Anayasa Mahkemesi Numara 7/1981 Dava No 19/1981 Karar Tarihi 04.11.1981
Numara: 7/1981
Dava No: 19/1981
Taraflar: Rubberex Co. Ltd ile Ekonomi ve Maliye Bak.
Konu: Bakanlar Kurulu C 86/80 sayılı kararı katlı kur uygulanacak ithal mallar listesinin kazanılmış hakları etkilediği iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 04.11.1981

-D.19/81 Anayasa Mahkemesi 7/81
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin, Başkan, Şakir Sıdkı İlkay,
Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut.
Anayasanın 114(1) maddesi hakkında.
Yüks-ek İdare Mahkemesi Birleştirilmiş 227/80 ve 278/80 sayılı başvurularında Müstedi: Rubberex Co. Ltd. Lefkoşa ile Müstedaaleyh: 1. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı vasıtasıyle KTFD
2. Ticaret Sanayi ve Kooperatifler Bakanlığı vasıtasıyle KTFD, Lefkoşa.

6.4.1981- tarihinde sunulan konu.

Müstedi namına: Abdullah Alpay ve Ergin Ulunay
Müstedaaleyh namına: Yaşar C. Boran


K A R A R
KONU:
1. Para Kambiyo ve Dış Ticaret Komitesinin almış olduğu ve Ç-299-79 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile onaylanan ve 20 Nisan 1979- tarihli ve 34 sayılı Resmi Gazete'nin Ek IV'ünde yayınlanan kararın 2B(d) Ekonomi ve Maliye Bakanlığına katlı kur uygulanacak olan itham malları hakkında saptanılacak bir liste halinde ilân edilmesini öngören hükmün kazanılmış hakları ihlâl ettiği ve/veya- geriye doğru mali yükümlülükler empoze ettiği nisbette Anayasanın 1., 5(2), 37 ve 61(4) maddelerine;

2. 25 Ocak 1980 tarih ve 9 sayılı Resmi Gazete'nin Ek IV'ünde yayınlanan ve Bakanlar Kurulunun C 84/80 sayılı kararı ile onaylanan Para Kambiyo ve Dış T-icaret Komitesinin K-25 sayılı kararının geçici madde I'in kazanılmış hakları etkilediği ve/veya geriye doğru yükümlülük empoze ettiği nisbette Anayasanın 1, 5, 36, 37 ve 61(4) maddelerine;

3. 25 Ocak 1980 tarih ve 9 sayılı Resmi Gazete'nin Ek IV'ünde y-ayınlanan ve Bakanlar Kurulunun Ç 86/80 sayılı kararı ile onaylanan Para Kambiyo ve Dış Ticaret Komitesinin K-26 sayılı karar ile Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca aynı Resmi Gazete'de yayınlanan katlı kur uygulanacak ithal malları listesinin liste I'in III. -kısmının 5. maddesinde plâstik ürünleri hammaddeleri ile ilgili tebliğin kazanılmış hakları ve/veya geriye doğru yükümlülük empoze ettiği oranda Anayasanın 1, 5(2), 36, 37 ve 61(4) maddelerine; ve

4. 3 Nisan 1980 tarih ve 41 sayılı Resmi Gazetenin Ek III-'ünde yayınlanan 1980 İthalâtı ve İhracaatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 6 ile 25(1) maddelerinin Anayasanın 1, 5(2), 7, 36, 37, 61(4) ve 88. maddelerine aykırı olup olmadığı.

I. OLAY:
1. 277/80 sayılı başvurudaki olay: Müstedi plâstik imalât sa-nayii ile iştigal etmektedir. Kanunun öngördüğü şekilde iş yerinde kullanmak amacı ile 11924 numaralı tahsis belgesinde gösterilen ve 6720 dolar kıymetinde olan plâstik hammaddesini yürülükte bulunan mevzuata uygun olarak ithal etmek için Sanayi ve Ticare-t Bakanlığına müracaat etti. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 1977 Dış Ticaret (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesi altında yetkilerini kullanarak müstediye talep ettiği hammaddeyi ithal etmek için istenen dövizi tahsis ettiği tarihte geçerli olan temel kur fiya-tı üzerinden tahsis etti. Müstedi daha sonra döviz tahsis belgesinde gösterildiği şekilde T.C. Ziraat Bankası kanalı ile 20.12.1979 tarihinde 6720 doların 20.12.1979 tarihinde temel kur fiyatı olan 35.70TL hesabı ile karşılığı olan 239,904TL'yi makbuz kar-şılığı yatırmıştır. Bunun üzerine TC Ziraat Bankası Lefkoşa Şubesi 22.12.1979 tarihinde Telex ile müstedi adına 6720 dolar için gayrı kabilirucu (irrevocable confirmation) akreditif açmıştır. Daha sonra ithalât rejimini tanzim eden emirnamede bir tadilât- yapılmış ve bu tadilât ile müstedinin daha evvel aldığı döviz tahsis belgesi ile elde ettiği temel kur cari fiyatı 35.70TL yerine ithal ettiği malın gümrükten çekilebilmesi için malı gümrükten çekeceği tarihte yürürlükte olan katlı kur üzerinden yani 75.1-7TL üzerinden ödeme yapmasını talep etti. Müstedi haklarına halel gelmemek ve dava hakkını saklı tutarak T.C. Ziraat Bankasına 565142.40TL ödeyerek malı gümrükten kurtardı. Bu şekilde müstedi haksız ve kanunsuz olarak 265238TL ödemek zorunda kaldığını id-dia etti.

