Anayasa Mahkemesi Numara 7/1979 Dava No / Karar Tarihi 20.05.1980
Numara: 7/1979
Dava No: /
Taraflar: TKP ile KTFD Meclisi
Konu: D.8 XXX SİL XXXX
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 20.05.1980

-D.8/80 Anayasa Mahkemesi 7/79
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin (Başkan), Şakir Sıdkı İlkay,
Salih S. Dayıoğlu, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay.
Anayasanın 113. maddesi uyarınca.

Toplum-cu Kurtuluş Partisinin 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 55, 56 ve geçici 1. maddelerine ilişkin iptal istemi.
(Toplumcu Kurtuluş Partisi ile Kıbrıs Türk Federe Meclisi)
Toplumcu Kurtuluş Partisi namına: Fuat Veziroğlu
Kıbrıs Türk Federe Meclisi namın-a: Ümit S. Onan
Amicus Curiae olarak: Yaşar Boran

K A R A R
İPTAL DAVASININ KONUSU:
6 Haziran 1979 tarihinde K.T.F.D. Resmi Gazetesinin Ek.I'inde yayınlanan 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 55, 57 ve Geçici 1. maddelerinde yer alan ve Bakanlar Kur-uluna tüzük yapma yetkisi veren kuralların Anayasanın 1, 4, 91, 93 ve 113. maddelerine aykırı olduğu davacı tarafından ileri sürülmüş ve Anayasanın 113. maddesine dayanarak iptali istenmiştir.

I. DAVACININ GEREKÇESİNİN ÖZETİ:
Yasanın 55. maddesinin (1). -fıkrası, 57. maddesinin (1) ve (2). fıkraları ve Geçici 1. madde Bakanlar Kuruluna kamu görevlilerinin nitelikleri, hizmet şemaları ve diğer hususlar hakkında "Kuruluş ve Görev Tüzüğü" yapma yetkisi vermektedir. Halbuki Anayasanın 91 ve 93. maddeleri gere-ğince bu gibi hususlar ancak yasa ile düzenlenebilir.




II. DAVALI GEREKÇESİNİN ÖZETİ:
İlgili Yasanın ilgili maddelerinde belirlenen hususlar hakkında Bakanlar Kuruluna tüzük yapma yetkisi verilmesi Anayasaya aykırı değildir. Yüksek Mahkemenin Anayasa -Mahkemesi olarak 6/77 sayılı kararında belirtilen hususlara uygundur.

III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
Kamu Görevlileri Yasasının ilgili iptal konusu maddeleri aynen şöyledir:
"Madde 55.
Devletin ve bu Yasaya bağlı diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, genel yö-netim ilkelerine göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevler ve bu görevleri yerine getirecek teşkilât kadroları, bu Yasaya bağlı kurumların kuruluş ve görev yasalarının veya tüzüklerinin kadro cetvellerinde b-elirtilir."


"Madde 57.
Bu Yasaya bağlı kurumların genel yönetim ilkelerine göre yürütmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevlerin etkinlik ve verimlilikle yerine getirilmesi amacıyle kurumlar için gerekli ve yeterli kad-rolar, ilgili kurumun önerisi üzerine, Personel Dairesi, Devlet Plânlama Örgütü, Maliye işleriyle görevli Bakanlık ve ilgili kurumun birer temsilcisinden oluşan bir kurulca hazırlanır.
Kurulca hazırlanan kadrolar ve hizmet şemaları Bakanlar Kuruluna gönder-ilir ve kuruluş ve görev tüzüğü ile birleştirilir."


"Geçici Madde 1.
Bu Yasaya bağlı kurumların kuruluş ve görev tüzüklerinde, bu Yasada öngörülen sınıflar için ihdas edilecek kadrolar ve kadro görevleri ile bu görevleri yürütecek kamu görevlilerinde ar-anacak nitelikler, bu Yasada sınıflar için saptanan öğrenim dereceleri dikkate alınarak düzenlenir."







IV. İLGİLİ ANAYASA MADDELERİ:

"Madde 1.
Kıbrıs Türk Federe Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir cumhu-riyettir."


"Madde 89.
Anayasa veya yasa açıkça yetki vermedikçe Devletin hiçbir organı, tüzük yapamaz ve yürürlüğe koyamaz. Yönetmelikler de ancak tüzüklere uygun olarak yapılır ve yürürlüğe konur."


