında iptal davası açmak yetkisi ancak "yasa ile saptanacak diğer kurum, kuruluş sendika .......... veya makamlar"a tanınmıştır. Üy-elerinin haklarını korumak görevleri kapsamına girmekle beraber bu sendikaları, Anayasanın 113. maddesi tahtında, dava açabilecek sendika olarak saptayan herhangi bir yasa henüz yapılmış değildir. Binaenaleyh, kanaatımızca, davacı sendikalar böyle bir yas-a yapılıncaya kadar iptal davası açmak yetkisine sahip değildirler.

Yukarıdaki nedenlerden ötürü 8/76 sayılı davada 2. davacı olarak gösterilen "Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası"nın talebini ve 10/76 sayılı davanın da tümünün reddedilmesine oybirliği il-e karar veririz.



Esasın İncelenmesi:
1. 5/1976 sayılı Yasanın 57(3) ve Geçici Madde 4(1)in Anayasa'ya aykırılık konusu:
5/1976 sayılı 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının 57. maddesinin (3). fıkrası aynen şöyledir:-
"(3)Aday olacak olan -kamu görevlileri 11. maddenin (1). fıkrası ile 14. maddenin (1)'inci fıkrası gereğince yapılacak seçimlerde, seçimin başlangıç gününden iki ay önce; 12. madde, 13. madde, 14. maddenin (2)'inci fıkrası ve 143. maddenin (3)'üncü ve (4)'üncü fıkraları uyarın-ca yapılacak seçimlerde adaylık için 58. maddede saptanan başvurma gününden önceki altıncı güne kadar istifa etmedikçe görevli bulundukları seçim bölgesinden adaylıklarını koyamazlar, aday gösterilemezler ve seçilemezler.

Ancak, adaylık için istifa eden- kamu görevlilerinin o tarihe kadar tahakkuk eden emeklilik hakları saklıdır."


Aynı Yasanın Geçici Kuralları kapsamına giren ilk seçimleri ilgilendirmekte olan Geçici Madde 4'ün (1). fıkrası da aynen şöyledir:-
"Geçici Madde 4(1) Bu Yasanın geçici kur-allarına göre Kamu görevli- seçimin başlangıç günü olarak saptanan lerinin aday günü izleyen yedinci günün akşamına olma koşulu. kadar istifa etmedikçe, kamu görevlileri kendi bölgelerinde adaylıklarını koyamazlar,- aday gösterilemezler ve seçilemezler."


Anayasanın seçme, halkoylamasına katılma ve seçilme hakları ile ilgili olan 54. maddesi ise aynen şöyledir:-
"Seçme, Halkoylamasına Katılma ve Seçilme Hakkı:
Madde 54.
On sekiz yaşını bitir-miş olan kadın, erkek her Türk yurttaşı seçme ve halkoylamasına katılma; yirmi beş yaşını bitirmiş olanlar da seçilme hakkına sahiptir.
Seçimler, serbest, eşit, gizli, tek dereceli genel oy, açık sayım ve döküm ilkelerine uygun olarak yapılır.
Aday olmak,- kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz. Seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabilecekleri yasa ile düzenlenir.Yargıçlar ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlileri meslekl-erinden çekilmedikçe aday olamazlar ve seçilemezler.
Seçimler ve halkoylaması ile ilgili kurallar, seçme ve seçilme nitelikleri yasa ile düzenlenir."


Davaların duruşmasında atıfta bulunulan Anayasa'nın 6 ve 7. maddelerinde de aynen şöyle denmektedir:-
"-Temel Hak ve Özgürlüklerin Özü, Sınırlanması ve Kötüye Kullanılmaması:
Madde 6.
Temel hak ve özgürlükler, özüne dokunmadan, kamu yararı, kamu düzeni, genel ahlâk, sosyal adalet, ulusal güvenlik, genel sağlık ve kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak g-ibi nedenlerle ancak yasalarla kısıtlanabilir.

Eşitlik:
Madde 7.
Her Türk yurttaşı hiçbir ayırım gözetilmeksizin, yasa önünde eşittir.
Hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz."


Anayasanın 54. maddesi Türkiye Anayasasının 5-5 ve 68. maddelerinin benzeridir. Önümüzdeki davaları en çok ilgilendiren 54. maddenin (3). fıkrası Türkiye Anayasasının 68. maddesinin 3 ve 4. fıkralarının benzeridir. Anayasamızın 6. maddesi ise Türkiye Anayasasının 11. maddesinin, 7. maddesi de Türkiy-e Anayasasının 12. maddesinin benzerleridirler.

5/1976 sayılı Yasanın 57. maddesinin (3). fıkrası ve Geçici Madde 4'ün (1). fıkrasına göre kamu görevlilerinin saptanan süreler içinde "istifa etmedikçe" görevli bulundukları seçim bölgelerinden adaylıkları-nı koyamazlar, aday gösterilemezler ve seçilemezler demektedir. Böylelikle bir kamu görevlisinin görevli bulunduğu seçim bölgesinden adaylığını koyabilmesi bu Yasa tahtında istifa koşuluna, yani görevinden çekilme koşuluna, bağlanmış olmaktadır.


Her ne- kadar da istifa koşulu sadece kamu görevlilerinin görevli bulundukları seçim bölgelerinden adaylıklarını koymak istedikleri haller için, yani sınırlı olarak, konmuş ise de bunun Anayasanın 54. maddesine aykırı olup olmadığının eleştirilmesi lâzımdır. Kam-u görevlilerini ilgilendiren fıkra 54. maddenin (3). fıkrasıdır. Bu fıkranın birinci cümlesi şu hükmü koymaktadır:

"Aday olmak, kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz."

Bu cümleyi izleyen ikinci cümlesi ise şöyle demektedir:-
-
"Seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlerinin ne gibi koşullar ile aday olabilecekleri yasa ile düzenlenir."