Müstedi Mahkemeye dosyaladığı başvurusu ile Maliye Bakanlığının müstedinin döviz tahsis belgesi ile ithal ettiği malları gümrükten çekebilmek için döviz fiyatı alış talebi ile temel kurdan verilmiş olan tahsisin katlı kura çevrilmesi kararının -geçersiz ve hükümsüz olduğunu ve hiçbir kanuni sonuç doğuramayacağına dair bir emir verilmesini talep etti.

Müstedaaleyh dosyaladığı itirazname ile 1980 İthalât ve İhracatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 21. maddesine göre ithalâtta gümrükten çı-kmamış her türlü malın değeri ithalât konusu malın Gümrükten çekilmesi esnasında KTFD'de geçerli olan kur üzerinden hesaplandığını ve işlem gördüğünü iddia etti ve yapılan işlem ve hesaplamanın yasal olduğunu ileri sürdü.

Başvurunun duruşmasında müstedi -konu kısmında belirlenen hususların Anayasaya aykırı olduğunu iddia etti ve Mahkeme de Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan Kararnamelerin başvurunun karara bağlanmasında etkili olduğu kanaatına vararak konuyu karara bağlanmak üzere Yüksek Mahkemeye Anayas-a Mahkemesi olarak sundu.

2. 278/80 sayılı başvurudaki olay: Müstedi plâstik imalât sanayii ile iştigal etmektedir. Kanunun öngördüğü şekilde iş yerinde kullanmak amacı ile 196 numaralı tahsis belgesinde gösterilen ve 9630 dolar kıymetinde olan plâstik -hammaddesini yürürlükte bulunan mevzuata uygun olarak ithal etmek için Sanayi ve Ticaret Bakanlığına müracaat etti. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 1977 Dış Ticaret (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesi altında yetkilerini kullanarak müstediye talep ettiği hamma-ddeyi ithal etmek için istenen dövizi tahsis ettiği tarihte geçerli olan temel kur fiyatı üzerinden tahsis etti. Müstedi daha sonra döviz tahsis belgesinde gösterildiği şekilde T.C. Ziraat Bankası kanalı ile 20.12.1979 tarihinde 9630 doların 20.12.1979 ta-rihinde temel kur fiyatı olan 35.70TL hesabı ile karşılığı olan 343,971TL'yi makbuz karşılığı yatırmıştır. Bunun üzerine T.C. Ziraat Bankası Lefkoşa Şubesi 20.12.1979 tarihinde telex ile müstedi adına 9630 dolar için gayrı kabilirucu (irrevocable confirma-tion) akreditif açmıştır. Daha sonra ithalât rejimini tanzim eden emirnamede bir tadilât yapılmış ve bu tadilât ile müstedinin daha evvel aldığı döviz tahsis belgesi ile elde ettiği temel kur cari fiyatı 35.70TL yerine ithal ettiği malı gümrükten çekeceği- tarihte yürürlükte olan katlı kur üzerinden yani 75.17TL üzerinden ödeme yapmasını talep etti. Müstedi haklarına halel gelmemek ve dava hakkını saklı tutarak T.C. Ziraat Bankasına 723887.10TL ödeyerek malı gümrükten kurtardı. Bu şekilde müstedi haksız v-e kanunsuz olarak 379916TL ödemek zorunda kaldığını iddia etti.

Müstedi Mahkemeye dosyaladığı başvuru ile Maliye Bakanlığının müstedinin döviz tahsis belgesi ile ithal ettiği malları gümrükten çekebilmek için döviz fiyatı alış talebi ile temel kurdan ver-ilmiş olan tahsisin katlı kura çevrilmesi kararının geçersiz ve hükümsüz olduğunu ve hiçbir kanuni sonuç doğuramayacağına dair bir emir verilmesini talep etti.