"Madde 91.
Bakanlıklar, yasanın öngördüğü sayı ve il-kelere uygun olarak, Başbakanın önerisi ve Devlet Başkanının onayı ile kurulur. Bakanlık sayısı hiçbir halde 10'u aşamaz. Bakanlığın iç örgütlenmesi, Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle düzenlenir.
Kıbrıs Türk Federe Devleti, yönetsel ve yerel kur-uluşlara ayrılarak yönetilir.
Yerel kuruluşların genel karar organları seçimle işbaşına gelir.
Özerk kuruluşların görev ve yetkileri yasalarla belirtilir."


"Madde 93.
Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının, genel yönetim ilkelerine göre yürütmekle yüküml-ü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevler, kamu görevlileri eliyle yürütülür.
Kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkileri, hakları ve yükümleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri yasayla düzenlenir.
Kam-u görevlilerinin atanmalarını, onaylanmalarını, sürekli veya emelilik hakkı veren kadrolara yerleştirilmelerini, terfilerini, nakillerini, emekliye sevklerini, azil ve görevden uzaklaştırma da dahi olmak üzere, disiplin işlemlerini yapmak üzere, tarafsız v-e bağımsız organ veya organlar kurulur. Bu organ veya organların kuruluşu ve işleyişi yasa ile düzenlenir; Anayasanın bu konudaki diğer kuralları saklıdır.
Kamu görevlileri hakkında yapılacak disiplin kovuşturmalarında, isnat olunan hususun ilgiliye açık-ça ve yazılı olarak bildirilmesi, yazılı savunmasının istenmesi ve savunma için belli bir süre tanınması gereklidir. Bu ilkelere uyulmadıkça disiplin cezası verilemez. Disiplin kararları, yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz.
Güvenlik kamu gör-evlilerinin, özel yasa ile düzenlenen kuralları saklıdır."


V. İNCELEME:
İptal dilekçesinde itiraznamede ve duruşma esnasında taraflarca ileri sürülen iddia ve gerekçeler, iptali istenilen Yasa hüküm ve kuralları, Anayasaya aykırılık iddiasına dayanıklık- eden ve konuyu ilgilendiren Anayasa maddeleri incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü.

Davacı Kamu Görevlileri Yasasının 55, 57 ve Geçici 1. maddesinin Bakanlar Kuruluna Kamu görevlilerinin teşkilât kadrolarını tüzükle yapma yetkisini verdiğini, -halbuki Anayasaya göre devlet ve diğer kamu kuruluşlarının kadrosunun yasa ile saptanmasının öngörüldüğünü ileri sürmüştür.

Anayasanın 91. maddesi Bakanlıkların yasanın öngördüğü sayı ve ilkelere uygun olarak kurulmasını öngörmektedir. Bakanlıkların ifa- ettiği görevler kuşkusuz devletin genel yönetim ilkelerine göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetleridir. Bir Bakanlığın veya kurumun kuruluşu demek o Bakanlık veya kurumu yürütecek personele ait kadrolar demektir. Bir Bakanlık veya kurumun iskel-etini kadrolar teşkil eder. Personel kadroları saptanmayan, mevcut olmayan bir bakanlık veya kurumun kurulduğu söylenemez.

Kamu Görevlileri Yasasının 55. maddesine bakıldığında, Devletin veya diğer kamu kurum veya kuruluşlarının yürütmekle yükümlü olduk-ları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevleri yerine getirecek teşkilât kadrolarının, Yasaya bağlı kurumların kuruluş ve görev yasalarının veya tüzüklerinin kadro cetvellerinde belirtilmesinin öngörüldüğü görülmektedir. Aynı Yasanın 57(1)- maddesi ise devlet ve diğer kamu kuruluşlarının yürütmekle yükümlü oldukları görevlerin etkinlik ve verimlilik ile yerine getirilmesi amacı ile kurumlar için gerekli ve yeterli kadrolar, ilgili kurumun önerisi üzerine personel dairesi, devlet plânlama örg-ütü, maliye işleri ile görevli Bakanlık ve ilgili kurumun birer temsilcisinden oluşan bir kurulca hazırlanmasını amir kılmaktadır. 57. maddenin (2). fıkrası ise bu kurulca hazırlanan kadrolar ve hizmet semalarının Bakanlar Kuruluna gönderilmesini ve kurul-uş ve görev tüzüğü ile birleştirilmesini öngörmektedir.