54. maddenin (3). fıkrasında bulunan bu iki cümle birlikte okunduğu zaman fıkranın amir hükmünün aday olmanın, kamu- görevinden çekilme koşuluna bağlanamadığına dair hükmü olduğu görülmektedir. Bunu izleyen ikinci cümlenin, yani "Seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabilecekleri yasa ile düzenlenir" hükmün-ün birinci cümledeki amir hükme tabi olarak okunması gerekir. Aksi takdirde birinci cümlenin bir manası kalmamış olur. Kanaatımızca (3). fıkranın ikinci cümlesi uyarınca yasa ile düzenlenebilecek olan koşullar arasında herhalde kamu görevinden çekilme ko-şulu olamaz. Yasa ile düzenlenecek koşulların kamu görevlilerinin kamu görevinden çekilme koşulunu da kapsamış olması istenmiş olsaydı o zaman (3). fıkranın amir hükmü durumunda olan birinci cümleye lüzum kalmayacaktı. (3). fıkrada bulunan mutlak ve amir- hükme rağmen herhangi bir sınıf kamu görevlisinin aday olmak için kamu görevinden çekilmesi isteniyorsa da, bunun, Anayasaya konması ve böylelikle Anayasanın mutlak ve amir bir hükmüne ters düşecek olan bir koşulun konmasının yasaya bırakılmaması gerekird-i. Örneğin, Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasının birinci paragrafındaki "aday olmak, kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz" hükmüne rağmen, aynı fıkranın ikinci paragrafında yargıçlar ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlileri için böyle bir -koşul konmuş ve "Yargıçlar ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlileri mesleklerinden çekilmedikçe aday olamazlar" denmiştir.

Kanaatımızca Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasının öngördüğü yasa hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabile-ceklerini düzenlerken bu gibi görevlilerin aday olabilmelerini kamu görevinden çekilme koşuluna bağlayamaz.

İlâveten, şunu da söylemek yerinde olur ki 5/1976 sayılı Yasanın 5. maddesine göre Devlet Başkanlığı seçimi için seçim bölgesi Devlet sınırlarıdır-. Yasanın 57. maddesinin (3). fıkrasına göre ise bir kamu görevlisi istifa etmedikçe görevli bulunduğu seçim bölgesinden adaylığını koyamaz, aday gösterilemez ve seçilemez. Demek ki herhangi bir kamu görevlisi istifa etmedikçe Devlet Başkanlığı için aday-lığını hiçbir şekilde koyamaz. Bu durumda 5/1976 sayılı Yasanın 57. maddesinin (3). fıkrası ve Geçici Madde 4'ün (1). fıkrası, bir kamu görevlisinin Devlet Başkanlığına aday olabilmesini kamu görevinden çekilmesi koşuluna tamamıyle bağlamış olur. Böyle b-ir koşul ise Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasına açıkça ters düşmektedir. Bu da göstermektedir ki Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrası yasa ile düzenlenecek koşullar arasında istifa koşulunu öngörmektedir.

Davalının avukatının bir iddiası da Anay-asanın 54. maddesinin tanıdığı seçme, halkoylamasına katılma ve seçilme hakkının yine Anayasanın 6. maddesinin öngördüğü yasalar ile kısıtlanabileceği ve 5/1976 sayılı Yasanın 57(3) maddesi ve Geçici Madde 4(1)'in hükümlerinin Anayasanın bu maddesinin kaps-amına girdiğidir. Anayasanın 6. maddesi daha önce iktibas edilen metinden görüleceği gibi, temel hak ve özgürlüklerin, kamu yararı, kamu düzeni, genel ahlâk, sosyal adalet, ulusal güvenlik, genel sağlık ve kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak gibi ne-denlerle, yasalarla kısıtlanabilmelerini mümkün kılmakla beraber kısıtlamaların bu gibi temel hak ve özgürlüklerin "özüne dokunmadan" yapılmasını öngörmektedir. Demek ki Anayasa'nın 6. maddesi Anayasanın İkinci Kısmında bulunan herhangi bir temel hak ve ö-zgürlüğün, sadece özüne dokunmadan, yasa ile kısıtlanmasını mümkün kılmaktadır. Görevden çekilmeden aday olabilme ise kamu görevlilerine Anayasanın 54. maddesinin tanıdığı aday olabilme hakkının özünü teşkil etmektedir. Bu böyle olduğuna göre de 5/1976 s-ayılı Yasanın 57(3) maddesi ve Geçici Madde 4(1)in kamu görevlilerinin aday olabilme hakkına getirmiş olduğu kısıtlama, bu hakkın özüne dokunmakta ve binaenaleyh Anayasanın 6. maddesinin kapsamına girmemektedir.

5/1976 sayılı Yasanın 57(3) maddesindeki- hükme benzer bir hüküm Türkiye'de 306 sayılı Milletvekili Seçim Kanununun 17. maddesinde bulunmaktadır. Bu hükmün Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesinin üçüncü fıkrasına aykırı olduğu nedeni ile Türkiye Anayasa Mahkemesinde herhangi bir iptal da-vasının açılmamış olduğu anlaşılmaktadır. Bir yasal hüküm ise, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmedikçe, yürürlükte kalır ve binaenaleyh bu hükmün tüm Devlet organları, makam ve kişiler tarafından uygulanması gerekir. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti Yü-ksek Seçim Kurulu 306 sayılı Kanunun 17. maddesini, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmediği cihetle, uygulamaktadır. Biz ise, bir Anayasa Mahkemesi olarak, Yüksek Seçim Kurulu ve diğer organlar gibi yürürlükte olan bir Yasayı uygulamakla değil de il-gili yasa hükümlerinin Anayasaya aykırı olup olmadığını, burada yaptığımız gibi, inceleyip bir karara bağlamakla mükellefiz.