Müstedaaleyh dosyaladığı itirazname ile 1980 İthalât ve İhracaatı (Düzenleme ve Denetim) Karar-namesinin 21. maddesine göre ithalâtta gümrükten çıkmamış her türlü malın değeri ithalât konusu malın gümrükten çekilmesi esnasında KTFD'de geçerli olan kur üzerinden hesaplandığını ve işlem gördüğünü iddia etti ve yapılan işlem ve hesaplamanın yasal olduğ-unu ileri sürdü.
Başvurunun duruşmasında müstedi konu kısmında belirlenen hususların Anayasaya aykırı olduğunu iddia etti ve Mahkeme de Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan kararnamelerin başvurunun karara bağlanmasında etkili olduğu kanaatına vararak kon-uyu karara bağlanmak üzere Yüksek Mahkemeye Anayasa Mahkemesi olarak sundu.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
1. Müstedi İddiasının Gerekçesi Özetle Şöyledir: 25 Mayıs 1979 tarihli Resmi Gazetenin Ek IV'ünde sayı 43'te Karar No.
Ç-347-79 sayılı ve K-19 sayılı ka-rar ile temel kura alınan malların listesi yayınlandı. Bu listenin 'Temel kur uygulanacak ithal malları listesi' altında 3. kısımda Sanayi girdileri bölümünde 'F' kısmında 'plâstik ürünleri hammaddeleri'ni de gösterdi. Başvuru konusu olan hammaddeler plâ-stik ürünleri hammaddeleri olduğu nedeni ile temel kurdan hesaplanması gerekirdi. Nitekim her iki başvuruda da müstedi gereken döviz tahsis belgesini temel kurdan aldı ve bu tahsis belgesine dayanılarak gereken akreditif Aralık 1979'da açıldı. 25 Ocak 19-80 tarihli 9 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan karar No.K-26 kısım III madde 5 uyarınca plâstik ürünleri hammaddeleri temel kurdan çıkarıldı ve katlı kura kondu. Bu karar çıktığında müstedi daha önce aldığı yasal bir döviz tahsis belgesi uyarın-ca temel kurdan akreditifini açmış ve gereken ödemeyi yapmıştı. Bu durumda müstedi döviz tahsis belgesini aldığı plâstik ürünleri hammaddelerini temel kur üzerinden ithal etmeye hak kazanmıştır. Ancak 25 Ocak 1980 tarihli K-26 sayılı karar müstedinin kaz-anılmış hakkını ortadan kaldırmıştır. Bu nedenle K-26 sayılı karar Anayasanın hukuk devleti ilkesine aykırıdır. Söz konusu karar plâstik ürünleri hammaddelerini temel kurdan çıkararak katlı kura koyduğundan müstedinin çalışma özgürlüğü zedelenmiştir. Bu- nedenle Anayasanın 37. maddesine de aykırıdır. Söz konusu karar geriye doğru bir yükümlülük getirmiştir. Bu nedenle Anayasanın 61. maddesine aykırıdır. 25.1.1980 tarihli kararın geçici 1. maddesi Anayasanın 88. maddesine de aykırıdır. 20.4.1979 tarihl-i ve 34 sayılı Resmi Gazete'nin Ek IV'ünde yayınlanan Ç-299/79 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 2B(d) maddesi katlı kur uygulanacak olan ithal mallarının Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca ilân edilmesini öngörmektedir. Bu karar kazanılmış hakları zedelediği -oranda Anayasaya aykırıdır.

2. Müstedaaleyh iddiasının gerekçesi özetle şöyledir: Müstedaaleyh plâstik ürünleri hammaddelerinin temel kurdan çıkarılıp katlı kura konması hususunda aldığı karar hukuk devleti ilkesini dolayısıyle kazanılmış hakları zedele-mez. Esasen plâstik ürünleri hammaddelerinin temel kura alınması lûtuftur ve herhangi bir lûtuf kazanılmış hak doğurmaz. Kaldı ki söz konusu lûtuf bir hak olarak sayılsa dahi o hak kazanılmış bir hak değildir.

III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
1. 20 Nisan -1979 tarihli ve 34 sayılı Resmi Gazete'nin Ek IV'ünde yayınlanan 2B(d) maddesi aynen şöyledir:
"2. Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca döviz ve efektif alım ve satım işlemleri için yetkili kılınan bankalarca döviz ve efektif alım ve satım işlemlerinde bu tarih-ten itibaren aşağıdaki esaslara uyulacaktır.
..............
Satım işleminde uygulanacak esaslar şunlardır:
...........
...........
...........
Katlı kur uygulanacak olan ithal malları Ekonomi ve Maliye; Ticaret, Sanayi ve Kooperatifler; Dışişleri, Savunma -ve Turizm ve Tarım Doğal Kaynaklar ve Enerji Bakanlıklarınca öncelikleri de belirlenerek saptanılacak bir liste halinde Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca ilân edilir."