Kamu Görevlileri Yasasının 55, 57 ve Geçici 1. maddesinden açıkça görülüyor ki Bakanlık veya diğer kurumların kadro adedinin saptanması kuruluş yasası ile yapılabileceği gibi kuruluş ve görev tüzükl-eri ile de yapılabilmektedir.

Davacı herhangi bir konunun yasa ile düzenlenmesinin Anayasaca öngörülen hallerde o konunun sadece yasa ile düzenlenebileceğini ve o konunun yasada yetki verilse dahi, tüzük veya başka bir karar ile düzenlenemiyeceğini ileri- sürdü.

Diğer taraftan davalı Bakanlık veya kurumların kadro adedinin saptanmasının yasa ile yapılmasının gerekmediği, yasa ile yapılması gerektiği addolunsa dahi, Yasanın kadro tesbitinin başka organ veya tüzüklerle yapılmasına yetki verebileceğini iler-i sürdü.

Bu konuda karara bağlanacak en önemli hususlardan biri herhangi bir konunun Anayasaca yasa ile düzenlenmesinin öngörülmesi halinde böyle bir konunun yasada yetki verilmesi halinde, başka bir organ veya tüzüklerle düzenlenip düzenlenemiyeceği hus-usudur.

6/79 sayılı iptal davasında Anayasa Mahkemesi tüzüklerle ilgili şunları söyledi:
"Anayasanın hukuk devleti ve hukuk üstünlüğü ilkelerini benimseyen bir anayasa olduğu göz önünde tutulduğunda yasama organının yasada belli ettiği konularda yürütme- veya başka bir organa düzenleme görevi verebileceğine kuşku yoktur. Pek tabii yasama organı yürütmeye veya başka bir organa böyle bir yetki verirken Anayasanın öngördüğü kurallara uyması gerekir. Anayasada aksine herhangi bir hüküm bulunmadıkça, yasama -organı herhangi bir yetkiyi belli konularda, dilediği bir organa veya yürütmeye verebilir."


6/79 sayılı iptal davasında Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen konu İntibak Komisyonunun yasa uyarınca yapacağı intibak işlemleri idi. Anayasa Mahkemesi iptal- davasında intibak işlemlerinin yasa ile yapılması gerektiğine dair Anayasaca herhangi bir hüküm olmadığını belirtmiştir.

Anayasamız bazı konuların yasa ile düzenlenmesini öngörür. Anayasa 65. maddesi ile yasa koymak, değiştirmek ve kaldırmak yetkisini -Kıbrıs Türk Federe Meclisine vermiştir. Ayrıca Anayasanın 89. maddesine göre Anayasaya veya yasa açıkça yetki vermedikçe devletin hiç bir organı tüzük yapamaz ve yürürlüğe koyamaz. Görülüyor ki Anayasa bazı konuların yasama organının denetiminde bulunmas-ını istediği açıktır. Genel hukuk ve uygar ülkelerde uygulanan hukuk ilkelerine göre yasama organının belli konularda yürütme veya başka herhangi bir organa tüzük yapmaya veya belli konuları düzenlemeye yetki verebildiğine kuşku yoktur. Anayasa bazı konu-ların yasa ile düzenlenmesini öngördüğü hallerde dahi, yasama organı bu gibi konularda da tüzük yapma yetkisini yürütmeye veya başka bir organa veya onları düzenlemek için yürütmeye veya başka bir organa yetki verebilir ancak bu gibi hallerde yürütme veya -başka bir organa yasada verilen görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklıkla tesbit edilmesi ve ilgili yürütme veya organa tamamen keyfi hareket edecek yetkinin verilmemesine dikkat edilmesi gerekir. Kısaca özetlenecek olursa Yasama Organı Anaya-sa uyarınca düzenlemek istediği konuların alanını yeterince sınırlandıracaktır. Bu gibi hallerde yürütme veya başka organın görevi, yasama organının tesbit ettiği çerçeve içinde yasanın daha uygun bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacını güden düzenleme-ler yapmaktır. Başka bir deyimle yasa ile düzenlenmesi öngörülen konunun temel yönleri yasa ile düzenlenmelidir. Tafsilât ise temel yönler çerçevesinde kalmak koşulu ile, yasama organı tarafından yetki verildiği takdirde, Yürütme veya başka bir organ tar-afından, düzenlenebilir. Bu hususta Cumhuriyet devrindeki Anayasa Mahkemesi Police v. Theodhoros Nicola Hondrou and Others 3 RSCC 82, at p.86'da şunlar yer almaktadır:
-"In the opinion of the Court, therefore, the expression 'imposed by law' in paragraph 3 of Article 23, the expression 'prescribed by law' in paragraph 2 of Article 25 and like expressions in other Articles of Part II of the Constitution mean, in so far as -laying down and defining the extent and framework of the particular restriction or limitation is concerned, a law of the House of Representatives. This does not however, prevent the House of Representatives from delegating its power to legislate in respec-t of prescribing the form and manner of, and the making of other detailed provisions for, the carrying into effect and applying the particular restriction or limitation within the framework as laid down by such law, e.g. the addition of further items or in-stances falling within the restriction or limitation in question. Such a course is presumed to be included in the will of the people as expressed through the particular law of its elected representatives."