5/1976 sayılı Yasanın sözü edilen hükümlerinin Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasına aykırı olup olmadığını incelerken Kurucu -Meclisin Anayasa çalışmaları ile ilgili tutanaklarını da tetkik ettik ve üyelerin, maddenin oylanmasından önce, konu ile ilgili olarak yaptığı konuşmalardan istihraç edilebilecek amacın bizim kararımız doğrultusunda olduğu kanaatına vardık.

Yukarıda varm-ış olduğumuz karar muvacehesinde Yasanın ilgili hükümlerinin ayrıca Anayasanın 7. maddesine aykırı olup olmadığı hususunu tezekkür etmemiz gerekmemektedir.

Netice itibarı ile 5/1976 sayılı 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının 57. maddesinin (3). fıkrasın-ın ve Geçici Madde 4'ün (1). fıkrasının Devlet Başkanlığı adaylığı ile ilgili kuralların Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasına aykırı olduğuna oy birliği ile, Devlet Başkanlığı adaylığı dışındaki adaylıklarla ilgili Kuralların Anayasanın 54. maddesinin -(3). fıkrasına aykırı olduğuna, Yargıç Ülfet Emin'in karşıoyu ile ve oy çokluğu ile karar verir ve sözü edilen fıkraları iptal ederiz.

2. 5/1976 sayılı Yasanın 101. Maddesinin (2). Fıkrasının İkinci ve Dördüncü Paragraflarının Anayasaya aykırılık konusu:-

5/1976 sayılı 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının 101. maddesinin (2). fıkrasının dava konusu hükümleri ve (3). fıkrası aynen şöyledir:-
"Ancak seçmen oyunu karma olarak kullanmak isterse, bu hakkını, en az o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayıs-ının yarısı kadar aday için kullanmak zorundadır. Kesirler hesaba katılmaz.
........................................................
Karma olarak kullanılan oy pusulasında geçersiz sayılan işaretler dışındaki işaretlerin sayısı, bu fıkranın kesirler k-onusundaki kuralı saklı kalmak koşuluyla, o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının yarısından az olması halinde, o oy pusulası geçersizdir.
........................................................
(3) Belediye meclisi ve ihtiyar hey'eti üyeliği se-çimlerinde de seçmen oyunu yukarıdaki (1) ve (2). fıkra kurallarına göre kullanır."

Şimdi de bu hükümlerin, davaların duruşmasında atıfta bulunulan Anayasa Maddelerine ve bilhassa Anayasanın 54. maddesinin (2). fıkrasında belirtilen ve seçimlerin serbest- olmasını öngören ilkeye aykırı olup olmadığının incelenip tezekkür edilmesi gerekir.

Türkiye Anayasasının 55. maddesinin (2). fıkrasının benzeri olan Anayasamızın 54. maddesinin (2). fıkrası aynen şöyledir:-
"(2)Seçimler, serbest, eşit, gizli, tek d-ereceli genel oy, açık sayım ve döküm ilkelerine uygun olarak yapılır."


Türkiye Anayasa Mahkemesi 1965/13 sayı ve 5 Mart 1965 tarihli ve 1965/34 sayı ve 28 Mayıs 1965 tarihli ve oy çokluğu ile vermiş olduğu kararlarda (Bak.- Anayasa Mahkemesi Kar-arlar Dergisi, Sayı 3, sayfa 92 ve 151) şöyle demiştir:-
"Serbest oy esnasına göre yapılan seçimde, seçmen oyunu baskıya, yasa dışı bir müdahaleye uğramadan kullanır. Serbest oy kavramının kapsamı budur. Seçmenin dilediği biçimde, dilediği kimseye oy ve-rmesi ve bundan da olumlu bir sonuç çıkması demek değildir. Seçmenin oyu seçme ve seçilme hakkına ilişkin olarak kanunun koyduğu koşullara uygun ise hüküm ve değer taşır. Tersini düşünmek seçimlerde kanunların yerini ve ereğini reddetmek olur ve böyle bi-r hal Anayasa hükümleri ile bağdaşamaz. Böyle olunca da inceleme konusu fıkranın serbest oy esasına aykırı bir yanı yoktur."


Türkiye Anayasa Mahkemesinin oy çokluğu ile vermiş olduğu kararlardan yer alan ve bizim de benimsemiş olduğumuz yukarıdaki görü-ş ışığında 5/1976 sayılı Yasanın 101. maddesinin (2). fıkrasındaki sözü edilen hükümlerin Anayasanın 54. maddesinin (2). fıkrasının öngördüğü serbestlik ilkesine aykırı olmadığı kanaatindeyiz.

5/1976 sayılı Yasanın öngördüğü seçim sistemi ve birleşik oy -pusulası ile karma oy verme usulü bir tüm olarak gözönünde tutulduğunda, kanaatımızca, Yasanın sözü edilen hükümleri Anayasanın Başlangıç Kısmına ve 1, 4, 5 ve 7. maddelerine de aykırı değildir.

Yukarıdaki nedenlerden ötürü Yasanın 101. maddesinin sözü e-dilen hükümlerinin iptaline ilişkin 7/76 sayılı davadaki talebi ve 9/76 sayılı davayı, oybirliği ile, reddederiz.