2. 25 Ocak 1980 tarih ve 9 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan Bakanlar Kurulun-un Ç 84-80 sayılı kararı ile onaylanan
K-25 sayılı kararın geçici madde 1'i aynen şöyledir:

"KARAR NUMARASI: Ç-84-80
PARA - KAMBİYO VE DIŞ TİCARET KOMİTESİ
KARARININ ONAYI:

Bakanlar Kurulu, Para, Kambiyo ve Dış Ticaret İşleri Hakkında Geçici Kararname'-nin 1. maddesine atfen kurulan Para, Kambiyo ve Dış Ticaret Komitesi'nin almış olduğu ve aşağıda sunulan kararını aynı Kararname'nin 18. maddesi uyarınca onaylayarak Resmî Gazetede yayınlanmasına karar verdi.

25.1.1980

_____________


KARAR NO: K-25

Ka-tlı Kur uygulamasına dair değiştirilmiş biçimindeki "Esas Emirname" olarak anılan Emirname aşağıdaki şekilde değiştirilir.

. . . . . . . . .

Geçici Madde 1: Bu Emirname'nin yürürlüğe girdiği tarihte gümrükten çıkarılmamış her türlü emtianın değeri bu E-mirname'de öngörülen kurlar üzerinden hesaplanır ve işlem görür. Emtia dışındaki diğer hizmetler de aynı işleme tabî tutulur."


3. 25 Ocak 1980 tarihli ve 9 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan Bakanlar Kurulunun Ç-86-84 sayılı kararı ile onayla-nan K-26 sayılı karar ile yayınlanan tebliğin liste I'i III. kısmının 5. maddesi aynen şöyledir:

"KARAR NUMARASI: Ç-86-80

PARA KAMBİYO VE DIŞTİCARET KOMİTESİ KARARININ ONAYI:
Bakanlar Kurulu, Para Kambiyo ve Dışticaret İşleri Hakkında Geçici Kararname'n-in 1. maddesine atfen kurulan Para, Kambiyo ve Dışticaret Komitesi'nin almış olduğu ve aşağıda sunulan kararını aynı Kararname'nin 18. maddesi uyarınca onaylayarak Resmî Gazete'de yayınlanmasına karar verdi.

_________________


KARAR NO: K-26

20 Nisan 1-979 tarih ve 34 sayılı Resmî Gazete'nin Ek IV Bölüm I'inde yayınlanan Emirname'nin 2B(d) maddesine istinaden 25 Mayıs 1979 tarih ve 43 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanan katlı ve Temel Kur Uygulanacak İthal Malları Listeleri yürürlükten kaldırılır ve yerler-ine onaylanan yeni listeler Ekonomi ve Maliye Bakanlığı'nca yayınlanır.



EKONOMİ VE MALİYE BAKANLIĞI'NDAN TEBLİĞ

Ekonomi ve Maliye Bakanlığı 20 Nisan 1979 tarih ve 34 sayılı Resmî Gazete'nin Ek IV Bölüm I'inde yayınlanan Emirnamenin 2B(d) maddesinin ve- Bakanlar Kurulu'nun Ç-86-80 sayı ve 25.1.1980 tarihli kararının kendisine verdiği yetkiyi kullanarak aşağıdaki tebliği yapar.


KATLI KUR UYGULANACAK İTHAL MALLARI LİSTESİ
LİSTE I (KATLI KUR)
(ÖNCELİK SIRASINA GÖRE)

........
........
........
5. Plâstik -Ürünleri Hammaddeleri"


4. 3.4.1980 tarihli 1980, İhracatı ve İthalâtı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 6 ile 25(1) maddesi aynen şöyledir:
"6.Daha önce Bakanlar Kurulu Kararları ile saptanmış olan Katlı ve Temel Kur uygulanacak İthal Malları Liste-lerine bakılmaksızın ve bu kararlar altında yapılmış olan tüm işlemler saklı kalmak koşuluyla, bu Kararnamenin yürürlük tarihinden sonra bu Kararnameye ekli Cetvel I'de yer alan malların ithalâtında, Bakanlık Devletin Temel Kur hesabı tahtında yürülükteki -mevzuata uygun olması halinde döviz tahsisi yapar ve ithalât işlemlerinde ödemeler bu kurun satış rayici üzerinden hesaplanır. Bakanlıkça yapılan döviz tahsisleri Maliye veya Merkez Bankacılığı görevini yürüten Bakanlık ve/veya Kuruluşça onaylandıktan son-ra geçerlilik kazanır. Ancak yetkili Bankalarda döviz tahsis olanağı bulunmaması halinde Devlet bundan dolayı herhangi bir sorumluluk taşımaz."



25.(1)İthalâtta, gümrükten çıkarılmamış her türlü malın değeri, ithalat konusu malın gümrükten çekilmesi es-nasında Kıbrıs Türk Federe Devletinde geçerli olan kurlar üzerinden hesaplanır ve işlem görür. Mal dışındaki diğer hizmetler de aynı işleme tabi tutulur."



IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:

"Madde 1.
Kıbrıs Türk Federe Devleti, demokrasi, sosyal adalet -ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir cumhuriyettir."


"Madde 5.
..........
Devlet, kişinin temel hak ve özgürlüklerini, kişi huzuru, sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşamayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal büt-ün engelleri kaldırır; insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli koşulları hazırlar."


"Madde 7.
Her Türk yurttaşı, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, yasa önünde eşittir.
Hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz."


"Mad-de 37.
Her Türk yurttaşı dilediği alanda çalışma özgürlüğüne sahiptir. Özel girişimler kurmak serbesttir. Yasa, bu özgürlüğü, ancak kamu yararı amacıyle sınırlayabilir.
Devlet, özel girişimlerin ulusal ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürü-mesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır."


"Madde 61.
..............
..............
..............
Geriye yürüyen mali yükümlülükler konulamaz."


"Madde 88.
Ekonomik konularda, ivedilik varsa, Bakanlar Kurulu, yasa -gücünde kararname çıkarabilir. Yasa gücündeki kararname, Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girer ve aynı gün, gerekçesi ile birlikte Meclise sunulur.
Meclise sunulan yasa gücündeki kararnameler, İçtüzüğün yasaların görüşülmesi için koyduğu kurallara -göre, komitede ve Genel Kurulda öncelik ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanır.
Yasa gücündeki kararnameler, Kıbrıs Türk Federe Meclisi tarafından kaldırılıncaya veya değiştirilinceye ya da Anayasa Mahkemesi olarak, Yüksek Mahkemece iptal edilinceye kadar-, yürürlükte kalır.
Yasa gücündeki kararnameler ile, yeni malî yükümlülükler getirilemez; kişisel ve siyasal hak ve özgürlükler kısıtlanamaz."


V. İNCELEME:
Tarafların ileri sürdüğü sav ve görüşler, ilgili tüzük ve kararnameler ve Anayasa metinleri i-ncelenerek gereği görüşülüp düşünüldü.

Yüksek Mahkemenin Anayasa Mahkemesi olarak Anayasanın 114. maddesi uyarınca herhangi bir yasanın veya kararın veya herhangi bir Kuralının Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunu inceleyebilmesi için söz konusu yasa -veya kararın veya herhangi bir kuralının mahkeme huzurunda olan işlemdeki uyuşmazlık konularının herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olması gerekir. Başka bir deyişle Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan yasa veya karar mahkeme işleminde herhangi- bir uyuşmazlık konusunun karara bağlanmasında etkisi yoksa Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi olarak böyle bir yasa veya kararın Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunu incelemez. Herhangi bir yasa veya kararın veya herhangi bir kuralının ihtilâf konusunu-n karara bağlanmasında etkisi olabilmesi için böyle bir yasa veya kararın veya herhangi bir kuralının yürürlükte ve geçerli olması gerekir. Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan yasa veya karar veya herhangi bir kural yürürlükte ve geçerli değilse yasa vey-a karar veya herhangi bir kuralının ihtilâf konusunun karara bağlanmasında etkisi olmaz. Bu nedenle yürürlükte ve geçerli olmayan herhangi bir yasanın veya kararın veya herhangi bir kuralının Anayasaya aykırı olmadığı hususunun tezekkür edilip karara bağl-anması gerekmez. Bu hususta Anayasa Mahkemesi 8/80 sayılı havalede sayfa 3'de aynen şunları söyledi:
"Anayasanın 114. maddesinden açıkca görülüyor ki Yüksek Mahkeme Anayasa Mahkemesi olarak 114. madde uyarınca herhangi bir karar vermesi için ihtilâf kon-usunun karara bağlanmasında Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan yasa veya yasanın belli bir kuralının etkisi olması gerekir. Bu durumda Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan yasa maddesinin yürürlükte olması gerekir."

Sayfa 5'te ise şunları söylemiştir:
-"Fasıl 224'ün 36(2) maddesinin şart bendi yürürlükte olmadığına göre Anayasanın 114. maddesi anlamında konu davanın hükme bağlanmasında etkili olmaz. Bu durumda yürürlükte olmayan bu maddenin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun tezekkür edilip karar-a bağlanması gerekmemektedir."