-
-Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi de aynı görüşte bulunmaktadır. T.C. Anayasa Mahkemesi esas sayısı 1967/41, Karar sayısı 1-969/57 olan davada AMKD sayı 8, s.18, sayfa 41'de şunları söyledi:
"Anayasa'nın 5., 6., 64., 107. ve 113. maddelerinin hepsini birlikte gözönüne alırsak hukuki durumu şöyle açıklayabiliriz: Anayasa'nın 107. maddesi uyarınca tüzükler, ya yasaların uygulan-ması ereği ile ya da yasaların göstereceği yönleri düzenlemek üzere konulabilir, 113. maddesi uyarınca da yönetmelikler yalnızca yasaların veya tüzüklerin nasıl uygulanacağını belirlemek için yapılabilir. Demek ki, Anayasa'nın 5. ve 64. maddelerine göre -ilkel bir yetki olan yasama yetkisine sahip yasa koyucu, belli konuda gerekli kuralları eksiksiz olarak koyacak, eğer uygun veya zorunlu görürse, onların uygulanması yolunda sınırları iyice gösterilmiş alanlar bırakacak, İdare ancak o alanlar içindeki takd-ir yetkisine dayanarak, yasalara aykırı olmamak üzere bir takım kurallar koyup yasanın uygulanmasını
sağlayacaktır. Anayasa'nın 6. maddesindeki yürütmenin yasalar çerçevesinde görevini yerine getireceği kuralının anlamı da budur."


Anayasanın 91. madde-si göz önünde tutulduğunda Bakanlıkların teşkilât kadrolarının ve kadro sayısının yasa ile saptanması gerektiğine kuşku yoktur. Kamu Görevlileri Yasası Bakanlıkların teşkilât kadrolarını ve kadro sayısını saptamış değildir. Kamu Görevlileri Yasasının 55(-1) maddesi Devletin ve Yasaya bağlı diğer kamu kurum ve kuruluşlarının genel yönetim ilkelerine göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevleri ve bu görevleri yerine getirecek teşkilât kadrolarının Yasaya bağlı -kurumların ya kuruluş ve görev yasalarının veya kuruluş ve görev tüzüklerinin kadro cetvellerinde belirtilmesini öngörmektedir. Başka bir deyişle teşkilât kadrolarının kuruluş ve görev tüzükleri ile de saptanabileceğini öngörmektedir.

Yasanın 57(1) madd-esi yasaya bağlı kurumların gerekli ve yeterli kadrolarının aynı madde hükümleri uyarınca kurulan bir organ tarafından hazırlanmasını öngörmektedir. Bu organın hazırlayacağı kadro sayısı ve kadronun hizmet şamaları Yasanın 57(2) maddesi uyarınca Bakanlar -Kuruluna gönderilir ve kuruluş ve görev tüzükleri ile birleştirilir. Yasanın 57. maddesinin hükümlerinden açıkça görülüyor ki Yasaya bağlı kurumların kadro sayısının tesbiti sadece maddede öngörülen organ tarafından yapılacaktır. Bakanlar Kurulunun dahi -kurumların gerekli ve yeterli kadrolarını tesbitte söz hakkı yoktur.