SONUÇ:
1. 8/76 sayılı davada 2. davacı olarak gösterilen "Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası"nın talebinin ve 10/76 sayılı davanın da tümünün- reddedilmesine oybirliği ile;

2. 5/1976 sayılı 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının 57. maddesinin (3). fıkrası ve Geçici Madde 4'ün (1). fıkrasının Devlet Başkanlığı adaylığı ile ilgili kuralların Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasına aykırı olduğun-a oybirliği ile, Devlet Başkanlığı adaylığı dışındaki adaylıklarla ilgili kuralların Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasına aykırı olduğuna ve sözü edilen fıkraların iptal edilmesine Yargıç Ülfet Emin'in karşıoyu ile ve oy çokluğu ile;

3. 5/1976 sayılı- 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının 101. maddesinin (2). fıkrasının ikinci ve dördüncü paragraflarının ve (3). fıkrasının Anayasanın Başlangıç Kısmına ve 1, 4, 5, 6 ve 54. maddelerine aykırı olmadığına ve 7/76 sayılı davada buna ilişkin talebin ve 9/76 s-ayılı davanın reddedilmesine, oybirliği ile;

22 Nisan, 1976 gününde karar verildi.

M. Necati Münir Ertekün,
Başkan.


Ülfet Emin, Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İlkay, Salih S. Dayıoğlu,
Yargıç. Yargıç. Yargıç. Yargıç. -
-

-KARŞIOY YAZISI

Konsolide edilmiş davalardaki davacılar 1976 Seçim ve Halkoylaması Yasasının 57. maddesinin (3). fıkrasının, Geçici Madde 4(1)'in ve 101. maddesinin (2). Fıkrasının 2 ve 4. paragraflarının Anayasanın 1, 4, 5, 6, 7, 54, 113 ve 137. maddeler-ine aykırı olduğunu ileri sürerek dava konusu madde ve fıkraların iptal edilmesi isteminde bulundular.

İptali istenen 57(3) maddesi aynen şöyledir:-
"Aday olacak olan kamu görevlileri 11. maddenin (1)'inci fıkrası ile 14. maddenin (1)'inci fıkrası gereğ-ince yapılacak seçimlerde, seçimin başlangıç gününden iki ay önce; 12. madde, 13. madde, 14. maddenin (2)'inci fıkrası ve 143. maddenin (3)'üncü ve (4)'üncü fıkraları uyarınca yapılacak seçimlerde adaylık için 58. maddede saptanan başvurma gününden önceki -altıncı güne kadar istifa etmedikçe görevli bulundukları seçim bölgesinden adaylıklarını koyamazlar, aday gösterilemezler ve seçilemezler. Ancak, adaylık için istifa eden, kamu görevlilerinin o tarihe kadar tahakkuk eden emeklilik hakları saklıdır."


Geç-ici madde 4(1) aynen şöyledir:-
"Bu Yasanın geçici kurallarına göre seçimin başlangıç günü olarak saptanan günü izleyen yedinci günün akşamına kadar istifa etmedikçe, kamu görevlileri kendi bölgelerinde adaylıklarını koyamazlar, aday gösterilemezler ve se-çilemezler."


101. maddenin (2). fıkrasının iptali istenen 2. paragrafı ise aynen şöyledir:-
"Ancak seçmen oyunu karma olarak kullanmak isterse, bu hakkını, en az o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının yarısı kadar aday için kullanmak zorundadır.-"


Ayni fıkranın 4. paragrafı ise şöyledir:-
"Karma olarak kullanılan oy pusulasında geçersiz sayılan işaretler dışındaki işaretlerin sayısı, bu fıkranın kesirler konusundaki kuralı saklı kalmak koşuluyla, o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının ya-rısından az olması halinde, o oy pusulası geçersizdir."

Davacılar iptali istenen yasa maddelerinin Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının esas itibarıyle 54. maddesinin (2) ve (3). fıkrasına aykırı olduğunu ileri sürdüler. Anayasanın 54. maddesinin (2)-, (3) ve (4). fıkrası aynen şöyledir:-
"(2). Seçimler, serbest, eşit, gizli, tek dereceli genel oy, açık sayım ve döküm ilkelerine uygun olarak yapılır."

"(3). Aday olmak, kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz. Seçim ve kamu hizmetlerinin güven-liği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabilecekleri yasa ile düzenlenir.

Yargıçlar ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlileri mesleklerinden çekilmedikçe aday olamazlar ve seçilemezler."

"(4). Seçimler ve halkoylaması il-e ilgili kurallar, seçme ve seçilme nitelikleri yasa ile düzenlenir."


Davacılar Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasında yer alan "Seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabilecekleri yasa il-e düzenlenir" cümlesinin aynı fıkrada daha önce belirtilen kamu görevinden çekilme koşulunun dışındaki koşulları öngördüğünü ileri sürmüşlerdir.

54. maddenin (3). fıkrası tüm olarak okunup incelendiğinde fıkrada bir asıl hüküm ve iki de istisnai hükmün m-evcut olduğu aşikârdır. Bu fıkrada asıl hüküm "aday olma, kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz"dır. Birinci istisnai hüküm "seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabilecekleri yasa ile- düzenlenir"dir. İkinci istisnai hüküm ise "Yargıçlar ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlileri mesleklerinden çekilmedikçe aday olamazlar ve seçilemezler"dir. Hiç şüphe yoktur ki yargıçlar ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlileri hususundaki hükü-m aynı fıkrada daha önce yer alan ve asıl hüküm olarak nitelendirilen hükme bir istisna teşkil etmektedir. Birinci istisnai hüküm olarak nitelendirilen "seçim ve kamu hizmetleri güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday olabil-ecekleri yasa ile düzenlenir" hususunun da asıl hükmün bir istisnası olduğuna şüphe yoktur, çünkü eğer esas hükmün bir istisnası olmamış olsa idi bu istisnai hükme bu fıkrada yer vermek gerekmezdi. 54. maddenin (4). fıkrasında seçimler ve halkoylaması ile- ilgili kuralların seçme ve seçilme niteliklerinin yasa ile düzenlenecekleri hususunda hüküm mevcuttur. Anayasa koyucu şayet yalnızca kamu görevinden çekilme koşulu dışında koşul koymak istemiş olsaydı bu gibi koşulları (4). fıkradaki hükme dayanarak koya-bilirdi. Görülüyor ki Anayasa, Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasının asıl hükmü ile verdiği "aday olmak için kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz hakkını 2. istisnai hükmü ile yargıç ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlilerinin elinden mutla-k olarak almıştır. Yargıç ve güvenlik kuvvetlerindeki kamu görevlilerinden maada diğer kamu görevlilerinden ise asıl hükümle verdiği hakkın seçim ve kamu hizmetleri güvenliği bakımından kısmen nasıl alınabileceğinin yasa ile düzenlenmesine bırakmıştır. A-sıl hükümde belirtilen hakkın bazı kamu görevlilerinden hangi koşullar tahtında kısmen alınabileceğini yasa koyucunun takdirine bırakmıştır. Yasa koyucu da birinci istisnai hükümle kendisine verilen takdir yetkisine dayanarak seçim yasasının 57(3) maddesi- ile bu yönü düzenlemiştir.