İhtilâf konusunun karara bağlanmasında etkisi olan karar 25 Mayıs 1979'da Ç-347-79 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile onaylanan karar No.K-19 uyarınca Ekonomi ve Maliye Bakanlığının çıkardığı tabliğe dayanmaktadır. Ekonomi -ve Maliye Bakanlığının tebliği 20.4.1979 tarih ve 34 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV Bölüm I'inde yayınlanan emirnamenin 2B(d) maddesinin ve Bakanlar Kurulunun Ç-347-79 sayılı ve 23.5.1979 tarihli kararın kendisine verdiği yetkiyi kullanarak çıkarmıştır. 20.-4.1979 tarih ve 34 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV Bölüm I'inde yayınlanan 2B(d) maddesi "Katlı kur uygulanacak olan ithal malları Ekonomi ve Maliye; Ticaret, Sanayi ve Kooperatifler; Dışişleri, Savunma ve Turizm ve Tarım Doğal Kaynaklar ve Enerji Bakanlıkl-arınca öncelikleri de belirlenerek saptanılacak bir liste halinde Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca ilân edilebilir" demektedir. Bu maddeden açıkça görülüyor ki bu madde uyarınca Ekonomi ve Maliye Bakanlığına verilen yetki katlı kur uygulanacak olan ithal ma-llarının saptanması ve bir liste halinde ilân edilmesidir. Bu maddede Ekonomi ve Maliye Bakanlığına veya başka herhangi bir bakanlığa veya kuruluşa temel kur uygulanacak herhangi bir ithal malını saptama ve ilân etme hususunda yetki vermiş değildir. Esas-en 20 Nisan 1979 tarih ve 34 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV Bölüm I'de yayınlanan emirnamenin I. maddesi KTFD'de emirnamenin yürürlüğe girdiği tarihten başlamak üzere katlı kur uygulamasına geçildiği öngörülmektedir. 25 Mayıs 1979 tarih ve 43 sayılı Resmi G-azetenin Ek IV'ünde yayınlanan Ç-347-79 sayılı Bakanlar Kurulunun onayı ile yayınlanan K-19 numaralı kararda 20 Nisan 1979 tarih ve 34 sayılı Resmi Gazete Ek IV Bölüm I'de yayınlanan emirnamenin 2B(d) maddesine istinaden ilgili bakanlıkların da görüşleri a-lınmak sureti ile tanzim edilen katlı kur Ek I ve emirnameler ile ilgili olarak tanzim edilen temel kur Ek II ithal mallarının listesinin onaylanması ve emirname gereğince Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca yayınlanmasını öngörmektedir. Görülüyor ki bu kararı-n da kaynağı 20 Nisan 1979 tarih ve 34 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV Bölüm I'de yayınlanan Emirname ve özellikle bu emirnamenin 2B(d) maddesidir. Daha önce belirtildiği gibi 20 Nisan 1979 tarihli emirnamede herhangi bir ithal malına temel kur uygulanacağı -hususunda veya temel kur uygulanacak ithal mallarının saptanması ve ilân edilmesi hususunda herhangi bir Bakanlığa veya kuruluşa veya organa yetki verilmemektedir. Bu nedenle 25 Mayıs 1979 tarihli Resmi Gazete Ek IV Bölüm I'de yayınlanan Ekonomi ve Maliye- Bakanlığı tebliğinin II. kısmında belirlenen temel kur uygulanacak ithal malları listesi yetkisiz ve herhangi bir yasal dayanak olmadan ilân edilmiş bir tebliğ olduğu nedeni ile bu tebliğ yürürlükte ve geçerli olamaz. Bu liste yürürlükte ve geçerli olmad-ığına göre bu listede belirlenen bazı ithal mallarının ör. sanayi girdileri kısmının plâstik ürünleri hammaddelerini daha sonra Temel kurdan çıkaran emirnamenin de herhangi bir geçerliliği yoktur. Bu nedenle yürürlükte olmayan ve geçerli olmayan herhangi -bir kararın Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun tetkik edilip karara bağlanması gerekmez. - -


1980 İthalâtı ve İhracatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 6. maddesi kararnamenin Cetvel I'inde yer alan malların ith-alâtında temel kur hesabı tahtında döviz tahsisinin Bakanlıkça yapıldığını öngörmektedir. Bu ekli cetvelde plâstik ürünleri hammaddelerinin Cetvel I'de yer almaması ile plâstik ürünleri hammaddeleri ile Cetvel I'de yer alan maddeler arasında ayrıcalık yap-ıldığı ve bunun eşitlik ilkesini zedelediğini ileri sürülmüştür. İlgili kararnamenin 6. maddesinin başvurunun karara bağlanmasında etkisi bulunmamaktadır. Bunun da sebebi Kararnamenin 6. maddesi bir an için Anayasaya aykırı olduğu hususunda karar verilse- dahi başvurunun karara bağlanmasında en ufak bir etkisi olmadığıdır. Anayasa Mahkemesi etkisi olmayan Yasa maddeleri veya kurallar hakkında Anayasanın 114. maddesi uyarınca herhangi bir karar vermez. Kararnamenin 25(1) maddesi gümrükten çıkarılmamış her- türlü malın değerinin ithalât konusu malın gümrükten çekilmesi esnasında geçerli olan kurlar üzerinden hesaplanmasını öngörmektedir. Çağdaş ülkelerde gümrük vergilerine tabi malların değeri ithal edilen malın gümrükten çekilmesi esnasında geçerli olan ku-rlar üzerinden hesaplanır. Bunun böyle olması doğaldır. Bu hususun Anayasaya herhangi bir aykırılığı yoktur.