Kamu Görevlileri Yasası teşkilât kadrolarını hazırlayacak ve kadro sayısını tesbit edecek organa herhangi bir sınır koymuş değildir. Yasada yetkinin sınırlarının ne olacağı hususunda -herhangi bir açıklık yoktur. Yasanın 57(1) maddesi uyarınca kurulan organ teşkilât kadrolarının hazırlanmasında ve kadro sayısının tesbitinde sınırsız bir yetkiye sahiptir. Bu organın yetkilerinin temel yönleri yasa ile saptanmış değildir. Yasama organı- yasaya bağlı kurumların teşkilât kadrolarının ve hatta tüm kurumların genel kadro sayısının ne olacağı hususunu yasa ile belirtmemiştir. Yasama organı Bakanlık ve diğer kurum veya kuruluşların etkinlik ve verimliliğini sağlamak amacı ile kadro sayısının -tesbitini yürütmeye veya başka bir organa vermek isterse yürütmenin veya başka organın bu husustaki yetkisinin temel yönlerini belirtmesi ve sayı bakımından sınırlaması gerekir. Yasanın 57(1) maddesi uyarınca kurulan organa, veya kuruluş ve görev tüzüğü y-apma yetkisi olan Bakanlar Kuruluna, teşkilât kadrolarının kurulması ve kadro sayısının tesbiti hususundaki verilen yetki sınırsız olup tamamen keyfi hareket edecek niteliktedir. Bu durum daha önce belirttiğimiz hukuk ilkelerine tamamen ters düşmektedir. - Bu nedenle yasama organının Devletin ve Yasaya bağlı diğer kuruluşların teşkilât kadrolarının veya gerekli ve yeterli kadrolarının kuruluş ve görev tüzükleri ile veya 57(1) maddesinde belirlenen organın kararı ile saptanabileceği hususunda Bakanlar Kurulu-na veya başka bir organa yetki veren hükümler Anayasaya ve özellikle Anayasanın 1, 91 ve 93. maddelerine aykırıdır. Ancak bizzat Anayasanın bazı organlarına kuruluş ve görev tüzüğü yapma yetkisi veren kurallar buna tabi değildir, çünkü o organların kurulu-ş ve görev tüzükleri yapma yetkisi en üstün yasa olan Anayasaca öngörülmüştür.

SONUÇ:
1. Kamu Görevlileri Yasasının 55(1) maddesinde yer alan "kurumların teşkilât kadroları yasaya bağlı kurumların kuruluş ve görev tüzüklerinin kadro cetvellerinde belirti-lir" hükmü Yasa altında verilen yetki gereğince Bakanlar Kurulu tarafından yapılan kuruluş ve görev tüzüklerini içermemek ve sadece Anayasaca bazı organlar tarafından bazı kuruluşlar için yapılması öngörülen kuruluş ve görev tüzüklerini içermek koşulu ile,- Anayasaya aykırı değildir.

2. 57. maddede öngörülen hükümler Anayasaya ve özellikle Anayasanın 1, 91 ve 93. maddelerine aykırıdır ve bu nedenle Kamu Görevlileri Yasasının 57. maddesi iptal edilir.

3. Kamu Görevlileri Yasasının geçici madde 1'de yer- alan "bu yasaya bağlı kurumların kuruluş ve görev tüzüklerinde" hükmü Yasa altında verilen yetki gereğince Bakanlar Kurulu tarafından yapılan kuruluş ve görev tüzüklerini içermemek ve sadece Anayasaca bazı organlar tarafından bazı kuruluşlar için yapılmas-ı öngörülen kuruluş ve görev tüzüklerini içermek koşulu ile Anayasaya aykırı değildir.



(Ülfet Emin) (Şakir Sıdkı İlkay)
Başkan Yargıç



(Salih S. Dayıoğlu)(Niyazi F. Korkut)(Aziz Altay)
Yargıç- Yargıç Yargıç

20 Mayıs 1980.




-
-




-


10



-


Full & Egal Universal Law Academy