Davacılar, 54. maddenin (3). fıkrasında yer alan birinci istisnai hükmün asıl hüküm olan "Aday olma kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz" koşulunu sınırlandırdığı anlamına alındığı takdirde bunun Anayasada belirtilen te-mel ilkelere ve bilhassa Anayasanın başlangıç kısmında ve 1, 4, 5, 6 ve 7. maddelerinde öngörülen ilke, temel hak ve özgürlüklere ve eşitliğe aykırı olacağını ve Anayasa koyucunun amacının birinci istisnai hükmün adayın kamu görevinden çekilme koşulu dışın-daki halleri kapsaması olduğunu ileri sürdüler.

Hukuk ilkelerine göre yasa veya yasada yer alan hükümlerin yorumu yasanın veya yasadaki hükümlerin amacı göz önünde tutularak yapılır. Yasa hükümlerinde yer alan metin kendi kendine açık ve aydınlıklı ise -bu gibi metine alelâde veya doğal anlamı verilir. Bu gibi durumlarda yasa hükümlerinin amacının ne olduğu başka yerde araştırılmaz, çünkü metin kendiliğinden yasa hükümlerinin amacının ne olduğunu açık olarak gösterir. Ancak kullanılan metin açık veya ay-dınlıklı değil ise veya metnin alelâde ve doğal anlamı yasa koyucunun aynı yasada açıklıkla belirttiği amaca aykırı düşerse veya metin yasanın diğer maddeleri ile bir tutarsızlık veya uyumsuzluk teşkil ederse o zaman mahkemeler yasa koyucunun amacını başka- yerlerde ve bilhassa aynı yasada aramakla görevlidir. (Gör Y.M. 2/75 sayılı dava).

Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasası yürürlüğe girdikten sonra Anayasa'nın 115. maddesi uyarınca Yüksek Mahkeme Anayasa Mahkemesi olarak Anayasanın herhangi bir kuralını- yorumlarken gerekli gördüğü hallerde Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclisi tutanaklarından yararlanabilir. Anayasada birçok maddelerde kabul edilen genel esasların istisnaları da aynı maddelerde veya diğer maddelerde kabul edilmiş bulunmaktadır. Ana-yasanın bir ilkesine aykırı anlam taşıyan bir hüküm o ilkenin istisnası olarak Anayasada yer almaktadır. Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrasında yer alan "Seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla aday- olabilecekleri yasa ile düzenlenir hükmü 54. maddenin (3). fıkrasında yer alan asıl hükmün istisnasıdır. İstisnai hüküm gayet açık olduğundan yorumlama ilkelerine bağlı kalarak, herhangi bir yorum yapılmasına gerek yoktur. Mamafih bir an için 54(3) madd-esinin hükümlerinin açık ve aydınlıklı olmadığı kabul edilse dahi Anayasanın diğer tüm maddeleri ve temel ilkeleri gözönünde tutulduğunda Anayasa koyucunun amacının aday olmak isteyen kamu görevlilerinin kayıtsız şartsız olarak görevinden çekilme koşuluna -bağlanamayacağı olduğu söylenemez. Kaldı ki 54. maddenin (3). fıkrasında yer alan birinci istisnai hükmün asıl hükmü kısıtlayamayacağı savı kabul edilse dahi Anayasanın 6. maddesine dayanılarak asıl hükümde verilen hak, özüne dokunulmadan kamu yararı, kam-u düzeni, genel ahlâk, sosyal adalet, ulusal güvenliği sağlamak için kısıtlanabilir. Böyle durumlarda Anayasanın 6. maddesinde gösterilen esaslar dahilinde kalmak şartı ile bilhassa hakkın özüne dokunmamak koşuluyla Anayasanın yasa koyucuya takdir hakkı t-anımış olduğunu yorumlamak gerekir. (Gör Türkiye Anayasa Mahkemesi 8.4.1963 günlü ve 1963/83 sayılı kararı).

Yasa koyucu kamu görevlilerinin istifa etmedikçe görevli bulundukları seçim bölgesinden adaylıklarını koyamayacakları, aday gösterilemiyeceği ve- seçilemiyeceği hükmünü koymakla amacının kamu görevlilerinin görevleri nedeni ile ellerinde bulunan olanakları kullanarak seçim yarışmalarında adaylar arasında eşitsizlik yaratmayı, seçmenlerin oylarına etki yapmasını önlemek ve seçim ve kamu hizmetleri g-üvenliğini sağlamak olduğu aşikârdır. Yasa koyucunun bu amacına aykırı Anayasada herhangi bir kural mevcut değildir. Bilâkis Anayasanın 54(2) maddesindeki kurala ve 54(3) maddesindeki 1. istisnai kurala bir uyumluluk getirmiştir.

Kamu görevlilerinin -ellerinde bulundurdukları olanaklar nedeni ile görevlerinden yararlanarak seçmenlerin oylarına etki yapmasına ve dolayısıyle seçim yarışmalarında kamu görevlisi olmayan adaylardan bir üstünlük elde etmesine müsaade etmenin Anayasanın başlangıç kısmında, 1,- 5 ve 7. maddelerinde belirtilen ilkelere aykırı düşeceği kuşku götürmez bir gerçektir.