SONUÇ:
Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan kararlar veya kararnamelerin ilgili kuralları geçerli ve yürürlükte olmadığından, 1980 İthalât ve İ-hracatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin değiştirilmiş şekli ile 6. maddesinin başvuru konusunun karara bağlanmasında etkisi olmadığından bunların Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun tezekkür edilip karara



bağlanması gerekmediğine ve 1980 İth-alât ve İhracatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 25(1) maddesinin Anayasaya aykırı olmadığına Yargıç Şakir Sıdkı İlkay'ın karşıoyu ve oy çokluğu ile karar verilir.


(Ülfet Emin) (Şakir Sıdkı İlkay)
Başkan Yargıç


(Salih S. Dayıo-ğlu)(N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Korkut)
Yargıç Yargıç Yargıç

4.11.1981


KARŞIOY YAZISI

Havalenin duruşmasında esas itibarı ile ileri sürülen iddia söz konusu mevzuatın kazanılmış hakları ihlâl ettiği nisbette Anayasa'ya aykırı olduğud-ur.

İlkin Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen ve 20.4.1979 tarihli ve 34 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan Kararın 2B(d) maddesini ele alalım. Bu madde katlı kur uygulanacak ithal mallarının maddede sözü edilen Bakanlıklarca öncelikleri de b-elirlenerek saptanılacak bir liste halinde Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca ilân edilmesini hükme bağlamaktadır. Karar bir tüm olarak incelendiğinde biri temel diğeri de katlı kur olmak üzere iki türlü kurun mevcut olduğu gözükür. Madde 2B(d) katlı kur uyg-ulanacak ithal mallarının saptanıp Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca ilân edilmesini hükme bağladığına göre geri kalan ithal mallarına da temel kurun uygulanmasını zımnen öngörmektedir. Katlı kura ve dolayısı ile temel kura bağlı ithal mallarının saptanıp il-ân edilmesini öngören söz konusu maddenin kazanılmış hakları ihlâl ettiği veya böyle bir niyet veya amaç güttüğü gözükmemektedir. Bu nedenle bu maddenin kazanılmış hakları ihlâl ettiği ve bu nedenle Anayasanın 1. maddesine aykırı olduğu iddiası geçerli ol-amaz.

Söz konusu Karar maddesinin, metninden de görüleceği gibi, temel hakları koruyan Anayasanın 5. maddesine, çalışma özgürlüğünü koruyan 37. maddesine ve geriye dönük mali yükümlülük getirilmemesini öngören 64(4) maddesine ters düşen yanı da yoktur.

-Şimdi de 25.1.1980 tarihli ve 9 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan ve K-25 sayılı Karar altında çıkarılan Emirnamenin Geçici 1. maddesini ve aynı tarihte K-26 sayılı Karar altında yayınlanan ve katlı kur uygulanacak ithal malları listesi ile ilg-ili Ekonomi ve Maliye Bakanlığının Tebliğini ele alalım.

Söz konusu Emirnamenin Geçici 1. maddesi Emirnamenin yürürlüğe girdiği tarihte gümrükten çıkarılmamış her türlü emtianın değerinin Emirnamede öngörülen kurlar üzerinden hesaplanıp işlem görmesini ö-ngörmektedir. Söz konusu Tebliğ (Kısım III kalem 5) ile de daha önce temel kur listesine dahil edilen plâstik ürünleri hammaddeleri katlı kur listesine alındı.

Plâstik ürünleri hammaddelerinin katlı kur uygulanacak mallar listesine alınması ve sözü edil-en Emirnamenin Gaçici 1. maddesinin de Emirnamenin yürürlüğe girdiği tarihte gümrükten çıkarılmamış her türlü emtianın değerinin Emirnamede öngörülen kurlar üzerinden hesaplanıp işlem görmesini öngörmesi neticesi müstedi, kendisine daha önce temel kur üzer-inden tahsis edilen ve değerini bu kur üzerinden tamamen ödediği ve akabinde de ilgili Bankadan gayri kabilirücu akreditif elde ettiği dövizler için yeni kur üzerinden fark ödemek mecburiyetinde kaldı. Konu Emirname ve Tebliğ yayınlandığında müstedinin sö-z konusu döviz tahsisleri ile ilgili kazanılmış hakları mevcuttu. Tanımı, mümkün olduğu nisbette, A.M. 9/79 ve A.M. 18/80'de yapıldığı cihetle kazanılmış hakkın ne olduğunu burada izah etmeye lûzum yoktur.