Davacılar seçim yasasının 57(3) maddesinin kamu görevlileri görevli bulundukları seçim bölgesinden istifa etmedikçe adaylıklarını koyamaz hususundaki hükmünün, Anayas-anın 54(3) maddesi ile kamu görevlilerine verilen "Aday olma kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz" hakkının özüne dokunulduğunu iddia ettiler.

Anayasa gereğince verilen bir hak ancak verilen hakkın gayesine uygun şekilde kullanılmasını son derece -zorlaştıran veya onu kullanılmaz duruma düşüren kayıtlara tabi tutulduğu hallerde hakkın özüne dokunulmuş olduğu söz konusu edilebilir. (Gör 8.4.1963 günlü ve 1963/87 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi kararı).

Seçim Yasasının 57(3). Maddesi a-day olmak isteyen bir kamu görevlisini kamu görevinden çekilmeye zorlamaz. Yalnızca görevli bulunduğu seçim bölgesinden aday olmak istiyorsa görevden istifa etmesini zorunlu kılar. Milletvekilliği bakımından üç seçim bölgesi mevcuttur. Bir kamu görevlis-inin sadece bir seçim bölgesinde görevli bulunduğu göz önünde tutulduğunda görevli bulunmadığı iki seçim bölgesinde adaylığını kamu görevinden istifa etmeden koyabilir. Belediye başkanlığı veya muhtarlık için seçim bölgeleri bir hayli kabarıktır. Bu gibi- yerlere adaylığını koymak isteyen kamu görevlilerinin görevli bulundukları seçim bölgesi dışındaki seçim bölgelerinde adaylıklarını koymak için kamu görevinden çekilme zorunluğu yoktur. Bu da gösteriyor ki görevli bulunduğu seçim bölgesinden aday olmak i-çin istifaya zorunlu kılınmakla beraber adaylığını istifa etmeden koyabileceği seçim bölgeleri mevcuttur. Görülüyor ki Seçim Yasasının 57(3) maddesi kamu görevlisinin kamu görevinden çekilmeden, devlet başkanlığı dışındaki adaylık koyma anayasal hakkının -kullanılmasını son derece zorlaştırmamış veya onu kullanılmaz duruma düşüren kayıtlara tabi tutmamıştır. Seçim Yasasının 57(3) maddesinin, bu nedenle sözü geçen hakkın özüne dokunduğu söylenemez.


Anayasa kuralları, ilke olma yönünden eşdeğerde bulunma-kla birlikte hepsi de bir hukuki bütünün birbiriyle tutarlı, uyumlu parçalarıdır. Bu nedenle Anayasanın tüm ilkeleri ve bilhassa Anayasanın başlangıç kısmında, 1, 5, 6, 7 ve 54. maddelerinde belirtilen ilkeler göz önünde tutulduğunda seçim yasasının 57. m-addesinin (3). fıkrası, Devlet Başkanı ile ilgili hükümlerin dışında, Anayasanın herhangi bir kuralına veya kurallarına veya temel ilkelerine aykırı değildir. 57. maddenin (3). fıkrasında Devlet Başkanı seçimi ile ilgili kurallar yani 1 ve 2. satırında ye-r alan "11. maddenin (1). fıkrası" ve 4. satırında yer alan "12. maddesi", Devlet Başkanlığı seçimi yalnızca bir seçim bölgesine münhasır bulunduğundan aday olmak isteyen kamu görevlisini mutlak surette istifaya zorlamaktadır. Dolayısıyle Devlet Başkanı a-daylığı ile ilgili kuralın, Anayasanın 54. maddesinin (3). fıkrası ile verilen hakkın özüne dokunduğundan, Anayasaya aykırı olduğu aşikârdır.

8 ve 9/76 sayılı davalardaki davacıların avukatı Anayasanın 54. maddesinin amacını saptamak bakımından Kıbrıs Tü-rk Federe Devleti Kurucu Meclisi tutanaklarından yararlanmamızı önerdi. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclisinde müzakeresi esnasında tutulan tutanakları inceledim, 54. madde müzakere edilirken bazı Kurucu Mecli-s Üyeleri Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesinin 3. fıkrasında kamu görevlileri ile ilgili yer alan hükmün Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasına geçirilmesini önermiştir. Bu öneri üzerine Anayasa Komisyonu sözcüsü bu hususların ileride yapılacak- bir yasa ile düzenlenebileceğini ancak Kurucu Meclis uygun gördüğü takdirde Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesinin 3. fıkrasında kamu görevlileri ile ilgili yer alan hükmün konmasına itirazı olmadığını belirtmesi üzerine Kıbrıs Türk Federe Devlet-i Anayasasının 54. maddesinin (3). fıkrası olarak Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesinin (3). fıkrasının bazı kelimelerinin türkçeleştirilmesi ve "kamu hizmetlerinin güvenliği"de ilâve edilmesi ile Anayasaya konmuştur.