Söylenenlerden anlaşılacağı gibi konu Emirname -ve Tebliğ müstedinin kazanılmış haklarını zedelemiştir. Anayasanın 1. maddesinin öngördüğü hukukun üstünlüğü ilkesi icabı kazanılmış haklara saygı gösterilmesi gerekir. Söz konusu Emirname ve Tebliğ ise bunu yapmamış ve bu nedenle kazanılmış hakları etki-ledikleri nisbette Anayasanın 1. maddesine ters düşmektedir.

Huzurumuzdaki havaleye göre son olarak 3.4.1980 tarihli ve 41 sayılı Resmi Gazetenin Ek III'ünde yayınlanan 1980 İthalâtı ve İhracaatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 6 ile 25(1) maddeler-inin Anayasaya aykırı olup olmadığının incelenmesi gerekir.

Söz konusu Kararnamenin 6. maddesi, Kararnamenin yürürlük tarihinden yani 3.4.1980'den sonra Kararnameye ekli Cetvel I'de yer alan malların İthalâtında hangi kur hesabına göre döviz tahsisi yapı-lacağını hükme bağlamakta ancak daha önceki Bakanlar Kurulu Kararları altında yapılmış tüm işlemleri saklı tutmaktadır. Müstediye konu döviz tahsisleri bu kararnamenin yürürlük tarihinden önce yapıldığına göre 6. maddenin bunlara etkisi olamaz. Bu durumd-a bu maddenin Anayasaya aykırı olup olmadığının tezekkür edilip karara bağlanması gerekmemektedir.

Kararnamenin 25(1) maddesi gümrükten çıkarılmamış ithal mallarının gümrükten çıkarılması esnasında değerinin K.T.F. Devletinde yürürlükte olan kurlar üzeri-nden hesaplanıp işlem görmesini öngörmektedir. Görüleceği gibi bu madde, metin itibarı ile, daha yukarıda sözü edilen ve K-25 sayılı Karar altında çıkarılan Emirnamenin Geçici 1. maddesinin aynıdır. Mamafih, sırası gelmişken söylemek yerinde olur ki huzu-rumuzdaki havalenin konusu ithal malları için ödenen veya ödenmesi gereken gümrük vergilerini ilgilendirmeyip ithal malları için yapılan döviz tahsisleri ile ilgili yapılan ödemeleri ilgilendirmektedir. Bu nedenle, bu havalede, Kararnamenin 25(1) maddesin-in Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun döviz tahsisleri için yapılan ödemeleri ilgilendirdiği nisbette incelenmesi gerekir. Bu maddenin metni K-25 sayılı karar altında çıkarılan Emirnamenin Geçici 1. maddesinin aynı olduğu cihetle onun için söylenenl-er bu madde için de geçerlidir. Bu durumda söz konusu Kararnamenin 25(1) maddesi yapılan döviz tahsisleri ile ilgili olarak kazanılmış hakları etkilediği nisbette Anayasanın 1. maddesine aykırıdır.

Daha önce de belirtildiği gibi havalenin duruşmasında- esas itibarı ile ileri sürülen iddia konu mevzuatın kazanılmış hakları ihlâl ettiği nisbette Anayasaya aykırı olduğudur. Konu mevzuatın Anayasanın diğer bazı maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de bunlar üzerinde gerektiği şekilde durulmamışt-ır. Esasen söz konusu mevzuatın Anayasanın diğer maddelerine ters düştüğü gözükmemektedir.

Sonuç olarak 20.4.1979 tarihli ve 34 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan Kararın 2B(d) maddesi ile 3.4.1980 tarihli ve 41 sayılı Resmi Gazetenin Ek III'ü-nde yayınlanan 1980 İthalâtı ve İhracatı (Düzenleme ve Denetim) Kararnamesinin 6. maddesinin Anayasaya aykırı olmadığı, 25.1.1980 tarihli ve 9 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV'ünde yayınlanan ve K-25 sayılı karar altında çıkarılan Emirnamenin Geçici 1. maddesi-nin ve aynı tarihte K-26 sayılı karar altında yayınlanan ve katlı kur uygulanacak ithal malları ile ilgili Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Tebliğinin (Kısım III kalem 5) ve yukarıda sözü edilen ve 30.4.1980 tarihli ve 41 sayılı Resmi Gazetenin Ek III'ünde yayı-nlanan Kararnamenin 25(1) maddesinin, ithal malları için yapılan döviz tahsisleri ile ilgili olarak kazanılmış hakları etkiledikleri nisbette, Anayasanın 1. maddesine aykırı olduğu görüşündeyim.

(Şakir Sıdkı İlkay)
Yargıç
-


16



-


Full & Egal Universal Law Academy