Anayasa tasarısının Kıbrıs- Türk Federe Devleti Kurucu Meclisinde üçüncü okunuşu sırasında 54. madde müzakere edilirken Kurucu Meclis Üyelerinden biri savcıların da 54. maddenin (3). fıkrasının 2. paragrafında yer alan yargıçlara dahil olup olmadığını sordu. Bunun üzerine Anayasa H-eyeti adına söz alan Kurucu Meclis Üyesi savcıların yargıçlara dahil olmadığını belirtti. Bazı Üyeler savcıların da aynı paragrafa konmasını istedi. Mamafih konmak istenen husus esasa taallûk ettiği nedeni ile iç tüzüğe uygun olmadığından o safhada konam-adı. Anayasa Komitesi adına üye bu hususun seçimlerle ilgili hazırlanacak yasada konabileceğini, konması için mani birşey olmadığını belirttikten sonra Kurucu Meclisin İkinci Başkanı bu hususun yani savcılar hususunun yasada önemle üzerinde durulmak kaydı-yle Anayasanın 54. maddesinin geçmiş olduğunu belirtti. (Bak. 25/4/1975 Kurucu Meclis tutanakları sayfa 174, 175, 176). Bu da gösteriyor ki Kurucu Meclis Üyeleri Anayasanın 54. maddesinin 3. fıkrasında yer alan birinci istisnai hüküme dayanarak bazı kamu- görevlilerinin aday olmak için bazı hallerde istifaya zorunlu kılınmasının yasa ile düzenelenebileceği görüşünde idiler. O halde Kurucu Meclisin amacının Anayasanın 54(3) maddesinde yer alan birinci istisnai hükmün yalnızca "aday olmak çekilme koşuluna b-ağlanamaz" dışında koşullar koymak olduğu söylenemez. Bilâkis amacının aday olmak çekilme koşuluna bağlanamaz hususunun da yasa ile düzenlenebileceği olduğu aşikârdır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının kamu görevlileri ile ilgili maddesi aynen şöyledir:--
"Aday olmak, memurluktan çekilme şartına bağlanamaz Seçim güvenliği bakımından hangi memurların ne gibi şartlarla aday olabilecekleri kanunla düzenlenir.
Hâkimler ile subay, askerî memur ve astsubaylar, mesleklerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve -seçilemezler."
Kamu görevlileri ile ilgili Türkiye Cumhuriyeti Anayasasındaki madde Kurucu Mecliste müzakere edilirken tutulan Türkiye Kurucu Meclisi tutanak suretlerine göz attım. Kurucu Meclis üyeleri seçim güvenliği bakımından hangi memurların ne gibi- şartlarla aday olabilecekleri hükmünün bazı memurların görevleri nedeni ile görev ifa ettikleri seçim bölgesinden adaylıklarını koymak için istifa etmenin zorunluluğu görüşünü belirttiler. Nitekim Türkiye Cumhuriyetinin gerekçeli Anayasanın 68. maddesini-n memurlarla ilgili kısmında gerekçe bölümünde şunlar yer almaktadır:-
"Memurların aday olmalarını yok eden hükümleri önlemek ve parlamento hayatımızda Devlet hizmetlerinde edinilen tecrübelerin yer alabilmesini sağlamak için bunların memurluktan mutlak ol-arak istifa mecburiyeti Anayasa ile önlenmiştir. Ancak muayyen memuriyet vazifeleri seçmenler üzerinde müessir olabileceğinden kanunla bu haller için hükümler konulması caiz görülmüştür."


Türkiye Cumhuriyeti 306 sayılı Milletvekili Seçim Kanununun 17. -maddesi gereğince herhangi bir memur istifa etmedikçe görevli bulunduğu seçim çevresinde adaylığını koyamaz, aday gösterilemez ve seçilemez. Kıbrıs Seçim Yasasında kamu görevlilerinin istifa etmeleri ile ilgili hükmü de 17. madde hükmünün aynisidir.

Tür-kiye Cumhuriyeti Anayasası kabul edildikten sonra seçimlerin genel yönetim ve denetimi bir Yüksek Seçim Kuruluna verilmiştir. Türkiye Yüksek Seçim Kurulu yedi asil ve dört yedek üyeden kurulmuştur. Yüksek Seçim Kurulu altısı Yargıtay, beşi Danıştay genel- kurallarınca kendi üyeleri arasından olmak üzere gizli oyla seçilen onbir kişiden oluşur. Görülüyor ki Yüksek Seçim Kurulu üyeleri Yüksek Yargı mercii olan Yargıtay ve Danıştay üyelerinden oluşmaktadır. Türkiye Milletvekili Seçim Kanununun 17. maddesini-n kamu görevlileri ile ilgili istifa koşulunu içeren hükmün Anayasaya aykırı olduğu hususunda Türkiye Anayasa Mahkemesinde herhangi bir iptal davası, en iyi bilgime göre, getirilmediğinden bu hususta Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin herhangi bir ka-rarı mevcut değildir. Ancak bu konu 5.12.1963 gününde Türkiye Yüksek Seçim Kurulu tarafından 669 sayılı kararla bir karara bağlandı. O kararda konu milletvekilliği seçimi kanununun 17. maddesinin memurlarla ilgili kısmının 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti -Anayasasının 68. maddesinde kamu görevlileri hususunda belirlenen hükümlerle ilgilidir. İtirazcı Yüksek Seçim Kuruluna yaptığı dilekçede Anayasanın 68. maddesinde aday olmak memurluktan çekilme şartına bağlanamaz ilkesinin kabul edildiği, yasa ile düzenle-necek konuların, ancak ve ancak, memurluktan çekilme şartı dışındaki yönler olabileceğinin bir anayasa kuralı bulunduğu, bu görüşün Anayasanın 68. maddesinin (4). fıkrasınca da teyid olunduğu, Yüksek Seçim Kurulunun seçim düzenini Anayasa yararına kurması -gerektiği, Anayasaya aykırı bulunan hükmün her halde Anayasa Mahkemesine bırakılması lazım geldiği ve Yüksek Seçim Kurulunun yasayı Anayasaya uygun olarak yorumlaması gerektiğini ileri sürdü. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 151. maddesi gereğince bir dav-aya bakmakta olan Mahkeme, uygulanacak bir kanunun hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır. Yü-ksek Seçim Kurulunun kararında açıklıkla belirtilmemekle beraber karar tüm olarak incelendiğinde görülüyor ki Yüksek Seçim Kurulu Anayasaya aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varmadı ve bu nedenle Anayasanın 151. maddesine uyarak konuyu Anayasa Mah-kemesine bırakmayarak kendileri bizzat karar verdi. Yüksek Seçim Kurulu kararında Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesinin (3). fıkrasına atıfta bulunduktan sonra aynen şunları söyledi:-
"Görülüyor ki, Anayasa, seçim güvenliği bakımından ha-ngi memurların ne gibi şartlarla aday olabileceklerinin belirtilmesini özel yasaya bırakmıştır. Yasa koyucu da, 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 17. maddesi ile bu yönü, düzenlemiştir. Anayasanın 68. maddesinin 4'üncü fıkrası, itirazcının ileri s-ürdüğü iddiayı haklı göstermez; zira, Anayasanın bu fıkrasında, hâkimler ile subay, askeri memur ve astsubaylar için diğer görevlilere göre daha ağır bir hüküm konulmuştur. Bu hüküm, aday olabilmek için, mesleklerinden her halde ayrılmaları gereken, Devle-t görevlilerini göstermektedir. Yoksa bunlardan başka görevlilerin aday olmalarının sınırlandırılamayacağını değil... Eğer Anayasa koyucu böyle düşünseydi, adaylık şartlarının özel yasalarda belli edileceğini maddeye yazmazdı. Gerçekten, bir yasa maddesi-nin bir bölümü gözönünde tutularak sadece ona göre değil, tümü gözönünde bulundurularak yorumlanması gerekir. Bu maddenin görevlilerle ilgili 3'üncü ve 4'üncü fıkralarının tümü gözönünde bulundurulursa, 306 sayılı milletvekili Seçimi Kanununun 17'inci mad-desinin Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına varılamaz.


Türkiye Anayasa Mahkemesi Yüksek Seçim Kurulunun bir yüksek yargı mercii olduğunu bir kararında belirtti. (Bak 6.3.1973 günlü 1973/11 karar, Anayasa Mahkemesi Kararlar dergisi, sayı 11, sayfa 140).

-Yüksek Yargı mercii olan Türkiye Yüksek Seçim Kurulunun Türkiye Seçim Kanununun 17. maddesinin memurlarla ilgili kısmında memurlarla ilgili hüküm için söylediklerinin elbette bir değeri vardır. Türkiye Yüksek Seçim Kurulunun kararları Kıbrıs Türk Federe -Devletinin Anayasa Mahkemesini bağlamamakla beraber Yüksek Seçim Kurulunun görüşlerine değer vermenin doğru olacağı kanısındayım. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 54. maddesinin (3). fıkrasının Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesinin üçüncü- fıkrası ile ve Türkiye Milletvekili Seçimi Kanununun memurlar ile ilgili 17. maddesinin Kıbrıs Seçim Yasasının 57. maddesinin (3). fıkrası ile tıpa tıp aynı olduğu göz önünde tutulduğunda Türkiye Cumhuriyetinde on beş sene gibi uzun bir müddetten beri uyg-ulanan benzeri hükümlerin Kıbrıs'ta Anayasa'ya aykırı olduğunu düşünmek yersizdir.

Davacılar Kıbrıs Türk Federe Devleti Yüksek Mahkemesinin 2/70 sayılı mütalâasında iptal konusu olan hususlarda daha önce bir karar verdiği ve bu karara uyularak dava konus-u Seçim Yasası maddelerinin Anayasaya aykırı olduğuna hükmedilmesi gerektiğini ileri sürdü. 2/70 sayılı mütalâa Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası Temel Kurallarla etkilenmiş hali ile yürürlükte iken verilmiş bir karardır. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasında kamu -görevlilerine seçimlerde aday olmak için hak veren herhangi bir kural mevcut değildir. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasında Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 6. maddesinde belirtilen kural yani "temel hak ve özgürlüklerin özüne dokunmadan kamu yararı, ka-mu düzeni, genel ahlâk, sosyal adalet, ulusal güvenlik, genel sağlık ve kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak gibi nedenlerle ancak yasalar ile kısıtlanabilir" hükmü mevcut değildir. Bilâkis Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 33. maddesinde ana hak ve hü-rriyetlerin, Anayasanın fevkalâde hal hakkındaki hükümleri dışında, ana hak ve hürriyetler kısmında konulanlardan gayri hiçbir tahdit veya kısıntılara tabi tutulamadığı hususunda hüküm vardır. Halbuki Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 54. maddesinin- 3. fıkrası kamu görevlilerine aday olmak kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamayacağı hususunda bir hak vermiştir. Fakat aynı maddede bir istisnai hüküm "seçim ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından hangi kamu görevlilerinin ne gibi koşullarla ad-ay olabileceklerinin yasa ile düzenlenmesini" öngörmüştür. Görülüyor ki Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasası kamu görevlilerine bir hak verirken bir kısıntının da yapılabileceğini öngörmüştür. Bu nedenle 2/70 sayılı mütalâa verilirken Kıbrıs Cumhuriyeti -Anayasası ışığında verilen karar halen yürürlükte olan Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının Kuralları ışığında geçerli olamaz.

Davacılar bazı kamu görevlilerinin görevleri bakımından bir seçim bölgesinden fazla bölgelerde görevli olduklarından bunları-n hiçbir bölgeden istifa etmedikçe aday olamayacakları cihetle kuralın Anayasaya aykırı olduğunu ileri sürdüler. Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulunun bu hususta vermiş olduğu yüzü aşkın karar mevcuttur. Yüksek Seçim Kurulunun kararına göre birden f-azla seçim bölgesinden görevli olan memurlar 306. sayılı milletvekilleri seçim kanununun 17. maddesinde öngörülen memurlar kapsamına girmez. Yüksek Seçim Kurulunun bu husustaki kararlarını aynen benimserim. Görülüyor ki bu gibi memurlar sadece esas olara-k görev ifa ettikleri seçim bölgesinden aday olacaklarsa istifa etmek zorundadırlar.

Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı seçim yasasının 57. maddesinin (3). fıkrasının ve Geçici Madde 4(1)'in Devlet Başkanı adaylığı ile ilgili kuralların dışındaki kur-alların iptal kararına karşıyım.


Ülfet Emin
Yargıç

-

-


20



-


Full & Egal Universal Law Academy